| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi |
9. රතනවග්‌ගො
9. Ratanavaggo
1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපද-අත්‌ථයොජනා
1. Antepurasikkhāpada-atthayojanā
494. රාජවග්‌ගස්‌ස පඨමෙ පරිත්‌තකොති ගුණෙන ඛුද්‌දකො. පාසාදවරසද්‌දස්‌ස උපරිසද්‌දෙන සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බභාවං දස්‌සෙතුං වුත්‌තං ‘‘පාසාදවරස්‌ස උපරි ගතො’’ති. ඉමිනා පාසාදවරස්‌ස උපරි උපරිපාසාදවරං, තං ගතො උපගතොති උපරිපාසාදවරගතොති වචනත්‌ථං දස්‌සෙති. අය්‍යානන්‌ති භික්‌ඛූනං. ‘‘කාරණා’’ති ඉමිනා ‘‘වාහසා’’ති පදස්‌සත්‌ථං දස්‌සෙති. තෙහීති අය්‍යෙහි.
494. Rājavaggassa paṭhame parittakoti guṇena khuddako. Pāsādavarasaddassa uparisaddena sambandhitabbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘pāsādavarassa upari gato’’ti. Iminā pāsādavarassa upari uparipāsādavaraṃ, taṃ gato upagatoti uparipāsādavaragatoti vacanatthaṃ dasseti. Ayyānanti bhikkhūnaṃ. ‘‘Kāraṇā’’ti iminā ‘‘vāhasā’’ti padassatthaṃ dasseti. Tehīti ayyehi.
497. අන්‌තරන්‌ති ඛණං, ඔකාසං වා විවරං වා. ඝාතෙතුන්‌ති හනිතුං. ඉච්‌ඡතීති ඉමිනා පත්‌ථධාතුයා යාචනත්‌ථං දස්‌සෙති. ‘‘රාජන්‌තෙපුරං හත්‌ථිසම්‌මද්‌ද’’න්‌තිආදීසු වචනත්‌ථො එවං වෙදිතබ්‌බොති යොජනා. හත්‌ථිසම්‌මද්‌දන්‌ති හත්‌ථිසම්‌බාධට්‌ඨානං. අස්‌සෙහි සම්‌මද්‌දො එත්‌ථාති අස්‌සසම්‌මද්‌දො. රථෙහි සම්‌මද්‌දො එත්‌ථාති රථසම්‌මද්‌දොති වචනත්‌ථං අතිදිසන්‌තො ආහ ‘‘එසෙව නයො’’ති. ‘‘සම්‌මත්‌ත’’න්‌ති පඨමක්‌ඛරෙන පාඨස්‌ස සම්‌බාධස්‌ස අවාචකත්‌තා වුත්‌තං ‘‘තං න ගහෙතබ්‌බ’’න්‌ති. තත්‌ථාති පාඨෙ. ‘‘හත්‌ථීනං සම්‌මද්‌ද’’න්‌ති ඉමිනා උත්‌තරපදස්‌ස සම්‌මද්‌දනං සම්‌මද්‌දන්‌ති භාවත්‌ථං දස්‌සෙති, පුරිමපදෙන ඡට්‌ඨීසමාසඤ්‌ච. පුරිමපාඨෙ පන උත්‌තරපදස්‌ස අධිකරණත්‌ථඤ්‌ච පුබ්‌බපදෙන තතියාසමාසඤ්‌ච දස්‌සෙති. බාහිරත්‌ථසමාසොතිපි වුච්‌චති. පච්‌ඡිමපාඨෙ ‘‘හත්‌ථිසම්‌මද්‌ද’’න්‌තිආදිපදස්‌ස ලිඞ්‌ගවිපල්‌ලාසඤ්‌ච ‘‘අත්‌ථී’’ති පාඨසෙසෙන යොජෙතබ්‌බතඤ්‌ච දස්‌සෙතුං වුත්‌තං ‘‘හත්‌ථිසම්‌මද්‌දො අත්‌ථී’’ති. රජිතබ්‌බානීති රජනීයානි, රජිතුං අරහානීති අත්‌ථො. ඉමිනා සම්‌බන්‌ධකාලෙ පුරිමපාඨෙ රඤ්‌ඤො අන්‌තෙපුරෙති විභත්‌තිවිපල්‌ලාසො කාතබ්‌බොති. පච්‌ඡිමපාඨෙ පන මුඛ්‍යතොව යුජ්‌ජති. තෙන වුත්‌තං ‘‘තස්‌මිං අන්‌තෙපුරෙ’’ති.
497.Antaranti khaṇaṃ, okāsaṃ vā vivaraṃ vā. Ghātetunti hanituṃ. Icchatīti iminā patthadhātuyā yācanatthaṃ dasseti. ‘‘Rājantepuraṃ hatthisammadda’’ntiādīsu vacanattho evaṃ veditabboti yojanā. Hatthisammaddanti hatthisambādhaṭṭhānaṃ. Assehi sammaddo etthāti assasammaddo. Rathehi sammaddo etthāti rathasammaddoti vacanatthaṃ atidisanto āha ‘‘eseva nayo’’ti. ‘‘Sammatta’’nti paṭhamakkharena pāṭhassa sambādhassa avācakattā vuttaṃ ‘‘taṃ na gahetabba’’nti. Tatthāti pāṭhe. ‘‘Hatthīnaṃ sammadda’’nti iminā uttarapadassa sammaddanaṃ sammaddanti bhāvatthaṃ dasseti, purimapadena chaṭṭhīsamāsañca. Purimapāṭhe pana uttarapadassa adhikaraṇatthañca pubbapadena tatiyāsamāsañca dasseti. Bāhiratthasamāsotipi vuccati. Pacchimapāṭhe ‘‘hatthisammadda’’ntiādipadassa liṅgavipallāsañca ‘‘atthī’’ti pāṭhasesena yojetabbatañca dassetuṃ vuttaṃ ‘‘hatthisammaddo atthī’’ti. Rajitabbānīti rajanīyāni, rajituṃ arahānīti attho. Iminā sambandhakāle purimapāṭhe rañño antepureti vibhattivipallāso kātabboti. Pacchimapāṭhe pana mukhyatova yujjati. Tena vuttaṃ ‘‘tasmiṃ antepure’’ti.
498. අවසිත්‌තස්‌සාති ඛත්‌තියාභිසෙකෙන අභිසිත්‌තස්‌ස. ඉතොති සයනිඝරතො. ඉමිනා පඤ්‌චමීබාහිරසමාසං දස්‌සෙති. රඤ්‌ඤො රතිජනනට්‌ඨෙන රතනං වුච්‌චති මහෙසී. මහෙසීති ච සාභිසෙකා දෙවී. නිපුබ්‌බ ගමුධාතුස්‌ස නිපුබ්‌බකමුධාතුයා පරියායභාවං දස්‌සෙතුං වුත්‌තං ‘‘නිග්‌ගතන්‌ති නික්‌ඛන්‌ත’’න්‌ති. පඨමං.
498.Avasittassāti khattiyābhisekena abhisittassa. Itoti sayanigharato. Iminā pañcamībāhirasamāsaṃ dasseti. Rañño ratijananaṭṭhena ratanaṃ vuccati mahesī. Mahesīti ca sābhisekā devī. Nipubba gamudhātussa nipubbakamudhātuyā pariyāyabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘niggatanti nikkhanta’’nti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 9. රතනවග්‌ගො • 9. Ratanavaggo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Antepurasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Antepurasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Antepurasikkhāpadavaṇṇanā
