| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
9. රාජවග්‌ගො
9. Rājavaggo
1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Antepurasikkhāpadavaṇṇanā
497-499. රාජවග්‌ගස්‌ස පඨමසික්‌ඛාපදෙ අට්‌ඨකථායං සබ්‌බං උත්‌තානත්‌ථමෙව. පාළියං පන අයමනුත්‌තානපදත්‌ථො. කතං වා කරිස්‌සන්‌ති වාති මෙථුනවීතික්‌කමනං කතං වා කරිස්‌සන්‌ති වා. ඉමෙසන්‌ති පදං විභත්‌තිවිපරිණාමං කත්‌වා උභයත්‌ථ යොජෙතබ්‌බං ‘‘ඉමෙහි කතං ඉමෙ කරිස්‌සන්‌තී’’ති. රතනන්‌ති මණිරතනාදීසු යංකිඤ්‌චි. උභතොති ද්‌වීහි පක්‌ඛෙහි. ‘‘උභතො සුජාතො’’ති එත්‌තකෙ වුත්‌තෙ යෙහි කෙහිචි ද්‌වීහි භාගෙහි සුජාතතා විඤ්‌ඤායෙය්‍ය, සුජාත-සද්‌දො ච ‘‘සුජාතො චාරුදස්‌සනො’’තිආදීසු ආරොහසම්‌පත්‌තිපරියායොති ජාතිවසෙනෙව සුජාතතං විභාවෙතුං ‘‘මාතිතො ච පිතිතො චා’’ති වුත්‌තං. අනොරසපුත්‌තවසෙනපි ලොකෙ මාතුපිතුසමඤ්‌ඤා දිස්‌සති, ඉධ පන සා ඔරසපුත්‌තවසෙනෙව ඉච්‌ඡිතාති දස්‌සෙතුං ‘‘සංසුද්‌ධගහණිකො’’ති වුත්‌තං. ගබ්‌භං ගණ්‌හාති ධාරෙතීති ගහණී, ගබ්‌භාසයසඤ්‌ඤිතො මාතුකුච්‌ඡිප්‌පදෙසො. සංසුද්‌ධා ගහණී අස්‌සාති සංසුද්‌ධගහණිකො, සංසුද්‌ධා තස්‌ස මාතුකුච්‌ඡීති වුත්‌තං හොති. ‘‘සමවෙපාකිනියා ගහණියා’’ති එත්‌ථ පන යථාභුත්‌තස්‌ස ආහාරස්‌ස විපාචනවසෙන ගණ්‌හනතො අඡඩ්‌ඩනතො කම්‌මජතෙජොධාතු ‘‘ගහණී’’ති වුච්‌චති.
497-499. Rājavaggassa paṭhamasikkhāpade aṭṭhakathāyaṃ sabbaṃ uttānatthameva. Pāḷiyaṃ pana ayamanuttānapadattho. Kataṃ vā karissanti vāti methunavītikkamanaṃ kataṃ vā karissanti vā. Imesanti padaṃ vibhattivipariṇāmaṃ katvā ubhayattha yojetabbaṃ ‘‘imehi kataṃ ime karissantī’’ti. Ratananti maṇiratanādīsu yaṃkiñci. Ubhatoti dvīhi pakkhehi. ‘‘Ubhato sujāto’’ti ettake vutte yehi kehici dvīhi bhāgehi sujātatā viññāyeyya, sujāta-saddo ca ‘‘sujāto cārudassano’’tiādīsu ārohasampattipariyāyoti jātivaseneva sujātataṃ vibhāvetuṃ ‘‘mātito ca pitito cā’’ti vuttaṃ. Anorasaputtavasenapi loke mātupitusamaññā dissati, idha pana sā orasaputtavaseneva icchitāti dassetuṃ ‘‘saṃsuddhagahaṇiko’’ti vuttaṃ. Gabbhaṃ gaṇhāti dhāretīti gahaṇī, gabbhāsayasaññito mātukucchippadeso. Saṃsuddhā gahaṇī assāti saṃsuddhagahaṇiko, saṃsuddhā tassa mātukucchīti vuttaṃ hoti. ‘‘Samavepākiniyā gahaṇiyā’’ti ettha pana yathābhuttassa āhārassa vipācanavasena gaṇhanato achaḍḍanato kammajatejodhātu ‘‘gahaṇī’’ti vuccati.
යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගාති එත්‌ථ පිතු පිතා පිතාමහො, පිතාමහස්‌ස යුගං පිතාමහයුගං. ‘‘යුග’’න්‌ති ආයුප්‌පමාණං වුච්‌චති. අභිලාපමත්‌තමෙව චෙතං, අත්‌ථතො පන පිතාමහොයෙව පිතාමහයුගං. පිතා ච මාතා ච පිතරො, පිතූනං පිතරො පිතාමහා, තෙසං යුගො පිතාමහයුගො, තස්‌මා යාව සත්‌තමා පිතාමහයුගා, පිතාමහද්‌වන්‌දාති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. එවඤ්‌හි පිතාමහග්‌ගහණෙනෙව මාතාමහොපි ගහිතො හොති. යුග-සද්‌දො චෙත්‌ථ එකසෙසෙන දට්‌ඨබ්‌බො යුගො ච යුගො ච යුගොති. එවඤ්‌හි තත්‌ථ තත්‌ථ ද්‌වන්‌දං ගහිතමෙව හොති, තස්‌මා තතො උද්‌ධං සබ්‌බෙපි පුබ්‌බපුරිසා පිතාමහයුගග්‌ගහණෙනෙව ගහිතා. එවං යාව සත්‌තමො පිතාමහයුගො, තාව සංසුද්‌ධගහණිකො.
Yāvasattamā pitāmahayugāti ettha pitu pitā pitāmaho, pitāmahassa yugaṃ pitāmahayugaṃ. ‘‘Yuga’’nti āyuppamāṇaṃ vuccati. Abhilāpamattameva cetaṃ, atthato pana pitāmahoyeva pitāmahayugaṃ. Pitā ca mātā ca pitaro, pitūnaṃ pitaro pitāmahā, tesaṃ yugo pitāmahayugo, tasmā yāva sattamā pitāmahayugā, pitāmahadvandāti evamettha attho daṭṭhabbo. Evañhi pitāmahaggahaṇeneva mātāmahopi gahito hoti. Yuga-saddo cettha ekasesena daṭṭhabbo yugo ca yugo ca yugoti. Evañhi tattha tattha dvandaṃ gahitameva hoti, tasmā tato uddhaṃ sabbepi pubbapurisā pitāmahayugaggahaṇeneva gahitā. Evaṃ yāva sattamo pitāmahayugo, tāva saṃsuddhagahaṇiko.
අක්‌ඛිත්‌තොති ‘‘අපනෙථ එතං, කිං ඉමිනා’’ති එවං අක්‌ඛිත්‌තො අනවක්‌ඛිත්‌තො. අනුපකුට්‌ඨොති න උපකුට්‌ඨො, න අක්‌කොසං වා නින්‌දං වා පත්‌තපුබ්‌බො. කෙන කාරණෙනාති ආහ ‘‘ජාතිවාදෙනා’’ති. එත්‌ථ ච ‘‘උභතො…පෙ.… පිතාමහයුගා’’ති එතෙන තස්‌ස යොනිදොසාභාවො දස්‌සිතො සංසුද්‌ධගහණිකභාවකිත්‌තනතො, ‘‘අක්‌ඛිත්‌තො’’ති ඉමිනා කිරියාපරාධාභාවො. කිරියාපරාධෙන හි සත්‌තා ඛෙපං පාපුණන්‌ති. ‘‘අනුපකුට්‌ඨො’’ති ඉමිනා අයුත්‌තසංසග්‌ගාභාවො. අයුත්‌තසංසග්‌ගඤ්‌හි පටිච්‌ච සත්‌තා අක්‌කොසං ලභන්‌ති. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානමෙව. ඛත්‌තියතා, අභිසිත්‌තතා, උභින්‌නම්‌පි සයනිඝරතො අනික්‌ඛන්‌තතා, අප්‌පටිසංවිදිතතා, ඉන්‌දඛීලාතික්‌කමොති ඉමානි පනෙත්‌ථ පඤ්‌ච අඞ්‌ගානි.
Akkhittoti ‘‘apanetha etaṃ, kiṃ iminā’’ti evaṃ akkhitto anavakkhitto. Anupakuṭṭhoti na upakuṭṭho, na akkosaṃ vā nindaṃ vā pattapubbo. Kena kāraṇenāti āha ‘‘jātivādenā’’ti. Ettha ca ‘‘ubhato…pe… pitāmahayugā’’ti etena tassa yonidosābhāvo dassito saṃsuddhagahaṇikabhāvakittanato, ‘‘akkhitto’’ti iminā kiriyāparādhābhāvo. Kiriyāparādhena hi sattā khepaṃ pāpuṇanti. ‘‘Anupakuṭṭho’’ti iminā ayuttasaṃsaggābhāvo. Ayuttasaṃsaggañhi paṭicca sattā akkosaṃ labhanti. Sesamettha uttānameva. Khattiyatā, abhisittatā, ubhinnampi sayanigharato anikkhantatā, appaṭisaṃviditatā, indakhīlātikkamoti imāni panettha pañca aṅgāni.
අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Antepurasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 9. රතනවග්‌ගො • 9. Ratanavaggo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Antepurasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Antepurasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 1. Antepurasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 1. අන්‌තෙපුරසික්‌ඛාපද-අත්‌ථයොජනා • 1. Antepurasikkhāpada-atthayojanā
