Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
൫. അനുഗ്ഗഹിതസുത്തവണ്ണനാ
5. Anuggahitasuttavaṇṇanā
൨൫. പഞ്ചമേ സമ്മാദിട്ഠീതി വിപസ്സനാസമ്മാദിട്ഠീതിആദിനാ അങ്ഗുത്തരഭാണകാനം മതേന അയം അത്ഥവണ്ണനാ ആരദ്ധാ, മജ്ഝിമഭാണകാ പനേത്ഥ അഞ്ഞഥാ അത്ഥം വദന്തി. വുത്തഞ്ഹേതം മജ്ഝിമട്ഠകഥായം (മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൪൫൨) –
25. Pañcame sammādiṭṭhīti vipassanāsammādiṭṭhītiādinā aṅguttarabhāṇakānaṃ matena ayaṃ atthavaṇṇanā āraddhā, majjhimabhāṇakā panettha aññathā atthaṃ vadanti. Vuttañhetaṃ majjhimaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.452) –
‘‘അനുഗ്ഗഹിതാ’’തി ലദ്ധൂപകാരാ. സമ്മാദിട്ഠീതി അരഹത്തമഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠി. ഫലക്ഖണേ നിബ്ബത്താ ചേതോവിമുത്തി ഫലം അസ്സാതി ചേതോവിമുത്തിഫലാ. തദേവ ചേതോവിമുത്തിസങ്ഖാതം ഫലം ആനിസംസോ അസ്സാതി ചേതോവിമുത്തിഫലാനിസംസാ. ദുതിയപദേപി ഏസേവ നയോ. ഏത്ഥ ചതുത്ഥഫലപഞ്ഞാ പഞ്ഞാവിമുത്തി നാമ, അവസേസാ ധമ്മാ ചേതോവിമുത്തീതി വേദിതബ്ബാ. ‘‘സീലാനുഗ്ഗഹിതാ’’തിആദീസു സീലന്തി ചതുപാരിസുദ്ധിസീലം. സുതന്തി സപ്പായധമ്മസ്സവനം. സാകച്ഛാതി കമ്മട്ഠാനേ ഖലനപക്ഖലനച്ഛേദനകഥാ. സമഥോതി വിപസ്സനാപാദികാ അട്ഠ സമാപത്തിയോ. വിപസ്സനാതി സത്തവിധാ അനുപസ്സനാ. ചതുപാരിസുദ്ധിസീലഞ്ഹി പൂരേന്തസ്സ, സപ്പായധമ്മസ്സവനം സുണന്തസ്സ, കമ്മട്ഠാനേ ഖലനപക്ഖലനം ഛിന്ദന്തസ്സ വിപസ്സനാപാദികാസു അട്ഠസു സമാപത്തീസു കമ്മം കരോന്തസ്സ, സത്തവിധം അനുപസ്സനം ഭാവേന്തസ്സ അരഹത്തമഗ്ഗോ ഉപ്പജ്ജിത്വാ ഫലം ദേതി.
‘‘Anuggahitā’’ti laddhūpakārā. Sammādiṭṭhīti arahattamaggasammādiṭṭhi. Phalakkhaṇe nibbattā cetovimutti phalaṃ assāti cetovimuttiphalā. Tadeva cetovimuttisaṅkhātaṃ phalaṃ ānisaṃso assāti cetovimuttiphalānisaṃsā. Dutiyapadepi eseva nayo. Ettha catutthaphalapaññā paññāvimutti nāma, avasesā dhammā cetovimuttīti veditabbā. ‘‘Sīlānuggahitā’’tiādīsu sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Sutanti sappāyadhammassavanaṃ. Sākacchāti kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanakathā. Samathoti vipassanāpādikā aṭṭha samāpattiyo. Vipassanāti sattavidhā anupassanā. Catupārisuddhisīlañhi pūrentassa, sappāyadhammassavanaṃ suṇantassa, kammaṭṭhāne khalanapakkhalanaṃ chindantassa vipassanāpādikāsu aṭṭhasu samāpattīsu kammaṃ karontassa, sattavidhaṃ anupassanaṃ bhāventassa arahattamaggo uppajjitvā phalaṃ deti.
‘‘യഥാ ഹി മധുരം അമ്ബപക്കം പരിഭുഞ്ജിതുകാമോ അമ്ബപോതകസ്സ സമന്താ ഉദകകോട്ഠകം ഥിരം കത്വാ ബന്ധതി, ഘടം ഗഹേത്വാ കാലേന കാലം ഉദകം ആസിഞ്ചതി, ഉദകസ്സ അനിക്ഖമനത്ഥം മരിയാദം ഥിരം കരോതി. യാ ഹോതി സമീപേ വല്ലി വാ സുക്ഖദണ്ഡകോ വാ കിപില്ലികപുടോ വാ മക്കടകജാലം വാ, തം അപനേതി, ഖണിത്തിം ഗഹേത്വാ കാലേന കാലം മൂലാനി പരിഖണതി, ഏവമസ്സ അപ്പമത്തസ്സ ഇമാനി പഞ്ച കാരണാനി കരോതോ സോ അമ്ബോ വഡ്ഢിത്വാ ഫലം ദേതി, ഏവം സമ്പദമിദം വേദിതബ്ബം. രുക്ഖസ്സ സമന്തതോ കോട്ഠകബന്ധനം വിയ ഹി സീലം ദട്ഠബ്ബം, കാലേന കാലം ഉദകസിഞ്ചനം വിയ ധമ്മസ്സവനം, മരിയാദായ ഥിരഭാവകരണം വിയ സമഥോ, സമീപേ വല്ലിആദീനം ഹരണം വിയ കമ്മട്ഠാനേ ഖലനപക്ഖലനച്ഛേദനം, കാലേന കാലം ഖണിത്തിം ഗഹേത്വാ മൂലഖണനം വിയ സത്തന്നം അനുപസ്സനാനം ഭാവനാ, തേഹി പഞ്ചഹി കാരണേഹി അനുഗ്ഗഹിതസ്സ അമ്ബരുക്ഖസ്സ മധുരഫലദാനകാലോ വിയ ഇമസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഇമേഹി പഞ്ചഹി ധമ്മേഹി അനുഗ്ഗഹിതായ സമ്മാദിട്ഠിയാ അരഹത്തഫലദാനം വേദിതബ്ബ’’ന്തി.
‘‘Yathā hi madhuraṃ ambapakkaṃ paribhuñjitukāmo ambapotakassa samantā udakakoṭṭhakaṃ thiraṃ katvā bandhati, ghaṭaṃ gahetvā kālena kālaṃ udakaṃ āsiñcati, udakassa anikkhamanatthaṃ mariyādaṃ thiraṃ karoti. Yā hoti samīpe valli vā sukkhadaṇḍako vā kipillikapuṭo vā makkaṭakajālaṃ vā, taṃ apaneti, khaṇittiṃ gahetvā kālena kālaṃ mūlāni parikhaṇati, evamassa appamattassa imāni pañca kāraṇāni karoto so ambo vaḍḍhitvā phalaṃ deti, evaṃ sampadamidaṃ veditabbaṃ. Rukkhassa samantato koṭṭhakabandhanaṃ viya hi sīlaṃ daṭṭhabbaṃ, kālena kālaṃ udakasiñcanaṃ viya dhammassavanaṃ, mariyādāya thirabhāvakaraṇaṃ viya samatho, samīpe valliādīnaṃ haraṇaṃ viya kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanaṃ, kālena kālaṃ khaṇittiṃ gahetvā mūlakhaṇanaṃ viya sattannaṃ anupassanānaṃ bhāvanā, tehi pañcahi kāraṇehi anuggahitassa ambarukkhassa madhuraphaladānakālo viya imassa bhikkhuno imehi pañcahi dhammehi anuggahitāya sammādiṭṭhiyā arahattaphaladānaṃ veditabba’’nti.
ഏത്ഥ ച ലദ്ധൂപകാരാതി യഥാരഹം നിസ്സയാദിവസേന ലദ്ധപച്ചയാ. വിപസ്സനാസമ്മാദിട്ഠിയാ അനുഗ്ഗഹിതഭാവേന ഗഹിതത്താ മഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠീസു ച അരഹത്തമഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠി . അനന്തരസ്സ ഹി വിധി പടിസേധോ വാ, അഗ്ഗഫലസമാധിമ്ഹി തപ്പരിക്ഖാരധമ്മേസുയേവ ച കേവലോ ചേതോപരിയായോ നിരുള്ഹോതി സമ്മാദിട്ഠീതി അരഹത്തമഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠി. ഫലക്ഖണേതി അനന്തരം കാലന്തരേ ചാതി ദുവിധേപി ഫലക്ഖണേ. പടിപ്പസ്സദ്ധിവസേന സബ്ബസംകിലേസേഹി ചേതോവിമുച്ചതി ഏതായാതി ചേതോവിമുത്തി, അഗ്ഗഫലപഞ്ഞം ഠപേത്വാ അവസേസാ ഫലധമ്മാ. തേനാഹ ‘‘ചേതോവിമുത്തി ഫലം അസ്സാതി, ചേതോവിമുത്തിസങ്ഖാതം ഫലം ആനിസംസോ’’തി. സബ്ബകിലേസേഹി ചേതസോ വിമുച്ചനസങ്ഖാതം പടിപ്പസ്സമ്ഭനസഞ്ഞിതം പഹാനം ഫലം ആനിസംസോ ചാതി യോജനാ. ഇധ ചേതോവിമുത്തിസദ്ദേന പഹാനമത്തം ഗഹിതം, പുബ്ബേ പഹായകധമ്മാ. അഞ്ഞഥാ ഫലധമ്മാ ഏവ ആനിസംസോതി ഗയ്ഹമാനേ പുനവചനം നിരത്ഥകം സിയാ. പഞ്ഞാവിമുത്തിഫലാനിസംസാതി ഏത്ഥാപി ഏവമേവ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. സമ്മാവാചാകമ്മന്താജീവാ സീലസഭാവത്താ വിസേസതോ സമാധിസ്സ ഉപകാരാ, തഥാ സമ്മാസങ്കപ്പോ ഝാനസഭാവത്താ. തഥാ ഹി സോ ‘‘അപ്പനാ’’തി നിദ്ദിട്ഠോ. സമ്മാസതിസമ്മാവായാമാ പന സമാധിപക്ഖിയാ ഏവാതി ആഹ ‘‘അവസേസാ ധമ്മാ ചേതോവിമുത്തീതി വേദിതബ്ബാ’’തി.
Ettha ca laddhūpakārāti yathārahaṃ nissayādivasena laddhapaccayā. Vipassanāsammādiṭṭhiyā anuggahitabhāvena gahitattā maggasammādiṭṭhīsu ca arahattamaggasammādiṭṭhi . Anantarassa hi vidhi paṭisedho vā, aggaphalasamādhimhi tapparikkhāradhammesuyeva ca kevalo cetopariyāyo niruḷhoti sammādiṭṭhīti arahattamaggasammādiṭṭhi. Phalakkhaṇeti anantaraṃ kālantare cāti duvidhepi phalakkhaṇe. Paṭippassaddhivasena sabbasaṃkilesehi cetovimuccati etāyāti cetovimutti, aggaphalapaññaṃ ṭhapetvā avasesā phaladhammā. Tenāha ‘‘cetovimutti phalaṃ assāti, cetovimuttisaṅkhātaṃ phalaṃ ānisaṃso’’ti. Sabbakilesehi cetaso vimuccanasaṅkhātaṃ paṭippassambhanasaññitaṃ pahānaṃ phalaṃ ānisaṃso cāti yojanā. Idha cetovimuttisaddena pahānamattaṃ gahitaṃ, pubbe pahāyakadhammā. Aññathā phaladhammā eva ānisaṃsoti gayhamāne punavacanaṃ niratthakaṃ siyā. Paññāvimuttiphalānisaṃsāti etthāpi evameva attho veditabbo. Sammāvācākammantājīvā sīlasabhāvattā visesato samādhissa upakārā, tathā sammāsaṅkappo jhānasabhāvattā. Tathā hi so ‘‘appanā’’ti niddiṭṭho. Sammāsatisammāvāyāmā pana samādhipakkhiyā evāti āha ‘‘avasesā dhammā cetovimuttīti veditabbā’’ti.
ചതുപാരിസുദ്ധിസീലന്തി അരിയമഗ്ഗാധിഗമസ്സ പദട്ഠാനഭൂതം ചതുപാരിസുദ്ധിസീലം. സുതാദീസുപി ഏസേവ നയോ. അത്തനോ ചിത്തപ്പവത്തിആരോചനവസേന സഹ കഥനം സംകഥാ, സംകഥാവ സാകച്ഛാ. ഇധ പന കമ്മട്ഠാനപ്പടിബദ്ധാതി ആഹ ‘‘കമ്മട്ഠാനേ…പേ॰… കഥാ’’തി. തസ്സ കമ്മട്ഠാനസ്സ ഏകവാരം വിധിയാ അപ്പടിപജ്ജനം ഖലനം, അനേകവാരം പക്ഖലനം, തദുഭയസ്സ വിച്ഛേദനീ അപനയനീ കഥാ ഖലനപക്ഖലനച്ഛേദനകഥാ. പൂരേന്തസ്സാതി വിവട്ടസന്നിസ്സിതം കത്വാ പാലേന്തസ്സ ബ്രൂഹേന്തസ്സ ച. സുണന്തസ്സാതി ‘‘യഥാഉഗ്ഗഹിതകമ്മട്ഠാനം ഫാതിം ഗമിസ്സതീ’’തി ഏവം സുണന്തസ്സ. തേനേവ ഹി ‘‘സപ്പായധമ്മസ്സവന’’ന്തി വുത്തം. കമ്മം കരോന്തസ്സാതി ഭാവനാനുയോഗകമ്മം കരോന്തസ്സ. പഞ്ചസുപി ഠാനേസു അന്ത-സദ്ദോ ഹേതുഅത്ഥജോതനോ ദട്ഠബ്ബോ. ഏവഞ്ഹി ‘‘യഥാ ഹീ’’തിആദിനാ വുച്ചമാനാ അമ്ബൂപമാ യുജ്ജേയ്യ.
Catupārisuddhisīlanti ariyamaggādhigamassa padaṭṭhānabhūtaṃ catupārisuddhisīlaṃ. Sutādīsupi eseva nayo. Attano cittappavattiārocanavasena saha kathanaṃ saṃkathā, saṃkathāva sākacchā. Idha pana kammaṭṭhānappaṭibaddhāti āha ‘‘kammaṭṭhāne…pe… kathā’’ti. Tassa kammaṭṭhānassa ekavāraṃ vidhiyā appaṭipajjanaṃ khalanaṃ, anekavāraṃ pakkhalanaṃ, tadubhayassa vicchedanī apanayanī kathā khalanapakkhalanacchedanakathā. Pūrentassāti vivaṭṭasannissitaṃ katvā pālentassa brūhentassa ca. Suṇantassāti ‘‘yathāuggahitakammaṭṭhānaṃ phātiṃ gamissatī’’ti evaṃ suṇantassa. Teneva hi ‘‘sappāyadhammassavana’’nti vuttaṃ. Kammaṃ karontassāti bhāvanānuyogakammaṃ karontassa. Pañcasupi ṭhānesu anta-saddo hetuatthajotano daṭṭhabbo. Evañhi ‘‘yathā hī’’tiādinā vuccamānā ambūpamā yujjeyya.
ഉദകകോട്ഠകന്തി ജലാവാടം. ഥിരം കത്വാ ബന്ധതീതി അസിഥിലം ദള്ഹം നാതിമഹന്തം നാതിഖുദ്ദകം കത്വാ യോജേതി. ഥിരം കരോതീതി ഉദകസിഞ്ചനകാലേ തതോ തതോ പവത്തിത്വാ ഉദകസ്സ അനിക്ഖമനത്ഥം ജലാവാടപാളിം ഥിരതരം കരോതി. സുക്ഖദണ്ഡകോതി തസ്സേവ അമ്ബഗച്ഛസ്സ സുക്ഖകോ സാഖാസീസകോ . കിപില്ലികപുടോതി തമ്ബകിപില്ലികപുടോ. ഖണിത്തിന്തി കുദാലം. കോട്ഠകബന്ധനം വിയ സീലം സമ്മാദിട്ഠിയാ വഡ്ഢനൂപായസ്സ മൂലഭാവതോ. ഉദകസിഞ്ചനം വിയ ധമ്മസ്സവനം ഭാവനായ പരിബ്രൂഹനതോ. മരിയാദായ ഥിരഭാവകരണം വിയ സമഥോ യഥാവുത്തായ ഭാവനാധിട്ഠാനായ സീലമരിയാദായ ദള്ഹീഭാവാപാദനതോ. സമാഹിതസ്സ ഹി സീലം ഥിരതരം ഹോതി. സമീപേ വല്ലിആദീനം ഹരണം വിയ കമ്മട്ഠാനേ ഖലനപക്ഖലനച്ഛേദനം ഇച്ഛിതബ്ബഭാവനായ വിബന്ധനാപനയനതോ. മൂലഖണനം വിയ സത്തന്നം അനുപസ്സനാനം ഭാവനാ തസ്സാ വിബന്ധസ്സ മൂലഭൂതാനം തണ്ഹാമാനദിട്ഠീനം പലിഖണനതോ. ഏത്ഥ ച യസ്മാ സുപരിസുദ്ധസീലസ്സ കമ്മട്ഠാനം അനുയുഞ്ജന്തസ്സ സപ്പായധമ്മസ്സവനം ഇച്ഛിതബ്ബം, തതോ യഥാസുതേ അത്ഥേ സാകച്ഛാസമാപജ്ജനം, തതോ കമ്മട്ഠാനവിസോധനേന സമഥനിബ്ബത്തി, തതോ സമാഹിതസ്സ ആരദ്ധവിപസ്സകസ്സ വിപസ്സനാപാരിപൂരി, പരിപുണ്ണാ വിപസ്സനാ മഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠിം ബ്രൂഹേതീതി ഏവമേതേസം അങ്ഗാനം പരമ്പരായ സമ്മുഖാ അനുഗ്ഗണ്ഹനതോ അയമാനുപുബ്ബീ കഥിതാതി വേദിതബ്ബം.
Udakakoṭṭhakanti jalāvāṭaṃ. Thiraṃ katvā bandhatīti asithilaṃ daḷhaṃ nātimahantaṃ nātikhuddakaṃ katvā yojeti. Thiraṃ karotīti udakasiñcanakāle tato tato pavattitvā udakassa anikkhamanatthaṃ jalāvāṭapāḷiṃ thirataraṃ karoti. Sukkhadaṇḍakoti tasseva ambagacchassa sukkhako sākhāsīsako . Kipillikapuṭoti tambakipillikapuṭo. Khaṇittinti kudālaṃ. Koṭṭhakabandhanaṃ viya sīlaṃ sammādiṭṭhiyā vaḍḍhanūpāyassa mūlabhāvato. Udakasiñcanaṃ viya dhammassavanaṃ bhāvanāya paribrūhanato. Mariyādāya thirabhāvakaraṇaṃ viya samatho yathāvuttāya bhāvanādhiṭṭhānāya sīlamariyādāya daḷhībhāvāpādanato. Samāhitassa hi sīlaṃ thirataraṃ hoti. Samīpe valliādīnaṃ haraṇaṃ viya kammaṭṭhāne khalanapakkhalanacchedanaṃ icchitabbabhāvanāya vibandhanāpanayanato. Mūlakhaṇanaṃ viya sattannaṃ anupassanānaṃ bhāvanā tassā vibandhassa mūlabhūtānaṃ taṇhāmānadiṭṭhīnaṃ palikhaṇanato. Ettha ca yasmā suparisuddhasīlassa kammaṭṭhānaṃ anuyuñjantassa sappāyadhammassavanaṃ icchitabbaṃ, tato yathāsute atthe sākacchāsamāpajjanaṃ, tato kammaṭṭhānavisodhanena samathanibbatti, tato samāhitassa āraddhavipassakassa vipassanāpāripūri, paripuṇṇā vipassanā maggasammādiṭṭhiṃ brūhetīti evametesaṃ aṅgānaṃ paramparāya sammukhā anuggaṇhanato ayamānupubbī kathitāti veditabbaṃ.
അനുഗ്ഗഹിതസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Anuggahitasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൫. അനുഗ്ഗഹിതസുത്തം • 5. Anuggahitasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൫. അനുഗ്ഗഹിതസുത്തവണ്ണനാ • 5. Anuggahitasuttavaṇṇanā