Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
൩. അനുലോമപച്ചനീയവണ്ണനാ
3. Anulomapaccanīyavaṇṇanā
൪൫-൪൮. ഇദാനി അനുലോമപച്ചനീയം ഹോതി. തം ദസ്സേതും സിയാ കുസലം ധമ്മം പടിച്ച കുസലോ ധമ്മോ ഉപ്പജ്ജേയ്യ ഹേതുപച്ചയാ നആരമ്മണപച്ചയാതിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ ‘‘ഹേതുപച്ചയാ നആരമ്മണപച്ചയാ…പേ॰… ഹേതുപച്ചയാ നഅവിഗതപച്ചയാ’’തി ഹേതുപദസ്സ സേസേസു തേവീസതിയാ പച്ചയേസു ഏകേകേന സദ്ധിം യോജനാവസേന ഹേതുപദാദികേ ഏകമൂലകേ തേവീസതി അനുലോമപച്ചനീയാനി. തേസു ഏകേകസ്മിം ഏകൂനപഞ്ഞാസം കത്വാ സത്തവീസാധികാനി ഏകാദസ പുച്ഛാസതാനി ഹോന്തി. ദുമൂലകേ പന ഹേതാരമ്മണപദാനം സേസേസു ദ്വാവീസതിയാ പച്ചയേസു ഏകേകേന സദ്ധിം യോജനാവസേന ദ്വാവീസതി അനുലോമപച്ചനീയാനീതി ഏവം അനുലോമേ വുത്തേസു സബ്ബേസു ഏകമൂലകാദീസു ഏകേകം പദം പരിഹാപേത്വാ അവസേസാനം വസേന പുച്ഛാഗണനാ വേദിതബ്ബാ. ഏകമൂലകാദീസു ചേത്ഥ യാ പുച്ഛാ പാളിയം ആഗതാ, യാ ച ന ആഗതാ, താ സബ്ബാ ഹേട്ഠാ വുത്തനയാനുസാരേനേവ വേദിതബ്ബാ.
45-48. Idāni anulomapaccanīyaṃ hoti. Taṃ dassetuṃ siyā kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayā naārammaṇapaccayātiādi āraddhaṃ. Tattha ‘‘hetupaccayā naārammaṇapaccayā…pe… hetupaccayā naavigatapaccayā’’ti hetupadassa sesesu tevīsatiyā paccayesu ekekena saddhiṃ yojanāvasena hetupadādike ekamūlake tevīsati anulomapaccanīyāni. Tesu ekekasmiṃ ekūnapaññāsaṃ katvā sattavīsādhikāni ekādasa pucchāsatāni honti. Dumūlake pana hetārammaṇapadānaṃ sesesu dvāvīsatiyā paccayesu ekekena saddhiṃ yojanāvasena dvāvīsati anulomapaccanīyānīti evaṃ anulome vuttesu sabbesu ekamūlakādīsu ekekaṃ padaṃ parihāpetvā avasesānaṃ vasena pucchāgaṇanā veditabbā. Ekamūlakādīsu cettha yā pucchā pāḷiyaṃ āgatā, yā ca na āgatā, tā sabbā heṭṭhā vuttanayānusāreneva veditabbā.
തികഞ്ച പട്ഠാനവരം…പേ॰… ഛ അനുലോമപച്ചനീയമ്ഹി നയാ സുഗമ്ഭീരാതി ഏത്ഥ പന ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ ദ്വേ അനുലോമപച്ചനീയാനി – ധമ്മാനുലോമപച്ചനീയം പച്ചയാനുലോമപച്ചനീയഞ്ച. തത്ഥ ‘‘കുസലാ ധമ്മാ’’തി ഏവം അഭിധമ്മമാതികാപദേഹി സങ്ഗഹിതാനം ധമ്മാനം ‘‘കുസലം ധമ്മം പടിച്ച ന കുസലോ ധമ്മോ’’തി അനുലോമപച്ചനീയദേസനാവസേന പവത്തം ധമ്മാനുലോമപച്ചനീയം നാമ. ‘‘ഹേതുപച്ചയാ നആരമ്മണപച്ചയാ’’തി ഏവം ചതുവീസതിയാ പച്ചയേസു ലബ്ഭമാനപദാനം അനുലോമപച്ചനീയദേസനാവസേന പവത്തം പച്ചയാനുലോമപച്ചനീയം നാമ. തത്ഥ ഹേട്ഠാ അട്ഠകഥായം ‘‘തികഞ്ച പട്ഠാനവരം…പേ॰… ഛ അനുലോമപച്ചനീയമ്ഹി നയാ സുഗമ്ഭീരാ’’തി അയം ഗാഥാ ധമ്മാനുലോമപച്ചനീയം സന്ധായ വുത്താ. ഇധ പന അയം ഗാഥാ ധമ്മാനുലോമേയേവ പച്ചയാനുലോമപച്ചനീയം സന്ധായ വുത്താ. തസ്മാ ‘‘ഛ അനുലോമപച്ചനീയമ്ഹി നയാ സുഗമ്ഭീരാ’’തി അട്ഠകഥാഗാഥായ ധമ്മാനുലോമപച്ചനീയേ തികപട്ഠാനാദയോ ഛ നയാ സുഗമ്ഭീരാതി ഏവമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഇമസ്മിം പനോകാസേ ഹേതുപച്ചയാ നാരമ്മണപച്ചയാതി ഏവം പവത്തേ പച്ചയാനുലോമപച്ചനീയേ ഏതേ ധമ്മാനുലോമേയേവ തികപട്ഠാനാദയോ ഛ നയാ സുഗമ്ഭീരാതി ഏവമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrāti ettha pana heṭṭhā vuttanayeneva dve anulomapaccanīyāni – dhammānulomapaccanīyaṃ paccayānulomapaccanīyañca. Tattha ‘‘kusalā dhammā’’ti evaṃ abhidhammamātikāpadehi saṅgahitānaṃ dhammānaṃ ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca na kusalo dhammo’’ti anulomapaccanīyadesanāvasena pavattaṃ dhammānulomapaccanīyaṃ nāma. ‘‘Hetupaccayā naārammaṇapaccayā’’ti evaṃ catuvīsatiyā paccayesu labbhamānapadānaṃ anulomapaccanīyadesanāvasena pavattaṃ paccayānulomapaccanīyaṃ nāma. Tattha heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tikañca paṭṭhānavaraṃ…pe… cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti ayaṃ gāthā dhammānulomapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Idha pana ayaṃ gāthā dhammānulomeyeva paccayānulomapaccanīyaṃ sandhāya vuttā. Tasmā ‘‘cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti aṭṭhakathāgāthāya dhammānulomapaccanīye tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo. Imasmiṃ panokāse hetupaccayā nārammaṇapaccayāti evaṃ pavatte paccayānulomapaccanīye ete dhammānulomeyeva tikapaṭṭhānādayo cha nayā sugambhīrāti evamattho veditabbo.
തേസു അനുലോമേ തികപട്ഠാനേയേവ കുസലത്തികമത്തസ്സ വസേന അയം ഇമസ്മിം പടിച്ചവാരസ്സ പണ്ണത്തിവാരേ സങ്ഖിപിത്വാ പുച്ഛാപഭേദോ ദസ്സിതോ. സേസേസു പന തികേസു സേസപട്ഠാനേസു ച ഏകാപി പുച്ഛാ ന ദസ്സിതാ. തതോ പരേസു പന സഹജാതവാരാദീസു കുസലത്തികസ്സാപി വസേന പുച്ഛം അനുദ്ധരിത്വാ ലബ്ഭമാനകവസേന വിസ്സജ്ജനമേവ ദസ്സിതം. ‘‘ഛ അനുലോമപച്ചനീയമ്ഹി നയാ സുഗമ്ഭീരാ’’തി വചനതോ പന ഇമസ്മിം പച്ചയാനുലോമപച്ചനീയേ ഛപി ഏതേ പട്ഠാനനയാ പുച്ഛാവസേന ഉദ്ധരിത്വാ ദസ്സേതബ്ബാ. പട്ഠാനം വണ്ണയന്താനഞ്ഹി ആചരിയാനം ഭാരോ ഏസോതി.
Tesu anulome tikapaṭṭhāneyeva kusalattikamattassa vasena ayaṃ imasmiṃ paṭiccavārassa paṇṇattivāre saṅkhipitvā pucchāpabhedo dassito. Sesesu pana tikesu sesapaṭṭhānesu ca ekāpi pucchā na dassitā. Tato paresu pana sahajātavārādīsu kusalattikassāpi vasena pucchaṃ anuddharitvā labbhamānakavasena vissajjanameva dassitaṃ. ‘‘Cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti vacanato pana imasmiṃ paccayānulomapaccanīye chapi ete paṭṭhānanayā pucchāvasena uddharitvā dassetabbā. Paṭṭhānaṃ vaṇṇayantānañhi ācariyānaṃ bhāro esoti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / ൩. പുച്ഛാവാരോ • 3. Pucchāvāro