| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
६. अनुरुद्धसुत्तवण्णना
6. Anuruddhasuttavaṇṇanā
४६. छट्ठे येनायस्मा अनुरुद्धोति ता किर देवता अत्तनो सम्पत्तिं ओलोकेत्वा ‘‘किं नु खो निस्साय अयं सम्पत्ति अम्हेहि लद्धा’’ति आवज्जमाना थेरं दिस्वा ‘‘मयं अम्हाकं अय्यस्स पुब्बे चक्कवत्तिरज्जं करोन्तस्स पादपरिचारिका हुत्वा तेन दिन्नोवादे ठत्वा इमं सम्पत्तिं लभिम्ह, गच्छाम थेरं आनेत्वा इमं सम्पत्तिं अनुभविस्सामा’’ति दिवा येनायस्मा अनुरुद्धो तेनुपसङ्कमिंसु। तीसु ठानेसूति तीसु कारणेसु। ठानसो पटिलभामाति खणेनेव लभाम। सरन्ति वचनसद्दं वा गीतसद्दं वा आभरणसद्दं वा। पीता अस्सूतिआदीनि नीला ताव जाता, पीता भवितुं न सक्खिस्सन्तीतिआदिना नयेन चिन्तेत्वा वितक्केति। तापि ‘‘इदानि अय्यो अम्हाकं पीतभावं इच्छति, इदानि लोहितभाव’’न्ति तादिसाव अहेसुं।
46. Chaṭṭhe yenāyasmā anuruddhoti tā kira devatā attano sampattiṃ oloketvā ‘‘kiṃ nu kho nissāya ayaṃ sampatti amhehi laddhā’’ti āvajjamānā theraṃ disvā ‘‘mayaṃ amhākaṃ ayyassa pubbe cakkavattirajjaṃ karontassa pādaparicārikā hutvā tena dinnovāde ṭhatvā imaṃ sampattiṃ labhimha, gacchāma theraṃ ānetvā imaṃ sampattiṃ anubhavissāmā’’ti divā yenāyasmā anuruddho tenupasaṅkamiṃsu. Tīsu ṭhānesūti tīsu kāraṇesu. Ṭhānaso paṭilabhāmāti khaṇeneva labhāma. Saranti vacanasaddaṃ vā gītasaddaṃ vā ābharaṇasaddaṃ vā. Pītā assūtiādīni nīlā tāva jātā, pītā bhavituṃ na sakkhissantītiādinā nayena cintetvā vitakketi. Tāpi ‘‘idāni ayyo amhākaṃ pītabhāvaṃ icchati, idāni lohitabhāva’’nti tādisāva ahesuṃ.
अच्छरं वादेसीति पाणितलं वादेसि। पञ्चङ्गिकस्साति आततं, विततं, आततविततं, घनं, सुसिरन्ति इमेहि पञ्चहि अङ्गेहि समन्नागतस्स। तत्थ आततं नाम चम्मपरियोनद्धेसु भेरिआदीसु एकतलतूरियं, विततं नाम उभयतलं, आततविततं नाम सब्बसो परियोनद्धं, सुसिरं वंसादि, घनं सम्मादि। सुविनीतस्साति आकड्ढनसिथिलकरणादीहि समुच्छितस्स। सुप्पटिपताळितस्साति पमाणे ठितभावजाननत्थं सुट्ठु पटिपताळितस्स। कुसलेहि सुसमन्नाहतस्साति ये वादेतुं कुसला छेका, तेहि वादितस्स। वग्गूति छेको सुन्दरो। रजनीयोति रञ्जेतुं समत्थो। कमनीयोति कामेतब्बयुत्तो। खमनीयोति वा पाठो, दिवसम्पि सुय्यमानो खमतेव, न निब्बिन्दतीति अत्थो। मदनीयोति मानमदपुरिसमदजननो। इन्द्रियानि ओक्खिपीति ‘‘असारुप्पं इमा देवता करोन्ती’’ति इन्द्रियानि हेट्ठा खिपि, न अक्खीनि उम्मीलेत्वा ओलोकेसि। न ख्वय्यो अनुरुद्धो सादियतीति ‘‘मयं नच्चाम गायाम, अय्यो पन अनुरुद्धो न खो सादियति, अक्खीनि उम्मीलेत्वा न ओलोकेति, किं मयं नच्चित्वा वा गायित्वा वा करिस्सामा’’ति तत्थेव अन्तरधायिंसु। येन भगवा तेनुपसङ्कमीति तासं देवतानं आनुभावं दिस्वा ‘‘कतिहि नु खो धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो मनापकायिके देवलोके निब्बत्तती’’ति इममत्थं पुच्छितुं उपसङ्कमि।
Accharaṃ vādesīti pāṇitalaṃ vādesi. Pañcaṅgikassāti ātataṃ, vitataṃ, ātatavitataṃ, ghanaṃ, susiranti imehi pañcahi aṅgehi samannāgatassa. Tattha ātataṃ nāma cammapariyonaddhesu bheriādīsu ekatalatūriyaṃ, vitataṃ nāma ubhayatalaṃ, ātatavitataṃ nāma sabbaso pariyonaddhaṃ, susiraṃ vaṃsādi, ghanaṃ sammādi. Suvinītassāti ākaḍḍhanasithilakaraṇādīhi samucchitassa. Suppaṭipatāḷitassāti pamāṇe ṭhitabhāvajānanatthaṃ suṭṭhu paṭipatāḷitassa. Kusalehi susamannāhatassāti ye vādetuṃ kusalā chekā, tehi vāditassa. Vaggūti cheko sundaro. Rajanīyoti rañjetuṃ samattho. Kamanīyoti kāmetabbayutto. Khamanīyoti vā pāṭho, divasampi suyyamāno khamateva, na nibbindatīti attho. Madanīyoti mānamadapurisamadajanano. Indriyāni okkhipīti ‘‘asāruppaṃ imā devatā karontī’’ti indriyāni heṭṭhā khipi, na akkhīni ummīletvā olokesi. Na khvayyo anuruddho sādiyatīti ‘‘mayaṃ naccāma gāyāma, ayyo pana anuruddho na kho sādiyati, akkhīni ummīletvā na oloketi, kiṃ mayaṃ naccitvā vā gāyitvā vā karissāmā’’ti tattheva antaradhāyiṃsu. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti tāsaṃ devatānaṃ ānubhāvaṃ disvā ‘‘katihi nu kho dhammehi samannāgato mātugāmo manāpakāyike devaloke nibbattatī’’ti imamatthaṃ pucchituṃ upasaṅkami.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ६. अनुरुद्धसुत्तं • 6. Anuruddhasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १-८. संखित्तूपोसथसुत्तादिवण्णना • 1-8. Saṃkhittūposathasuttādivaṇṇanā
