Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൭. അനൂപമത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
7. Anūpamattheragāthāvaṇṇanā
നന്ദമാനാഗതം ചിത്താതി ആയസ്മതോ അനൂപമത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം പുഞ്ഞം ഉപചിനന്തോ ഇതോ ഏകതിംസേ കപ്പേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം പദുമം നാമ പച്ചേകബുദ്ധം പിണ്ഡായ ചരന്തം രഥിയം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ അങ്കോലപുപ്ഫേഹി പൂജേസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ കോസലരട്ഠേ ഇബ്ഭകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ രൂപസമ്പത്തിയാ അനൂപമോതി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ ഉപനിസ്സയസമ്പന്നതായ കാമേ പഹായ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ അരഞ്ഞേ വിഹരതി. തസ്സ ചിത്തം ബഹിദ്ധാ രൂപാദിആരമ്മണേസു വിധാവതി. കമ്മട്ഠാനം പരിവട്ടതി. ഥേരോ വിധാവന്തം ചിത്തം നിഗ്ഗണ്ഹന്തോ –
Nandamānāgataṃ cittāti āyasmato anūpamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ padumaṃ nāma paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ rathiyaṃ disvā pasannamānaso aṅkolapupphehi pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbattitvā rūpasampattiyā anūpamoti laddhanāmo vayappatto upanissayasampannatāya kāme pahāya pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto araññe viharati. Tassa cittaṃ bahiddhā rūpādiārammaṇesu vidhāvati. Kammaṭṭhānaṃ parivaṭṭati. Thero vidhāvantaṃ cittaṃ niggaṇhanto –
൨൧൩.
213.
‘‘നന്ദമാനാഗതം ചിത്തം, സൂലമാരോപമാനകം;
‘‘Nandamānāgataṃ cittaṃ, sūlamāropamānakaṃ;
തേന തേനേവ വജസി, യേന സൂലം കലിങ്ഗരം.
Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaraṃ.
൨൧൪.
214.
‘‘താഹം ചിത്തകലിം ബ്രൂമി, തം ബ്രൂമി ചിത്തദുബ്ഭകം;
‘‘Tāhaṃ cittakaliṃ brūmi, taṃ brūmi cittadubbhakaṃ;
സത്ഥാ തേ ദുല്ലഭോ ലദ്ധോ, മാനത്ഥേ മം നിയോജയീ’’തി. –
Satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti. –
ഇമാഹി ദ്വീഹി ഗാഥാഹി ഓവദി.
Imāhi dvīhi gāthāhi ovadi.
തത്ഥ നന്ദമാനാഗതം ചിത്താതി നന്ദമാന അഭിനന്ദമാന ചിത്ത അഭിനന്ദമാനം ആഗതം ഉപ്പന്നം . സൂലമാരോപമാനകന്തി ദുക്ഖുപ്പത്തിട്ഠാനതായ സൂലസദിസത്താ സൂലം തം തം ഭവം കമ്മകിലേസേഹി ഏത്തകം കാലം ആരോപിയമാനം. തേന തേനേവ വജസി, യേന സൂലം കലിങ്ഗരന്തി യത്ഥ യത്ഥ സൂലസങ്ഖാതാ ഭവാ കലിങ്ഗരസങ്ഖാതാ അധികുട്ടനകാ കാമഗുണാ ച തേന തേനേവ, പാപചിത്ത, വജസി, തം തദേവ ഠാനം ഉപഗച്ഛസി, അത്തനോ അനത്ഥം ന സല്ലക്ഖേസി.
Tattha nandamānāgataṃ cittāti nandamāna abhinandamāna citta abhinandamānaṃ āgataṃ uppannaṃ . Sūlamāropamānakanti dukkhuppattiṭṭhānatāya sūlasadisattā sūlaṃ taṃ taṃ bhavaṃ kammakilesehi ettakaṃ kālaṃ āropiyamānaṃ. Tena teneva vajasi, yena sūlaṃ kaliṅgaranti yattha yattha sūlasaṅkhātā bhavā kaliṅgarasaṅkhātā adhikuṭṭanakā kāmaguṇā ca tena teneva, pāpacitta, vajasi, taṃ tadeva ṭhānaṃ upagacchasi, attano anatthaṃ na sallakkhesi.
താഹം ചിത്തകലിം ബ്രൂമീതി തം തസ്മാ പമത്തഭാവതോ ചിത്തകലിം ചിത്തകാലകണ്ണിം അഹം കഥയാമി. പുനപി തം ബ്രൂമി കഥേമി ചിത്തദുബ്ഭകം ചിത്തസങ്ഖാതസ്സ അത്തനോ ബഹൂപകാരസ്സ സന്താനസ്സ അനത്ഥാവഹനതോ ചിത്തദുബ്ഭിം. ‘‘ചിത്തദുബ്ഭഗാ’’തിപി പഠന്തി. ചിത്തസങ്ഖാതഅലക്ഖികഅപ്പപുഞ്ഞാതി അത്ഥോ. കിന്തി ബ്രൂഹീതി ചേ? ആഹ ‘‘സത്ഥാ തേ ദുല്ലഭോ ലദ്ധോ, മാനത്ഥേ മം നിയോജയീ’’തി. കപ്പാനം അസങ്ഖ്യേയ്യമ്പി നാമ ബുദ്ധസുഞ്ഞോ ലോകോ ഹോതി, സത്ഥരി ഉപ്പന്നേപി മനുസ്സത്തസദ്ധാപടിലാഭാദയോ ദുല്ലഭാ ഏവ, ലദ്ധേസു ച തേസു സത്ഥാപി ദുല്ലഭോയേവ ഹോതി. ഏവം ദുല്ലഭോ സത്ഥാ ഇദാനി തയാ ലദ്ധോ, തസ്മിം ലദ്ധേ സമ്പതിപി അനത്ഥേ അഹിതേ ആയതിഞ്ച അനത്ഥാവഹേ ദുക്ഖാവഹേ അകുസലേ മം മാ നിയോജേസീതി. ഏവം ഥേരോ അത്തനോ ചിത്തം ഓവദന്തോ ഏവ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൩൭.൧൬-൧൯) –
Tāhaṃ cittakaliṃ brūmīti taṃ tasmā pamattabhāvato cittakaliṃ cittakālakaṇṇiṃ ahaṃ kathayāmi. Punapi taṃ brūmi kathemi cittadubbhakaṃ cittasaṅkhātassa attano bahūpakārassa santānassa anatthāvahanato cittadubbhiṃ. ‘‘Cittadubbhagā’’tipi paṭhanti. Cittasaṅkhātaalakkhikaappapuññāti attho. Kinti brūhīti ce? Āha ‘‘satthā te dullabho laddho, mānatthe maṃ niyojayī’’ti. Kappānaṃ asaṅkhyeyyampi nāma buddhasuñño loko hoti, satthari uppannepi manussattasaddhāpaṭilābhādayo dullabhā eva, laddhesu ca tesu satthāpi dullabhoyeva hoti. Evaṃ dullabho satthā idāni tayā laddho, tasmiṃ laddhe sampatipi anatthe ahite āyatiñca anatthāvahe dukkhāvahe akusale maṃ mā niyojesīti. Evaṃ thero attano cittaṃ ovadanto eva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.16-19) –
‘‘പദുമോ നാമ സമ്ബുദ്ധോ, ചിത്തകൂടേ വസീ തദാ;
‘‘Padumo nāma sambuddho, cittakūṭe vasī tadā;
ദിസ്വാന തം അഹം ബുദ്ധം, സയമ്ഭും അപരാജിതം.
Disvāna taṃ ahaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ.
‘‘അങ്കോലം പുപ്ഫിതം ദിസ്വാ, ഓചിനിത്വാനഹം തദാ;
‘‘Aṅkolaṃ pupphitaṃ disvā, ocinitvānahaṃ tadā;
ഉപഗന്ത്വാന സമ്ബുദ്ധം, പൂജയിം പദുമം ജിനം.
Upagantvāna sambuddhaṃ, pūjayiṃ padumaṃ jinaṃ.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം പുപ്ഫമഭിപൂജയിം;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അനൂപമത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Anūpamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൭. അനൂപമത്ഥേരഗാഥാ • 7. Anūpamattheragāthā