Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ (టీకా) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
౫. అనుగ్గహితసుత్తవణ్ణనా
5. Anuggahitasuttavaṇṇanā
౨౫. పఞ్చమే సమ్మాదిట్ఠీతి విపస్సనాసమ్మాదిట్ఠీతిఆదినా అఙ్గుత్తరభాణకానం మతేన అయం అత్థవణ్ణనా ఆరద్ధా, మజ్ఝిమభాణకా పనేత్థ అఞ్ఞథా అత్థం వదన్తి. వుత్తఞ్హేతం మజ్ఝిమట్ఠకథాయం (మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౪౫౨) –
25. Pañcame sammādiṭṭhīti vipassanāsammādiṭṭhītiādinā aṅguttarabhāṇakānaṃ matena ayaṃ atthavaṇṇanā āraddhā, majjhimabhāṇakā panettha aññathā atthaṃ vadanti. Vuttañhetaṃ majjhimaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.452) –
‘‘అనుగ్గహితా’’తి లద్ధూపకారా. సమ్మాదిట్ఠీతి అరహత్తమగ్గసమ్మాదిట్ఠి. ఫలక్ఖణే నిబ్బత్తా చేతోవిముత్తి ఫలం అస్సాతి చేతోవిముత్తిఫలా. తదేవ చేతోవిముత్తిసఙ్ఖాతం ఫలం ఆనిసంసో అస్సాతి చేతోవిముత్తిఫలానిసంసా. దుతియపదేపి ఏసేవ నయో. ఏత్థ చతుత్థఫలపఞ్ఞా పఞ్ఞావిముత్తి నామ, అవసేసా ధమ్మా చేతోవిముత్తీతి వేదితబ్బా. ‘‘సీలానుగ్గహితా’’తిఆదీసు సీలన్తి చతుపారిసుద్ధిసీలం. సుతన్తి సప్పాయధమ్మస్సవనం. సాకచ్ఛాతి కమ్మట్ఠానే ఖలనపక్ఖలనచ్ఛేదనకథా. సమథోతి విపస్సనాపాదికా అట్ఠ సమాపత్తియో. విపస్సనాతి సత్తవిధా అనుపస్సనా. చతుపారిసుద్ధిసీలఞ్హి పూరేన్తస్స, సప్పాయధమ్మస్సవనం సుణన్తస్స, కమ్మట్ఠానే ఖలనపక్ఖలనం ఛిన్దన్తస్స విపస్సనాపాదికాసు అట్ఠసు సమాపత్తీసు కమ్మం కరోన్తస్స, సత్తవిధం అనుపస్సనం భావేన్తస్స అరహత్తమగ్గో ఉప్పజ్జిత్వా ఫలం దేతి.
‘‘Anuggahitā’’ti laddhūpakārā. Sammādiṭṭhīti arahattamaggasammādiṭṭhi. Phalakkhaṇe nibbattā cetovimutti phalaṃ assāti cetovimuttiphalā. Tadeva cetovimuttisaṅkhātaṃ phalaṃ ānisaṃso assāti cetovimuttiphalānisaṃsā. Dutiyapadepi eseva nayo. Ettha catutthaphalapaññā paññāvimutti nāma, avasesā dhammā cetovimuttīti veditabbā. ‘‘Sīlānuggahitā’’tiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Sutanti sappāyadhammassavanaṃ. Sākacchāti kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanakathā. Samathoti vipassanāpādikā aṭṭha samāpattiyo. Vipassanāti sattavidhā anupassanā. Catupārisuddhisīlañhi pūrentassa, sappāyadhammassavanaṃ suṇantassa, kammaṭṭhāne khalanapakkhalanaṃ chindantassa vipassanāpādikāsu aṭṭhasu samāpattīsu kammaṃ karontassa, sattavidhaṃ anupassanaṃ bhāventassa arahattamaggo uppajjitvā phalaṃ deti.
‘‘యథా హి మధురం అమ్బపక్కం పరిభుఞ్జితుకామో అమ్బపోతకస్స సమన్తా ఉదకకోట్ఠకం థిరం కత్వా బన్ధతి, ఘటం గహేత్వా కాలేన కాలం ఉదకం ఆసిఞ్చతి, ఉదకస్స అనిక్ఖమనత్థం మరియాదం థిరం కరోతి. యా హోతి సమీపే వల్లి వా సుక్ఖదణ్డకో వా కిపిల్లికపుటో వా మక్కటకజాలం వా, తం అపనేతి, ఖణిత్తిం గహేత్వా కాలేన కాలం మూలాని పరిఖణతి, ఏవమస్స అప్పమత్తస్స ఇమాని పఞ్చ కారణాని కరోతో సో అమ్బో వడ్ఢిత్వా ఫలం దేతి, ఏవం సమ్పదమిదం వేదితబ్బం. రుక్ఖస్స సమన్తతో కోట్ఠకబన్ధనం వియ హి సీలం దట్ఠబ్బం, కాలేన కాలం ఉదకసిఞ్చనం వియ ధమ్మస్సవనం, మరియాదాయ థిరభావకరణం వియ సమథో, సమీపే వల్లిఆదీనం హరణం వియ కమ్మట్ఠానే ఖలనపక్ఖలనచ్ఛేదనం, కాలేన కాలం ఖణిత్తిం గహేత్వా మూలఖణనం వియ సత్తన్నం అనుపస్సనానం భావనా, తేహి పఞ్చహి కారణేహి అనుగ్గహితస్స అమ్బరుక్ఖస్స మధురఫలదానకాలో వియ ఇమస్స భిక్ఖునో ఇమేహి పఞ్చహి ధమ్మేహి అనుగ్గహితాయ సమ్మాదిట్ఠియా అరహత్తఫలదానం వేదితబ్బ’’న్తి.
‘‘Yathā hi madhuraṃ ambapakkaṃ paribhuñjitukāmo ambapotakassa samantā udakakoṭṭhakaṃ thiraṃ katvā bandhati, ghaṭaṃ gahetvā kālena kālaṃ udakaṃ āsiñcati, udakassa anikkhamanatthaṃ mariyādaṃ thiraṃ karoti. Yā hoti samīpe valli vā sukkhadaṇḍako vā kipillikapuṭo vā makkaṭakajālaṃ vā, taṃ apaneti, khaṇittiṃ gahetvā kālena kālaṃ mūlāni parikhaṇati, evamassa appamattassa imāni pañca kāraṇāni karoto so ambo vaḍḍhitvā phalaṃ deti, evaṃ sampadamidaṃ veditabbaṃ. Rukkhassa samantato koṭṭhakabandhanaṃ viya hi sīlaṃ daṭṭhabbaṃ, kālena kālaṃ udakasiñcanaṃ viya dhammassavanaṃ, mariyādāya thirabhāvakaraṇaṃ viya samatho, samīpe valliādīnaṃ haraṇaṃ viya kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanaṃ, kālena kālaṃ khaṇittiṃ gahetvā mūlakhaṇanaṃ viya sattannaṃ anupassanānaṃ bhāvanā, tehi pañcahi kāraṇehi anuggahitassa ambarukkhassa madhuraphaladānakālo viya imassa bhikkhuno imehi pañcahi dhammehi anuggahitāya sammādiṭṭhiyā arahattaphaladānaṃ veditabba’’nti.
ఏత్థ చ లద్ధూపకారాతి యథారహం నిస్సయాదివసేన లద్ధపచ్చయా. విపస్సనాసమ్మాదిట్ఠియా అనుగ్గహితభావేన గహితత్తా మగ్గసమ్మాదిట్ఠీసు చ అరహత్తమగ్గసమ్మాదిట్ఠి . అనన్తరస్స హి విధి పటిసేధో వా, అగ్గఫలసమాధిమ్హి తప్పరిక్ఖారధమ్మేసుయేవ చ కేవలో చేతోపరియాయో నిరుళ్హోతి సమ్మాదిట్ఠీతి అరహత్తమగ్గసమ్మాదిట్ఠి. ఫలక్ఖణేతి అనన్తరం కాలన్తరే చాతి దువిధేపి ఫలక్ఖణే. పటిప్పస్సద్ధివసేన సబ్బసంకిలేసేహి చేతోవిముచ్చతి ఏతాయాతి చేతోవిముత్తి, అగ్గఫలపఞ్ఞం ఠపేత్వా అవసేసా ఫలధమ్మా. తేనాహ ‘‘చేతోవిముత్తి ఫలం అస్సాతి, చేతోవిముత్తిసఙ్ఖాతం ఫలం ఆనిసంసో’’తి. సబ్బకిలేసేహి చేతసో విముచ్చనసఙ్ఖాతం పటిప్పస్సమ్భనసఞ్ఞితం పహానం ఫలం ఆనిసంసో చాతి యోజనా. ఇధ చేతోవిముత్తిసద్దేన పహానమత్తం గహితం, పుబ్బే పహాయకధమ్మా. అఞ్ఞథా ఫలధమ్మా ఏవ ఆనిసంసోతి గయ్హమానే పునవచనం నిరత్థకం సియా. పఞ్ఞావిముత్తిఫలానిసంసాతి ఏత్థాపి ఏవమేవ అత్థో వేదితబ్బో. సమ్మావాచాకమ్మన్తాజీవా సీలసభావత్తా విసేసతో సమాధిస్స ఉపకారా, తథా సమ్మాసఙ్కప్పో ఝానసభావత్తా. తథా హి సో ‘‘అప్పనా’’తి నిద్దిట్ఠో. సమ్మాసతిసమ్మావాయామా పన సమాధిపక్ఖియా ఏవాతి ఆహ ‘‘అవసేసా ధమ్మా చేతోవిముత్తీతి వేదితబ్బా’’తి.
Ettha ca laddhūpakārāti yathārahaṃ nissayādivasena laddhapaccayā. Vipassanāsammādiṭṭhiyā anuggahitabhāvena gahitattā maggasammādiṭṭhīsu ca arahattamaggasammādiṭṭhi . Anantarassa hi vidhi paṭisedho vā, aggaphalasamādhimhi tapparikkhāradhammesuyeva ca kevalo cetopariyāyo niruḷhoti sammādiṭṭhīti arahattamaggasammādiṭṭhi. Phalakkhaṇeti anantaraṃ kālantare cāti duvidhepi phalakkhaṇe. Paṭippassaddhivasena sabbasaṃkilesehi cetovimuccati etāyāti cetovimutti, aggaphalapaññaṃ ṭhapetvā avasesā phaladhammā. Tenāha ‘‘cetovimutti phalaṃ assāti, cetovimuttisaṅkhātaṃ phalaṃ ānisaṃso’’ti. Sabbakilesehi cetaso vimuccanasaṅkhātaṃ paṭippassambhanasaññitaṃ pahānaṃ phalaṃ ānisaṃso cāti yojanā. Idha cetovimuttisaddena pahānamattaṃ gahitaṃ, pubbe pahāyakadhammā. Aññathā phaladhammā eva ānisaṃsoti gayhamāne punavacanaṃ niratthakaṃ siyā. Paññāvimuttiphalānisaṃsāti etthāpi evameva attho veditabbo. Sammāvācākammantājīvā sīlasabhāvattā visesato samādhissa upakārā, tathā sammāsaṅkappo jhānasabhāvattā. Tathā hi so ‘‘appanā’’ti niddiṭṭho. Sammāsatisammāvāyāmā pana samādhipakkhiyā evāti āha ‘‘avasesā dhammā cetovimuttīti veditabbā’’ti.
చతుపారిసుద్ధిసీలన్తి అరియమగ్గాధిగమస్స పదట్ఠానభూతం చతుపారిసుద్ధిసీలం. సుతాదీసుపి ఏసేవ నయో. అత్తనో చిత్తప్పవత్తిఆరోచనవసేన సహ కథనం సంకథా, సంకథావ సాకచ్ఛా. ఇధ పన కమ్మట్ఠానప్పటిబద్ధాతి ఆహ ‘‘కమ్మట్ఠానే…పే॰… కథా’’తి. తస్స కమ్మట్ఠానస్స ఏకవారం విధియా అప్పటిపజ్జనం ఖలనం, అనేకవారం పక్ఖలనం, తదుభయస్స విచ్ఛేదనీ అపనయనీ కథా ఖలనపక్ఖలనచ్ఛేదనకథా. పూరేన్తస్సాతి వివట్టసన్నిస్సితం కత్వా పాలేన్తస్స బ్రూహేన్తస్స చ. సుణన్తస్సాతి ‘‘యథాఉగ్గహితకమ్మట్ఠానం ఫాతిం గమిస్సతీ’’తి ఏవం సుణన్తస్స. తేనేవ హి ‘‘సప్పాయధమ్మస్సవన’’న్తి వుత్తం. కమ్మం కరోన్తస్సాతి భావనానుయోగకమ్మం కరోన్తస్స. పఞ్చసుపి ఠానేసు అన్త-సద్దో హేతుఅత్థజోతనో దట్ఠబ్బో. ఏవఞ్హి ‘‘యథా హీ’’తిఆదినా వుచ్చమానా అమ్బూపమా యుజ్జేయ్య.
Catupārisuddhisīlanti ariyamaggādhigamassa padaṭṭhānabhūtaṃ catupārisuddhisīlaṃ. Sutādīsupi eseva nayo. Attano cittappavattiārocanavasena saha kathanaṃ saṃkathā, saṃkathāva sākacchā. Idha pana kammaṭṭhānappaṭibaddhāti āha ‘‘kammaṭṭhāne…pe… kathā’’ti. Tassa kammaṭṭhānassa ekavāraṃ vidhiyā appaṭipajjanaṃ khalanaṃ, anekavāraṃ pakkhalanaṃ, tadubhayassa vicchedanī apanayanī kathā khalanapakkhalanacchedanakathā. Pūrentassāti vivaṭṭasannissitaṃ katvā pālentassa brūhentassa ca. Suṇantassāti ‘‘yathāuggahitakammaṭṭhānaṃ phātiṃ gamissatī’’ti evaṃ suṇantassa. Teneva hi ‘‘sappāyadhammassavana’’nti vuttaṃ. Kammaṃ karontassāti bhāvanānuyogakammaṃ karontassa. Pañcasupi ṭhānesu anta-saddo hetuatthajotano daṭṭhabbo. Evañhi ‘‘yathā hī’’tiādinā vuccamānā ambūpamā yujjeyya.
ఉదకకోట్ఠకన్తి జలావాటం. థిరం కత్వా బన్ధతీతి అసిథిలం దళ్హం నాతిమహన్తం నాతిఖుద్దకం కత్వా యోజేతి. థిరం కరోతీతి ఉదకసిఞ్చనకాలే తతో తతో పవత్తిత్వా ఉదకస్స అనిక్ఖమనత్థం జలావాటపాళిం థిరతరం కరోతి. సుక్ఖదణ్డకోతి తస్సేవ అమ్బగచ్ఛస్స సుక్ఖకో సాఖాసీసకో . కిపిల్లికపుటోతి తమ్బకిపిల్లికపుటో. ఖణిత్తిన్తి కుదాలం. కోట్ఠకబన్ధనం వియ సీలం సమ్మాదిట్ఠియా వడ్ఢనూపాయస్స మూలభావతో. ఉదకసిఞ్చనం వియ ధమ్మస్సవనం భావనాయ పరిబ్రూహనతో. మరియాదాయ థిరభావకరణం వియ సమథో యథావుత్తాయ భావనాధిట్ఠానాయ సీలమరియాదాయ దళ్హీభావాపాదనతో. సమాహితస్స హి సీలం థిరతరం హోతి. సమీపే వల్లిఆదీనం హరణం వియ కమ్మట్ఠానే ఖలనపక్ఖలనచ్ఛేదనం ఇచ్ఛితబ్బభావనాయ విబన్ధనాపనయనతో. మూలఖణనం వియ సత్తన్నం అనుపస్సనానం భావనా తస్సా విబన్ధస్స మూలభూతానం తణ్హామానదిట్ఠీనం పలిఖణనతో. ఏత్థ చ యస్మా సుపరిసుద్ధసీలస్స కమ్మట్ఠానం అనుయుఞ్జన్తస్స సప్పాయధమ్మస్సవనం ఇచ్ఛితబ్బం, తతో యథాసుతే అత్థే సాకచ్ఛాసమాపజ్జనం, తతో కమ్మట్ఠానవిసోధనేన సమథనిబ్బత్తి, తతో సమాహితస్స ఆరద్ధవిపస్సకస్స విపస్సనాపారిపూరి, పరిపుణ్ణా విపస్సనా మగ్గసమ్మాదిట్ఠిం బ్రూహేతీతి ఏవమేతేసం అఙ్గానం పరమ్పరాయ సమ్ముఖా అనుగ్గణ్హనతో అయమానుపుబ్బీ కథితాతి వేదితబ్బం.
Udakakoṭṭhakanti jalāvāṭaṃ. Thiraṃ katvā bandhatīti asithilaṃ daḷhaṃ nātimahantaṃ nātikhuddakaṃ katvā yojeti. Thiraṃ karotīti udakasiñcanakāle tato tato pavattitvā udakassa anikkhamanatthaṃ jalāvāṭapāḷiṃ thirataraṃ karoti. Sukkhadaṇḍakoti tasseva ambagacchassa sukkhako sākhāsīsako . Kipillikapuṭoti tambakipillikapuṭo. Khaṇittinti kudālaṃ. Koṭṭhakabandhanaṃ viya sīlaṃ sammādiṭṭhiyā vaḍḍhanūpāyassa mūlabhāvato. Udakasiñcanaṃ viya dhammassavanaṃ bhāvanāya paribrūhanato. Mariyādāya thirabhāvakaraṇaṃ viya samatho yathāvuttāya bhāvanādhiṭṭhānāya sīlamariyādāya daḷhībhāvāpādanato. Samāhitassa hi sīlaṃ thirataraṃ hoti. Samīpe valliādīnaṃ haraṇaṃ viya kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanaṃ icchitabbabhāvanāya vibandhanāpanayanato. Mūlakhaṇanaṃ viya sattannaṃ anupassanānaṃ bhāvanā tassā vibandhassa mūlabhūtānaṃ taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ palikhaṇanato. Ettha ca yasmā suparisuddhasīlassa kammaṭṭhānaṃ anuyuñjantassa sappāyadhammassavanaṃ icchitabbaṃ, tato yathāsute atthe sākacchāsamāpajjanaṃ, tato kammaṭṭhānavisodhanena samathanibbatti, tato samāhitassa āraddhavipassakassa vipassanāpāripūri, paripuṇṇā vipassanā maggasammādiṭṭhiṃ brūhetīti evametesaṃ aṅgānaṃ paramparāya sammukhā anuggaṇhanato ayamānupubbī kathitāti veditabbaṃ.
అనుగ్గహితసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Anuggahitasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / అఙ్గుత్తరనికాయ • Aṅguttaranikāya / ౫. అనుగ్గహితసుత్తం • 5. Anuggahitasuttaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / అఙ్గుత్తరనికాయ (అట్ఠకథా) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ౫. అనుగ్గహితసుత్తవణ్ణనా • 5. Anuggahitasuttavaṇṇanā