| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
२. अन्तराभवकथावण्णना
2. Antarābhavakathāvaṇṇanā
५०५. इदानि अन्तराभवकथा नाम होति। तत्थ येसं ‘‘अन्तरा परिनिब्बायी’’ति सुत्तपदं अयोनिसो गहेत्वा ‘‘अन्तराभवो नाम अत्थि, यत्थ सत्तो दिब्बचक्खुको विय अदिब्बचक्खुको, इद्धिमा विय अनिद्धिमा मातापितिसमागमञ्चेव उतुसमयञ्च ओलोकयमानो सत्ताहं वा अतिरेकसत्ताहं वा तिट्ठती’’ति लद्धि, सेय्यथापि पुब्बसेलियानञ्चेव सम्मितियानञ्च; ते सन्धाय अत्थीति पुच्छा सकवादिस्स, लद्धियं ठत्वा पटिञ्ञा इतरस्स। अथ नं ये च भगवता तयो भवा वुत्ता, तेसं वसेन चोदेतुं कामभवोतिआदिमाह। तत्रायं अधिप्पायो – यदि ते अन्तराभवो नाम कोचि भवो अत्थि, तेन कामभवादीनंयेव अञ्ञतरेन भवितब्बं पञ्चवोकारभवादिना विय, तेन तं पुच्छामि – ‘‘किं ते अयं अन्तराभवो नाम कामभवो, उदाहु रूपभवो अरूपभवो वा’’ति? इतरो तथा अनिच्छन्तो सब्बं पटिक्खिपति। कामभवस्स चातिआदि यदि अन्तराभवो नाम अत्थि, इमेसं भवानं अन्तरा द्विन्नं सीमानं सीमन्तरिका विय भवेय्याति चोदेतुं आरद्धं। परवादी पन तथा अनिच्छन्तो सब्बपञ्हे पटिक्खिपति केवलं लद्धिया, न सहधम्मेन। तेनेव नं सकवादी ‘नो वत रे’ति पटिसेधेति।
505. Idāni antarābhavakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘antarā parinibbāyī’’ti suttapadaṃ ayoniso gahetvā ‘‘antarābhavo nāma atthi, yattha satto dibbacakkhuko viya adibbacakkhuko, iddhimā viya aniddhimā mātāpitisamāgamañceva utusamayañca olokayamāno sattāhaṃ vā atirekasattāhaṃ vā tiṭṭhatī’’ti laddhi, seyyathāpi pubbaseliyānañceva sammitiyānañca; te sandhāya atthīti pucchā sakavādissa, laddhiyaṃ ṭhatvā paṭiññā itarassa. Atha naṃ ye ca bhagavatā tayo bhavā vuttā, tesaṃ vasena codetuṃ kāmabhavotiādimāha. Tatrāyaṃ adhippāyo – yadi te antarābhavo nāma koci bhavo atthi, tena kāmabhavādīnaṃyeva aññatarena bhavitabbaṃ pañcavokārabhavādinā viya, tena taṃ pucchāmi – ‘‘kiṃ te ayaṃ antarābhavo nāma kāmabhavo, udāhu rūpabhavo arūpabhavo vā’’ti? Itaro tathā anicchanto sabbaṃ paṭikkhipati. Kāmabhavassa cātiādi yadi antarābhavo nāma atthi, imesaṃ bhavānaṃ antarā dvinnaṃ sīmānaṃ sīmantarikā viya bhaveyyāti codetuṃ āraddhaṃ. Paravādī pana tathā anicchanto sabbapañhe paṭikkhipati kevalaṃ laddhiyā, na sahadhammena. Teneva naṃ sakavādī ‘no vata re’ti paṭisedheti.
५०६. पञ्चमी सा योनीतिआदीनिपि यथापरिच्छिन्नयोनिआदीसु सो समोधानं न गच्छति, अथ तेन ततो ततो अतिरेकेन भवितब्बन्ति चोदेतुं वुत्तानि। अन्तराभवूपगं कम्मन्ति यदि सोपि एको भवो, यथा कामभवूपगादीनि कम्मानि अत्थीति सत्थारा विभजित्वा दस्सितानि, एवं तदुपगेनापि कम्मेन भवितब्बन्ति चोदनत्थं वुत्तं। यस्मा पन परसमये अन्तराभवूपगं नाम पाटियेक्कं कम्मं नत्थि, यं यं भवं उपपज्जिस्सति, तदुपगेनेव कम्मेन अन्तराभवे निब्बत्ततीति तेसं लद्धि, तस्मा ‘नहेव’न्ति पटिक्खित्तं। अत्थि अन्तराभवूपगा सत्ताति पुट्ठोपि कामभवूपगायेव नाम तेति लद्धिया पटिक्खिपति। जायन्तीतिआदीनि पुट्ठोपि तत्थ जातिजरामरणानि चेव चुतिपटिसन्धिपरम्परञ्च अनिच्छन्तो पटिक्खिपति। रूपादिवसेन पुट्ठोपि यस्मा अन्तराभवसत्तस्स अनिदस्सनं रूपं, वेदनादयोपि अञ्ञेसं विय न ओळारिकाति तस्स लद्धि, तस्मा पटिक्खिपति। इमिनाव कारणेन पञ्चवोकारभवभावेपि पटिक्खेपो वेदितब्बो।
506. Pañcamī sā yonītiādīnipi yathāparicchinnayoniādīsu so samodhānaṃ na gacchati, atha tena tato tato atirekena bhavitabbanti codetuṃ vuttāni. Antarābhavūpagaṃ kammanti yadi sopi eko bhavo, yathā kāmabhavūpagādīni kammāni atthīti satthārā vibhajitvā dassitāni, evaṃ tadupagenāpi kammena bhavitabbanti codanatthaṃ vuttaṃ. Yasmā pana parasamaye antarābhavūpagaṃ nāma pāṭiyekkaṃ kammaṃ natthi, yaṃ yaṃ bhavaṃ upapajjissati, tadupageneva kammena antarābhave nibbattatīti tesaṃ laddhi, tasmā ‘naheva’nti paṭikkhittaṃ. Atthi antarābhavūpagā sattāti puṭṭhopi kāmabhavūpagāyeva nāma teti laddhiyā paṭikkhipati. Jāyantītiādīni puṭṭhopi tattha jātijarāmaraṇāni ceva cutipaṭisandhiparamparañca anicchanto paṭikkhipati. Rūpādivasena puṭṭhopi yasmā antarābhavasattassa anidassanaṃ rūpaṃ, vedanādayopi aññesaṃ viya na oḷārikāti tassa laddhi, tasmā paṭikkhipati. Imināva kāraṇena pañcavokārabhavabhāvepi paṭikkhepo veditabbo.
५०७. इदानि कामभवो भवो गतीतिआदि भवसंसन्दनं नाम होति। तत्रायं अधिप्पायो – यदि ते अन्तराभवो नाम कोचि भवो भवेय्य, यथा कामभवादीसु भवगतिआदिभेदो लब्भति, तथा तत्रापि लब्भेथ। यथा वा तत्थ न लब्भति, तथा इमेसुपि न लब्भेथ। समानस्मिञ्हि भवभावे एतेस्वेवेस विभागो अत्थि, न इतरस्मिन्ति को एत्थ विसेसहेतूति। इतरो पुन लद्धिमत्तवसेन तं तं पटिजानाति चेव पटिक्खिपति च।
507. Idāni kāmabhavo bhavo gatītiādi bhavasaṃsandanaṃ nāma hoti. Tatrāyaṃ adhippāyo – yadi te antarābhavo nāma koci bhavo bhaveyya, yathā kāmabhavādīsu bhavagatiādibhedo labbhati, tathā tatrāpi labbhetha. Yathā vā tattha na labbhati, tathā imesupi na labbhetha. Samānasmiñhi bhavabhāve etesvevesa vibhāgo atthi, na itarasminti ko ettha visesahetūti. Itaro puna laddhimattavasena taṃ taṃ paṭijānāti ceva paṭikkhipati ca.
५०८. सब्बेसञ्ञेव सत्तानं अत्थि अन्तराभवोति पुट्ठो यस्मा निरयूपगअसञ्ञसत्तूपगअरूपूपगानं अन्तराभवं न इच्छति, तस्मा पटिक्खिपति। तेनेव कारणेन पटिलोमे पटिजानाति। आनन्तरियस्सातिआदि येसं सो अन्तराभवं न इच्छति, ते ताव विभजित्वा दस्सेतुं वुत्तं। तं सब्बं पाळिअनुसारेनेव वेदितब्बं सद्धिं सुत्तसाधनेनाति।
508. Sabbesaññeva sattānaṃ atthi antarābhavoti puṭṭho yasmā nirayūpagaasaññasattūpagaarūpūpagānaṃ antarābhavaṃ na icchati, tasmā paṭikkhipati. Teneva kāraṇena paṭilome paṭijānāti. Ānantariyassātiādi yesaṃ so antarābhavaṃ na icchati, te tāva vibhajitvā dassetuṃ vuttaṃ. Taṃ sabbaṃ pāḷianusāreneva veditabbaṃ saddhiṃ suttasādhanenāti.
अन्तराभवकथावण्णना।
Antarābhavakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (७४) २. अन्तराभवकथा • (74) 2. Antarābhavakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / २. अन्तराभवकथावण्णना • 2. Antarābhavakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / २. अन्तराभवकथावण्णना • 2. Antarābhavakathāvaṇṇanā
