| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
១០. អនុរុទ្ធមហាវិតក្កសុត្តវណ្ណនា
10. Anuruddhamahāvitakkasuttavaṇṇanā
៣០. ទសមេ ចេតីសូតិ ចេតិនាមកានំ រាជូនំ និវាសដ្ឋានត្តា ឯវំលទ្ធវោហារេ រដ្ឋេ។ បាចីនវំសទាយេតិ ទសពលស្ស វសនដ្ឋានតោ បាចីនទិសាយ ឋិតេ វំសទាយេ នីលោភាសេហិ វេឡូហិ សញ្ឆន្នេ អរញ្ញេ។ ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទីតិ ថេរោ កិរ បព្ពជិត្វា បឋមអន្តោវស្សម្ហិយេវ សមាបត្តិលាភី ហុត្វា សហស្សលោកធាតុទស្សនសមត្ថំ ទិព្ពចក្ខុញាណំ ឧប្បាទេសិ។ សោ សារិបុត្តត្ថេរស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា ឯវមាហ – ‘‘ឥធាហំ, អាវុសោ សារិបុត្ត, ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន សហស្សលោកំ ឱលោកេមិ។ អារទ្ធំ ខោ បន មេ វីរិយំ អសល្លីនំ, ឧបដ្ឋិតា សតិ អសម្មុដ្ឋា, បស្សទ្ធោ កាយោ អសារទ្ធោ, សមាហិតំ ចិត្តំ ឯកគ្គំ។ អថ ច បន មេ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តំ ន វិមុច្ចតី’’តិ។ អថ នំ ថេរោ អាហ – ‘‘យំ ខោ តេ, អាវុសោ អនុរុទ្ធ, ឯវំ ហោតិ ‘អហំ ទិព្ពេន ចក្ខុនា…បេ.… ឱលោកេមី’តិ, ឥទំ តេ មានស្មិំ។ យម្បិ តេ, អាវុសោ, អនុរុទ្ធ ឯវំ ហោតិ ‘អារទ្ធំ ខោ បន មេ វីរិយំ…បេ.… ឯកគ្គ’ន្តិ, ឥទំ តេ ឧទ្ធច្ចស្មិំ។ យម្បិ តេ, អាវុសោ អនុរុទ្ធ, ឯវំ ហោតិ ‘អថ ច បន មេ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តំ ន វិមុច្ចតី’តិ, ឥទំ តេ កុក្កុច្ចស្មិំ។ សាធុ វតាយស្មា អនុរុទ្ធោ ឥមេ តយោ ធម្មេ បហាយ ឥមេ តយោ ធម្មេ អមនសិករិត្វា អមតាយ ធាតុយា ចិត្តំ ឧបសំហរតូ’’តិ ឯវមស្ស ថេរោ កម្មដ្ឋានំ កថេសិ។ សោ កម្មដ្ឋានំ គហេត្វា សត្ថារំ អាបុច្ឆិត្វា ចេតិរដ្ឋំ គន្ត្វា សមណធម្មំ ករោន្តោ អដ្ឋមាសំ ចង្កមេន វីតិនាមេសិ។ សោ បធានវេគនិម្មថិតត្តា កិលន្តកាយោ ឯកស្ស វេឡុគុម្ពស្ស ហេដ្ឋា និសីទិ។ អថស្សាយំ ឯវំ ចេតសោ បរិវិតក្កោ ឧទបាទិ, ឯស មហាបុរិសវិតក្កោ ឧប្បជ្ជីតិ អត្ថោ។
30. Dasame cetīsūti cetināmakānaṃ rājūnaṃ nivāsaṭṭhānattā evaṃladdhavohāre raṭṭhe. Pācīnavaṃsadāyeti dasabalassa vasanaṭṭhānato pācīnadisāya ṭhite vaṃsadāye nīlobhāsehi veḷūhi sañchanne araññe. Evaṃ cetaso parivitakko udapādīti thero kira pabbajitvā paṭhamaantovassamhiyeva samāpattilābhī hutvā sahassalokadhātudassanasamatthaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ uppādesi. So sāriputtattherassa santikaṃ gantvā evamāha – ‘‘idhāhaṃ, āvuso sāriputta, dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sahassalokaṃ olokemi. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Atha ca pana me anupādāya āsavehi cittaṃ na vimuccatī’’ti. Atha naṃ thero āha – ‘‘yaṃ kho te, āvuso anuruddha, evaṃ hoti ‘ahaṃ dibbena cakkhunā…pe… olokemī’ti, idaṃ te mānasmiṃ. Yampi te, āvuso, anuruddha evaṃ hoti ‘āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ…pe… ekagga’nti, idaṃ te uddhaccasmiṃ. Yampi te, āvuso anuruddha, evaṃ hoti ‘atha ca pana me anupādāya āsavehi cittaṃ na vimuccatī’ti, idaṃ te kukkuccasmiṃ. Sādhu vatāyasmā anuruddho ime tayo dhamme pahāya ime tayo dhamme amanasikaritvā amatāya dhātuyā cittaṃ upasaṃharatū’’ti evamassa thero kammaṭṭhānaṃ kathesi. So kammaṭṭhānaṃ gahetvā satthāraṃ āpucchitvā cetiraṭṭhaṃ gantvā samaṇadhammaṃ karonto aṭṭhamāsaṃ caṅkamena vītināmesi. So padhānaveganimmathitattā kilantakāyo ekassa veḷugumbassa heṭṭhā nisīdi. Athassāyaṃ evaṃ cetaso parivitakko udapādi, esa mahāpurisavitakko uppajjīti attho.
អប្បិច្ឆស្សាតិ ឯត្ថ បច្ចយប្បិច្ឆោ, អធិគមប្បិច្ឆោ, បរិយត្តិអប្បិច្ឆោ, ធុតង្គប្បិច្ឆោតិ ចត្តារោ អប្បិច្ឆា។ តត្ថ បច្ចយប្បិច្ឆោ ពហុំ ទេន្តេ អប្បំ គណ្ហាតិ, អប្បំ ទេន្តេ អប្បតរំ គណ្ហាតិ, ន អនវសេសគ្គាហី ហោតិ។ អធិគមប្បិច្ឆោ មជ្ឈន្តិកត្ថេរោ វិយ អត្តនោ អធិគមំ អញ្ញេសំ ជានិតុំ ន ទេតិ។ បរិយត្តិអប្បិច្ឆោ តេបិដកោបិ សមានោ ន ពហុស្សុតភាវំ ជានាបេតុកាមោ ហោតិ សាកេតតិស្សត្ថេរោ វិយ។ ធុតង្គប្បិច្ឆោ ធុតង្គបរិហរណភាវំ អញ្ញេសំ ជានិតុំ ន ទេតិ ទ្វេភាតិកត្ថេរេសុ ជេដ្ឋត្ថេរោ វិយ។ វត្ថុ វិសុទ្ធិមគ្គេ កថិតំ។ អយំ ធម្មោតិ ឯវំ សន្តគុណនិគុហនេន ច បដិគ្គហណេ មត្តញ្ញុតាយ ច អប្បិច្ឆស្ស បុគ្គលស្ស អយំ នវលោកុត្តរធម្មោ សម្បជ្ជតិ, នោ មហិច្ឆស្ស។ ឯវំ សព្ពត្ថ យោជេតព្ពំ។
Appicchassāti ettha paccayappiccho, adhigamappiccho, pariyattiappiccho, dhutaṅgappicchoti cattāro appicchā. Tattha paccayappiccho bahuṃ dente appaṃ gaṇhāti, appaṃ dente appataraṃ gaṇhāti, na anavasesaggāhī hoti. Adhigamappiccho majjhantikatthero viya attano adhigamaṃ aññesaṃ jānituṃ na deti. Pariyattiappiccho tepiṭakopi samāno na bahussutabhāvaṃ jānāpetukāmo hoti sāketatissatthero viya. Dhutaṅgappiccho dhutaṅgapariharaṇabhāvaṃ aññesaṃ jānituṃ na deti dvebhātikattheresu jeṭṭhatthero viya. Vatthu visuddhimagge kathitaṃ. Ayaṃ dhammoti evaṃ santaguṇaniguhanena ca paṭiggahaṇe mattaññutāya ca appicchassa puggalassa ayaṃ navalokuttaradhammo sampajjati, no mahicchassa. Evaṃ sabbattha yojetabbaṃ.
សន្តុដ្ឋស្សាតិ ចតូសុ បច្ចយេសុ តីហិ សន្តោសេហិ សន្តុដ្ឋស្ស។ បវិវិត្តស្សាតិ កាយចិត្តឧបធិវិវេកេហិ វិវិត្តស្ស។ តត្ថ កាយវិវេកោ នាម គណសង្គណិកំ វិនោទេត្វា អារម្ភវត្ថុវសេន ឯកីភាវោ។ ឯកីភាវមត្តេនេវ កម្មំ ន និប្ផជ្ជតីតិ កសិណបរិកម្មំ កត្វា អដ្ឋ សមាបត្តិយោ និព្ពត្តេតិ, អយំ ចិត្តវិវេកោ នាម។ សមាបត្តិមត្តេនេវ កម្មំ ន និប្ផជ្ជតីតិ ឈានំ បាទកំ កត្វា សង្ខារេ សម្មសិត្វា សហ បដិសម្ភិទាហិ អរហត្តំ បាបុណាតិ, អយំ សព្ពាការតោ ឧបធិវិវេកោ នាម។ តេនាហ ភគវា – ‘‘កាយវិវេកោ ច វិវេកដ្ឋកាយានំ នេក្ខម្មាភិរតានំ, ចិត្តវិវេកោ ច បរិសុទ្ធចិត្តានំ បរមវោទានប្បត្តានំ, ឧបធិវិវេកោ ច និរុបធីនំ បុគ្គលានំ វិសង្ខារគតាន’’ន្តិ (មហានិ. ៧, ៤៩)។
Santuṭṭhassāti catūsu paccayesu tīhi santosehi santuṭṭhassa. Pavivittassāti kāyacittaupadhivivekehi vivittassa. Tattha kāyaviveko nāma gaṇasaṅgaṇikaṃ vinodetvā ārambhavatthuvasena ekībhāvo. Ekībhāvamatteneva kammaṃ na nipphajjatīti kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo nibbatteti, ayaṃ cittaviveko nāma. Samāpattimatteneva kammaṃ na nipphajjatīti jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇāti, ayaṃ sabbākārato upadhiviveko nāma. Tenāha bhagavā – ‘‘kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ, cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ, upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna’’nti (mahāni. 7, 49).
សង្គណិការាមស្សាតិ គណសង្គណិកាយ ចេវ កិលេសសង្គណិកាយ ច រតស្ស។ អារទ្ធវីរិយស្សាតិ កាយិកចេតសិកវីរិយវសេន អារទ្ធវីរិយស្ស។ ឧបដ្ឋិតស្សតិស្សាតិ ចតុសតិបដ្ឋានវសេន ឧបដ្ឋិតស្សតិស្ស។ សមាហិតស្សាតិ ឯកគ្គចិត្តស្ស។ បញ្ញវតោតិ កម្មស្សកតបញ្ញាយ បញ្ញវតោ។
Saṅgaṇikārāmassāti gaṇasaṅgaṇikāya ceva kilesasaṅgaṇikāya ca ratassa. Āraddhavīriyassāti kāyikacetasikavīriyavasena āraddhavīriyassa. Upaṭṭhitassatissāti catusatipaṭṭhānavasena upaṭṭhitassatissa. Samāhitassāti ekaggacittassa. Paññavatoti kammassakatapaññāya paññavato.
សាធុ សាធូតិ ថេរស្ស វិតក្កំ សម្បហំសេន្តោ ឯវមាហ។ ឥមំ អដ្ឋមន្តិ សត្ត និធី លទ្ធបុរិសស្ស អដ្ឋមំ ទេន្តោ វិយ, សត្ត មណិរតនានិ, សត្ត ហត្ថិរតនានិ, សត្ត អស្សរតនានិ លទ្ធបុរិសស្ស អដ្ឋមំ ទេន្តោ វិយ សត្ត មហាបុរិសវិតក្កេ វិតក្កេត្វា ឋិតស្ស អដ្ឋមំ អាចិក្ខន្តោ ឯវមាហ។ និប្បបញ្ចារាមស្សាតិ តណ្ហាមានទិដ្ឋិបបញ្ចរហិតត្តា និប្បបញ្ចសង្ខាតេ និព្ពានបទេ អភិរតស្ស។ ឥតរំ តស្សេវ វេវចនំ។ បបញ្ចារាមស្សាតិ យថាវុត្តេសុ បបញ្ចេសុ អភិរតស្ស។ ឥតរំ តស្សេវ វេវចនំ។
Sādhu sādhūti therassa vitakkaṃ sampahaṃsento evamāha. Imaṃ aṭṭhamanti satta nidhī laddhapurisassa aṭṭhamaṃ dento viya, satta maṇiratanāni, satta hatthiratanāni, satta assaratanāni laddhapurisassa aṭṭhamaṃ dento viya satta mahāpurisavitakke vitakketvā ṭhitassa aṭṭhamaṃ ācikkhanto evamāha. Nippapañcārāmassāti taṇhāmānadiṭṭhipapañcarahitattā nippapañcasaṅkhāte nibbānapade abhiratassa. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Papañcārāmassāti yathāvuttesu papañcesu abhiratassa. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
យតោតិ យទា។ តតោតិ តទា។ នានារត្តានន្តិ និលបីតលោហិតោទាតវណ្ណេហិ នានារជនេហិ រត្តានំ។ បំសុកូលន្តិ តេវីសតិយា ខេត្តេសុ ឋិតបំសុកូលចីវរំ។ ខាយិស្សតីតិ យថា តស្ស បុព្ពណ្ហសមយាទីសុ យស្មិំ សមយេ យំ ឥច្ឆតិ, តស្មិំ សមយេ តំ បារុបន្តស្ស សោ ទុស្សករណ្ឌកោ មនាបោ ហុត្វា ខាយតិ, ឯវំ តុយ្ហម្បិ ចីវរសន្តោសមហាអរិយវំសេន តុដ្ឋស្ស វិហរតោ បំសុកូលចីវរំ ខាយិស្សតិ ឧបដ្ឋហិស្សតិ។ រតិយាតិ រតិអត្ថាយ។ អបរិតស្សាយាតិ តណ្ហាទិដ្ឋិបរិតស្សនាហិ អបរិតស្សនត្ថាយ។ ផាសុវិហារាយាតិ សុខវិហារត្ថាយ។ ឱក្កមនាយ និព្ពានស្សាតិ អមតំ និព្ពានំ ឱតរណត្ថាយ។
Yatoti yadā. Tatoti tadā. Nānārattānanti nilapītalohitodātavaṇṇehi nānārajanehi rattānaṃ. Paṃsukūlanti tevīsatiyā khettesu ṭhitapaṃsukūlacīvaraṃ. Khāyissatīti yathā tassa pubbaṇhasamayādīsu yasmiṃ samaye yaṃ icchati, tasmiṃ samaye taṃ pārupantassa so dussakaraṇḍako manāpo hutvā khāyati, evaṃ tuyhampi cīvarasantosamahāariyavaṃsena tuṭṭhassa viharato paṃsukūlacīvaraṃ khāyissati upaṭṭhahissati. Ratiyāti ratiatthāya. Aparitassāyāti taṇhādiṭṭhiparitassanāhi aparitassanatthāya. Phāsuvihārāyāti sukhavihāratthāya. Okkamanāya nibbānassāti amataṃ nibbānaṃ otaraṇatthāya.
បិណ្ឌិយាលោបភោជនន្តិ គាមនិគមរាជធានីសុ ជង្ឃាពលំ និស្សាយ ឃរបដិបាដិយា ចរន្តេន លទ្ធបិណ្ឌិយាលោបភោជនំ។ ខាយិស្សតីតិ តស្ស គហបតិនោ នានគ្គរសភោជនំ វិយ ឧបដ្ឋហិស្សតិ ។ សន្តុដ្ឋស្ស វិហរតោតិ បិណ្ឌបាតសន្តោសមហាអរិយវំសេន សន្តុដ្ឋស្ស វិហរតោ។ រុក្ខមូលសេនាសនំ ខាយិស្សតីតិ តស្ស គហបតិនោ តេភូមកបាសាទេ គន្ធកុសុមវាសសុគន្ធំ កូដាគារំ វិយ រុក្ខមូលំ ឧបដ្ឋហិស្សតិ។ សន្តុដ្ឋស្សាតិ សេនាសនសន្តោសមហាអរិយវំសេន សន្តុដ្ឋស្ស។ តិណសន្ថារកោតិ តិណេហិ វា បណ្ណេហិ វា ភូមិយំ វា ផលកបាសាណតលានិ វា អញ្ញតរស្មិំ សន្ថតសន្ថតោ។ បូតិមុត្តន្តិ យំកិញ្ចិ មុត្តំ។ តង្ខណេ គហិតម្បិ បូតិមុត្តមេវ វុច្ចតិ ទុគ្គន្ធត្តា។ សន្តុដ្ឋស្ស វិហរតោតិ គិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារសន្តោសេន សន្តុដ្ឋស្ស វិហរតោ។
Piṇḍiyālopabhojananti gāmanigamarājadhānīsu jaṅghābalaṃ nissāya gharapaṭipāṭiyā carantena laddhapiṇḍiyālopabhojanaṃ. Khāyissatīti tassa gahapatino nānaggarasabhojanaṃ viya upaṭṭhahissati . Santuṭṭhassa viharatoti piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭhassa viharato. Rukkhamūlasenāsanaṃ khāyissatīti tassa gahapatino tebhūmakapāsāde gandhakusumavāsasugandhaṃ kūṭāgāraṃ viya rukkhamūlaṃ upaṭṭhahissati. Santuṭṭhassāti senāsanasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭhassa. Tiṇasanthārakoti tiṇehi vā paṇṇehi vā bhūmiyaṃ vā phalakapāsāṇatalāni vā aññatarasmiṃ santhatasanthato. Pūtimuttanti yaṃkiñci muttaṃ. Taṅkhaṇe gahitampi pūtimuttameva vuccati duggandhattā. Santuṭṭhassa viharatoti gilānapaccayabhesajjaparikkhārasantosena santuṭṭhassa viharato.
ឥតិ ភគវា ចតូសុ ឋានេសុ អរហត្តំ បក្ខិបន្តោ កម្មដ្ឋានំ កថេត្វា ‘‘កតរសេនាសនេ នុ ខោ វសន្តស្ស កម្មដ្ឋានំ សប្បាយំ ភវិស្សតី’’តិ អាវជ្ជេន្តោ ‘‘តស្មិញ្ញេវ វសន្តស្សា’’តិ ញត្វា តេន ហិ ត្វំ, អនុរុទ្ធាតិអាទិមាហ។ បវិវិត្តស្ស វិហរតោតិ តីហិ វិវេកេហិ វិវិត្តស្ស វិហរន្តស្ស។ ឧយ្យោជនិកបដិសំយុត្តន្តិ ឧយ្យោជនិកេហេវ វចនេហិ បដិសំយុត្តំ, តេសំ ឧបដ្ឋានគមនកំយេវាតិ អត្ថោ។ បបញ្ចនិរោធេតិ និព្ពានបទេ ។ បក្ខន្ទតីតិ អារម្មណករណវសេន បក្ខន្ទតិ។ បសីទតីតិអាទីសុបិ អារម្មណវសេនេវ បសីទនសន្តិដ្ឋនមុច្ចនា វេទិតព្ពា។ ឥតិ ភគវា ចេតិរដ្ឋេ បាចីនវំសទាយេ អាយស្មតោ អនុរុទ្ធស្ស កថិតេ អដ្ឋ មហាបុរិសវិតក្កេ បុន ភេសកឡាវនមហាវិហារេ និសីទិត្វា ភិក្ខុសង្ឃស្ស វិត្ថារេន កថេសិ។
Iti bhagavā catūsu ṭhānesu arahattaṃ pakkhipanto kammaṭṭhānaṃ kathetvā ‘‘katarasenāsane nu kho vasantassa kammaṭṭhānaṃ sappāyaṃ bhavissatī’’ti āvajjento ‘‘tasmiññeva vasantassā’’ti ñatvā tena hi tvaṃ, anuruddhātiādimāha. Pavivittassa viharatoti tīhi vivekehi vivittassa viharantassa. Uyyojanikapaṭisaṃyuttanti uyyojanikeheva vacanehi paṭisaṃyuttaṃ, tesaṃ upaṭṭhānagamanakaṃyevāti attho. Papañcanirodheti nibbānapade . Pakkhandatīti ārammaṇakaraṇavasena pakkhandati. Pasīdatītiādīsupi ārammaṇavaseneva pasīdanasantiṭṭhanamuccanā veditabbā. Iti bhagavā cetiraṭṭhe pācīnavaṃsadāye āyasmato anuruddhassa kathite aṭṭha mahāpurisavitakke puna bhesakaḷāvanamahāvihāre nisīditvā bhikkhusaṅghassa vitthārena kathesi.
មនោមយេនាតិ មនេន និព្ពត្តិតកាយោបិ មនោមយោតិ វុច្ចតិ មនេន គតកាយោបិ, ឥធ មនេន គតកាយំ សន្ធាយេវមាហ។ យថា មេ អហុ សង្កប្បោតិ យថា មយ្ហំ វិតក្កោ អហោសិ, តតោ ឧត្តរិ អដ្ឋមំ មហាបុរិសវិតក្កំ ទស្សេន្តោ តតោ ឧត្តរិំ ទេសយិ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានមេវាតិ។
Manomayenāti manena nibbattitakāyopi manomayoti vuccati manena gatakāyopi, idha manena gatakāyaṃ sandhāyevamāha. Yathā me ahu saṅkappoti yathā mayhaṃ vitakko ahosi, tato uttari aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ dassento tato uttariṃ desayi. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
គហបតិវគ្គោ តតិយោ។
Gahapativaggo tatiyo.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១០. អនុរុទ្ធមហាវិតក្កសុត្តំ • 10. Anuruddhamahāvitakkasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ១០. អនុរុទ្ធមហាវិតក្កសុត្តវណ្ណនា • 10. Anuruddhamahāvitakkasuttavaṇṇanā
