| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អដ្ឋកថា • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
៣. អនុលោមបច្ចនីយវណ្ណនា
3. Anulomapaccanīyavaṇṇanā
៤៥-៤៨. ឥទានិ អនុលោមបច្ចនីយំ ហោតិ។ តំ ទស្សេតុំ សិយា កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច កុសលោ ធម្មោ ឧប្បជ្ជេយ្យ ហេតុបច្ចយា នអារម្មណបច្ចយាតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ ‘‘ហេតុបច្ចយា នអារម្មណបច្ចយា…បេ.… ហេតុបច្ចយា នអវិគតបច្ចយា’’តិ ហេតុបទស្ស សេសេសុ តេវីសតិយា បច្ចយេសុ ឯកេកេន សទ្ធិំ យោជនាវសេន ហេតុបទាទិកេ ឯកមូលកេ តេវីសតិ អនុលោមបច្ចនីយានិ។ តេសុ ឯកេកស្មិំ ឯកូនបញ្ញាសំ កត្វា សត្តវីសាធិកានិ ឯកាទស បុច្ឆាសតានិ ហោន្តិ។ ទុមូលកេ បន ហេតារម្មណបទានំ សេសេសុ ទ្វាវីសតិយា បច្ចយេសុ ឯកេកេន សទ្ធិំ យោជនាវសេន ទ្វាវីសតិ អនុលោមបច្ចនីយានីតិ ឯវំ អនុលោមេ វុត្តេសុ សព្ពេសុ ឯកមូលកាទីសុ ឯកេកំ បទំ បរិហាបេត្វា អវសេសានំ វសេន បុច្ឆាគណនា វេទិតព្ពា។ ឯកមូលកាទីសុ ចេត្ថ យា បុច្ឆា បាឡិយំ អាគតា, យា ច ន អាគតា, តា សព្ពា ហេដ្ឋា វុត្តនយានុសារេនេវ វេទិតព្ពា។
45-48. Idāni anulomapaccanīyaṃ hoti. Taṃ dassetuṃ siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayā naārammaṇapaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha ‘‘hetupaccayā naārammaṇapaccayā…pe… hetupaccayā naavigatapaccayā’’ti hetupadassa sesesu tevīsatiyā paccayesu ekekena saddhiṃ yojanāvasena hetupadādike ekamūlake tevīsati anulomapaccanīyāni. Tesu ekekasmiṃ ekūnapaññāsaṃ katvā sattavīsādhikāni ekādasa pucchāsatāni honti. Dumūlake pana hetārammaṇapadānaṃ sesesu dvāvīsatiyā paccayesu ekekena saddhiṃ yojanāvasena dvāvīsati anulomapaccanīyānīti evaṃ anulome vuttesu sabbesu ekamūlakādīsu ekekaṃ padaṃ parihāpetvā avasesānaṃ vasena pucchāgaṇanā veditabbā. Ekamūlakādīsu cettha yā pucchā pāḷiyaṃ āgatā, yā ca na āgatā, tā sabbā heṭṭhā vuttanayānusāreneva veditabbā.
តិកញ្ច បដ្ឋានវរំ…បេ.… ឆ អនុលោមបច្ចនីយម្ហិ នយា សុគម្ភីរាតិ ឯត្ថ បន ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ ទ្វេ អនុលោមបច្ចនីយានិ – ធម្មានុលោមបច្ចនីយំ បច្ចយានុលោមបច្ចនីយញ្ច។ តត្ថ ‘‘កុសលា ធម្មា’’តិ ឯវំ អភិធម្មមាតិកាបទេហិ សង្គហិតានំ ធម្មានំ ‘‘កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច ន កុសលោ ធម្មោ’’តិ អនុលោមបច្ចនីយទេសនាវសេន បវត្តំ ធម្មានុលោមបច្ចនីយំ នាម។ ‘‘ហេតុបច្ចយា នអារម្មណបច្ចយា’’តិ ឯវំ ចតុវីសតិយា បច្ចយេសុ លព្ភមានបទានំ អនុលោមបច្ចនីយទេសនាវសេន បវត្តំ បច្ចយានុលោមបច្ចនីយំ នាម។ តត្ថ ហេដ្ឋា អដ្ឋកថាយំ ‘‘តិកញ្ច បដ្ឋានវរំ…បេ.… ឆ អនុលោមបច្ចនីយម្ហិ នយា សុគម្ភីរា’’តិ អយំ គាថា ធម្មានុលោមបច្ចនីយំ សន្ធាយ វុត្តា។ ឥធ បន អយំ គាថា ធម្មានុលោមេយេវ បច្ចយានុលោមបច្ចនីយំ សន្ធាយ វុត្តា។ តស្មា ‘‘ឆ អនុលោមបច្ចនីយម្ហិ នយា សុគម្ភីរា’’តិ អដ្ឋកថាគាថាយ ធម្មានុលោមបច្ចនីយេ តិកបដ្ឋានាទយោ ឆ នយា សុគម្ភីរាតិ ឯវមត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ឥមស្មិំ បនោកាសេ ហេតុបច្ចយា នារម្មណបច្ចយាតិ ឯវំ បវត្តេ បច្ចយានុលោមបច្ចនីយេ ឯតេ ធម្មានុលោមេយេវ តិកបដ្ឋានាទយោ ឆ នយា សុគម្ភីរាតិ ឯវមត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrāti ettha pana heṭṭhā vuttanayeneva dve anulomapaccanīyāni – dhammānulomapaccanīyaṃ paccayānulomapaccanīyañca. Tattha ‘‘kusalā dhammā’’ti evaṃ abhidhammamātikāpadehi saṅgahitānaṃ dhammānaṃ ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca na kusalo dhammo’’ti anulomapaccanīyadesanāvasena pavattaṃ dhammānulomapaccanīyaṃ nāma. ‘‘Hetupaccayā naārammaṇapaccayā’’ti evaṃ catuvīsatiyā paccayesu labbhamānapadānaṃ anulomapaccanīyadesanāvasena pavattaṃ paccayānulomapaccanīyaṃ nāma. Tattha heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti ayaṃ gāthā dhammānulomapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Idha pana ayaṃ gāthā dhammānulomeyeva paccayānulomapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Tasmā ‘‘cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti aṭṭhakathāgāthāya dhammānulomapaccanīye tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo. Imasmiṃ panokāse hetupaccayā nārammaṇapaccayāti evaṃ pavatte paccayānulomapaccanīye ete dhammānulomeyeva tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo.
តេសុ អនុលោមេ តិកបដ្ឋានេយេវ កុសលត្តិកមត្តស្ស វសេន អយំ ឥមស្មិំ បដិច្ចវារស្ស បណ្ណត្តិវារេ សង្ខិបិត្វា បុច្ឆាបភេទោ ទស្សិតោ។ សេសេសុ បន តិកេសុ សេសបដ្ឋានេសុ ច ឯកាបិ បុច្ឆា ន ទស្សិតា។ តតោ បរេសុ បន សហជាតវារាទីសុ កុសលត្តិកស្សាបិ វសេន បុច្ឆំ អនុទ្ធរិត្វា លព្ភមានកវសេន វិស្សជ្ជនមេវ ទស្សិតំ។ ‘‘ឆ អនុលោមបច្ចនីយម្ហិ នយា សុគម្ភីរា’’តិ វចនតោ បន ឥមស្មិំ បច្ចយានុលោមបច្ចនីយេ ឆបិ ឯតេ បដ្ឋាននយា បុច្ឆាវសេន ឧទ្ធរិត្វា ទស្សេតព្ពា។ បដ្ឋានំ វណ្ណយន្តានញ្ហិ អាចរិយានំ ភារោ ឯសោតិ។
Tesu anulome tikapaṭṭhāneyeva kusalattikamattassa vasena ayaṃ imasmiṃ paṭiccavārassa paṇṇattivāre saṅkhipitvā pucchāpabhedo dassito. Sesesu pana tikesu sesapaṭṭhānesu ca ekāpi pucchā na dassitā. Tato paresu pana sahajātavārādīsu kusalattikassāpi vasena pucchaṃ anuddharitvā labbhamānakavasena vissajjanameva dassitaṃ. ‘‘Cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti vacanato pana imasmiṃ paccayānulomapaccanīye chapi ete paṭṭhānanayā pucchāvasena uddharitvā dassetabbā. Paṭṭhānaṃ vaṇṇayantānañhi ācariyānaṃ bhāro esoti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / ៣. បុច្ឆាវារោ • 3. Pucchāvāro
