| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
९. अनुपुब्बाभिसमयकथावण्णना
9. Anupubbābhisamayakathāvaṇṇanā
३३९. इदानि अनुपुब्बाभिसमयकथा नाम होति। तत्थ येसं –
339. Idāni anupubbābhisamayakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ –
‘‘अनुपुब्बेन मेधावी, थोकं थोकं खणे खणे।
‘‘Anupubbena medhāvī, thokaṃ thokaṃ khaṇe khaṇe;
कम्मारो रजतस्सेव, निद्धमे मलमत्तनो’’ति॥ (ध॰ प॰ २३९) –
Kammāro rajatasseva, niddhame malamattano’’ti. (dha. pa. 239) –
आदीनि सुत्तानि अयोनिसो गहेत्वा ‘‘सोतापत्तिफलसच्छिकिरियाय पटिपन्नो एकच्चे किलेसे दुक्खदस्सनेन पजहति, एकच्चे समुदयनिरोधमग्गदस्सनेन, तथा सेसापीति एवं सोळसहि कोट्ठासेहि अनुपुब्बेन किलेसप्पहानं कत्वा अरहत्तपटिलाभो होती’’ति एवरूपा नानाभिसमयलद्धि उप्पन्ना, सेय्यथापि एतरहि अन्धकसब्बत्थिकसम्मितियभद्रयानिकानं; तेसं लद्धिविवेचनत्थं अनुपुब्बाभिसमयोति पुच्छा सकवादिस्स, पटिञ्ञा इतरस्स। अनुपुब्बेन सोतापत्तिमग्गन्ति पुट्ठो पन एकस्स मग्गस्स बहुभावापत्तिभयेन पटिक्खिपति। दुतियं पुट्ठो दुक्खदस्सनादिवसेन पटिजानाति। तानि वा चत्तारिपि ञाणानि एको सोतापत्तिमग्गोयेवाति पटिजानाति, फलं पन एकमेव इच्छति, तस्मा पटिक्खिपति। सकदागामिमग्गादीसुपि एसेव नयो।
Ādīni suttāni ayoniso gahetvā ‘‘sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno ekacce kilese dukkhadassanena pajahati, ekacce samudayanirodhamaggadassanena, tathā sesāpīti evaṃ soḷasahi koṭṭhāsehi anupubbena kilesappahānaṃ katvā arahattapaṭilābho hotī’’ti evarūpā nānābhisamayaladdhi uppannā, seyyathāpi etarahi andhakasabbatthikasammitiyabhadrayānikānaṃ; tesaṃ laddhivivecanatthaṃ anupubbābhisamayoti pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Anupubbena sotāpattimagganti puṭṭho pana ekassa maggassa bahubhāvāpattibhayena paṭikkhipati. Dutiyaṃ puṭṭho dukkhadassanādivasena paṭijānāti. Tāni vā cattāripi ñāṇāni eko sotāpattimaggoyevāti paṭijānāti, phalaṃ pana ekameva icchati, tasmā paṭikkhipati. Sakadāgāmimaggādīsupi eseva nayo.
३४४. मग्गे दिट्ठे फले ठितोति पञ्हे यस्मा दुक्खदस्सनादीहि दस्सनं अपरिनिट्ठितं, मग्गदस्सनेन परिनिट्ठितं नाम होति, तदा सो फले ठितोति सङ्खं गच्छति, तस्मा पटिजानाति।
344. Magge diṭṭhe phale ṭhitoti pañhe yasmā dukkhadassanādīhi dassanaṃ apariniṭṭhitaṃ, maggadassanena pariniṭṭhitaṃ nāma hoti, tadā so phale ṭhitoti saṅkhaṃ gacchati, tasmā paṭijānāti.
३४५. दुक्खे दिट्ठे चत्तारि सच्चानीति पुच्छा परवादिस्स, एकाभिसमयवसेन पटिञ्ञा सकवादिस्स। पुन दुक्खसच्चं चत्तारि सच्चानीति अनुयोगे चतुन्नम्पि नानासभावत्ता पटिक्खेपो तस्सेव।
345. Dukkhediṭṭhe cattāri saccānīti pucchā paravādissa, ekābhisamayavasena paṭiññā sakavādissa. Puna dukkhasaccaṃ cattāri saccānīti anuyoge catunnampi nānāsabhāvattā paṭikkhepo tasseva.
रूपक्खन्धे अनिच्चतो दिट्ठेति पुच्छा सकवादिस्स, समुद्दतो एकबिन्दुस्स रसे पटिविद्धे सेसउदकस्स पटिवेधो विय एकधम्मे अनिच्चादितो पटिविद्धे सब्बेपि पटिविद्धा होन्तीति लद्धिया पटिञ्ञा परवादिस्स।
Rūpakkhandhe aniccato diṭṭheti pucchā sakavādissa, samuddato ekabindussa rase paṭividdhe sesaudakassa paṭivedho viya ekadhamme aniccādito paṭividdhe sabbepi paṭividdhā hontīti laddhiyā paṭiññā paravādissa.
चतूहि ञाणेहीति दुक्खे ञाणादीहि। अट्ठहि ञाणेहीति सावकानं साधारणेहि सच्चञाणेहि चेव पटिसम्भिदाञाणेहि च। द्वादसहि ञाणेहीति द्वादसङ्गपटिच्चसमुप्पादञाणेहि। चतुचत्तारीसाय ञाणेहीति ‘‘जरामरणे ञाणं, जरामरणसमुदये ञाण’’न्ति एवं निदानवग्गे वुत्तञाणेहि। सत्तसत्ततिया ञाणेहीति ‘‘जरामरणं, भिक्खवे, अनिच्चं सङ्खतं पटिच्चसमुप्पन्नं खयधम्मं वयधम्मं विरागधम्मं निरोधधम्म’’न्ति (सं॰ नि॰ २.२०) एवं तत्थेव वुत्तञाणेहि। सेसमेत्थ पाळिनयेनेव वेदितब्बं सद्धिं सुत्तसाधनेनाति।
Catūhi ñāṇehīti dukkhe ñāṇādīhi. Aṭṭhahi ñāṇehīti sāvakānaṃ sādhāraṇehi saccañāṇehi ceva paṭisambhidāñāṇehi ca. Dvādasahi ñāṇehīti dvādasaṅgapaṭiccasamuppādañāṇehi. Catucattārīsāya ñāṇehīti ‘‘jarāmaraṇe ñāṇaṃ, jarāmaraṇasamudaye ñāṇa’’nti evaṃ nidānavagge vuttañāṇehi. Sattasattatiyā ñāṇehīti ‘‘jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhamma’’nti (saṃ. ni. 2.20) evaṃ tattheva vuttañāṇehi. Sesamettha pāḷinayeneva veditabbaṃ saddhiṃ suttasādhanenāti.
अनुपुब्बाभिसमयकथावण्णना।
Anupubbābhisamayakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (१८) ९. अनुपुब्बाभिसमयकथा • (18) 9. Anupubbābhisamayakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ९. अनुपुब्बाभिसमयकथावण्णना • 9. Anupubbābhisamayakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ९. अनुपुब्बाभिसमयकथावण्णना • 9. Anupubbābhisamayakathāvaṇṇanā
