| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๖. อนุรุทฺธสุตฺตวณฺณนา
6. Anuruddhasuttavaṇṇanā
๒๒๖. ฉเฎฺฐ ปุราณทุติยิกาติ อนนฺตเร อตฺตภาเว อคฺคมเหสีฯ โสภสีติ ปุเพฺพปิ โสภสิ, อิทานิปิ โสภสิฯ ทุคฺคตาติ น คติทุคฺคติยา ทุคฺคตาฯ ตา หิ สุคติยํ ฐิตา สมฺปตฺติํ อนุภวนฺติ, ปฎิปตฺติทุคฺคติยา ปน ทุคฺคตาฯ ตโต จุตา หิ ตา นิรเยปิ อุปปชฺชนฺตีติ ทุคฺคตาฯ ปติฎฺฐิตาติ สกฺกายสฺมิํ หิ ปติฎฺฐหโนฺต อฎฺฐหิ การเณหิ ปติฎฺฐาติ – รโตฺต ราควเสน ปติฎฺฐาติ, ทุโฎฺฐ โทสวเสน… มูโฬฺห โมหวเสน… วินิพโทฺธ มานวเสน… ปรามโฎฺฐ ทิฎฺฐิวเสน… ถามคโต อนุสยวเสน… อนิฎฺฐงฺคโต วิจิกิจฺฉาวเสน… วิเกฺขปคโต อุทฺธจฺจวเสน ปติฎฺฐาติฯ ตาปิ เอวํ ปติฎฺฐิตาวฯ นรเทวานนฺติ เทวนรานํฯ
226. Chaṭṭhe purāṇadutiyikāti anantare attabhāve aggamahesī. Sobhasīti pubbepi sobhasi, idānipi sobhasi. Duggatāti na gatiduggatiyā duggatā. Tā hi sugatiyaṃ ṭhitā sampattiṃ anubhavanti, paṭipattiduggatiyā pana duggatā. Tato cutā hi tā nirayepi upapajjantīti duggatā. Patiṭṭhitāti sakkāyasmiṃ hi patiṭṭhahanto aṭṭhahi kāraṇehi patiṭṭhāti – ratto rāgavasena patiṭṭhāti, duṭṭho dosavasena… mūḷho mohavasena… vinibaddho mānavasena… parāmaṭṭho diṭṭhivasena… thāmagato anusayavasena… aniṭṭhaṅgato vicikicchāvasena… vikkhepagato uddhaccavasena patiṭṭhāti. Tāpi evaṃ patiṭṭhitāva. Naradevānanti devanarānaṃ.
นตฺถิ ทานีติ สา กิร เทวธีตา เถเร พลวสิเนหา อโหสิ, ปฎิคนฺตุํ นาสกฺขิฯ กาเลน อาคนฺตฺวา ปริเวณํ สมฺมชฺชติ, มุโขทกํ ทนฺตกฎฺฐํ ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฎฺฐเปติฯ เถโร อนาวชฺชเนน ปริภุญฺชติฯ เอกสฺมิํ ทิวเส เถรสฺส ชิณฺณจีวรสฺส โจฬกภิกฺขํ จรโต สงฺการกูเฎ ทิพฺพทุสฺสํ ฐเปตฺวา ปกฺกมิฯ เถโร ตํ ทิสฺวา อุกฺขิปิตฺวา, โอโลเกโนฺต ทุสฺสนฺตํ ทิสฺวา ‘‘ทุสฺสเมต’’นฺติ ญตฺวา, ‘‘อลํ เอตฺตาวตา’’ติ อคฺคเหสิฯ เตเนวสฺส จีวรํ นิฎฺฐาสิฯ อถ เทฺว อคฺคสาวกา อนุรุทฺธเตฺถโร จาติ ตโย ชนา จีวรํ กริํสุฯ สตฺถา สูจิํ โยเชตฺวา อทาสิฯ นิฎฺฐิตจีวรสฺส ปิณฺฑาย จรโต เทวตา ปิณฺฑปาตํ สมาทเปติฯ สา กาเลน เอกิกา, กาเลน อตฺตทุติยา เถรสฺส สนฺติกํ อาคจฺฉติฯ ตทา ปน อตฺตตติยา อาคนฺตฺวา ทิวาฎฺฐาเน เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา – ‘‘มยํ มนาปกายิกา นาม มนสา อิจฺฉิติจฺฉิตรูปํ มาเปมา’’ติ อาหฯ เถโร – ‘‘เอตา เอวํ วทนฺติ, วีมํสิสฺสามิ, สพฺพา นีลกา โหนฺตู’’ติ จิเนฺตสิฯ ตา เถรสฺส มนํ ญตฺวา สพฺพาว นีลวณฺณา อเหสุํ, เอวํ ปีตโลหิตโอทาตวณฺณาติฯ ตโต จินฺตยิํสุ – ‘‘เถโร อมฺหากํ ทสฺสนํ อสฺสาเทตี’’ติ ตา สมชฺชํ กาตุํ อารทฺธา, เอกาปิ คายิ, เอกาปิ นจฺจิ, เอกาปิ อจฺฉรํ ปหริฯ เถโร อินฺทฺริยานิ โอกฺขิปิฯ ตโต – ‘‘น อมฺหากํ ทสฺสนํ เถโร อสฺสาเทตี’’ติ ญตฺวา สิเนหํ วา สนฺถวํ วา อลภมานา นิพฺพินฺทิตฺวา คนฺตุมารทฺธาฯ เถโร ตาสํ คมนภาวํ ญตฺวา – ‘‘มา ปุนปฺปุนํ อาคจฺฉิํสู’’ติ อรหตฺตํ พฺยากโรโนฺต อิมํ คาถมาหฯ ตตฺถ วิกฺขีโณติ ขีโณฯ ชาติสํสาโรติ ตตฺถ ตตฺถ ชาติสงฺขาโต สํสาโรฯ ฉฎฺฐํฯ
Natthi dānīti sā kira devadhītā there balavasinehā ahosi, paṭigantuṃ nāsakkhi. Kālena āgantvā pariveṇaṃ sammajjati, mukhodakaṃ dantakaṭṭhaṃ pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhapeti. Thero anāvajjanena paribhuñjati. Ekasmiṃ divase therassa jiṇṇacīvarassa coḷakabhikkhaṃ carato saṅkārakūṭe dibbadussaṃ ṭhapetvā pakkami. Thero taṃ disvā ukkhipitvā, olokento dussantaṃ disvā ‘‘dussameta’’nti ñatvā, ‘‘alaṃ ettāvatā’’ti aggahesi. Tenevassa cīvaraṃ niṭṭhāsi. Atha dve aggasāvakā anuruddhatthero cāti tayo janā cīvaraṃ kariṃsu. Satthā sūciṃ yojetvā adāsi. Niṭṭhitacīvarassa piṇḍāya carato devatā piṇḍapātaṃ samādapeti. Sā kālena ekikā, kālena attadutiyā therassa santikaṃ āgacchati. Tadā pana attatatiyā āgantvā divāṭṭhāne theraṃ upasaṅkamitvā – ‘‘mayaṃ manāpakāyikā nāma manasā icchiticchitarūpaṃ māpemā’’ti āha. Thero – ‘‘etā evaṃ vadanti, vīmaṃsissāmi, sabbā nīlakā hontū’’ti cintesi. Tā therassa manaṃ ñatvā sabbāva nīlavaṇṇā ahesuṃ, evaṃ pītalohitaodātavaṇṇāti. Tato cintayiṃsu – ‘‘thero amhākaṃ dassanaṃ assādetī’’ti tā samajjaṃ kātuṃ āraddhā, ekāpi gāyi, ekāpi nacci, ekāpi accharaṃ pahari. Thero indriyāni okkhipi. Tato – ‘‘na amhākaṃ dassanaṃ thero assādetī’’ti ñatvā sinehaṃ vā santhavaṃ vā alabhamānā nibbinditvā gantumāraddhā. Thero tāsaṃ gamanabhāvaṃ ñatvā – ‘‘mā punappunaṃ āgacchiṃsū’’ti arahattaṃ byākaronto imaṃ gāthamāha. Tattha vikkhīṇoti khīṇo. Jātisaṃsāroti tattha tattha jātisaṅkhāto saṃsāro. Chaṭṭhaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๖. อนุรุทฺธสุตฺตํ • 6. Anuruddhasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๖. อนุรุทฺธสุตฺตวณฺณนา • 6. Anuruddhasuttavaṇṇanā
