Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    5. අනුග්‌ගහිතසුත්‌තවණ්‌ණනා

    5. Anuggahitasuttavaṇṇanā

    25. පඤ්‌චමෙ සම්‌මාදිට්‌ඨීති විපස්‌සනාසම්‌මාදිට්‌ඨීතිආදිනා අඞ්‌ගුත්‌තරභාණකානං මතෙන අයං අත්‌ථවණ්‌ණනා ආරද්‌ධා, මජ්‌ඣිමභාණකා පනෙත්‌ථ අඤ්‌ඤථා අත්‌ථං වදන්‌ති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං මජ්‌ඣිමට්‌ඨකථායං (ම. නි. අට්‌ඨ. 1.452) –

    25. Pañcame sammādiṭṭhīti vipassanāsammādiṭṭhītiādinā aṅguttarabhāṇakānaṃ matena ayaṃ atthavaṇṇanā āraddhā, majjhimabhāṇakā panettha aññathā atthaṃ vadanti. Vuttañhetaṃ majjhimaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.452) –

    ‘‘අනුග්‌ගහිතා’’ති ලද්‌ධූපකාරා. සම්‌මාදිට්‌ඨීති අරහත්‌තමග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨි. ඵලක්‌ඛණෙ නිබ්‌බත්‌තා චෙතොවිමුත්‌ති ඵලං අස්‌සාති චෙතොවිමුත්‌තිඵලා. තදෙව චෙතොවිමුත්‌තිසඞ්‌ඛාතං ඵලං ආනිසංසො අස්‌සාති චෙතොවිමුත්‌තිඵලානිසංසා. දුතියපදෙපි එසෙව නයො. එත්‌ථ චතුත්‌ථඵලපඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌ති නාම, අවසෙසා ධම්‌මා චෙතොවිමුත්‌තීති වෙදිතබ්‌බා. ‘‘සීලානුග්‌ගහිතා’’තිආදීසු සීලන්‌ති චතුපාරිසුද්‌ධිසීලං. සුතන්‌ති සප්‌පායධම්‌මස්‌සවනං. සාකච්‌ඡාති කම්‌මට්‌ඨානෙ ඛලනපක්‌ඛලනච්‌ඡෙදනකථා. සමථොති විපස්‌සනාපාදිකා අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො. විපස්‌සනාති සත්‌තවිධා අනුපස්‌සනා. චතුපාරිසුද්‌ධිසීලඤ්‌හි පූරෙන්‌තස්‌ස, සප්‌පායධම්‌මස්‌සවනං සුණන්‌තස්‌ස, කම්‌මට්‌ඨානෙ ඛලනපක්‌ඛලනං ඡින්‌දන්‌තස්‌ස විපස්‌සනාපාදිකාසු අට්‌ඨසු සමාපත්‌තීසු කම්‌මං කරොන්‌තස්‌ස, සත්‌තවිධං අනුපස්‌සනං භාවෙන්‌තස්‌ස අරහත්‌තමග්‌ගො උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා ඵලං දෙති.

    ‘‘Anuggahitā’’ti laddhūpakārā. Sammādiṭṭhīti arahattamaggasammādiṭṭhi. Phalakkhaṇe nibbattā cetovimutti phalaṃ assāti cetovimuttiphalā. Tadeva cetovimuttisaṅkhātaṃ phalaṃ ānisaṃso assāti cetovimuttiphalānisaṃsā. Dutiyapadepi eseva nayo. Ettha catutthaphalapaññā paññāvimutti nāma, avasesā dhammā cetovimuttīti veditabbā. ‘‘Sīlānuggahitā’’tiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Sutanti sappāyadhammassavanaṃ. Sākacchāti kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanakathā. Samathoti vipassanāpādikā aṭṭha samāpattiyo. Vipassanāti sattavidhā anupassanā. Catupārisuddhisīlañhi pūrentassa, sappāyadhammassavanaṃ suṇantassa, kammaṭṭhāne khalanapakkhalanaṃ chindantassa vipassanāpādikāsu aṭṭhasu samāpattīsu kammaṃ karontassa, sattavidhaṃ anupassanaṃ bhāventassa arahattamaggo uppajjitvā phalaṃ deti.

    ‘‘යථා හි මධුරං අම්‌බපක්‌කං පරිභුඤ්‌ජිතුකාමො අම්‌බපොතකස්‌ස සමන්‌තා උදකකොට්‌ඨකං ථිරං කත්‌වා බන්‌ධති, ඝටං ගහෙත්‌වා කාලෙන කාලං උදකං ආසිඤ්‌චති, උදකස්‌ස අනික්‌ඛමනත්‌ථං මරියාදං ථිරං කරොති. යා හොති සමීපෙ වල්‌ලි වා සුක්‌ඛදණ්‌ඩකො වා කිපිල්‌ලිකපුටො වා මක්‌කටකජාලං වා, තං අපනෙති, ඛණිත්‌තිං ගහෙත්‌වා කාලෙන කාලං මූලානි පරිඛණති, එවමස්‌ස අප්‌පමත්‌තස්‌ස ඉමානි පඤ්‌ච කාරණානි කරොතො සො අම්‌බො වඩ්‌ඪිත්‌වා ඵලං දෙති, එවං සම්‌පදමිදං වෙදිතබ්‌බං. රුක්‌ඛස්‌ස සමන්‌තතො කොට්‌ඨකබන්‌ධනං විය හි සීලං දට්‌ඨබ්‌බං, කාලෙන කාලං උදකසිඤ්‌චනං විය ධම්‌මස්‌සවනං, මරියාදාය ථිරභාවකරණං විය සමථො, සමීපෙ වල්‌ලිආදීනං හරණං විය කම්‌මට්‌ඨානෙ ඛලනපක්‌ඛලනච්‌ඡෙදනං, කාලෙන කාලං ඛණිත්‌තිං ගහෙත්‌වා මූලඛණනං විය සත්‌තන්‌නං අනුපස්‌සනානං භාවනා, තෙහි පඤ්‌චහි කාරණෙහි අනුග්‌ගහිතස්‌ස අම්‌බරුක්‌ඛස්‌ස මධුරඵලදානකාලො විය ඉමස්‌ස භික්‌ඛුනො ඉමෙහි පඤ්‌චහි ධම්‌මෙහි අනුග්‌ගහිතාය සම්‌මාදිට්‌ඨියා අරහත්‌තඵලදානං වෙදිතබ්‌බ’’න්‌ති.

    ‘‘Yathā hi madhuraṃ ambapakkaṃ paribhuñjitukāmo ambapotakassa samantā udakakoṭṭhakaṃ thiraṃ katvā bandhati, ghaṭaṃ gahetvā kālena kālaṃ udakaṃ āsiñcati, udakassa anikkhamanatthaṃ mariyādaṃ thiraṃ karoti. Yā hoti samīpe valli vā sukkhadaṇḍako vā kipillikapuṭo vā makkaṭakajālaṃ vā, taṃ apaneti, khaṇittiṃ gahetvā kālena kālaṃ mūlāni parikhaṇati, evamassa appamattassa imāni pañca kāraṇāni karoto so ambo vaḍḍhitvā phalaṃ deti, evaṃ sampadamidaṃ veditabbaṃ. Rukkhassa samantato koṭṭhakabandhanaṃ viya hi sīlaṃ daṭṭhabbaṃ, kālena kālaṃ udakasiñcanaṃ viya dhammassavanaṃ, mariyādāya thirabhāvakaraṇaṃ viya samatho, samīpe valliādīnaṃ haraṇaṃ viya kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanaṃ, kālena kālaṃ khaṇittiṃ gahetvā mūlakhaṇanaṃ viya sattannaṃ anupassanānaṃ bhāvanā, tehi pañcahi kāraṇehi anuggahitassa ambarukkhassa madhuraphaladānakālo viya imassa bhikkhuno imehi pañcahi dhammehi anuggahitāya sammādiṭṭhiyā arahattaphaladānaṃ veditabba’’nti.

    එත්‌ථ ච ලද්‌ධූපකාරාති යථාරහං නිස්‌සයාදිවසෙන ලද්‌ධපච්‌චයා. විපස්‌සනාසම්‌මාදිට්‌ඨියා අනුග්‌ගහිතභාවෙන ගහිතත්‌තා මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨීසු ච අරහත්‌තමග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨි . අනන්‌තරස්‌ස හි විධි පටිසෙධො වා, අග්‌ගඵලසමාධිම්‌හි තප්‌පරික්‌ඛාරධම්‌මෙසුයෙව ච කෙවලො චෙතොපරියායො නිරුළ්‌හොති සම්‌මාදිට්‌ඨීති අරහත්‌තමග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨි. ඵලක්‌ඛණෙති අනන්‌තරං කාලන්‌තරෙ චාති දුවිධෙපි ඵලක්‌ඛණෙ. පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිවසෙන සබ්‌බසංකිලෙසෙහි චෙතොවිමුච්‌චති එතායාති චෙතොවිමුත්‌ති, අග්‌ගඵලපඤ්‌ඤං ඨපෙත්‌වා අවසෙසා ඵලධම්‌මා. තෙනාහ ‘‘චෙතොවිමුත්‌ති ඵලං අස්‌සාති, චෙතොවිමුත්‌තිසඞ්‌ඛාතං ඵලං ආනිසංසො’’ති. සබ්‌බකිලෙසෙහි චෙතසො විමුච්‌චනසඞ්‌ඛාතං පටිප්‌පස්‌සම්‌භනසඤ්‌ඤිතං පහානං ඵලං ආනිසංසො චාති යොජනා. ඉධ චෙතොවිමුත්‌තිසද්‌දෙන පහානමත්‌තං ගහිතං, පුබ්‌බෙ පහායකධම්‌මා. අඤ්‌ඤථා ඵලධම්‌මා එව ආනිසංසොති ගය්‌හමානෙ පුනවචනං නිරත්‌ථකං සියා. පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිඵලානිසංසාති එත්‌ථාපි එවමෙව අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. සම්‌මාවාචාකම්‌මන්‌තාජීවා සීලසභාවත්‌තා විසෙසතො සමාධිස්‌ස උපකාරා, තථා සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො ඣානසභාවත්‌තා. තථා හි සො ‘‘අප්‌පනා’’ති නිද්‌දිට්‌ඨො. සම්‌මාසතිසම්‌මාවායාමා පන සමාධිපක්‌ඛියා එවාති ආහ ‘‘අවසෙසා ධම්‌මා චෙතොවිමුත්‌තීති වෙදිතබ්‌බා’’ති.

    Ettha ca laddhūpakārāti yathārahaṃ nissayādivasena laddhapaccayā. Vipassanāsammādiṭṭhiyā anuggahitabhāvena gahitattā maggasammādiṭṭhīsu ca arahattamaggasammādiṭṭhi . Anantarassa hi vidhi paṭisedho vā, aggaphalasamādhimhi tapparikkhāradhammesuyeva ca kevalo cetopariyāyo niruḷhoti sammādiṭṭhīti arahattamaggasammādiṭṭhi. Phalakkhaṇeti anantaraṃ kālantare cāti duvidhepi phalakkhaṇe. Paṭippassaddhivasena sabbasaṃkilesehi cetovimuccati etāyāti cetovimutti, aggaphalapaññaṃ ṭhapetvā avasesā phaladhammā. Tenāha ‘‘cetovimutti phalaṃ assāti, cetovimuttisaṅkhātaṃ phalaṃ ānisaṃso’’ti. Sabbakilesehi cetaso vimuccanasaṅkhātaṃ paṭippassambhanasaññitaṃ pahānaṃ phalaṃ ānisaṃso cāti yojanā. Idha cetovimuttisaddena pahānamattaṃ gahitaṃ, pubbe pahāyakadhammā. Aññathā phaladhammā eva ānisaṃsoti gayhamāne punavacanaṃ niratthakaṃ siyā. Paññāvimuttiphalānisaṃsāti etthāpi evameva attho veditabbo. Sammāvācākammantājīvā sīlasabhāvattā visesato samādhissa upakārā, tathā sammāsaṅkappo jhānasabhāvattā. Tathā hi so ‘‘appanā’’ti niddiṭṭho. Sammāsatisammāvāyāmā pana samādhipakkhiyā evāti āha ‘‘avasesā dhammā cetovimuttīti veditabbā’’ti.

    චතුපාරිසුද්‌ධිසීලන්‌ති අරියමග්‌ගාධිගමස්‌ස පදට්‌ඨානභූතං චතුපාරිසුද්‌ධිසීලං. සුතාදීසුපි එසෙව නයො. අත්‌තනො චිත්‌තප්‌පවත්‌තිආරොචනවසෙන සහ කථනං සංකථා, සංකථාව සාකච්‌ඡා. ඉධ පන කම්‌මට්‌ඨානප්‌පටිබද්‌ධාති ආහ ‘‘කම්‌මට්‌ඨානෙ…පෙ.… කථා’’ති. තස්‌ස කම්‌මට්‌ඨානස්‌ස එකවාරං විධියා අප්‌පටිපජ්‌ජනං ඛලනං, අනෙකවාරං පක්‌ඛලනං, තදුභයස්‌ස විච්‌ඡෙදනී අපනයනී කථා ඛලනපක්‌ඛලනච්‌ඡෙදනකථා. පූරෙන්‌තස්‌සාති විවට්‌ටසන්‌නිස්‌සිතං කත්‌වා පාලෙන්‌තස්‌ස බ්‍රූහෙන්‌තස්‌ස ච. සුණන්‌තස්‌සාති ‘‘යථාඋග්‌ගහිතකම්‌මට්‌ඨානං ඵාතිං ගමිස්‌සතී’’ති එවං සුණන්‌තස්‌ස. තෙනෙව හි ‘‘සප්‌පායධම්‌මස්‌සවන’’න්‌ති වුත්‌තං. කම්‌මං කරොන්‌තස්‌සාති භාවනානුයොගකම්‌මං කරොන්‌තස්‌ස. පඤ්‌චසුපි ඨානෙසු අන්‌ත-සද්‌දො හෙතුඅත්‌ථජොතනො දට්‌ඨබ්‌බො. එවඤ්‌හි ‘‘යථා හී’’තිආදිනා වුච්‌චමානා අම්‌බූපමා යුජ්‌ජෙය්‍ය.

    Catupārisuddhisīlanti ariyamaggādhigamassa padaṭṭhānabhūtaṃ catupārisuddhisīlaṃ. Sutādīsupi eseva nayo. Attano cittappavattiārocanavasena saha kathanaṃ saṃkathā, saṃkathāva sākacchā. Idha pana kammaṭṭhānappaṭibaddhāti āha ‘‘kammaṭṭhāne…pe… kathā’’ti. Tassa kammaṭṭhānassa ekavāraṃ vidhiyā appaṭipajjanaṃ khalanaṃ, anekavāraṃ pakkhalanaṃ, tadubhayassa vicchedanī apanayanī kathā khalanapakkhalanacchedanakathā. Pūrentassāti vivaṭṭasannissitaṃ katvā pālentassa brūhentassa ca. Suṇantassāti ‘‘yathāuggahitakammaṭṭhānaṃ phātiṃ gamissatī’’ti evaṃ suṇantassa. Teneva hi ‘‘sappāyadhammassavana’’nti vuttaṃ. Kammaṃ karontassāti bhāvanānuyogakammaṃ karontassa. Pañcasupi ṭhānesu anta-saddo hetuatthajotano daṭṭhabbo. Evañhi ‘‘yathā hī’’tiādinā vuccamānā ambūpamā yujjeyya.

    උදකකොට්‌ඨකන්‌ති ජලාවාටං. ථිරං කත්‌වා බන්‌ධතීති අසිථිලං දළ්‌හං නාතිමහන්‌තං නාතිඛුද්‌දකං කත්‌වා යොජෙති. ථිරං කරොතීති උදකසිඤ්‌චනකාලෙ තතො තතො පවත්‌තිත්‌වා උදකස්‌ස අනික්‌ඛමනත්‌ථං ජලාවාටපාළිං ථිරතරං කරොති. සුක්‌ඛදණ්‌ඩකොති තස්‌සෙව අම්‌බගච්‌ඡස්‌ස සුක්‌ඛකො සාඛාසීසකො . කිපිල්‌ලිකපුටොති තම්‌බකිපිල්‌ලිකපුටො. ඛණිත්‌තින්‌ති කුදාලං. කොට්‌ඨකබන්‌ධනං විය සීලං සම්‌මාදිට්‌ඨියා වඩ්‌ඪනූපායස්‌ස මූලභාවතො. උදකසිඤ්‌චනං විය ධම්‌මස්‌සවනං භාවනාය පරිබ්‍රූහනතො. මරියාදාය ථිරභාවකරණං විය සමථො යථාවුත්‌තාය භාවනාධිට්‌ඨානාය සීලමරියාදාය දළ්‌හීභාවාපාදනතො. සමාහිතස්‌ස හි සීලං ථිරතරං හොති. සමීපෙ වල්‌ලිආදීනං හරණං විය කම්‌මට්‌ඨානෙ ඛලනපක්‌ඛලනච්‌ඡෙදනං ඉච්‌ඡිතබ්‌බභාවනාය විබන්‌ධනාපනයනතො. මූලඛණනං විය සත්‌තන්‌නං අනුපස්‌සනානං භාවනා තස්‌සා විබන්‌ධස්‌ස මූලභූතානං තණ්‌හාමානදිට්‌ඨීනං පලිඛණනතො. එත්‌ථ ච යස්‌මා සුපරිසුද්‌ධසීලස්‌ස කම්‌මට්‌ඨානං අනුයුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස සප්‌පායධම්‌මස්‌සවනං ඉච්‌ඡිතබ්‌බං, තතො යථාසුතෙ අත්‌ථෙ සාකච්‌ඡාසමාපජ්‌ජනං, තතො කම්‌මට්‌ඨානවිසොධනෙන සමථනිබ්‌බත්‌ති, තතො සමාහිතස්‌ස ආරද්‌ධවිපස්‌සකස්‌ස විපස්‌සනාපාරිපූරි, පරිපුණ්‌ණා විපස්‌සනා මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨිං බ්‍රූහෙතීති එවමෙතෙසං අඞ්‌ගානං පරම්‌පරාය සම්‌මුඛා අනුග්‌ගණ්‌හනතො අයමානුපුබ්‌බී කථිතාති වෙදිතබ්‌බං.

    Udakakoṭṭhakanti jalāvāṭaṃ. Thiraṃ katvā bandhatīti asithilaṃ daḷhaṃ nātimahantaṃ nātikhuddakaṃ katvā yojeti. Thiraṃ karotīti udakasiñcanakāle tato tato pavattitvā udakassa anikkhamanatthaṃ jalāvāṭapāḷiṃ thirataraṃ karoti. Sukkhadaṇḍakoti tasseva ambagacchassa sukkhako sākhāsīsako . Kipillikapuṭoti tambakipillikapuṭo. Khaṇittinti kudālaṃ. Koṭṭhakabandhanaṃ viya sīlaṃ sammādiṭṭhiyā vaḍḍhanūpāyassa mūlabhāvato. Udakasiñcanaṃ viya dhammassavanaṃ bhāvanāya paribrūhanato. Mariyādāya thirabhāvakaraṇaṃ viya samatho yathāvuttāya bhāvanādhiṭṭhānāya sīlamariyādāya daḷhībhāvāpādanato. Samāhitassa hi sīlaṃ thirataraṃ hoti. Samīpe valliādīnaṃ haraṇaṃ viya kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanaṃ icchitabbabhāvanāya vibandhanāpanayanato. Mūlakhaṇanaṃ viya sattannaṃ anupassanānaṃ bhāvanā tassā vibandhassa mūlabhūtānaṃ taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ palikhaṇanato. Ettha ca yasmā suparisuddhasīlassa kammaṭṭhānaṃ anuyuñjantassa sappāyadhammassavanaṃ icchitabbaṃ, tato yathāsute atthe sākacchāsamāpajjanaṃ, tato kammaṭṭhānavisodhanena samathanibbatti, tato samāhitassa āraddhavipassakassa vipassanāpāripūri, paripuṇṇā vipassanā maggasammādiṭṭhiṃ brūhetīti evametesaṃ aṅgānaṃ paramparāya sammukhā anuggaṇhanato ayamānupubbī kathitāti veditabbaṃ.

    අනුග්‌ගහිතසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Anuggahitasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 5. අනුග්‌ගහිතසුත්‌තං • 5. Anuggahitasuttaṃ

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 5. අනුග්‌ගහිතසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Anuggahitasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact