Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ពុទ្ធវំស-អដ្ឋកថា • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā

៩. អនោមទស្សីពុទ្ធវំសវណ្ណនា

9. Anomadassībuddhavaṃsavaṇṇanā

សោភិតពុទ្ធេ បន បរិនិព្ពុតេ តស្ស អបរភាគេ ឯកមសង្ខ្យេយ្យំ ពុទ្ធុប្បាទរហិតំ អហោសិ។ អតីតេ បន តស្មិំ អសង្ខ្យេយ្យេ ឯកស្មិំ កប្បេ តយោ ពុទ្ធា និព្ពត្តិំសុ អនោមទស្សី, បទុមោ, នារទោតិ។ តត្ថ អនោមទស្សី ភគវា សោឡស អសង្ខ្យេយ្យានិ កប្បសតសហស្សញ្ច បារមិយោ បូរេត្វា តុសិតបុរេ និព្ពត្តិត្វា ទេវេហិ អភិយាចិតោ តតោ ចវិត្វា ចន្ទវតិយំ នាម រាជធានិយំ យសវា នាមស្ស រញ្ញោ កុលេ សមុស្សិតចារុបយោធរាយ យសោធរាយ នាម អគ្គមហេសិយា កុច្ឆិស្មិំ បដិសន្ធិំ អគ្គហេសិ។ អនោមទស្សិកុមារេ កិរ យសោធរាយ ទេវិយា កុច្ឆិគតេ តស្ស បុញ្ញប្បភាវេន បភា អសីតិហត្ថប្បមាណំ ឋានំ ផរិត្វា អដ្ឋាសិ។ ចន្ទសូរិយប្បភាហិ អនភិភវនីយាវ អហោសិ។ សា ទសន្នំ មាសានំ អច្ចយេន ពោធិសត្តំ សុចន្ទនុយ្យានេ វិជាយិ។ បាដិហារិយានិ ហេដ្ឋា វុត្តនយានេវ។

Sobhitabuddhe pana parinibbute tassa aparabhāge ekamasaṅkhyeyyaṃ buddhuppādarahitaṃ ahosi. Atīte pana tasmiṃ asaṅkhyeyye ekasmiṃ kappe tayo buddhā nibbattiṃsu anomadassī, padumo, nāradoti. Tattha anomadassī bhagavā soḷasa asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā devehi abhiyācito tato cavitvā candavatiyaṃ nāma rājadhāniyaṃ yasavā nāmassa rañño kule samussitacārupayodharāya yasodharāya nāma aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ aggahesi. Anomadassikumāre kira yasodharāya deviyā kucchigate tassa puññappabhāvena pabhā asītihatthappamāṇaṃ ṭhānaṃ pharitvā aṭṭhāsi. Candasūriyappabhāhi anabhibhavanīyāva ahosi. Sā dasannaṃ māsānaṃ accayena bodhisattaṃ sucandanuyyāne vijāyi. Pāṭihāriyāni heṭṭhā vuttanayāneva.

នាមគ្គហណទិវសេ បនស្ស នាមំ គណ្ហន្តា, យស្មា ជាតិយំ អាកាសតោ សត្ត រតនានិ បតិំសុ, តស្មា អនោមានំ រតនានំ ឧប្បត្តិហេតុភូតត្តា ‘‘អនោមទស្សី’’តិ នាមមកំសុ។ សោ អនុក្កមេន វុទ្ធិប្បត្តោ ទិព្ពេហិ កាមគុណេហិ បរិចារិយមានោ ទសវស្សសហស្សានិ អគារំ អជ្ឈាវសិ។ តស្ស កិរ សិរិ ឧបសិរិ សិរិវឌ្ឍោតិ តយោ បាសាទា អហេសុំ។ សិរិមាទេវិប្បមុខានិ តេវីសតិ ឥត្ថិសហស្សានិ បច្ចុបដ្ឋិតានិ អហេសុំ។ សោ សិរិមាយ ទេវិយា ឧបវាណេ នាម បុត្តេ ជាតេ ចត្តារិ និមិត្តានិ ទិស្វា សិវិកាយានេន មហាភិនិក្ខមនំ និក្ខមិត្វា បព្ពជិ។ តំ តិស្សោ ជនកោដិយោ អនុបព្ពជិំសុ។

Nāmaggahaṇadivase panassa nāmaṃ gaṇhantā, yasmā jātiyaṃ ākāsato satta ratanāni patiṃsu, tasmā anomānaṃ ratanānaṃ uppattihetubhūtattā ‘‘anomadassī’’ti nāmamakaṃsu. So anukkamena vuddhippatto dibbehi kāmaguṇehi paricāriyamāno dasavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Tassa kira siri upasiri sirivaḍḍhoti tayo pāsādā ahesuṃ. Sirimādevippamukhāni tevīsati itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ. So sirimāya deviyā upavāṇe nāma putte jāte cattāri nimittāni disvā sivikāyānena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ tisso janakoṭiyo anupabbajiṃsu.

តេហិ បរិវុតោ មហាបុរិសោ ទស មាសេ បធានចរិយំ ចរិ។ តតោ វិសាខបុណ្ណមាយ អនុបមព្រាហ្មណគាមេ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា អនុបមសេដ្ឋិធីតាយ ទិន្នំ មធុបាយាសំ បរិភុញ្ជិត្វា សាលវនេ ទិវាវិហារំ វីតិនាមេត្វា អនោមនាមាជីវកេន ទិន្នា អដ្ឋ តិណមុដ្ឋិយោ គហេត្វា អជ្ជុនរុក្ខពោធិំ បទក្ខិណំ កត្វា អដ្ឋត្តិំសហត្ថវិត្ថតំ តិណសន្ថរំ សន្ថរិត្វា ចតុរង្គវីរិយំ អធិដ្ឋាយ បល្លង្កំ អាភុជិត្វា សមារំ មារពលំ វិទ្ធំសេត្វា តីសុ យាមេសុ តិស្សោ វិជ្ជា ឧប្បាទេត្វា – ‘‘អនេកជាតិសំសារំ…បេ.… តណ្ហានំ ខយមជ្ឈគា’’តិ ឧទានំ ឧទានេសិ។ តេន វុត្តំ –

Tehi parivuto mahāpuriso dasa māse padhānacariyaṃ cari. Tato visākhapuṇṇamāya anupamabrāhmaṇagāme piṇḍāya caritvā anupamaseṭṭhidhītāya dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā anomanāmājīvakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā ajjunarukkhabodhiṃ padakkhiṇaṃ katvā aṭṭhattiṃsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya pallaṅkaṃ ābhujitvā samāraṃ mārabalaṃ viddhaṃsetvā tīsu yāmesu tisso vijjā uppādetvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānesi. Tena vuttaṃ –

១.

‘‘សោភិតស្ស អបរេន, សម្ពុទ្ធោ ទ្វិបទុត្តមោ;

‘‘Sobhitassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;

អនោមទស្សី អមិតយសោ, តេជស្សី ទុរតិក្កមោ។

Anomadassī amitayaso, tejassī duratikkamo.

២.

‘‘សោ ឆេត្វា ពន្ធនំ សព្ពំ, វិទ្ធំសេត្វា តយោ ភវេ;

‘‘So chetvā bandhanaṃ sabbaṃ, viddhaṃsetvā tayo bhave;

អនិវត្តិគមនំ មគ្គំ, ទេសេសិ ទេវមានុសេ។

Anivattigamanaṃ maggaṃ, desesi devamānuse.

៣.

‘‘សាគរោវ អសង្ខោភោ, បព្ពតោវ ទុរាសទោ;

‘‘Sāgarova asaṅkhobho, pabbatova durāsado;

អាកាសោវ អនន្តោ សោ, សាលរាជាវ ផុល្លិតោ។

Ākāsova ananto so, sālarājāva phullito.

៤.

‘‘ទស្សនេនបិ តំ ពុទ្ធំ, តោសិតា ហោន្តិ បាណិនោ;

‘‘Dassanenapi taṃ buddhaṃ, tositā honti pāṇino;

ព្យាហរន្តំ គិរំ សុត្វា, អមតំ បាបុណន្តិ តេ’’តិ។

Byāharantaṃ giraṃ sutvā, amataṃ pāpuṇanti te’’ti.

តត្ថ អនោមទស្សីតិ អនុបមទស្សនោ, អមិតទស្សនោ វា។ អមិតយសោតិ អមិតបរិវារោ, អមិតកិត្តិ វា។ តេជស្សីតិ សីលសមាធិបញ្ញាតេជេន សមន្នាគតោ។ ទុរតិក្កមោតិ ទុប្បធំសិយោ, អញ្ញេន ទេវេន វា មារេន វា កេនចិ វា អតិក្កមិតុំ អសក្កុណេយ្យោតិ អត្ថោ។ សោ ឆេត្វា ពន្ធនំ សព្ពន្តិ សព្ពំ ទសវិធំ សំយោជនំ ឆិន្ទិត្វា។ វិទ្ធំសេត្វា តយោ ភវេតិ តិភវូបគំ កម្មំ កម្មក្ខយករញាណេន វិទ្ធំសេត្វា, អភាវំ កត្វាតិ អត្ថោ។ អនិវត្តិគមនំ មគ្គន្តិ និវត្តិយា បវត្តិយា បដិបក្ខភូតំ និព្ពានំ អនិវត្តីតិ វុច្ចតិ, តំ អនិវត្តិំ គច្ឆតិ អនេនាតិ អនិវត្តិគមនោ។ តំ អនិវត្តិគមនំ អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ ទេសេសីតិ អត្ថោ។ ‘‘ទស្សេតី’’តិបិ បាឋោ, សោយេវត្ថោ។ ទេវមានុសេតិ ទេវមនុស្សានំ, សាមិអត្ថេ ឧបយោគវចនំ ទដ្ឋព្ពំ។

Tattha anomadassīti anupamadassano, amitadassano vā. Amitayasoti amitaparivāro, amitakitti vā. Tejassīti sīlasamādhipaññātejena samannāgato. Duratikkamoti duppadhaṃsiyo, aññena devena vā mārena vā kenaci vā atikkamituṃ asakkuṇeyyoti attho. Sochetvā bandhanaṃ sabbanti sabbaṃ dasavidhaṃ saṃyojanaṃ chinditvā. Viddhaṃsetvā tayo bhaveti tibhavūpagaṃ kammaṃ kammakkhayakarañāṇena viddhaṃsetvā, abhāvaṃ katvāti attho. Anivattigamanaṃ magganti nivattiyā pavattiyā paṭipakkhabhūtaṃ nibbānaṃ anivattīti vuccati, taṃ anivattiṃ gacchati anenāti anivattigamano. Taṃ anivattigamanaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ desesīti attho. ‘‘Dassetī’’tipi pāṭho, soyevattho. Devamānuseti devamanussānaṃ, sāmiatthe upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.

អសង្ខោភោតិ ខោភេតុំ ចាលេតុំ អសក្កុណេយ្យោតិ អក្ខោភិយោ។ យថា ហិ សមុទ្ទោ ចតុរាសីតិយោជនសហស្សគម្ភីរោ អនេកយោជនសហស្សភូតាវាសោ អក្ខោភិយោ, ឯវំ អក្ខោភិយោតិ អត្ថោ។ អាកាសោវ អនន្តោតិ យថា បន អាកាសស្ស អន្តោ នត្ថិ, អថ ខោ អនន្តោ អប្បមេយ្យោ អបារោ, ឯវំ ភគវាបិ ពុទ្ធគុណេហិ អនន្តោ អប្បមេយ្យោ អបារោ។ សោតិ សោ ភគវា។ សាលរាជាវ ផុល្លិតោតិ សព្ពលក្ខណានុព្យញ្ជនសមលង្កតសរីរត្តា សុផុល្លិតសាលរាជា វិយ សោភតីតិ អត្ថោ។ ទស្សនេនបិ តំ ពុទ្ធន្តិ តស្ស ពុទ្ធស្ស ទស្សនេនាបីតិ អត្ថោ។ ឦទិសេសុបិ សាមិវចនំ បយុជ្ជន្តិ សទ្ទសត្ថវិទូ។ តោសិតាតិ បរិតោសិតា បីណិតា។ ព្យាហរន្តន្តិ ព្យាហរន្តស្ស, សាមិអត្ថេ ឧបយោគវចនំ។ អមតន្តិ និព្ពានំ។ បាបុណន្តីតិ អធិគច្ឆន្តិ។ តេតិ យេ តស្ស គិរំ ធម្មទេសនំ សុណន្តិ, តេ អមតំ បាបុណន្តីតិ អត្ថោ។

Asaṅkhobhoti khobhetuṃ cāletuṃ asakkuṇeyyoti akkhobhiyo. Yathā hi samuddo caturāsītiyojanasahassagambhīro anekayojanasahassabhūtāvāso akkhobhiyo, evaṃ akkhobhiyoti attho. Ākāsova anantoti yathā pana ākāsassa anto natthi, atha kho ananto appameyyo apāro, evaṃ bhagavāpi buddhaguṇehi ananto appameyyo apāro. Soti so bhagavā. Sālarājāva phullitoti sabbalakkhaṇānubyañjanasamalaṅkatasarīrattā suphullitasālarājā viya sobhatīti attho. Dassanenapi taṃ buddhanti tassa buddhassa dassanenāpīti attho. Īdisesupi sāmivacanaṃ payujjanti saddasatthavidū. Tositāti paritositā pīṇitā. Byāharantanti byāharantassa, sāmiatthe upayogavacanaṃ. Amatanti nibbānaṃ. Pāpuṇantīti adhigacchanti. Teti ye tassa giraṃ dhammadesanaṃ suṇanti, te amataṃ pāpuṇantīti attho.

ភគវា បន ពោធិមូលេ សត្តសត្តាហំ វីតិនាមេត្វា ព្រហ្មុនា អាយាចិតោ ធម្មទេសនាយ ពុទ្ធចក្ខុនា លោកំ ឱលោកេន្តោ អត្តនា សហ បព្ពជិតេ តិកោដិសង្ខេ ជនេ ឧបនិស្សយសម្បន្នេ ទិស្វា – ‘‘កត្ថ នុ ខោ តេ ឯតរហិ វិហរន្តី’’តិ ឧបធារេន្តោ សុភវតីនគរេ សុទស្សនុយ្យានេ វិហរន្តេ ទិស្វា អាកាសេន គន្ត្វា សុទស្សនុយ្យានេ ឱតរិ។ សោ តេហិ បរិវុតោ សទេវមនុស្សាយ បរិសាយ មជ្ឈេ ធម្មចក្កំ បវត្តេសិ។ តត្ថ កោដិសតានំ បឋមាភិសមយោ អហោសិ។ តេន វុត្តំ –

Bhagavā pana bodhimūle sattasattāhaṃ vītināmetvā brahmunā āyācito dhammadesanāya buddhacakkhunā lokaṃ olokento attanā saha pabbajite tikoṭisaṅkhe jane upanissayasampanne disvā – ‘‘kattha nu kho te etarahi viharantī’’ti upadhārento subhavatīnagare sudassanuyyāne viharante disvā ākāsena gantvā sudassanuyyāne otari. So tehi parivuto sadevamanussāya parisāya majjhe dhammacakkaṃ pavattesi. Tattha koṭisatānaṃ paṭhamābhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –

៥.

‘‘ធម្មាភិសមយោ តស្ស, ឥទ្ធោ ផីតោ តទា អហុ;

‘‘Dhammābhisamayo tassa, iddho phīto tadā ahu;

កោដិសតានិ អភិសមិំសុ, បឋមេ ធម្មទេសនេ’’តិ។

Koṭisatāni abhisamiṃsu, paṭhame dhammadesane’’ti.

តត្ថ ផីតោតិ ផាតិប្បត្តោ ពាហុជញ្ញវសេន។ កោដិសតានីតិ កោដីនំ សតានិ កោដិសតានិ។ ‘‘កោដិសតយោ’’តិបិ បាឋោ, តស្ស សតកោដិយោតិ អត្ថោ។

Tattha phītoti phātippatto bāhujaññavasena. Koṭisatānīti koṭīnaṃ satāni koṭisatāni. ‘‘Koṭisatayo’’tipi pāṭho, tassa satakoṭiyoti attho.

អថាបរេន សមយេន ឱសធីនគរទ្វារេ អសនរុក្ខមូលេ យមកបាដិហារិយំ កត្វា អសុរេហិ ទុរភិភវនេ តាវតិំសភវនេ បណ្ឌុកម្ពលសិលាយំ និសិន្នោ តេមាសំ អភិធម្មវស្សំ វស្សាបយិ។ តទា អសីតិទេវតាកោដិយោ អភិសមិំសុ។ តេន វុត្តំ –

Athāparena samayena osadhīnagaradvāre asanarukkhamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā asurehi durabhibhavane tāvatiṃsabhavane paṇḍukambalasilāyaṃ nisinno temāsaṃ abhidhammavassaṃ vassāpayi. Tadā asītidevatākoṭiyo abhisamiṃsu. Tena vuttaṃ –

៦.

‘‘តតោ បរំ អភិសមយេ, វស្សន្តេ ធម្មវុដ្ឋិយោ;

‘‘Tato paraṃ abhisamaye, vassante dhammavuṭṭhiyo;

អសីតិកោដិយោភិសមិំសុ, ទុតិយេ ធម្មទេសនេ’’តិ។

Asītikoṭiyobhisamiṃsu, dutiye dhammadesane’’ti.

តត្ថ វស្សន្តេតិ ពុទ្ធមហាមេឃេ វស្សន្តេ។ ធម្មវុដ្ឋិយោតិ ធម្មកថាវស្សវុដ្ឋិយោ។

Tattha vassanteti buddhamahāmeghe vassante. Dhammavuṭṭhiyoti dhammakathāvassavuṭṭhiyo.

តតោ អបរេន សមយេន មង្គលបញ្ហានិទ្ទេសេ អដ្ឋសត្តតិ កោដិយោ អភិសមិំសុ។ សោ តតិយោ អភិសមយោ អហោសិ។ តេន វុត្តំ –

Tato aparena samayena maṅgalapañhāniddese aṭṭhasattati koṭiyo abhisamiṃsu. So tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –

៧.

‘‘តតោ បរម្បិ វស្សន្តេ, តប្បយន្តេ ច បាណិនំ;

‘‘Tato parampi vassante, tappayante ca pāṇinaṃ;

អដ្ឋសត្តតិកោដីនំ, តតិយាភិសមយោ អហូ’’តិ។

Aṭṭhasattatikoṭīnaṃ, tatiyābhisamayo ahū’’ti.

តត្ថ វស្សន្តេតិ ធម្មកថាសលិលធារំ វស្សន្តេ។ តប្បយន្តេតិ ធម្មាមតវស្សេន តប្បយន្តេ, តប្បនំ ករោន្តេ ភគវតីតិ អត្ថោ។

Tattha vassanteti dhammakathāsaliladhāraṃ vassante. Tappayanteti dhammāmatavassena tappayante, tappanaṃ karonte bhagavatīti attho.

អនោមទស្សិស្សបិ ភគវតោ តយោ សាវកសន្និបាតា អហេសុំ។ តត្ថ សោរេយ្យនគរេ ឥសិទត្តស្ស រញ្ញោ ធម្មេ ទេសិយមានេ បសីទិត្វា ឯហិភិក្ខុបព្ពជ្ជាយ បព្ពជិតានំ អដ្ឋន្នំ អរហន្តសតសហស្សានំ មជ្ឈេ បាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសិ។ អយំ បឋមោ សន្និបាតោ អហោសិ។ រាធវតីនគរេ សុន្ទរិន្ធរស្ស នាម រញ្ញោ ធម្មេ ទេសិយមានេ ឯហិភិក្ខុបព្ពជ្ជាយ បព្ពជិតានំ សត្តន្នំ អរហន្តសតសហស្សានំ មជ្ឈេ បាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសិ។ អយំ ទុតិយោ សន្និបាតោ អហោសិ។ បុន សោរេយ្យនគរេយេវ សោរេយ្យរញ្ញា សហ ឯហិភិក្ខុបព្ពជ្ជាយ បព្ពជិតានំ ឆន្នំ អរហន្តសតសហស្សានំ មជ្ឈេ បាតិមោក្ខំ ឧទ្ទិសិ។ អយំ តតិយោ សន្និបាតោ អហោសិ។ តេន វុត្តំ –

Anomadassissapi bhagavato tayo sāvakasannipātā ahesuṃ. Tattha soreyyanagare isidattassa rañño dhamme desiyamāne pasīditvā ehibhikkhupabbajjāya pabbajitānaṃ aṭṭhannaṃ arahantasatasahassānaṃ majjhe pātimokkhaṃ uddisi. Ayaṃ paṭhamo sannipāto ahosi. Rādhavatīnagare sundarindharassa nāma rañño dhamme desiyamāne ehibhikkhupabbajjāya pabbajitānaṃ sattannaṃ arahantasatasahassānaṃ majjhe pātimokkhaṃ uddisi. Ayaṃ dutiyo sannipāto ahosi. Puna soreyyanagareyeva soreyyaraññā saha ehibhikkhupabbajjāya pabbajitānaṃ channaṃ arahantasatasahassānaṃ majjhe pātimokkhaṃ uddisi. Ayaṃ tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –

៨.

‘‘សន្និបាតា តយោ អាសុំ, តស្សាបិ ច មហេសិនោ;

‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, tassāpi ca mahesino;

អភិញ្ញាពលប្បត្តានំ, បុប្ផិតានំ វិមុត្តិយា។

Abhiññābalappattānaṃ, pupphitānaṃ vimuttiyā.

៩.

‘‘អដ្ឋសតសហស្សានំ, សន្និបាតោ តទា អហុ;

‘‘Aṭṭhasatasahassānaṃ, sannipāto tadā ahu;

បហីនមទមោហានំ, សន្តចិត្តាន តាទិនំ។

Pahīnamadamohānaṃ, santacittāna tādinaṃ.

១០.

10.

‘‘សត្តសតសហស្សានំ, ទុតិយោ អាសិ សមាគមោ;

‘‘Sattasatasahassānaṃ, dutiyo āsi samāgamo;

អនង្គណានំ វិរជានំ, ឧបសន្តាន តាទិនំ។

Anaṅgaṇānaṃ virajānaṃ, upasantāna tādinaṃ.

១១.

11.

‘‘ឆន្នំ សតសហស្សានំ, តតិយោ អាសិ សមាគមោ;

‘‘Channaṃ satasahassānaṃ, tatiyo āsi samāgamo;

អភិញ្ញាពលប្បត្តានំ, និព្ពុតានំ តបស្សិន’’ន្តិ។

Abhiññābalappattānaṃ, nibbutānaṃ tapassina’’nti.

តត្ថ តស្សាបិ ច មហេសិនោតិ តស្ស មហេសិនោ អនោមទស្សិស្សាបិ។ ‘‘តស្សាបិ ទ្វិបទុត្តមោ’’តិបិ បាឋោ, តស្សបិ ទ្វិបទុត្តមស្សាតិ អត្ថោ។ លក្ខណំ សទ្ទសត្ថតោ គហេតព្ពំ។ អភិញ្ញាពលប្បត្តានន្តិ អភិញ្ញានំ ពលប្បត្តានំ, ចិណ្ណវសិតាយ ខិប្បនិសន្តិភាវេន អភិញ្ញាសុ ថិរភាវប្បត្តានន្តិ អត្ថោ។ បុប្ផិតានន្តិ សព្ពផាលិផុល្លភាវេន អតិវិយ សោភគ្គប្បត្តានំ។ វិមុត្តិយាតិ អរហត្តផលវិមុត្តិយា។

Tattha tassāpi ca mahesinoti tassa mahesino anomadassissāpi. ‘‘Tassāpi dvipaduttamo’’tipi pāṭho, tassapi dvipaduttamassāti attho. Lakkhaṇaṃ saddasatthato gahetabbaṃ. Abhiññābalappattānanti abhiññānaṃ balappattānaṃ, ciṇṇavasitāya khippanisantibhāvena abhiññāsu thirabhāvappattānanti attho. Pupphitānanti sabbaphāliphullabhāvena ativiya sobhaggappattānaṃ. Vimuttiyāti arahattaphalavimuttiyā.

អនង្គណានន្តិ ឯត្ថ អយំ អង្គណ-សទ្ទោ កត្ថចិ កិលេសេសុ ទិស្សតិ។ យថាហ – ‘‘តត្ថ កតមានិ តីណិ អង្គណានិ? រាគោ អង្គណំ ទោសោ អង្គណំ មោហោ អង្គណ’’ន្តិ (វិភ. ៩២៤)។ ‘‘បាបកានំ ខោ ឯតំ, អាវុសោ, អកុសលានំ ឥច្ឆាវចរានំ អធិវចនំ យទិទំ អង្គណ’’ន្តិ (ម. និ. ១.៦០)។ កត្ថចិ កិស្មិញ្ចិ មលេ? យថាហ – ‘‘តស្សេវ រជស្ស វា អង្គណស្ស វា បហានាយ វាយមតី’’តិ (ម. និ. ១.១៨៤)។ កត្ថចិ តថារូបេ ភូមិភាគេ ‘‘ចេតិយង្គណំ ពោធិយង្គណំ រាជង្គណ’’ន្តិ។ ឥធ បន កិលេសេសុ ទដ្ឋព្ពោ។ តស្មា និក្កិលេសានន្តិ អត្ថោ (ម. និ. អដ្ឋ. ១.៥៧)។ វិរជានន្តិ តស្សេវ វេវចនំ។ តបស្សិនន្តិ កិលេសក្ខយករោ អរិយមគ្គសង្ខាតោ តបោ យេសំ អត្ថិ តេ តបស្សិនោ, តេសំ តបស្សីនំ, ខីណាសវានន្តិ អត្ថោ។

Anaṅgaṇānanti ettha ayaṃ aṅgaṇa-saddo katthaci kilesesu dissati. Yathāha – ‘‘tattha katamāni tīṇi aṅgaṇāni? Rāgo aṅgaṇaṃ doso aṅgaṇaṃ moho aṅgaṇa’’nti (vibha. 924). ‘‘Pāpakānaṃ kho etaṃ, āvuso, akusalānaṃ icchāvacarānaṃ adhivacanaṃ yadidaṃ aṅgaṇa’’nti (ma. ni. 1.60). Katthaci kismiñci male? Yathāha – ‘‘tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’ti (ma. ni. 1.184). Katthaci tathārūpe bhūmibhāge ‘‘cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇaṃ rājaṅgaṇa’’nti. Idha pana kilesesu daṭṭhabbo. Tasmā nikkilesānanti attho (ma. ni. aṭṭha. 1.57). Virajānanti tasseva vevacanaṃ. Tapassinanti kilesakkhayakaro ariyamaggasaṅkhāto tapo yesaṃ atthi te tapassino, tesaṃ tapassīnaṃ, khīṇāsavānanti attho.

តទា អម្ហាកំ ពោធិសត្តោ ឯកោ មហេសក្ខោ យក្ខសេនាបតិ អហោសិ មហិទ្ធិកោ មហានុភាវោ អនេកកោដិសតសហស្សានំ យក្ខានំ អធិបតិ។ សោ ‘‘ពុទ្ធោ លោកេ ឧប្បន្នោ’’តិ សុត្វា អាគន្ត្វា បរមរុចិរទស្សនំ សត្តរតនមយំ អភិរុចិររជនិករមណ្ឌលសទិសំ មណ្ឌបំ និម្មិនិត្វា តត្ថ សត្តាហំ មហាទានំ ពុទ្ធប្បមុខស្ស សង្ឃស្ស អទាសិ។ អថ នំ ភគវា ភត្តានុមោទនសមយេ ‘‘អនាគតេ កប្បសតសហស្សាធិកេ ឯកស្មិំ អសង្ខ្យេយ្យេ អតិក្កន្តេ គោតមោ នាម ពុទ្ធោ ភវិស្សតី’’តិ ព្យាកាសិ។ តេន វុត្តំ –

Tadā amhākaṃ bodhisatto eko mahesakkho yakkhasenāpati ahosi mahiddhiko mahānubhāvo anekakoṭisatasahassānaṃ yakkhānaṃ adhipati. So ‘‘buddho loke uppanno’’ti sutvā āgantvā paramaruciradassanaṃ sattaratanamayaṃ abhirucirarajanikaramaṇḍalasadisaṃ maṇḍapaṃ nimminitvā tattha sattāhaṃ mahādānaṃ buddhappamukhassa saṅghassa adāsi. Atha naṃ bhagavā bhattānumodanasamaye ‘‘anāgate kappasatasahassādhike ekasmiṃ asaṅkhyeyye atikkante gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti byākāsi. Tena vuttaṃ –

១២.

12.

‘‘អហំ តេន សមយេន, យក្ខោ អាសិំ មហិទ្ធិកោ;

‘‘Ahaṃ tena samayena, yakkho āsiṃ mahiddhiko;

នេកានំ យក្ខកោដីនំ, វសវត្តិម្ហិ ឥស្សរោ។

Nekānaṃ yakkhakoṭīnaṃ, vasavattimhi issaro.

១៣.

13.

‘‘តទាបិ តំ ពុទ្ធវរំ, ឧបគន្ត្វា មហេសិនំ;

‘‘Tadāpi taṃ buddhavaraṃ, upagantvā mahesinaṃ;

អន្នបានេន តប្បេសិំ, សសង្ឃំ លោកនាយកំ។

Annapānena tappesiṃ, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.

១៤.

14.

‘‘សោបិ មំ តទា ព្យាកាសិ, វិសុទ្ធនយនោ មុនិ;

‘‘Sopi maṃ tadā byākāsi, visuddhanayano muni;

អបរិមេយ្យិតោ កប្បេ, អយំ ពុទ្ធោ ភវិស្សតិ។

Aparimeyyito kappe, ayaṃ buddho bhavissati.

១៥.

15.

‘‘បធានំ បទហិត្វាន…បេ.… ហេស្សាម សម្មុខា ឥមំ។

‘‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā imaṃ.

១៦.

16.

‘‘តស្សាបិ វចនំ សុត្វា, ហដ្ឋោ សំវិគ្គមានសោ;

‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, haṭṭho saṃviggamānaso;

ឧត្តរិំ វតមធិដ្ឋាសិំ, ទសបារមិបូរិយា’’តិ។

Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā’’ti.

តត្ថ ឧត្តរិំ វតមធិដ្ឋាសិន្តិ បារមិបូរណត្ថាយ ភិយ្យោបិ ទឡ្ហតរំ បរក្កមមកាសីតិ អត្ថោ។

Tattha uttariṃ vatamadhiṭṭhāsinti pāramipūraṇatthāya bhiyyopi daḷhataraṃ parakkamamakāsīti attho.

តស្ស បន អនោមទស្សិស្ស ភគវតោ ចន្ទវតី នាម នគរំ អហោសិ, យសវា នាម រាជា បិតា, យសោធរា នាម មាតា, និសភោ ច អនោមោ ច ទ្វេ អគ្គសាវកា, វរុណោ នាមុបដ្ឋាកោ, សុន្ទរី ច សុមនា ច ទ្វេ អគ្គសាវិកា, អជ្ជុនរុក្ខោ ពោធិ, សរីរំ អដ្ឋបណ្ណាសហត្ថុព្ពេធំ អហោសិ, វស្សសតសហស្សំ អាយុ, សិរិមា នាម អគ្គមហេសី, ឧបវាណោ នាមស្ស បុត្តោ, ទសវស្សសហស្សានិ អគារំ អជ្ឈាវសិ។ សោ សិវិកាយានេន និក្ខមិ។ សិវិកាយានេន គមនំ បន សោភិតពុទ្ធវំសវណ្ណនាយ បាសាទគមនេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ ធម្មកោ នាម រាជា ឧបដ្ឋាកោ។ ធម្មារាមេ កិរ ភគវា វិហាសីតិ។ តេន វុត្តំ –

Tassa pana anomadassissa bhagavato candavatī nāma nagaraṃ ahosi, yasavā nāma rājā pitā, yasodharā nāma mātā, nisabho ca anomo ca dve aggasāvakā, varuṇo nāmupaṭṭhāko, sundarī ca sumanā ca dve aggasāvikā, ajjunarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyu, sirimā nāma aggamahesī, upavāṇo nāmassa putto, dasavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. So sivikāyānena nikkhami. Sivikāyānena gamanaṃ pana sobhitabuddhavaṃsavaṇṇanāya pāsādagamane vuttanayeneva veditabbaṃ. Dhammako nāma rājā upaṭṭhāko. Dhammārāme kira bhagavā vihāsīti. Tena vuttaṃ –

១៧.

17.

‘‘នគរំ ចន្ទវតី នាម, យសវា នាម ខត្តិយោ;

‘‘Nagaraṃ candavatī nāma, yasavā nāma khattiyo;

មាតា យសោធរា នាម, អនោមទស្សិស្ស សត្ថុនោ។

Mātā yasodharā nāma, anomadassissa satthuno.

២២.

22.

‘‘និសភោ ច អនោមោ ច, អហេសុំ អគ្គសាវកា;

‘‘Nisabho ca anomo ca, ahesuṃ aggasāvakā;

វរុណោ នាមុបដ្ឋាកោ, អនោមទស្សិស្ស សត្ថុនោ។

Varuṇo nāmupaṭṭhāko, anomadassissa satthuno.

២៣.

23.

‘‘សុន្ទរី ច សុមនា ច, អហេសុំ អគ្គសាវិកា;

‘‘Sundarī ca sumanā ca, ahesuṃ aggasāvikā;

ពោធិ តស្ស ភគវតោ, អជ្ជុនោតិ បវុច្ចតិ។

Bodhi tassa bhagavato, ajjunoti pavuccati.

២៥.

25.

‘‘អដ្ឋបណ្ណាសរតនំ, អច្ចុគ្គតោ មហាមុនិ;

‘‘Aṭṭhapaṇṇāsaratanaṃ, accuggato mahāmuni;

បភា និទ្ធាវតី តស្ស, សតរំសីវ ឧគ្គតោ។

Pabhā niddhāvatī tassa, sataraṃsīva uggato.

២៦.

26.

‘‘វស្សសតសហស្សានិ, អាយុ វិជ្ជតិ តាវទេ;

‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;

តាវតា តិដ្ឋមានោ សោ, តារេសិ ជនតំ ពហុំ។

Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.

២៧.

27.

‘‘សុបុប្ផិតំ បាវចនំ, អរហន្តេហិ តាទិហិ;

‘‘Supupphitaṃ pāvacanaṃ, arahantehi tādihi;

វីតរាគេហិ វិមលេហិ, សោភិត្ថ ជិនសាសនំ។

Vītarāgehi vimalehi, sobhittha jinasāsanaṃ.

២៨.

28.

‘‘សោ ច សត្ថា អមិតយសោ, យុគានិ តានិ អតុលិយានិ;

‘‘So ca satthā amitayaso, yugāni tāni atuliyāni;

សព្ពំ តមន្តរហិតំ, ននុ រិត្តា សព្ពសង្ខារា’’តិ។

Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.

តត្ថ បភា និទ្ធាវតីតិ តស្ស សរីរតោ បភា និក្ខមតិ។ សរីរប្បភា បនស្ស និច្ចកាលំ ទ្វាទសយោជនប្បមាណំ បទេសំ ផរិត្វា តិដ្ឋតិ។ យុគានិ តានីតិ អគ្គសាវកយុគាទីនិ យុគឡានិ។ សព្ពំ តមន្តរហិតន្តិ វុត្តប្បការំ សព្ពម្បិ អនិច្ចមុខំ បវិដ្ឋំ វិនដ្ឋន្តិ អត្ថោ។ ‘‘ននុ រិត្តកមេវ សង្ខារា’’តិបិ បាឋោ, តស្ស ននុ រិត្តកា តុច្ឆកាយេវ សព្ពេ សង្ខារាតិ អត្ថោ។ ម-ការោ បទសន្ធិករោ។ សេសគាថាសុ សព្ពត្ថ ឧត្តានមេវាតិ។

Tattha pabhā niddhāvatīti tassa sarīrato pabhā nikkhamati. Sarīrappabhā panassa niccakālaṃ dvādasayojanappamāṇaṃ padesaṃ pharitvā tiṭṭhati. Yugāni tānīti aggasāvakayugādīni yugaḷāni. Sabbaṃtamantarahitanti vuttappakāraṃ sabbampi aniccamukhaṃ paviṭṭhaṃ vinaṭṭhanti attho. ‘‘Nanu rittakameva saṅkhārā’’tipi pāṭho, tassa nanu rittakā tucchakāyeva sabbe saṅkhārāti attho. Ma-kāro padasandhikaro. Sesagāthāsu sabbattha uttānamevāti.

ឥមស្ស បន អនោមទស្សិស្ស ភគវតោ សន្តិកេ សារិបុត្តោ ច មហាមោគ្គល្លានោ ចាតិ ឥមេ ទ្វេ អគ្គសាវកា អគ្គសាវកភាវត្ថាយ បណិធានមកំសុ។ ឥមេសំ បន ថេរានំ វត្ថុ ចេត្ថ កថេតព្ពំ។ មយា គន្ថវិត្ថារភយេន ន ឧទ្ធដន្តិ។

Imassa pana anomadassissa bhagavato santike sāriputto ca mahāmoggallāno cāti ime dve aggasāvakā aggasāvakabhāvatthāya paṇidhānamakaṃsu. Imesaṃ pana therānaṃ vatthu cettha kathetabbaṃ. Mayā ganthavitthārabhayena na uddhaṭanti.

អនោមទស្សីពុទ្ធវំសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។

Anomadassībuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.

និដ្ឋិតោ សត្តមោ ពុទ្ធវំសោ។

Niṭṭhito sattamo buddhavaṃso.

Next: ១០. បទុមពុទ្ធវំសវណ្ណនា • 10. Padumabuddhavaṃsavaṇṇanā

Related texts:

តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ពុទ្ធវំសបាឡិ • Buddhavaṃsapāḷi / ៩. អនោមទស្សីពុទ្ធវំសោ • 9. Anomadassībuddhavaṃso

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact