Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    అనుపఞ్ఞత్తివణ్ణనా

    Anupaññattivaṇṇanā

    తిరచ్ఛానేసు గతాయాతి తిరచ్ఛానేసు ఉప్పన్నాయ. యస్మా తిరచ్ఛానగతా నామ అతిఖుద్దకాపి హోన్తి, యేసం మగ్గేసు తిలఫలమత్తమ్పి పవేసనం నప్పహోతి, తస్మా న సబ్బావ తిరచ్ఛానగతిత్థియో పారాజికవత్థుభూతాతి పవేసనప్పహోనకవసేన లబ్భమానకతిరచ్ఛానగతిత్థియో పరిచ్ఛిన్దిత్వా దస్సేన్తో ‘‘పారాజికవత్థుభూతా ఏవ చేత్థా’’తిఆదిమాహ. అపదానం అహిమచ్ఛాతిఆదిగాథా పారాజికవత్థూనం హేట్ఠిమపరిచ్ఛేదదస్సనత్థం పోరాణేహి ఠపితా. తత్థ అహీతి జాతినిద్దేసేన సబ్బాపి సప్పజాతి సఙ్గహితాతి ఆహ – ‘‘అహిగ్గహణేన…పే॰… దీఘజాతి సఙ్గహితా’’తి. తత్థ గోనసాతి సప్పవిసేసా, యేసం పిట్ఠీసు మహన్తాని మణ్డలాని సన్దిస్సన్తి. మచ్ఛగ్గహణం ఓదకజాతియా ఉపలక్ఖణపదన్తి ఆహ – ‘‘మచ్ఛగ్గహణేన…పే॰… ఓదకజాతి సఙ్గహితా’’తి. తేనేవ మణ్డూకకచ్ఛపానం సపాదకత్తేపి ఓదకజాతికత్తా సఙ్గహో కతో.

    Tiracchānesu gatāyāti tiracchānesu uppannāya. Yasmā tiracchānagatā nāma atikhuddakāpi honti, yesaṃ maggesu tilaphalamattampi pavesanaṃ nappahoti, tasmā na sabbāva tiracchānagatitthiyo pārājikavatthubhūtāti pavesanappahonakavasena labbhamānakatiracchānagatitthiyo paricchinditvā dassento ‘‘pārājikavatthubhūtā eva cetthā’’tiādimāha. Apadānaṃ ahimacchātiādigāthā pārājikavatthūnaṃ heṭṭhimaparicchedadassanatthaṃ porāṇehi ṭhapitā. Tattha ahīti jātiniddesena sabbāpi sappajāti saṅgahitāti āha – ‘‘ahiggahaṇena…pe… dīghajāti saṅgahitā’’ti. Tattha gonasāti sappavisesā, yesaṃ piṭṭhīsu mahantāni maṇḍalāni sandissanti. Macchaggahaṇaṃ odakajātiyā upalakkhaṇapadanti āha – ‘‘macchaggahaṇena…pe… odakajāti saṅgahitā’’ti. Teneva maṇḍūkakacchapānaṃ sapādakattepi odakajātikattā saṅgaho kato.

    ముఖసణ్ఠానన్తి ఓట్ఠచమ్మసణ్ఠానం. వణసఙ్ఖేపం గచ్ఛతీతి వణసఙ్గహం గచ్ఛతి నవసు వణముఖేసు సఙ్గహితత్తాతి అధిప్పాయో. వణే థుల్లచ్చయఞ్చ ‘‘అమగ్గేన అమగ్గం పవేసేతి, ఆపత్తి థుల్లచ్చయస్సా’’తి ఇమస్స వసేన వేదితబ్బం. తస్మిఞ్హి సుత్తే ద్వీసు సమ్భిన్నవణేసు ఏకేన వణేన పవేసేత్వా దుతియేన నీహరన్తస్స థుల్లచ్చయం వుత్తం. వక్ఖతి చ ‘‘ఇమస్స సుత్తస్స అనులోమవసేన సబ్బత్థ వణసఙ్ఖేపే థుల్లచ్చయం వేదితబ్బ’’న్తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౧.౬౬). కుక్కుటిగ్గహణమ్పి సబ్బాయ పక్ఖిజాతియా ఉపలక్ఖణపదన్తి ఆహ – ‘‘కుక్కుటిగ్గహణేన…పే॰… పక్ఖిజాతి సఙ్గహితా’’తి. మజ్జారిగ్గహణమ్పి చతుప్పదజాతియా ఉపలక్ఖణపదన్తి దట్ఠబ్బం. తేనాహ – ‘‘మజ్జారిగ్గహణేన…పే॰… చతుప్పదజాతి సఙ్గహితా’’తి. రుక్ఖసునఖా నామ కలన్దకాతిపి వదన్తి. మఙ్గుసాతి నఙ్గులా.

    Mukhasaṇṭhānanti oṭṭhacammasaṇṭhānaṃ. Vaṇasaṅkhepaṃ gacchatīti vaṇasaṅgahaṃ gacchati navasu vaṇamukhesu saṅgahitattāti adhippāyo. Vaṇe thullaccayañca ‘‘amaggena amaggaṃ paveseti, āpatti thullaccayassā’’ti imassa vasena veditabbaṃ. Tasmiñhi sutte dvīsu sambhinnavaṇesu ekena vaṇena pavesetvā dutiyena nīharantassa thullaccayaṃ vuttaṃ. Vakkhati ca ‘‘imassa suttassa anulomavasena sabbattha vaṇasaṅkhepe thullaccayaṃ veditabba’’nti (pārā. aṭṭha. 1.66). Kukkuṭiggahaṇampi sabbāya pakkhijātiyā upalakkhaṇapadanti āha – ‘‘kukkuṭiggahaṇena…pe… pakkhijāti saṅgahitā’’ti. Majjāriggahaṇampi catuppadajātiyā upalakkhaṇapadanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha – ‘‘majjāriggahaṇena…pe… catuppadajāti saṅgahitā’’ti. Rukkhasunakhā nāma kalandakātipi vadanti. Maṅgusāti naṅgulā.

    పరాజిత-సద్దో ఉపసగ్గస్స వుద్ధిం కత్వా త-కారస్స చ క-కారం కత్వా పారాజికోతి నిద్దిట్ఠోతి ఆహ ‘‘పారాజికోతి పరాజితో’’తి. ‘‘కత్థచి ఆపత్తీతి ‘పారాజికేన ధమ్మేన అనుద్ధంసేయ్యా’తిఆదీసు (పారా॰ ౩౮౪, ౩౯౧), కత్థచి సిక్ఖాపదన్తి ఇదం పన దిస్వా జానితబ్బ’’న్తి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. పరాజయతీతి పారాజికం, పారాజికాతి చ కత్తుసాధనేన పారాజిక-సద్దేన సిక్ఖాపదం ఆపత్తి చ వుచ్చతీతి దస్సేన్తో ఆహ ‘‘యో తం అతిక్కమతీ’’తిఆది. పుగ్గలో పన కమ్మసాధనేన పారాజిక-సద్దేన వుచ్చతీతి దస్సేన్తో ఆహ ‘‘పుగ్గలో యస్మా పరాజితో’’తిఆది.

    Parājita-saddo upasaggassa vuddhiṃ katvā ta-kārassa ca ka-kāraṃ katvā pārājikoti niddiṭṭhoti āha ‘‘pārājikoti parājito’’ti. ‘‘Katthaci āpattīti ‘pārājikena dhammena anuddhaṃseyyā’tiādīsu (pārā. 384, 391), katthaci sikkhāpadanti idaṃ pana disvā jānitabba’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Parājayatīti pārājikaṃ, pārājikāti ca kattusādhanena pārājika-saddena sikkhāpadaṃ āpatti ca vuccatīti dassento āha ‘‘yo taṃ atikkamatī’’tiādi. Puggalo pana kammasādhanena pārājika-saddena vuccatīti dassento āha ‘‘puggalo yasmā parājito’’tiādi.

    ఏతమేవ హి అత్థం సన్ధాయాతి ‘‘తం ఆపత్తిం ఆపన్నో పుగ్గలో పరాజితో హోతి పరాజయమాపన్నో’’తి ఏతమత్థం సన్ధాయ. చుతో పరద్ధోతిఆదినా హి తం ఆపత్తిం ఆపన్నపుగ్గలో చుతో హోతి పరాజితో పరాజయం ఆపన్నోతి అయమత్థో విఞ్ఞాయతి, న పన పుగ్గలో పారాజికో నామ హోతీతి ఏతమత్థం సన్ధాయాతి ఏవమత్థో గహేతబ్బో. న హి పరివారేపి గాథా పుగ్గలవుత్తిపారాజికసద్దనిబ్బచనదస్సనత్థం వుత్తా ఆపత్తివుత్తీనం పారాజికా-దిసద్దానం నిబ్బచనవిభాగప్పసఙ్గే వుత్తత్తా. అయఞ్హి పరివారగాథాయ అత్థో (పరి॰ అట్ఠ॰ ౩౩౯) – యదిదం పుగ్గలాపత్తిసిక్ఖాపదపారాజికేసు ఆపత్తిపారాజికం నామ వుత్తం, తం ఆపజ్జన్తో పుగ్గలో యస్మా పరాజితో పరాజయమాపన్నో సద్ధమా చుతో పరద్ధో భట్ఠో నిరఙ్కతో చ హోతి, అనీహటే తస్మిం పుగ్గలే పున ఉపోసథపవారణాదిభేదో సంవాసో నత్థి, తేనేతం ఇతి వుచ్చతి తేన కారణేన ఏతం ఆపత్తిపారాజికం ఇతి వుచ్చతీతి. అయం పనేత్థ సఙ్ఖేపత్థో – యస్మా పరాజితో హోతి ఏతేన, తస్మా ఏతం పారాజికన్తి వుచ్చతీతి. పరిభట్ఠోతి సాసనతో భట్ఠో, పరిహీనోతి అత్థో. ఛిన్నోతి అన్తరా ఖణ్డితో.

    Etameva hi atthaṃ sandhāyāti ‘‘taṃ āpattiṃ āpanno puggalo parājito hoti parājayamāpanno’’ti etamatthaṃ sandhāya. Cuto paraddhotiādinā hi taṃ āpattiṃ āpannapuggalo cuto hoti parājito parājayaṃ āpannoti ayamattho viññāyati, na pana puggalo pārājiko nāma hotīti etamatthaṃ sandhāyāti evamattho gahetabbo. Na hi parivārepi gāthā puggalavuttipārājikasaddanibbacanadassanatthaṃ vuttā āpattivuttīnaṃ pārājikā-disaddānaṃ nibbacanavibhāgappasaṅge vuttattā. Ayañhi parivāragāthāya attho (pari. aṭṭha. 339) – yadidaṃ puggalāpattisikkhāpadapārājikesu āpattipārājikaṃ nāma vuttaṃ, taṃ āpajjanto puggalo yasmā parājito parājayamāpanno saddhamā cuto paraddho bhaṭṭho niraṅkato ca hoti, anīhaṭe tasmiṃ puggale puna uposathapavāraṇādibhedo saṃvāso natthi, tenetaṃ iti vuccati tena kāraṇena etaṃ āpattipārājikaṃ iti vuccatīti. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – yasmā parājito hoti etena, tasmā etaṃ pārājikanti vuccatīti. Paribhaṭṭhoti sāsanato bhaṭṭho, parihīnoti attho. Chinnoti antarā khaṇḍito.

    సద్ధిం యోజనాయాతి పదయోజనాయ సద్ధిం. చతుబ్బిధం సఙ్ఘకమ్మన్తి అపలోకనాదివసేన చతుబ్బిధం కమ్మం. సీమాపరిచ్ఛిన్నేహీతి ఏకసీమాపరియాపన్నేహి. పకతత్తా నామ పారాజికం అనాపన్నా అనుక్ఖిత్తా చ. పఞ్చవిధోపీతి నిదానుద్దేసాదివసేన పఞ్చవిధోపి. నహాపితపుబ్బకానం వియ ఓధిసఅనుఞ్ఞాతం ఠపేత్వా అవసేసం సబ్బమ్పి సిక్ఖాపదం సబ్బేహిపి లజ్జీపుగ్గలేహి అనతిక్కమనీయత్తా వుత్తం ‘‘సబ్బేహిపి లజ్జీపుగ్గలేహి సమం సిక్ఖితబ్బభావతో’’తి. సమన్తి సద్ధిం, ఏకప్పహారేన వా. సిక్ఖితబ్బభావతోతి అనతిక్కమనవసేన ఉగ్గహపరిపుచ్ఛాదినా చ సిక్ఖితబ్బభావతో. సామఞ్ఞసిక్ఖాపదేసు ‘‘ఇదం తయా న సిక్ఖితబ్బ’’న్తి ఏవం అబహికాతబ్బతో ‘‘న ఏకోపి తతో బహిద్ధా సన్దిస్సతీ’’తి వుత్తం. యం తం వుత్తన్తి సమ్బన్ధో.

    Saddhiṃ yojanāyāti padayojanāya saddhiṃ. Catubbidhaṃ saṅghakammanti apalokanādivasena catubbidhaṃ kammaṃ. Sīmāparicchinnehīti ekasīmāpariyāpannehi. Pakatattā nāma pārājikaṃ anāpannā anukkhittā ca. Pañcavidhopīti nidānuddesādivasena pañcavidhopi. Nahāpitapubbakānaṃ viya odhisaanuññātaṃ ṭhapetvā avasesaṃ sabbampi sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjīpuggalehi anatikkamanīyattā vuttaṃ ‘‘sabbehipi lajjīpuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato’’ti. Samanti saddhiṃ, ekappahārena vā. Sikkhitabbabhāvatoti anatikkamanavasena uggahaparipucchādinā ca sikkhitabbabhāvato. Sāmaññasikkhāpadesu ‘‘idaṃ tayā na sikkhitabba’’nti evaṃ abahikātabbato ‘‘na ekopi tato bahiddhā sandissatī’’ti vuttaṃ. Yaṃ taṃ vuttanti sambandho.

    ౫౬. న కేవలం ఇత్థియా ఏవ నిమిత్తం పారాజికవత్థూతి ఇమినా కేవలం ఇత్థియా ఏవ నిమిత్తం పారాజికవత్థు న హోతి, అథ ఖో ఉభతోబ్యఞ్జనకపణ్డకపురిసానమ్పి నిమిత్తం పారాజికవత్థూతి దస్సేతి. న చ మనుస్సిత్థియా ఏవాతి ఇమినా పన మనుస్సిత్థియా ఏవ నిమిత్తం పారాజికవత్థు న హోతి, అమనుస్సిత్థితిరచ్ఛానగతిత్థిఅమనుస్సుభతోబ్యఞ్జనకాదీనమ్పి నిమిత్తం పారాజికవత్థూతి దస్సేతి. ‘‘వత్థుమేవ న హోతీతి అమనుస్సిత్థిపసఙ్గేన ఆగతం సువణ్ణరజతాదిమయం పటిక్ఖిపతీ’’తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం, తం యుత్తం వియ న దిస్సతి. న హి ఇతో పుబ్బే అమనుస్సిత్థిగ్గహణం కతం అత్థి, యేన తప్పసఙ్గో సియా. ఇదానేవ హి ‘‘తిస్సో ఇత్థియో’’తిఆదినా అమనుస్సిత్థిగ్గహణం కతం, న చ అమనుస్సిత్థిగ్గహణేన సువణ్ణరజతాదిమయానం పసఙ్గో యుత్తో. మనుస్సామనుస్సతిరచ్ఛానజాతివసేన తివిధా కత్వా పారాజికవత్థుభూతసత్తానం నిద్దేసేన సువణ్ణరజతాదిమయానం పసఙ్గస్స నివత్తితత్తా. తథా హి ఇత్థిపురిసాదీసు మనుస్సామనుస్సాదీసు వా కఞ్చి అనామసిత్వా అవిసేసేన ‘‘మేథునం ధమ్మం పటిసేవేయ్యా’’తి ఏత్తకమేవ మాతికాయం వుత్తం. తస్స పదభాజనే చ ‘‘పటిసేవతి నామా’’తి మాతికం పదం ఉద్ధరిత్వా ‘‘యో నిమిత్తేన నిమిత్తం అఙ్గజాతేన అఙ్గజాతం అన్తమసో తిలఫలమత్తమ్పి పవేసేతి, ఏసో పటిసేవతి నామా’’తి పటిసేవనాకారోవ దస్సితో, న పన పారాజికవత్థుభూతనిమిత్తనిస్సయా మనుస్సామనుస్సతిరచ్ఛానగతా ఇత్థిపురిసపణ్డకఉభతోబ్యఞ్జనకా నియమేత్వా దస్సితా, తస్మా ‘‘ఇత్థియా ఏవ ను ఖో నిమిత్తం పారాజికవత్థు, ఉదాహు అఞ్ఞేసమ్పీ’’తి ఏవమాది సన్దేహో సియా, నిమిత్తవోహారో చ సువణ్ణరజతాదిమయరూపకేసు చ లబ్భతియేవ. తేనేవ వినీతవత్థూసు (పారా॰ ౭౧) ‘‘లేపచిత్తస్స నిమిత్తం అఙ్గజాతేన ఛుపి, దారుధీతలికాయ నిమిత్తం అఙ్గజాతేన ఛుపీ’’తి వుత్తం, తస్మా నిమిత్తసామఞ్ఞతో ‘‘సువణ్ణరజతాదిమయానమ్పి నిమిత్తం పారాజికవత్థు హోతి, న హోతీ’’తి కస్సచి ఆసఙ్కా సియా. తేనేవ ‘‘లేపచిత్తాదివత్థూసు తస్స కుక్కుచ్చం అహోసీ’’తి వుత్తం. తస్మా తదాసఙ్కానివత్తనత్థం పారాజికవత్థుభూతసత్తనియమనత్థఞ్చ జాతివసేన మనుస్సామనుస్సాదితో తిధా కత్వా పారాజికవత్థుభూతే సత్తే భగవా విభజిత్వా దస్సేతి, తస్మా ‘‘వత్థుమేవ న హోతీ’’తి నిమిత్తసామఞ్ఞతో పసఙ్గాగతం సువణ్ణరజతాదిమయానం నిమిత్తం పటిక్ఖిపతీతి వత్తబ్బం.

    56.Na kevalaṃ itthiyā eva nimittaṃ pārājikavatthūti iminā kevalaṃ itthiyā eva nimittaṃ pārājikavatthu na hoti, atha kho ubhatobyañjanakapaṇḍakapurisānampi nimittaṃ pārājikavatthūti dasseti. Na ca manussitthiyā evāti iminā pana manussitthiyā eva nimittaṃ pārājikavatthu na hoti, amanussitthitiracchānagatitthiamanussubhatobyañjanakādīnampi nimittaṃ pārājikavatthūti dasseti. ‘‘Vatthumeva na hotīti amanussitthipasaṅgena āgataṃ suvaṇṇarajatādimayaṃ paṭikkhipatī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ, taṃ yuttaṃ viya na dissati. Na hi ito pubbe amanussitthiggahaṇaṃ kataṃ atthi, yena tappasaṅgo siyā. Idāneva hi ‘‘tisso itthiyo’’tiādinā amanussitthiggahaṇaṃ kataṃ, na ca amanussitthiggahaṇena suvaṇṇarajatādimayānaṃ pasaṅgo yutto. Manussāmanussatiracchānajātivasena tividhā katvā pārājikavatthubhūtasattānaṃ niddesena suvaṇṇarajatādimayānaṃ pasaṅgassa nivattitattā. Tathā hi itthipurisādīsu manussāmanussādīsu vā kañci anāmasitvā avisesena ‘‘methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti ettakameva mātikāyaṃ vuttaṃ. Tassa padabhājane ca ‘‘paṭisevati nāmā’’ti mātikaṃ padaṃ uddharitvā ‘‘yo nimittena nimittaṃ aṅgajātena aṅgajātaṃ antamaso tilaphalamattampi paveseti, eso paṭisevati nāmā’’ti paṭisevanākārova dassito, na pana pārājikavatthubhūtanimittanissayā manussāmanussatiracchānagatā itthipurisapaṇḍakaubhatobyañjanakā niyametvā dassitā, tasmā ‘‘itthiyā eva nu kho nimittaṃ pārājikavatthu, udāhu aññesampī’’ti evamādi sandeho siyā, nimittavohāro ca suvaṇṇarajatādimayarūpakesu ca labbhatiyeva. Teneva vinītavatthūsu (pārā. 71) ‘‘lepacittassa nimittaṃ aṅgajātena chupi, dārudhītalikāya nimittaṃ aṅgajātena chupī’’ti vuttaṃ, tasmā nimittasāmaññato ‘‘suvaṇṇarajatādimayānampi nimittaṃ pārājikavatthu hoti, na hotī’’ti kassaci āsaṅkā siyā. Teneva ‘‘lepacittādivatthūsu tassa kukkuccaṃ ahosī’’ti vuttaṃ. Tasmā tadāsaṅkānivattanatthaṃ pārājikavatthubhūtasattaniyamanatthañca jātivasena manussāmanussādito tidhā katvā pārājikavatthubhūte satte bhagavā vibhajitvā dasseti, tasmā ‘‘vatthumeva na hotī’’ti nimittasāmaññato pasaṅgāgataṃ suvaṇṇarajatādimayānaṃ nimittaṃ paṭikkhipatīti vattabbaṃ.

    తయో మగ్గేతి భుమ్మత్థే ఉపయోగవచనన్తి ఆహ ‘‘తీసు మగ్గేసూతి అత్థో వేదితబ్బో’’తి. ఏవం సబ్బత్థాతి ఇమినా ‘‘ద్వే మగ్గే’’తి ఏత్థాపి ద్వీసు మగ్గేసూతి అత్థో వేదితబ్బోతి అతిదిస్సతి.

    Tayo maggeti bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘tīsu maggesūti attho veditabbo’’ti. Evaṃ sabbatthāti iminā ‘‘dve magge’’ti etthāpi dvīsu maggesūti attho veditabboti atidissati.

    అనుపఞ్ఞత్తివణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Anupaññattivaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧. పఠమపారాజికం • 1. Paṭhamapārājikaṃ

    టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / అనుపఞ్ఞత్తివణ్ణనా • Anupaññattivaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact