| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya |
२. अनुपुब्बविहारसमापत्तिसुत्तं
2. Anupubbavihārasamāpattisuttaṃ
३३. ‘‘नवयिमा, भिक्खवे 1, अनुपुब्बविहारसमापत्तियो देसेस्सामि, तं सुणाथ…पे॰… कतमा च, भिक्खवे, नव अनुपुब्बविहारसमापत्तियो? यत्थ कामा निरुज्झन्ति, ये च कामे निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ कामा निरुज्झन्ति, के च कामे निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो , भिक्खु विविच्चेव कामेहि विविच्च अकुसलेहि धम्मेहि सवितक्कं सविचारं विवेकजं पीतिसुखं पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति। एत्थ कामा निरुज्झन्ति, ते च कामे निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य।
33. ‘‘Navayimā, bhikkhave 2, anupubbavihārasamāpattiyo desessāmi, taṃ suṇātha…pe… katamā ca, bhikkhave, nava anupubbavihārasamāpattiyo? Yattha kāmā nirujjhanti, ye ca kāme nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha kāmā nirujjhanti, ke ca kāme nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso , bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ettha kāmā nirujjhanti, te ca kāme nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya.
‘‘यत्थ वितक्कविचारा निरुज्झन्ति, ये च वितक्कविचारे निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ वितक्कविचारा निरुज्झन्ति, के च वितक्कविचारे निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो, भिक्खु वितक्कविचारानं वूपसमा…पे॰… दुतियं झानं उपसम्पज्ज विहरति; एत्थ वितक्कविचारा निरुज्झन्ति, ते च वितक्कविचारे निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य।
‘‘Yattha vitakkavicārā nirujjhanti, ye ca vitakkavicāre nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha vitakkavicārā nirujjhanti, ke ca vitakkavicāre nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; ettha vitakkavicārā nirujjhanti, te ca vitakkavicāre nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya.
‘‘यत्थ पीति निरुज्झति, ये च पीतिं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ पीति निरुज्झति, के च पीतिं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो, भिक्खु पीतिया च विरागा…पे॰… ततियं झानं उपसम्पज्ज विहरति; एत्थ पीति निरुज्झति, ते च पीतिं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य।
‘‘Yattha pīti nirujjhati, ye ca pītiṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha pīti nirujjhati, ke ca pītiṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso, bhikkhu pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; ettha pīti nirujjhati, te ca pītiṃ nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya.
‘‘यत्थ उपेक्खासुखं निरुज्झति, ये च उपेक्खासुखं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ उपेक्खासुखं निरुज्झति, के च उपेक्खासुखं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो, भिक्खु सुखस्स च पहाना…पे॰… चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति; एत्थ उपेक्खासुखं निरुज्झति, ते च उपेक्खासुखं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य।
‘‘Yattha upekkhāsukhaṃ nirujjhati, ye ca upekkhāsukhaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha upekkhāsukhaṃ nirujjhati, ke ca upekkhāsukhaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso, bhikkhu sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; ettha upekkhāsukhaṃ nirujjhati, te ca upekkhāsukhaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya.
‘‘यत्थ रूपसञ्ञा निरुज्झति, ये च रूपसञ्ञं 3 निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ रूपसञ्ञा निरुज्झति , के च रूपसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो, भिक्खु सब्बसो रूपसञ्ञानं समतिक्कमा पटिघसञ्ञानं अत्थङ्गमा नानत्तसञ्ञानं अमनसिकारा अनन्तो आकासोति आकासानञ्चायतनं उपसम्पज्ज विहरति। एत्थ रूपसञ्ञा निरुज्झति, ते च रूपसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य।
‘‘Yattha rūpasaññā nirujjhati, ye ca rūpasaññaṃ 4 nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha rūpasaññā nirujjhati , ke ca rūpasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ettha rūpasaññā nirujjhati, te ca rūpasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya.
‘‘यत्थ आकासानञ्चायतनसञ्ञा निरुज्झति, ये च आकासानञ्चायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ आकासानञ्चायतनसञ्ञा निरुज्झति, के च आकासानञ्चायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो, भिक्खु सब्बसो आकासानञ्चायतनं समतिक्कम्म अनन्तं विञ्ञाणन्ति विञ्ञाणञ्चायतनं उपसम्पज्ज विहरति। एत्थ आकासानञ्चायतनसञ्ञा निरुज्झति, ते च आकासानञ्चायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य।
‘‘Yattha ākāsānañcāyatanasaññā nirujjhati, ye ca ākāsānañcāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha ākāsānañcāyatanasaññā nirujjhati, ke ca ākāsānañcāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ettha ākāsānañcāyatanasaññā nirujjhati, te ca ākāsānañcāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya.
‘‘यत्थ विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञा निरुज्झति, ये च विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञा निरुज्झति, के च विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो, भिक्खु सब्बसो विञ्ञाणञ्चायतनं समतिक्कम्म नत्थि किञ्चीति आकिञ्चञ्ञायतनं उपसम्पज्ज विहरति। एत्थ विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञा निरुज्झति, ते च विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य ; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य।
‘‘Yattha viññāṇañcāyatanasaññā nirujjhati, ye ca viññāṇañcāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha viññāṇañcāyatanasaññā nirujjhati, ke ca viññāṇañcāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso, bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ettha viññāṇañcāyatanasaññā nirujjhati, te ca viññāṇañcāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya ; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya.
‘‘यत्थ आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञा निरुज्झति, ये च आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञा निरुज्झति, के च आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो, भिक्खु सब्बसो आकिञ्चञ्ञायतनं समतिक्कम्म नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं उपसम्पज्ज विहरति। एत्थ आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञा निरुज्झति, ते च आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य।
‘‘Yattha ākiñcaññāyatanasaññā nirujjhati, ye ca ākiñcaññāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha ākiñcaññāyatanasaññā nirujjhati, ke ca ākiñcaññāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso, bhikkhu sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ettha ākiñcaññāyatanasaññā nirujjhati, te ca ākiñcaññāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya.
‘‘यत्थ नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञा निरुज्झति, ये च नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति, ‘अद्धा ते आयस्मन्तो निच्छाता निब्बुता तिण्णा पारङ्गता तदङ्गेना’ति वदामि। ‘कत्थ नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञा निरुज्झति, के च नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ति – अहमेतं न जानामि अहमेतं न पस्सामी’ति, इति यो एवं वदेय्य, सो एवमस्स वचनीयो – ‘इधावुसो, भिक्खु सब्बसो नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं समतिक्कम्म सञ्ञावेदयितनिरोधं उपसम्पज्ज विहरति। एत्थ नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञा निरुज्झति, ते च नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसञ्ञं निरोधेत्वा निरोधेत्वा विहरन्ती’ति। अद्धा, भिक्खवे, असठो अमायावी ‘साधू’ति भासितं अभिनन्देय्य अनुमोदेय्य; ‘साधू’ति भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा नमस्समानो पञ्जलिको पयिरुपासेय्य। इमा खो, भिक्खवे, नव अनुपुब्बविहारसमापत्तियो’’ति। दुतियं।
‘‘Yattha nevasaññānāsaññāyatanasaññā nirujjhati, ye ca nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti, ‘addhā te āyasmanto nicchātā nibbutā tiṇṇā pāraṅgatā tadaṅgenā’ti vadāmi. ‘Kattha nevasaññānāsaññāyatanasaññā nirujjhati, ke ca nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharanti – ahametaṃ na jānāmi ahametaṃ na passāmī’ti, iti yo evaṃ vadeyya, so evamassa vacanīyo – ‘idhāvuso, bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati. Ettha nevasaññānāsaññāyatanasaññā nirujjhati, te ca nevasaññānāsaññāyatanasaññaṃ nirodhetvā nirodhetvā viharantī’ti. Addhā, bhikkhave, asaṭho amāyāvī ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinandeyya anumodeyya; ‘sādhū’ti bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā namassamāno pañjaliko payirupāseyya. Imā kho, bhikkhave, nava anupubbavihārasamāpattiyo’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / १-२. अनुपुब्बविहारसुत्तादिवण्णना • 1-2. Anupubbavihārasuttādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / २-३. अनुपुब्बविहारसमापत्तिसुत्तादिवण्णना • 2-3. Anupubbavihārasamāpattisuttādivaṇṇanā
