Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੭. ਅਨੂਪਮਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
7. Anūpamattheragāthāvaṇṇanā
ਨਨ੍ਦਮਾਨਾਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਨੂਪਮਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ વਿવਟ੍ਟੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਇਤੋ ਏਕਤਿਂਸੇ ਕਪ੍ਪੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਦੁਮਂ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਂ ਰਥਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਅਙ੍ਕੋਲਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜੇਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਕੋਸਲਰਟ੍ਠੇ ਇਬ੍ਭਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਰੂਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੂਪਮੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ વਿਧਾવਤਿ। ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿવਟ੍ਟਤਿ। ਥੇਰੋ વਿਧਾવਨ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ –
Nandamānāgataṃ cittāti āyasmato anūpamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ padumaṃ nāma paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ rathiyaṃ disvā pasannamānaso aṅkolapupphehi pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbattitvā rūpasampattiyā anūpamoti laddhanāmo vayappatto upanissayasampannatāya kāme pahāya pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto araññe viharati. Tassa cittaṃ bahiddhā rūpādiārammaṇesu vidhāvati. Kammaṭṭhānaṃ parivaṭṭati. Thero vidhāvantaṃ cittaṃ niggaṇhanto –
੨੧੩.
213.
‘‘ਨਨ੍ਦਮਾਨਾਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਸੂਲਮਾਰੋਪਮਾਨਕਂ।
‘‘Nandamānāgataṃ cittaṃ, sūlamāropamānakaṃ;
ਤੇਨ ਤੇਨੇવ વਜਸਿ, ਯੇਨ ਸੂਲਂ ਕਲਿਙ੍ਗਰਂ॥
Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaraṃ.
੨੧੪.
214.
‘‘ਤਾਹਂ ਚਿਤ੍ਤਕਲਿਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਚਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਕਂ।
‘‘Tāhaṃ cittakaliṃ brūmi, taṃ brūmi cittadubbhakaṃ;
ਸਤ੍ਥਾ ਤੇ ਦੁਲ੍ਲਭੋ ਲਦ੍ਧੋ, ਮਾਨਤ੍ਥੇ ਮਂ ਨਿਯੋਜਯੀ’’ਤਿ॥ –
Satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti. –
ਇਮਾਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਓવਦਿ।
Imāhi dvīhi gāthāhi ovadi.
ਤਤ੍ਥ ਨਨ੍ਦਮਾਨਾਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਾਤਿ ਨਨ੍ਦਮਾਨ ਅਭਿਨਨ੍ਦਮਾਨ ਚਿਤ੍ਤ ਅਭਿਨਨ੍ਦਮਾਨਂ ਆਗਤਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ । ਸੂਲਮਾਰੋਪਮਾਨਕਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਸੂਲਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਸੂਲਂ ਤਂ ਤਂ ਭવਂ ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸੇਹਿ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਆਰੋਪਿਯਮਾਨਂ। ਤੇਨ ਤੇਨੇવ વਜਸਿ, ਯੇਨ ਸੂਲਂ ਕਲਿਙ੍ਗਰਨ੍ਤਿ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਸੂਲਸਙ੍ਖਾਤਾ ਭવਾ ਕਲਿਙ੍ਗਰਸਙ੍ਖਾਤਾ ਅਧਿਕੁਟ੍ਟਨਕਾ ਕਾਮਗੁਣਾ ਚ ਤੇਨ ਤੇਨੇવ, ਪਾਪਚਿਤ੍ਤ, વਜਸਿ, ਤਂ ਤਦੇવ ਠਾਨਂ ਉਪਗਚ੍ਛਸਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨਤ੍ਥਂ ਨ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ।
Tattha nandamānāgataṃ cittāti nandamāna abhinandamāna citta abhinandamānaṃ āgataṃ uppannaṃ . Sūlamāropamānakanti dukkhuppattiṭṭhānatāya sūlasadisattā sūlaṃ taṃ taṃ bhavaṃ kammakilesehi ettakaṃ kālaṃ āropiyamānaṃ. Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaranti yattha yattha sūlasaṅkhātā bhavā kaliṅgarasaṅkhātā adhikuṭṭanakā kāmaguṇā ca tena teneva, pāpacitta, vajasi, taṃ tadeva ṭhānaṃ upagacchasi, attano anatthaṃ na sallakkhesi.
ਤਾਹਂ ਚਿਤ੍ਤਕਲਿਂ ਬ੍ਰੂਮੀਤਿ ਤਂ ਤਸ੍ਮਾ ਪਮਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਚਿਤ੍ਤਕਲਿਂ ਚਿਤ੍ਤਕਾਲਕਣ੍ਣਿਂ ਅਹਂ ਕਥਯਾਮਿ। ਪੁਨਪਿ ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਕਥੇਮਿ ਚਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਕਂ ਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਹੂਪਕਾਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਅਨਤ੍ਥਾવਹਨਤੋ ਚਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਿਂ। ‘‘ਚਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਗਾ’’ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਅਲਕ੍ਖਿਕਅਪ੍ਪਪੁਞ੍ਞਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਿਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰੂਹੀਤਿ ਚੇ? ਆਹ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਤੇ ਦੁਲ੍ਲਭੋ ਲਦ੍ਧੋ, ਮਾਨਤ੍ਥੇ ਮਂ ਨਿਯੋਜਯੀ’’ਤਿ। ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧਸੁਞ੍ਞੋ ਲੋਕੋ ਹੋਤਿ, ਸਤ੍ਥਰਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਸਦ੍ਧਾਪਟਿਲਾਭਾਦਯੋ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਏવ, ਲਦ੍ਧੇਸੁ ਚ ਤੇਸੁ ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਦੁਲ੍ਲਭੋਯੇવ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਦੁਲ੍ਲਭੋ ਸਤ੍ਥਾ ਇਦਾਨਿ ਤਯਾ ਲਦ੍ਧੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਲਦ੍ਧੇ ਸਮ੍ਪਤਿਪਿ ਅਨਤ੍ਥੇ ਅਹਿਤੇ ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਅਨਤ੍ਥਾવਹੇ ਦੁਕ੍ਖਾવਹੇ ਅਕੁਸਲੇ ਮਂ ਮਾ ਨਿਯੋਜੇਸੀਤਿ। ਏવਂ ਥੇਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਓવਦਨ੍ਤੋ ਏવ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੩੭.੧੬-੧੯) –
Tāhaṃ cittakaliṃ brūmīti taṃ tasmā pamattabhāvato cittakaliṃ cittakālakaṇṇiṃ ahaṃ kathayāmi. Punapi taṃ brūmi kathemi cittadubbhakaṃ cittasaṅkhātassa attano bahūpakārassa santānassa anatthāvahanato cittadubbhiṃ. ‘‘Cittadubbhagā’’tipi paṭhanti. Cittasaṅkhātaalakkhikaappapuññāti attho. Kinti brūhīti ce? Āha ‘‘satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti. Kappānaṃ asaṅkhyeyyampi nāma buddhasuñño loko hoti, satthari uppannepi manussattasaddhāpaṭilābhādayo dullabhā eva, laddhesu ca tesu satthāpi dullabhoyeva hoti. Evaṃ dullabho satthā idāni tayā laddho, tasmiṃ laddhe sampatipi anatthe ahite āyatiñca anatthāvahe dukkhāvahe akusale maṃ mā niyojesīti. Evaṃ thero attano cittaṃ ovadanto eva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.16-19) –
‘‘ਪਦੁਮੋ ਨਾਮ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਚਿਤ੍ਤਕੂਟੇ વਸੀ ਤਦਾ।
‘‘Padumo nāma sambuddho, cittakūṭe vasī tadā;
ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਂ ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਯਮ੍ਭੁਂ ਅਪਰਾਜਿਤਂ॥
Disvāna taṃ ahaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ.
‘‘ਅਙ੍ਕੋਲਂ ਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਓਚਿਨਿਤ੍વਾਨਹਂ ਤਦਾ।
‘‘Aṅkolaṃ pupphitaṃ disvā, ocinitvānahaṃ tadā;
ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਪੂਜਯਿਂ ਪਦੁਮਂ ਜਿਨਂ॥
Upagantvāna sambuddhaṃ, pūjayiṃ padumaṃ jinaṃ.
‘‘ਏਕਤਿਂਸੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਪੁਪ੍ਫਮਭਿਪੂਜਯਿਂ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਨੂਪਮਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Anūpamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੭. ਅਨੂਪਮਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 7. Anūpamattheragāthā