Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၅. အနုဂ္ဂဟိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
5. Anuggahitasuttavaṇṇanā
၂၅. ပဉ္စမေ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဝိပသ္သနာသမ္မာဒိဋ္ဌီတိအာဒိနာ အင္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ မတေန အယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ အာရဒ္ဓာ, မဇ္ဈိမဘာဏကာ ပနေတ္ထ အညထာ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၄၅၂) –
25. Pañcame sammādiṭṭhīti vipassanāsammādiṭṭhītiādinā aṅguttarabhāṇakānaṃ matena ayaṃ atthavaṇṇanā āraddhā, majjhimabhāṇakā panettha aññathā atthaṃ vadanti. Vuttañhetaṃ majjhimaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.452) –
‘‘အနုဂ္ဂဟိတာ’’တိ လဒ္ဓူပကာရာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဖလက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ ဖလံ အသ္သာတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာ။ တဒေဝ စေတောဝိမုတ္တိသင္ခာတံ ဖလံ အာနိသံသော အသ္သာတိ စေတောဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စတုတ္ထဖလပညာ ပညာဝိမုတ္တိ နာမ, အဝသေသာ ဓမ္မာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သီလာနုဂ္ဂဟိတာ’’တိအာဒီသု သီလန္တိ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သုတန္တိ သပ္ပာယဓမ္မသ္သဝနံ။ သာကစ္ဆာတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနကထာ။ သမထောတိ ဝိပသ္သနာပာဒိကာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော။ ဝိပသ္သနာတိ သတ္တဝိဓာ အနုပသ္သနာ။ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလဉ္ဟိ ပူရေန္တသ္သ, သပ္ပာယဓမ္မသ္သဝနံ သုဏန္တသ္သ, ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနံ ဆိန္ဒန္တသ္သ ဝိပသ္သနာပာဒိကာသု အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ကမ္မံ ကရောန္တသ္သ, သတ္တဝိဓံ အနုပသ္သနံ ဘာဝေန္တသ္သ အရဟတ္တမဂ္ဂော ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ဖလံ ဒေတိ။
‘‘Anuggahitā’’ti laddhūpakārā. Sammādiṭṭhīti arahattamaggasammādiṭṭhi. Phalakkhaṇe nibbattā cetovimutti phalaṃ assāti cetovimuttiphalā. Tadeva cetovimuttisaṅkhātaṃ phalaṃ ānisaṃso assāti cetovimuttiphalānisaṃsā. Dutiyapadepi eseva nayo. Ettha catutthaphalapaññā paññāvimutti nāma, avasesā dhammā cetovimuttīti veditabbā. ‘‘Sīlānuggahitā’’tiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Sutanti sappāyadhammassavanaṃ. Sākacchāti kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanakathā. Samathoti vipassanāpādikā aṭṭha samāpattiyo. Vipassanāti sattavidhā anupassanā. Catupārisuddhisīlañhi pūrentassa, sappāyadhammassavanaṃ suṇantassa, kammaṭṭhāne khalanapakkhalanaṃ chindantassa vipassanāpādikāsu aṭṭhasu samāpattīsu kammaṃ karontassa, sattavidhaṃ anupassanaṃ bhāventassa arahattamaggo uppajjitvā phalaṃ deti.
‘‘ယထာ ဟိ မဓုရံ အမ္ဗပက္ကံ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော အမ္ဗပောတကသ္သ သမန္တာ ဥဒကကောဋ္ဌကံ ထိရံ ကတ္ဝာ ဗန္ဓတိ, ဃဋံ ဂဟေတ္ဝာ ကာလေန ကာလံ ဥဒကံ အာသိဉ္စတိ, ဥဒကသ္သ အနိက္ခမနတ္ထံ မရိယာဒံ ထိရံ ကရောတိ။ ယာ ဟောတိ သမီပေ ဝလ္လိ ဝာ သုက္ခဒဏ္ဍကော ဝာ ကိပိလ္လိကပုဋော ဝာ မက္ကဋကဇာလံ ဝာ, တံ အပနေတိ, ခဏိတ္တိံ ဂဟေတ္ဝာ ကာလေန ကာလံ မူလာနိ ပရိခဏတိ, ဧဝမသ္သ အပ္ပမတ္တသ္သ ဣမာနိ ပဉ္စ ကာရဏာနိ ကရောတော သော အမ္ဗော ဝဍ္ဎိတ္ဝာ ဖလံ ဒေတိ, ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရုက္ခသ္သ သမန္တတော ကောဋ္ဌကဗန္ဓနံ ဝိယ ဟိ သီလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ကာလေန ကာလံ ဥဒကသိဉ္စနံ ဝိယ ဓမ္မသ္သဝနံ, မရိယာဒာယ ထိရဘာဝကရဏံ ဝိယ သမထော, သမီပေ ဝလ္လိအာဒီနံ ဟရဏံ ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနံ, ကာလေန ကာလံ ခဏိတ္တိံ ဂဟေတ္ဝာ မူလခဏနံ ဝိယ သတ္တန္နံ အနုပသ္သနာနံ ဘာဝနာ, တေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ အနုဂ္ဂဟိတသ္သ အမ္ဗရုက္ခသ္သ မဓုရဖလဒာနကာလော ဝိယ ဣမသ္သ ဘိက္ခုနော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အရဟတ္တဖလဒာနံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။
‘‘Yathā hi madhuraṃ ambapakkaṃ paribhuñjitukāmo ambapotakassa samantā udakakoṭṭhakaṃ thiraṃ katvā bandhati, ghaṭaṃ gahetvā kālena kālaṃ udakaṃ āsiñcati, udakassa anikkhamanatthaṃ mariyādaṃ thiraṃ karoti. Yā hoti samīpe valli vā sukkhadaṇḍako vā kipillikapuṭo vā makkaṭakajālaṃ vā, taṃ apaneti, khaṇittiṃ gahetvā kālena kālaṃ mūlāni parikhaṇati, evamassa appamattassa imāni pañca kāraṇāni karoto so ambo vaḍḍhitvā phalaṃ deti, evaṃ sampadamidaṃ veditabbaṃ. Rukkhassa samantato koṭṭhakabandhanaṃ viya hi sīlaṃ daṭṭhabbaṃ, kālena kālaṃ udakasiñcanaṃ viya dhammassavanaṃ, mariyādāya thirabhāvakaraṇaṃ viya samatho, samīpe valliādīnaṃ haraṇaṃ viya kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanaṃ, kālena kālaṃ khaṇittiṃ gahetvā mūlakhaṇanaṃ viya sattannaṃ anupassanānaṃ bhāvanā, tehi pañcahi kāraṇehi anuggahitassa ambarukkhassa madhuraphaladānakālo viya imassa bhikkhuno imehi pañcahi dhammehi anuggahitāya sammādiṭṭhiyā arahattaphaladānaṃ veditabba’’nti.
ဧတ္ထ စ လဒ္ဓူပကာရာတိ ယထာရဟံ နိသ္သယာဒိဝသေန လဒ္ဓပစ္စယာ။ ဝိပသ္သနာသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ အနုဂ္ဂဟိတဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌီသု စ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ ။ အနန္တရသ္သ ဟိ ဝိဓိ ပဋိသေဓော ဝာ, အဂ္ဂဖလသမာဓိမ္ဟိ တပ္ပရိက္ခာရဓမ္မေသုယေဝ စ ကေဝလော စေတောပရိယာယော နိရုဠ္ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဖလက္ခဏေတိ အနန္တရံ ကာလန္တရေ စာတိ ဒုဝိဓေပိ ဖလက္ခဏေ။ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိဝသေန သဗ္ဗသံကိလေသေဟိ စေတောဝိမုစ္စတိ ဧတာယာတိ စေတောဝိမုတ္တိ, အဂ္ဂဖလပညံ ဌပေတ္ဝာ အဝသေသာ ဖလဓမ္မာ။ တေနာဟ ‘‘စေတောဝိမုတ္တိ ဖလံ အသ္သာတိ, စေတောဝိမုတ္တိသင္ခာတံ ဖလံ အာနိသံသော’’တိ။ သဗ္ဗကိလေသေဟိ စေတသော ဝိမုစ္စနသင္ခာတံ ပဋိပ္ပသ္သမ္ဘနသညိတံ ပဟာနံ ဖလံ အာနိသံသော စာတိ ယောဇနာ။ ဣဓ စေတောဝိမုတ္တိသဒ္ဒေန ပဟာနမတ္တံ ဂဟိတံ, ပုဗ္ဗေ ပဟာယကဓမ္မာ။ အညထာ ဖလဓမ္မာ ဧဝ အာနိသံသောတိ ဂယ္ဟမာနေ ပုနဝစနံ နိရတ္ထကံ သိယာ။ ပညာဝိမုတ္တိဖလာနိသံသာတိ ဧတ္ထာပိ ဧဝမေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမ္မာဝာစာကမ္မန္တာဇီဝာ သီလသဘာဝတ္တာ ဝိသေသတော သမာဓိသ္သ ဥပကာရာ, တထာ သမ္မာသင္ကပ္ပော ဈာနသဘာဝတ္တာ။ တထာ ဟိ သော ‘‘အပ္ပနာ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ သမ္မာသတိသမ္မာဝာယာမာ ပန သမာဓိပက္ခိယာ ဧဝာတိ အာဟ ‘‘အဝသေသာ ဓမ္မာ စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။
Ettha ca laddhūpakārāti yathārahaṃ nissayādivasena laddhapaccayā. Vipassanāsammādiṭṭhiyā anuggahitabhāvena gahitattā maggasammādiṭṭhīsu ca arahattamaggasammādiṭṭhi . Anantarassa hi vidhi paṭisedho vā, aggaphalasamādhimhi tapparikkhāradhammesuyeva ca kevalo cetopariyāyo niruḷhoti sammādiṭṭhīti arahattamaggasammādiṭṭhi. Phalakkhaṇeti anantaraṃ kālantare cāti duvidhepi phalakkhaṇe. Paṭippassaddhivasena sabbasaṃkilesehi cetovimuccati etāyāti cetovimutti, aggaphalapaññaṃ ṭhapetvā avasesā phaladhammā. Tenāha ‘‘cetovimutti phalaṃ assāti, cetovimuttisaṅkhātaṃ phalaṃ ānisaṃso’’ti. Sabbakilesehi cetaso vimuccanasaṅkhātaṃ paṭippassambhanasaññitaṃ pahānaṃ phalaṃ ānisaṃso cāti yojanā. Idha cetovimuttisaddena pahānamattaṃ gahitaṃ, pubbe pahāyakadhammā. Aññathā phaladhammā eva ānisaṃsoti gayhamāne punavacanaṃ niratthakaṃ siyā. Paññāvimuttiphalānisaṃsāti etthāpi evameva attho veditabbo. Sammāvācākammantājīvā sīlasabhāvattā visesato samādhissa upakārā, tathā sammāsaṅkappo jhānasabhāvattā. Tathā hi so ‘‘appanā’’ti niddiṭṭho. Sammāsatisammāvāyāmā pana samādhipakkhiyā evāti āha ‘‘avasesā dhammā cetovimuttīti veditabbā’’ti.
စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလန္တိ အရိယမဂ္ဂာဓိဂမသ္သ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ စတုပာရိသုဒ္ဓိသီလံ။ သုတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တနော စိတ္တပ္ပဝတ္တိအာရောစနဝသေန သဟ ကထနံ သံကထာ, သံကထာဝ သာကစ္ဆာ။ ဣဓ ပန ကမ္မဋ္ဌာနပ္ပဋိဗဒ္ဓာတိ အာဟ ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနေ။ပေ.။ ကထာ’’တိ။ တသ္သ ကမ္မဋ္ဌာနသ္သ ဧကဝာရံ ဝိဓိယာ အပ္ပဋိပဇ္ဇနံ ခလနံ, အနေကဝာရံ ပက္ခလနံ, တဒုဘယသ္သ ဝိစ္ဆေဒနီ အပနယနီ ကထာ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနကထာ။ ပူရေန္တသ္သာတိ ဝိဝဋ္ဋသန္နိသ္သိတံ ကတ္ဝာ ပာလေန္တသ္သ ဗ္ရူဟေန္တသ္သ စ။ သုဏန္တသ္သာတိ ‘‘ယထာဥဂ္ဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနံ ဖာတိံ ဂမိသ္သတီ’’တိ ဧဝံ သုဏန္တသ္သ။ တေနေဝ ဟိ ‘‘သပ္ပာယဓမ္မသ္သဝန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကမ္မံ ကရောန္တသ္သာတိ ဘာဝနာနုယောဂကမ္မံ ကရောန္တသ္သ။ ပဉ္စသုပိ ဌာနေသု အန္တ-သဒ္ဒော ဟေတုအတ္ထဇောတနော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝဉ္ဟိ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိနာ ဝုစ္စမာနာ အမ္ဗူပမာ ယုဇ္ဇေယ္ယ။
Catupārisuddhisīlanti ariyamaggādhigamassa padaṭṭhānabhūtaṃ catupārisuddhisīlaṃ. Sutādīsupi eseva nayo. Attano cittappavattiārocanavasena saha kathanaṃ saṃkathā, saṃkathāva sākacchā. Idha pana kammaṭṭhānappaṭibaddhāti āha ‘‘kammaṭṭhāne…pe… kathā’’ti. Tassa kammaṭṭhānassa ekavāraṃ vidhiyā appaṭipajjanaṃ khalanaṃ, anekavāraṃ pakkhalanaṃ, tadubhayassa vicchedanī apanayanī kathā khalanapakkhalanacchedanakathā. Pūrentassāti vivaṭṭasannissitaṃ katvā pālentassa brūhentassa ca. Suṇantassāti ‘‘yathāuggahitakammaṭṭhānaṃ phātiṃ gamissatī’’ti evaṃ suṇantassa. Teneva hi ‘‘sappāyadhammassavana’’nti vuttaṃ. Kammaṃ karontassāti bhāvanānuyogakammaṃ karontassa. Pañcasupi ṭhānesu anta-saddo hetuatthajotano daṭṭhabbo. Evañhi ‘‘yathā hī’’tiādinā vuccamānā ambūpamā yujjeyya.
ဥဒကကောဋ္ဌကန္တိ ဇလာဝာဋံ။ ထိရံ ကတ္ဝာ ဗန္ဓတီတိ အသိထိလံ ဒဠ္ဟံ နာတိမဟန္တံ နာတိခုဒ္ဒကံ ကတ္ဝာ ယောဇေတိ။ ထိရံ ကရောတီတိ ဥဒကသိဉ္စနကာလေ တတော တတော ပဝတ္တိတ္ဝာ ဥဒကသ္သ အနိက္ခမနတ္ထံ ဇလာဝာဋပာဠိံ ထိရတရံ ကရောတိ။ သုက္ခဒဏ္ဍကောတိ တသ္သေဝ အမ္ဗဂစ္ဆသ္သ သုက္ခကော သာခာသီသကော ။ ကိပိလ္လိကပုဋောတိ တမ္ဗကိပိလ္လိကပုဋော။ ခဏိတ္တိန္တိ ကုဒာလံ။ ကောဋ္ဌကဗန္ဓနံ ဝိယ သီလံ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဝဍ္ဎနူပာယသ္သ မူလဘာဝတော။ ဥဒကသိဉ္စနံ ဝိယ ဓမ္မသ္သဝနံ ဘာဝနာယ ပရိဗ္ရူဟနတော။ မရိယာဒာယ ထိရဘာဝကရဏံ ဝိယ သမထော ယထာဝုတ္တာယ ဘာဝနာဓိဋ္ဌာနာယ သီလမရိယာဒာယ ဒဠ္ဟီဘာဝာပာဒနတော။ သမာဟိတသ္သ ဟိ သီလံ ထိရတရံ ဟောတိ။ သမီပေ ဝလ္လိအာဒီနံ ဟရဏံ ဝိယ ကမ္မဋ္ဌာနေ ခလနပက္ခလနစ္ဆေဒနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗဘာဝနာယ ဝိဗန္ဓနာပနယနတော။ မူလခဏနံ ဝိယ သတ္တန္နံ အနုပသ္သနာနံ ဘာဝနာ တသ္သာ ဝိဗန္ဓသ္သ မူလဘူတာနံ တဏ္ဟာမာနဒိဋ္ဌီနံ ပလိခဏနတော။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ သုပရိသုဒ္ဓသီလသ္သ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တသ္သ သပ္ပာယဓမ္မသ္သဝနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, တတော ယထာသုတေ အတ္ထေ သာကစ္ဆာသမာပဇ္ဇနံ, တတော ကမ္မဋ္ဌာနဝိသောဓနေန သမထနိဗ္ဗတ္တိ, တတော သမာဟိတသ္သ အာရဒ္ဓဝိပသ္သကသ္သ ဝိပသ္သနာပာရိပူရိ, ပရိပုဏ္ဏာ ဝိပသ္သနာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဗ္ရူဟေတီတိ ဧဝမေတေသံ အင္ဂာနံ ပရမ္ပရာယ သမ္မုခာ အနုဂ္ဂဏ္ဟနတော အယမာနုပုဗ္ဗီ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Udakakoṭṭhakanti jalāvāṭaṃ. Thiraṃ katvā bandhatīti asithilaṃ daḷhaṃ nātimahantaṃ nātikhuddakaṃ katvā yojeti. Thiraṃ karotīti udakasiñcanakāle tato tato pavattitvā udakassa anikkhamanatthaṃ jalāvāṭapāḷiṃ thirataraṃ karoti. Sukkhadaṇḍakoti tasseva ambagacchassa sukkhako sākhāsīsako . Kipillikapuṭoti tambakipillikapuṭo. Khaṇittinti kudālaṃ. Koṭṭhakabandhanaṃ viya sīlaṃ sammādiṭṭhiyā vaḍḍhanūpāyassa mūlabhāvato. Udakasiñcanaṃ viya dhammassavanaṃ bhāvanāya paribrūhanato. Mariyādāya thirabhāvakaraṇaṃ viya samatho yathāvuttāya bhāvanādhiṭṭhānāya sīlamariyādāya daḷhībhāvāpādanato. Samāhitassa hi sīlaṃ thirataraṃ hoti. Samīpe valliādīnaṃ haraṇaṃ viya kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanaṃ icchitabbabhāvanāya vibandhanāpanayanato. Mūlakhaṇanaṃ viya sattannaṃ anupassanānaṃ bhāvanā tassā vibandhassa mūlabhūtānaṃ taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ palikhaṇanato. Ettha ca yasmā suparisuddhasīlassa kammaṭṭhānaṃ anuyuñjantassa sappāyadhammassavanaṃ icchitabbaṃ, tato yathāsute atthe sākacchāsamāpajjanaṃ, tato kammaṭṭhānavisodhanena samathanibbatti, tato samāhitassa āraddhavipassakassa vipassanāpāripūri, paripuṇṇā vipassanā maggasammādiṭṭhiṃ brūhetīti evametesaṃ aṅgānaṃ paramparāya sammukhā anuggaṇhanato ayamānupubbī kathitāti veditabbaṃ.
အနုဂ္ဂဟိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Anuggahitasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၅. အနုဂ္ဂဟိတသုတ္တံ • 5. Anuggahitasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၅. အနုဂ္ဂဟိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Anuggahitasuttavaṇṇanā