| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๖. อนุรุทฺธสุตฺตวณฺณนา
6. Anuruddhasuttavaṇṇanā
๔๖. ฉเฎฺฐ เยนายสฺมา อนุรุโทฺธติ ตา กิร เทวตา อตฺตโน สมฺปตฺติํ โอโลเกตฺวา ‘‘กิํ นุ โข นิสฺสาย อยํ สมฺปตฺติ อเมฺหหิ ลทฺธา’’ติ อาวชฺชมานา เถรํ ทิสฺวา ‘‘มยํ อมฺหากํ อยฺยสฺส ปุเพฺพ จกฺกวตฺติรชฺชํ กโรนฺตสฺส ปาทปริจาริกา หุตฺวา เตน ทิโนฺนวาเท ฐตฺวา อิมํ สมฺปตฺติํ ลภิมฺห, คจฺฉาม เถรํ อาเนตฺวา อิมํ สมฺปตฺติํ อนุภวิสฺสามา’’ติ ทิวา เยนายสฺมา อนุรุโทฺธ เตนุปสงฺกมิํสุฯ ตีสุ ฐาเนสูติ ตีสุ การเณสุฯ ฐานโส ปฎิลภามาติ ขเณเนว ลภามฯ สรนฺติ วจนสทฺทํ วา คีตสทฺทํ วา อาภรณสทฺทํ วาฯ ปีตา อสฺสูติอาทีนิ นีลา ตาว ชาตา, ปีตา ภวิตุํ น สกฺขิสฺสนฺตีติอาทินา นเยน จิเนฺตตฺวา วิตเกฺกติฯ ตาปิ ‘‘อิทานิ อโยฺย อมฺหากํ ปีตภาวํ อิจฺฉติ, อิทานิ โลหิตภาว’’นฺติ ตาทิสาว อเหสุํฯ
46. Chaṭṭhe yenāyasmā anuruddhoti tā kira devatā attano sampattiṃ oloketvā ‘‘kiṃ nu kho nissāya ayaṃ sampatti amhehi laddhā’’ti āvajjamānā theraṃ disvā ‘‘mayaṃ amhākaṃ ayyassa pubbe cakkavattirajjaṃ karontassa pādaparicārikā hutvā tena dinnovāde ṭhatvā imaṃ sampattiṃ labhimha, gacchāma theraṃ ānetvā imaṃ sampattiṃ anubhavissāmā’’ti divā yenāyasmā anuruddho tenupasaṅkamiṃsu. Tīsu ṭhānesūti tīsu kāraṇesu. Ṭhānaso paṭilabhāmāti khaṇeneva labhāma. Saranti vacanasaddaṃ vā gītasaddaṃ vā ābharaṇasaddaṃ vā. Pītā assūtiādīni nīlā tāva jātā, pītā bhavituṃ na sakkhissantītiādinā nayena cintetvā vitakketi. Tāpi ‘‘idāni ayyo amhākaṃ pītabhāvaṃ icchati, idāni lohitabhāva’’nti tādisāva ahesuṃ.
อจฺฉรํ วาเทสีติ ปาณิตลํ วาเทสิฯ ปญฺจงฺคิกสฺสาติ อาตตํ, วิตตํ, อาตตวิตตํ, ฆนํ, สุสิรนฺติ อิเมหิ ปญฺจหิ อเงฺคหิ สมนฺนาคตสฺสฯ ตตฺถ อาตตํ นาม จมฺมปริโยนเทฺธสุ เภริอาทีสุ เอกตลตูริยํ, วิตตํ นาม อุภยตลํ, อาตตวิตตํ นาม สพฺพโส ปริโยนทฺธํ, สุสิรํ วํสาทิ, ฆนํ สมฺมาทิฯ สุวินีตสฺสาติ อากฑฺฒนสิถิลกรณาทีหิ สมุจฺฉิตสฺสฯ สุปฺปฎิปตาฬิตสฺสาติ ปมาเณ ฐิตภาวชานนตฺถํ สุฎฺฐุ ปฎิปตาฬิตสฺสฯ กุสเลหิ สุสมนฺนาหตสฺสาติ เย วาเทตุํ กุสลา เฉกา, เตหิ วาทิตสฺสฯ วคฺคูติ เฉโก สุนฺทโรฯ รชนีโยติ รเญฺชตุํ สมโตฺถฯ กมนีโยติ กาเมตพฺพยุโตฺตฯ ขมนีโยติ วา ปาโฐ, ทิวสมฺปิ สุยฺยมาโน ขมเตว, น นิพฺพินฺทตีติ อโตฺถฯ มทนีโยติ มานมทปุริสมทชนโนฯ อินฺทฺริยานิ โอกฺขิปีติ ‘‘อสารุปฺปํ อิมา เทวตา กโรนฺตี’’ติ อินฺทฺริยานิ เหฎฺฐา ขิปิ, น อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา โอโลเกสิฯ น ขฺวโยฺย อนุรุโทฺธ สาทิยตีติ ‘‘มยํ นจฺจาม คายาม, อโยฺย ปน อนุรุโทฺธ น โข สาทิยติ, อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา น โอโลเกติ, กิํ มยํ นจฺจิตฺวา วา คายิตฺวา วา กริสฺสามา’’ติ ตเตฺถว อนฺตรธายิํสุฯ เยน ภควา เตนุปสงฺกมีติ ตาสํ เทวตานํ อานุภาวํ ทิสฺวา ‘‘กติหิ นุ โข ธเมฺมหิ สมนฺนาคโต มาตุคาโม มนาปกายิเก เทวโลเก นิพฺพตฺตตี’’ติ อิมมตฺถํ ปุจฺฉิตุํ อุปสงฺกมิฯ
Accharaṃ vādesīti pāṇitalaṃ vādesi. Pañcaṅgikassāti ātataṃ, vitataṃ, ātatavitataṃ, ghanaṃ, susiranti imehi pañcahi aṅgehi samannāgatassa. Tattha ātataṃ nāma cammapariyonaddhesu bheriādīsu ekatalatūriyaṃ, vitataṃ nāma ubhayatalaṃ, ātatavitataṃ nāma sabbaso pariyonaddhaṃ, susiraṃ vaṃsādi, ghanaṃ sammādi. Suvinītassāti ākaḍḍhanasithilakaraṇādīhi samucchitassa. Suppaṭipatāḷitassāti pamāṇe ṭhitabhāvajānanatthaṃ suṭṭhu paṭipatāḷitassa. Kusalehi susamannāhatassāti ye vādetuṃ kusalā chekā, tehi vāditassa. Vaggūti cheko sundaro. Rajanīyoti rañjetuṃ samattho. Kamanīyoti kāmetabbayutto. Khamanīyoti vā pāṭho, divasampi suyyamāno khamateva, na nibbindatīti attho. Madanīyoti mānamadapurisamadajanano. Indriyāni okkhipīti ‘‘asāruppaṃ imā devatā karontī’’ti indriyāni heṭṭhā khipi, na akkhīni ummīletvā olokesi. Na khvayyo anuruddho sādiyatīti ‘‘mayaṃ naccāma gāyāma, ayyo pana anuruddho na kho sādiyati, akkhīni ummīletvā na oloketi, kiṃ mayaṃ naccitvā vā gāyitvā vā karissāmā’’ti tattheva antaradhāyiṃsu. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti tāsaṃ devatānaṃ ānubhāvaṃ disvā ‘‘katihi nu kho dhammehi samannāgato mātugāmo manāpakāyike devaloke nibbattatī’’ti imamatthaṃ pucchituṃ upasaṅkami.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๖. อนุรุทฺธสุตฺตํ • 6. Anuruddhasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑-๘. สํขิตฺตูโปสถสุตฺตาทิวณฺณนา • 1-8. Saṃkhittūposathasuttādivaṇṇanā
