| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
१३-१८. अनुलोमपच्चनीयपट्ठानवण्णना
13-18. Anulomapaccanīyapaṭṭhānavaṇṇanā
१. इदानि कुसलादीसु धम्मेसु पच्चयधम्मं अप्पटिक्खिपित्वा पच्चयुप्पन्नस्स कुसलादिभावपटिक्खेपवसेन धम्मानं अनुलोमपच्चनीयताय लद्धनामं अनुलोमपच्चनीयपट्ठानं दस्सेतुं कुसलं धम्मं पटिच्च न कुसलो धम्मो उप्पज्जति हेतुपच्चयातिआदि आरद्धं। तत्थ कुसलं धम्मं पटिच्चाति कुसलस्स पच्चयभावं अनुजानाति। न कुसलो धम्मो उप्पज्जतीति कुसलस्सेव उप्पत्तिं वारेति। तस्मा ‘‘कुसले खन्धे पटिच्च चित्तसमुट्ठानं रूप’’न्तिआदिना नयेन विस्सज्जनं दस्सितं, तं सब्बं पाळिं ओलोकेत्वा साधुकं सल्लक्खेतब्बं। यम्पि येन सदिसं, यञ्च यत्थ लब्भति, यो च येसं विस्सज्जनानं येसु पच्चयेसु गणनपरिच्छेदो, सो सब्बो पाळियं दस्सितो, तस्मा पाळियेव एत्थ अत्थो। यथा चेत्थ, एवं दुकपट्ठानादीसुपीति।
1. Idāni kusalādīsu dhammesu paccayadhammaṃ appaṭikkhipitvā paccayuppannassa kusalādibhāvapaṭikkhepavasena dhammānaṃ anulomapaccanīyatāya laddhanāmaṃ anulomapaccanīyapaṭṭhānaṃ dassetuṃ kusalaṃ dhammaṃ paṭicca na kusalo dhammo uppajjati hetupaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha kusalaṃ dhammaṃ paṭiccāti kusalassa paccayabhāvaṃ anujānāti. Na kusalo dhammo uppajjatīti kusalasseva uppattiṃ vāreti. Tasmā ‘‘kusale khandhe paṭicca cittasamuṭṭhānaṃ rūpa’’ntiādinā nayena vissajjanaṃ dassitaṃ, taṃ sabbaṃ pāḷiṃ oloketvā sādhukaṃ sallakkhetabbaṃ. Yampi yena sadisaṃ, yañca yattha labbhati, yo ca yesaṃ vissajjanānaṃ yesu paccayesu gaṇanaparicchedo, so sabbo pāḷiyaṃ dassito, tasmā pāḷiyeva ettha attho. Yathā cettha, evaṃ dukapaṭṭhānādīsupīti.
एत्तावता –
Ettāvatā –
तिकञ्च पट्ठानवरं दुकुत्तमं,
Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,
दुकं तिकञ्चेव तिकं दुकञ्च।
Dukaṃ tikañceva tikaṃ dukañca;
तिकं तिकञ्चेव दुकं दुकञ्च,
Tikaṃ tikañceva dukaṃ dukañca,
छ अनुलोमपच्चनीयम्हि नया सुगम्भीराति॥ –
Cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrāti. –
अट्ठकथायं वुत्तगाथाय दीपिता धम्मानुलोमपच्चनीयपट्ठाने छ नया निद्दिट्ठा होन्ति। पच्चयवसेन पनेत्थ एकेकस्मिं पट्ठाने अनुलोमादयो चत्तारो चत्तारो नयाति एकेन परियायेन चतुवीसतिनयपटिमण्डितं अनुलोमपच्चनीयपट्ठानञ्ञेव वेदितब्बं।
Aṭṭhakathāyaṃ vuttagāthāya dīpitā dhammānulomapaccanīyapaṭṭhāne cha nayā niddiṭṭhā honti. Paccayavasena panettha ekekasmiṃ paṭṭhāne anulomādayo cattāro cattāro nayāti ekena pariyāyena catuvīsatinayapaṭimaṇḍitaṃ anulomapaccanīyapaṭṭhānaññeva veditabbaṃ.
अनुलोमपच्चनीयपट्ठानवण्णना।
Anulomapaccanīyapaṭṭhānavaṇṇanā.
