Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೭. ಅನೂಪಮತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
7. Anūpamattheragāthāvaṇṇanā
ನನ್ದಮಾನಾಗತಂ ಚಿತ್ತಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅನೂಪಮತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕತಿಂಸೇ ಕಪ್ಪೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪದುಮಂ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ರಥಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಅಙ್ಕೋಲಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಇಬ್ಭಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನೂಪಮೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಧಾವತಿ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿವಟ್ಟತಿ। ಥೇರೋ ವಿಧಾವನ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ –
Nandamānāgataṃ cittāti āyasmato anūpamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ padumaṃ nāma paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ rathiyaṃ disvā pasannamānaso aṅkolapupphehi pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbattitvā rūpasampattiyā anūpamoti laddhanāmo vayappatto upanissayasampannatāya kāme pahāya pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto araññe viharati. Tassa cittaṃ bahiddhā rūpādiārammaṇesu vidhāvati. Kammaṭṭhānaṃ parivaṭṭati. Thero vidhāvantaṃ cittaṃ niggaṇhanto –
೨೧೩.
213.
‘‘ನನ್ದಮಾನಾಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸೂಲಮಾರೋಪಮಾನಕಂ।
‘‘Nandamānāgataṃ cittaṃ, sūlamāropamānakaṃ;
ತೇನ ತೇನೇವ ವಜಸಿ, ಯೇನ ಸೂಲಂ ಕಲಿಙ್ಗರಂ॥
Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaraṃ.
೨೧೪.
214.
‘‘ತಾಹಂ ಚಿತ್ತಕಲಿಂ ಬ್ರೂಮಿ, ತಂ ಬ್ರೂಮಿ ಚಿತ್ತದುಬ್ಭಕಂ।
‘‘Tāhaṃ cittakaliṃ brūmi, taṃ brūmi cittadubbhakaṃ;
ಸತ್ಥಾ ತೇ ದುಲ್ಲಭೋ ಲದ್ಧೋ, ಮಾನತ್ಥೇ ಮಂ ನಿಯೋಜಯೀ’’ತಿ॥ –
Satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti. –
ಇಮಾಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಓವದಿ।
Imāhi dvīhi gāthāhi ovadi.
ತತ್ಥ ನನ್ದಮಾನಾಗತಂ ಚಿತ್ತಾತಿ ನನ್ದಮಾನ ಅಭಿನನ್ದಮಾನ ಚಿತ್ತ ಅಭಿನನ್ದಮಾನಂ ಆಗತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ । ಸೂಲಮಾರೋಪಮಾನಕನ್ತಿ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನತಾಯ ಸೂಲಸದಿಸತ್ತಾ ಸೂಲಂ ತಂ ತಂ ಭವಂ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸೇಹಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಆರೋಪಿಯಮಾನಂ। ತೇನ ತೇನೇವ ವಜಸಿ, ಯೇನ ಸೂಲಂ ಕಲಿಙ್ಗರನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಸೂಲಸಙ್ಖಾತಾ ಭವಾ ಕಲಿಙ್ಗರಸಙ್ಖಾತಾ ಅಧಿಕುಟ್ಟನಕಾ ಕಾಮಗುಣಾ ಚ ತೇನ ತೇನೇವ, ಪಾಪಚಿತ್ತ, ವಜಸಿ, ತಂ ತದೇವ ಠಾನಂ ಉಪಗಚ್ಛಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಅನತ್ಥಂ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ।
Tattha nandamānāgataṃ cittāti nandamāna abhinandamāna citta abhinandamānaṃ āgataṃ uppannaṃ . Sūlamāropamānakanti dukkhuppattiṭṭhānatāya sūlasadisattā sūlaṃ taṃ taṃ bhavaṃ kammakilesehi ettakaṃ kālaṃ āropiyamānaṃ. Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaranti yattha yattha sūlasaṅkhātā bhavā kaliṅgarasaṅkhātā adhikuṭṭanakā kāmaguṇā ca tena teneva, pāpacitta, vajasi, taṃ tadeva ṭhānaṃ upagacchasi, attano anatthaṃ na sallakkhesi.
ತಾಹಂ ಚಿತ್ತಕಲಿಂ ಬ್ರೂಮೀತಿ ತಂ ತಸ್ಮಾ ಪಮತ್ತಭಾವತೋ ಚಿತ್ತಕಲಿಂ ಚಿತ್ತಕಾಲಕಣ್ಣಿಂ ಅಹಂ ಕಥಯಾಮಿ। ಪುನಪಿ ತಂ ಬ್ರೂಮಿ ಕಥೇಮಿ ಚಿತ್ತದುಬ್ಭಕಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಬಹೂಪಕಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಅನತ್ಥಾವಹನತೋ ಚಿತ್ತದುಬ್ಭಿಂ। ‘‘ಚಿತ್ತದುಬ್ಭಗಾ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಅಲಕ್ಖಿಕಅಪ್ಪಪುಞ್ಞಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿನ್ತಿ ಬ್ರೂಹೀತಿ ಚೇ? ಆಹ ‘‘ಸತ್ಥಾ ತೇ ದುಲ್ಲಭೋ ಲದ್ಧೋ, ಮಾನತ್ಥೇ ಮಂ ನಿಯೋಜಯೀ’’ತಿ। ಕಪ್ಪಾನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ನಾಮ ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞೋ ಲೋಕೋ ಹೋತಿ, ಸತ್ಥರಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ಮನುಸ್ಸತ್ತಸದ್ಧಾಪಟಿಲಾಭಾದಯೋ ದುಲ್ಲಭಾ ಏವ, ಲದ್ಧೇಸು ಚ ತೇಸು ಸತ್ಥಾಪಿ ದುಲ್ಲಭೋಯೇವ ಹೋತಿ। ಏವಂ ದುಲ್ಲಭೋ ಸತ್ಥಾ ಇದಾನಿ ತಯಾ ಲದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಲದ್ಧೇ ಸಮ್ಪತಿಪಿ ಅನತ್ಥೇ ಅಹಿತೇ ಆಯತಿಞ್ಚ ಅನತ್ಥಾವಹೇ ದುಕ್ಖಾವಹೇ ಅಕುಸಲೇ ಮಂ ಮಾ ನಿಯೋಜೇಸೀತಿ। ಏವಂ ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ಓವದನ್ತೋ ಏವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೭.೧೬-೧೯) –
Tāhaṃ cittakaliṃ brūmīti taṃ tasmā pamattabhāvato cittakaliṃ cittakālakaṇṇiṃ ahaṃ kathayāmi. Punapi taṃ brūmi kathemi cittadubbhakaṃ cittasaṅkhātassa attano bahūpakārassa santānassa anatthāvahanato cittadubbhiṃ. ‘‘Cittadubbhagā’’tipi paṭhanti. Cittasaṅkhātaalakkhikaappapuññāti attho. Kinti brūhīti ce? Āha ‘‘satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti. Kappānaṃ asaṅkhyeyyampi nāma buddhasuñño loko hoti, satthari uppannepi manussattasaddhāpaṭilābhādayo dullabhā eva, laddhesu ca tesu satthāpi dullabhoyeva hoti. Evaṃ dullabho satthā idāni tayā laddho, tasmiṃ laddhe sampatipi anatthe ahite āyatiñca anatthāvahe dukkhāvahe akusale maṃ mā niyojesīti. Evaṃ thero attano cittaṃ ovadanto eva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.16-19) –
‘‘ಪದುಮೋ ನಾಮ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಚಿತ್ತಕೂಟೇ ವಸೀ ತದಾ।
‘‘Padumo nāma sambuddho, cittakūṭe vasī tadā;
ದಿಸ್ವಾನ ತಂ ಅಹಂ ಬುದ್ಧಂ, ಸಯಮ್ಭುಂ ಅಪರಾಜಿತಂ॥
Disvāna taṃ ahaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ.
‘‘ಅಙ್ಕೋಲಂ ಪುಪ್ಫಿತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಓಚಿನಿತ್ವಾನಹಂ ತದಾ।
‘‘Aṅkolaṃ pupphitaṃ disvā, ocinitvānahaṃ tadā;
ಉಪಗನ್ತ್ವಾನ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಪೂಜಯಿಂ ಪದುಮಂ ಜಿನಂ॥
Upagantvāna sambuddhaṃ, pūjayiṃ padumaṃ jinaṃ.
‘‘ಏಕತಿಂಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿಪೂಜಯಿಂ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅನೂಪಮತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Anūpamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೭. ಅನೂಪಮತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 7. Anūpamattheragāthā