Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అపదాన-అట్ఠకథా • Apadāna-aṭṭhakathā |
౩-౪. అనురుద్ధత్థేరఅపదానవణ్ణనా
3-4. Anuruddhattheraapadānavaṇṇanā
సుమేధం భగవన్తాహన్తిఆదికం ఆయస్మతో అనురుద్ధత్థేరస్స అపదానం. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయాని పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే విభవసమ్పన్నే కుటుమ్బికకులే నిబ్బత్తి. వయప్పత్తో ఏకదివసం విహారం గన్త్వా సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుణన్తో సత్థారా ఏకం భిక్ఖుం దిబ్బచక్ఖుకానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా సయమ్పి తం దానం పత్థేత్వా సతసహస్సభిక్ఖుపరివారస్స భగవతో సత్తాహం మహాదానం పవత్తేత్వా సత్తమే దివసే భగవతో భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ ఉత్తమాని వత్థాని దత్వా పణిధానం అకాసి. సత్థాపిస్స అనన్తరాయేన సమిజ్ఝనభావం దిస్వా ‘‘అనాగతే గోతమస్స సమ్మాసమ్బుద్ధస్స సాసనే దిబ్బచక్ఖుకానం అగ్గో భవిస్సతీ’’తి బ్యాకాసి. సోపి తత్థ పుఞ్ఞాని కరోన్తో సత్థరి పరినిబ్బుతే సత్తయోజనికే కనకథూపే బహుకంసపాతియో దీపరుక్ఖేహి దీపకపల్లికాహి చ ‘‘దిబ్బచక్ఖుఞాణస్స ఉపనిస్సయో హోతూ’’తి ఉళారం దీపపూజం అకాసి. ఏవం యావజీవం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో కస్సపస్స భగవతో కాలే బారాణసియం కుటుమ్బికగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో సత్థరి పరినిబ్బుతే నిట్ఠితే యోజనికే కనకథూపే బహుకంసపాతియో సప్పిమణ్డస్స పూరేత్వా మజ్ఝే చ ఏకేకం గుళపిణ్డం ఠపేత్వా ముఖవట్టియా ముఖవట్టిం ఫుసాపేన్తో చేతియం పరిక్ఖిపాపేసి. అత్తనా గహితకంసపాతిం సప్పిమణ్డస్స పూరేత్వా సహస్సవట్టియో జాలాపేత్వా సీసే ఠపేత్వా సబ్బరత్తిం చేతియం అనుపరియాయి.
Sumedhaṃbhagavantāhantiādikaṃ āyasmato anuruddhattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle vibhavasampanne kuṭumbikakule nibbatti. Vayappatto ekadivasaṃ vihāraṃ gantvā satthu santike dhammaṃ suṇanto satthārā ekaṃ bhikkhuṃ dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ dānaṃ patthetvā satasahassabhikkhuparivārassa bhagavato sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā sattame divase bhagavato bhikkhusaṅghassa ca uttamāni vatthāni datvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate gotamassa sammāsambuddhassa sāsane dibbacakkhukānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākāsi. Sopi tattha puññāni karonto satthari parinibbute sattayojanike kanakathūpe bahukaṃsapātiyo dīparukkhehi dīpakapallikāhi ca ‘‘dibbacakkhuñāṇassa upanissayo hotū’’ti uḷāraṃ dīpapūjaṃ akāsi. Evaṃ yāvajīvaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle bārāṇasiyaṃ kuṭumbikagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute niṭṭhite yojanike kanakathūpe bahukaṃsapātiyo sappimaṇḍassa pūretvā majjhe ca ekekaṃ guḷapiṇḍaṃ ṭhapetvā mukhavaṭṭiyā mukhavaṭṭiṃ phusāpento cetiyaṃ parikkhipāpesi. Attanā gahitakaṃsapātiṃ sappimaṇḍassa pūretvā sahassavaṭṭiyo jālāpetvā sīse ṭhapetvā sabbarattiṃ cetiyaṃ anupariyāyi.
ఏవం తస్మిమ్పి అత్తభావే యావజీవం కుసలం కత్వా దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా తత్థ యావతాయుకం ఠత్వా తతో చుతో అనుప్పన్నే బుద్ధే బారాణసియంయేవ దుగ్గతకులే నిబ్బత్తి, ‘‘అన్నభారో’’తిస్స నామం అహోసి. సో సుమనసేట్ఠిస్స నామ గేహే కమ్మం కరోన్తో జీవతి. ఏకదివసం సో ఉపరిట్ఠం నామ పచ్చేకబుద్ధం నిరోధసమాపత్తితో వుట్ఠాయ గన్ధమాదనపబ్బతతో ఆకాసేనాగన్త్వా బారాణసీనగరద్వారే ఓతరిత్వా చీవరం పారుపిత్వా నగరే పిణ్డాయ చరన్తం దిస్వా పసన్నమానసో పత్తం గహేత్వా అత్తనో అత్థాయ ఠపితం భాగభత్తం పత్తే పక్ఖిపిత్వా పచ్చేకబుద్ధస్స దాతుకామో ఆరభి. భరియాపిస్స అత్తనో భాగభత్తఞ్చ తత్థేవ పక్ఖిపి. సో తం నేత్వా పచ్చేకబుద్ధస్స హత్థే ఠపేసి. పచ్చేకబుద్ధో తం గహేత్వా అనుమోదనం కత్వా పక్కామి. తం దివసం సుమనసేట్ఠిస్స ఛత్తే అధివత్థా దేవతా – ‘‘అహో దానం, పరమదానం, ఉపరిట్ఠే సుప్పతిట్ఠిత’’న్తి మహాసద్దేన అనుమోది. తం సుత్వా సుమనసేట్ఠి – ‘‘ఏవం దేవతాయ అనుమోదితం ఇదమేవ ఉత్తమదాన’’న్తి చిన్తేత్వా తత్థ పత్తిం యాచి. అన్నభారో పన తస్స పత్తిం అదాసి. తేన పసన్నచిత్తో సుమనసేట్ఠి తస్స సహస్సం దత్వా ‘‘ఇతో పట్ఠాయ తుయ్హం సహత్థేన కమ్మకరణకిచ్చం నత్థి, పతిరూపం గేహం కత్వా నిచ్చం వసాహీ’’తి ఆహ.
Evaṃ tasmimpi attabhāve yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto anuppanne buddhe bārāṇasiyaṃyeva duggatakule nibbatti, ‘‘annabhāro’’tissa nāmaṃ ahosi. So sumanaseṭṭhissa nāma gehe kammaṃ karonto jīvati. Ekadivasaṃ so upariṭṭhaṃ nāma paccekabuddhaṃ nirodhasamāpattito vuṭṭhāya gandhamādanapabbatato ākāsenāgantvā bārāṇasīnagaradvāre otaritvā cīvaraṃ pārupitvā nagare piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso pattaṃ gahetvā attano atthāya ṭhapitaṃ bhāgabhattaṃ patte pakkhipitvā paccekabuddhassa dātukāmo ārabhi. Bhariyāpissa attano bhāgabhattañca tattheva pakkhipi. So taṃ netvā paccekabuddhassa hatthe ṭhapesi. Paccekabuddho taṃ gahetvā anumodanaṃ katvā pakkāmi. Taṃ divasaṃ sumanaseṭṭhissa chatte adhivatthā devatā – ‘‘aho dānaṃ, paramadānaṃ, upariṭṭhe suppatiṭṭhita’’nti mahāsaddena anumodi. Taṃ sutvā sumanaseṭṭhi – ‘‘evaṃ devatāya anumoditaṃ idameva uttamadāna’’nti cintetvā tattha pattiṃ yāci. Annabhāro pana tassa pattiṃ adāsi. Tena pasannacitto sumanaseṭṭhi tassa sahassaṃ datvā ‘‘ito paṭṭhāya tuyhaṃ sahatthena kammakaraṇakiccaṃ natthi, patirūpaṃ gehaṃ katvā niccaṃ vasāhī’’ti āha.
యస్మా నిరోధసమాపత్తితో వుట్ఠితస్స పచ్చేకబుద్ధస్స దిన్నపిణ్డపాతో తం దివసమేవ ఉళారవిపాకో హోతి, తస్మా సుమనసేట్ఠి రఞ్ఞో సన్తికం గచ్ఛన్తో తం గహేత్వా అగమాసి. రాజా పన తం ఆదరవసేన ఓలోకేసి. సేట్ఠి – ‘‘మహారాజ, అయం ఓలోకేతబ్బయుత్తోయేవా’’తి వత్వా తదా తేన కతకమ్మం అత్తనాపిస్స సహస్సదిన్నభావఞ్చ కథేసి. తం సుత్వా రాజా తస్స తుస్సిత్వా సహస్సం దత్వా ‘‘అసుకస్మిం ఠానే గేహం కత్వా వసాహీ’’తి గేహట్ఠానమస్స ఆణాపేసి. తస్స తం ఠానం సోధాపేన్తస్స మహన్తా మహన్తా నిధికుమ్భియో ఉట్ఠహింసు. సో తా దిస్వా రఞ్ఞో ఆరోచేసి. రాజా సబ్బం ధనం ఉద్ధరాపేత్వా రాసికతం దిస్వా – ‘‘ఏత్తకం ధనం ఇమస్మిం నగరే కస్స గేహే అత్థీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘న కస్సచి, దేవా’’తి. ‘‘తేన హి అయం అన్నభారో ఇమస్మిం నగరే మహాధనసేట్ఠి నామ హోతూ’’తి తం దివసమేవ తస్స సేట్ఠిఛత్తం ఉస్సాపేసి.
Yasmā nirodhasamāpattito vuṭṭhitassa paccekabuddhassa dinnapiṇḍapāto taṃ divasameva uḷāravipāko hoti, tasmā sumanaseṭṭhi rañño santikaṃ gacchanto taṃ gahetvā agamāsi. Rājā pana taṃ ādaravasena olokesi. Seṭṭhi – ‘‘mahārāja, ayaṃ oloketabbayuttoyevā’’ti vatvā tadā tena katakammaṃ attanāpissa sahassadinnabhāvañca kathesi. Taṃ sutvā rājā tassa tussitvā sahassaṃ datvā ‘‘asukasmiṃ ṭhāne gehaṃ katvā vasāhī’’ti gehaṭṭhānamassa āṇāpesi. Tassa taṃ ṭhānaṃ sodhāpentassa mahantā mahantā nidhikumbhiyo uṭṭhahiṃsu. So tā disvā rañño ārocesi. Rājā sabbaṃ dhanaṃ uddharāpetvā rāsikataṃ disvā – ‘‘ettakaṃ dhanaṃ imasmiṃ nagare kassa gehe atthī’’ti pucchi. ‘‘Na kassaci, devā’’ti. ‘‘Tena hi ayaṃ annabhāro imasmiṃ nagare mahādhanaseṭṭhi nāma hotū’’ti taṃ divasameva tassa seṭṭhichattaṃ ussāpesi.
సో సేట్ఠి హుత్వా యావజీవం కల్యాణకమ్మం కత్వా దేవలోకే నిబ్బత్తో, దీఘరత్తం దేవమనుస్సేసు సంసరిత్వా అమ్హాకం భగవతో ఉప్పజ్జనకకాలే కపిలవత్థునగరే సుక్కోదనసక్కస్స గేహే పటిసన్ధిం గణ్హి. తస్స జాతస్స అనురుద్ధోతి నామం అకంసు. సో మహానామసక్కస్స కనిట్ఠభాతా భగవతో చూళపితు పుత్తో పరమసుఖుమాలో మహాపుఞ్ఞో అహోసి. సువణ్ణపాతియంయేవ చస్స భత్తం ఉప్పజ్జి. అథస్స మాతా ఏకదివసం ‘‘మమ పుత్తో నత్థీతి పదం న జానాతి, తం జానాపేస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా ఏకం సువణ్ణపాతిం తుచ్ఛకంయేవ అఞ్ఞాయ సువణ్ణపాతియా పిదహిత్వా తస్స పేసేసి, అన్తరామగ్గే దేవతా తం, దిబ్బపూవేహి పూరేసుం. ఏవం మహాపుఞ్ఞో తిణ్ణం ఉతూనం అనుచ్ఛవికేసు తీసు పాసాదేసు అలఙ్కతనాటకిత్థీహి పరివుతో దేవో వియ మహాసమ్పత్తిం అనుభవి.
So seṭṭhi hutvā yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā devaloke nibbatto, dīgharattaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato uppajjanakakāle kapilavatthunagare sukkodanasakkassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa jātassa anuruddhoti nāmaṃ akaṃsu. So mahānāmasakkassa kaniṭṭhabhātā bhagavato cūḷapitu putto paramasukhumālo mahāpuñño ahosi. Suvaṇṇapātiyaṃyeva cassa bhattaṃ uppajji. Athassa mātā ekadivasaṃ ‘‘mama putto natthīti padaṃ na jānāti, taṃ jānāpessāmī’’ti cintetvā ekaṃ suvaṇṇapātiṃ tucchakaṃyeva aññāya suvaṇṇapātiyā pidahitvā tassa pesesi, antarāmagge devatā taṃ, dibbapūvehi pūresuṃ. Evaṃ mahāpuñño tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavikesu tīsu pāsādesu alaṅkatanāṭakitthīhi parivuto devo viya mahāsampattiṃ anubhavi.
అమ్హాకమ్పి బోధిసత్తో తస్మిం సమయే తుసితపురా చవిత్వా సుద్ధోదనమహారాజస్స అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తిత్వా అనుక్కమేన వుద్ధిప్పత్తో ఏకూనతింస వస్సాని అగారమజ్ఝే వసిత్వా మహాభినిక్ఖమనం నిక్ఖమిత్వా అనుక్కమేన పటివిద్ధసబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణో బోధిమణ్డే సత్తసత్తాహం వీతినామేత్వా ఇసిపతనే మిగదాయే ధమ్మచక్కం పవత్తేత్వా లోకానుగ్గహం కరోన్తో రాజగహం గన్త్వా వేళువనే విహాసి. తదా సుద్ధోదనమహారాజా – ‘‘పుత్తో కిర మే రాజగహం అనుప్పత్తో; గచ్ఛథ, భణే, మమ పుత్తం ఆనేథా’’తి సహస్ససహస్సపరివారే దస అమచ్చే పేసేసి. తే సబ్బే ఏహిభిక్ఖుపబ్బజ్జాయ పబ్బజింసు. తేసు ఉదాయిత్థేరేన చారికాగమనం ఆయాచితో భగవా వీసతిసహస్సఖీణాసవపరివుతో రాజగహతో నిక్ఖమిత్వా కపిలవత్థుపురం గన్త్వా ఞాతిసమాగమే అనేకాని పాటిహారియాని దస్సేత్వా పాటిహారియవిచిత్తం ధమ్మదేసనం కథేత్వా మహాజనం అమతపానం పాయేత్వా దుతియదివసే పత్తచీవరమాదాయ నగరద్వారే ఠత్వా ‘‘కిం ను ఖో కులనగరం ఆగతానం సబ్బబుద్ధానం ఆచిణ్ణ’’న్తి ఆవజ్జమానో ‘‘సపదానం పిణ్డాయ చరణం ఆచిణ్ణ’’న్తి ఞత్వా సపదానం పిణ్డాయ చరతి. రాజా ‘‘పుత్తో తే పిణ్డాయ చరతీ’’తి సుత్వా తురితతురితో ఆగన్త్వా అన్తరవీథియం ధమ్మం సుత్వా అత్తనో నివేసనం పవేసేత్వా మహన్తం సక్కారసమ్మానం అకాసి. భగవా తత్థ కత్తబ్బం ఞాతిసఙ్గహం కత్వా రాహులకుమారం పబ్బాజేత్వా నచిరస్సేవ కపిలవత్థునగరతో మల్లరట్ఠే చారికం చరమానో అనుపియమ్బవనం పాపుణి.
Amhākampi bodhisatto tasmiṃ samaye tusitapurā cavitvā suddhodanamahārājassa aggamahesiyā kucchimhi nibbattitvā anukkamena vuddhippatto ekūnatiṃsa vassāni agāramajjhe vasitvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anukkamena paṭividdhasabbaññutaññāṇo bodhimaṇḍe sattasattāhaṃ vītināmetvā isipatane migadāye dhammacakkaṃ pavattetvā lokānuggahaṃ karonto rājagahaṃ gantvā veḷuvane vihāsi. Tadā suddhodanamahārājā – ‘‘putto kira me rājagahaṃ anuppatto; gacchatha, bhaṇe, mama puttaṃ ānethā’’ti sahassasahassaparivāre dasa amacce pesesi. Te sabbe ehibhikkhupabbajjāya pabbajiṃsu. Tesu udāyittherena cārikāgamanaṃ āyācito bhagavā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto rājagahato nikkhamitvā kapilavatthupuraṃ gantvā ñātisamāgame anekāni pāṭihāriyāni dassetvā pāṭihāriyavicittaṃ dhammadesanaṃ kathetvā mahājanaṃ amatapānaṃ pāyetvā dutiyadivase pattacīvaramādāya nagaradvāre ṭhatvā ‘‘kiṃ nu kho kulanagaraṃ āgatānaṃ sabbabuddhānaṃ āciṇṇa’’nti āvajjamāno ‘‘sapadānaṃ piṇḍāya caraṇaṃ āciṇṇa’’nti ñatvā sapadānaṃ piṇḍāya carati. Rājā ‘‘putto te piṇḍāya caratī’’ti sutvā turitaturito āgantvā antaravīthiyaṃ dhammaṃ sutvā attano nivesanaṃ pavesetvā mahantaṃ sakkārasammānaṃ akāsi. Bhagavā tattha kattabbaṃ ñātisaṅgahaṃ katvā rāhulakumāraṃ pabbājetvā nacirasseva kapilavatthunagarato mallaraṭṭhe cārikaṃ caramāno anupiyambavanaṃ pāpuṇi.
తస్మిం సమయే సుద్ధోదనమహారాజా సాకియగణం సన్నిపాతేత్వా ఆహ – ‘‘సచే మమ పుత్తో అగారం అజ్ఝావసిస్స, రాజా అభవిస్స చక్కవత్తీ సత్తరతనసమ్పన్నో ఖత్తియగణపరివారో, నత్తాపి మే రాహులకుమారో ఖత్తియగణేన సద్ధిం తం పరివారేత్వా అచరిస్స, తుమ్హేపి ఏతమత్థం జానాథ. ఇదాని పన మమ పుత్తో బుద్ధో జాతో, ఖత్తియావాస్స పరివారా హోన్తు, తుమ్హే ఏకేకకులతో ఏకేకం దారకం దేథా’’తి. ఏవం వుత్తే ఏకప్పహారేనేవ ద్వేఅసీతిసహస్సఖత్తియకుమారా పబ్బజింసు.
Tasmiṃ samaye suddhodanamahārājā sākiyagaṇaṃ sannipātetvā āha – ‘‘sace mama putto agāraṃ ajjhāvasissa, rājā abhavissa cakkavattī sattaratanasampanno khattiyagaṇaparivāro, nattāpi me rāhulakumāro khattiyagaṇena saddhiṃ taṃ parivāretvā acarissa, tumhepi etamatthaṃ jānātha. Idāni pana mama putto buddho jāto, khattiyāvāssa parivārā hontu, tumhe ekekakulato ekekaṃ dārakaṃ dethā’’ti. Evaṃ vutte ekappahāreneva dveasītisahassakhattiyakumārā pabbajiṃsu.
తస్మిం సమయే మహానామో సక్కో కుటుమ్బసామికో, సో అత్తనో కనిట్ఠం అనురుద్ధం సక్కం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతదవోచ – ‘‘ఏతరహి, తాత అనురుద్ధ, అభిఞ్ఞాతా అభిఞ్ఞాతా సక్యకుమారా భగవన్తం పబ్బజితం అనుపబ్బజన్తి, అమ్హాకఞ్చ కులా నత్థి కోచి అగారస్మా అనగారియం పబ్బజితో, తేన హి త్వం వా పబ్బజాహి, అహం వా పబ్బజిస్సామీ’’తి. తం సుత్వా అనురుద్ధో ఘరావాసే రుచిం అకత్వా అత్తసత్తమో అగారస్మా అనగారియం పబ్బజితో. తస్స పబ్బజ్జానుక్కమో సఙ్ఘభేదకక్ఖన్ధకే (చూళవ॰ ౩౩౦ ఆదయో) ఆగతోయేవ. ఏవం అనుపియం గన్త్వా పబ్బజితేసు పన తేసు తస్మింయేవ అన్తోవస్సే భద్దియత్థేరో అరహత్తం పాపుణి, అనురుద్ధత్థేరో దిబ్బచక్ఖుం నిబ్బత్తేసి, దేవదత్తో అట్ఠ సమాపత్తియో నిబ్బత్తేసి, ఆనన్దత్థేరో సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠాసి, భగుత్థేరో చ కిమిలత్థేరో చ పచ్ఛా అరహత్తం పాపుణింసు. తేసం సబ్బేసమ్పి థేరానం అత్తనో అత్తనో ఆగతట్ఠానేసు పుబ్బపత్థనాభినీహారో ఆవి భవిస్సతి. అయం అనురుద్ధత్థేరో ధమ్మసేనాపతిస్స సన్తికే కమ్మట్ఠానం గహేత్వా చేతియరట్ఠే పాచీనవంసదాయం గన్త్వా సమణధమ్మం కరోన్తో సత్త మహాపురిసవితక్కే వితక్కేసి, అట్ఠమే కిలమతి. సత్థా ‘‘అనురుద్ధో అట్ఠమే మహాపురిసవితక్కే కిలమతీ’’తి ఞత్వా ‘‘తస్స సఙ్కప్పం పూరేస్సామీ’’తి తత్థ గన్త్వా పఞ్ఞత్తవరబుద్ధాసనే నిసిన్నో అట్ఠమం మహాపురిసవితక్కం పూరేత్వా చతుపచ్చయసన్తోసభావనారామపటిమణ్డితం మహాఅరియవంసపటిపదం కథేత్వా ఆకాసే ఉప్పతిత్వా భేసకలావనమేవ గతో.
Tasmiṃ samaye mahānāmo sakko kuṭumbasāmiko, so attano kaniṭṭhaṃ anuruddhaṃ sakkaṃ upasaṅkamitvā etadavoca – ‘‘etarahi, tāta anuruddha, abhiññātā abhiññātā sakyakumārā bhagavantaṃ pabbajitaṃ anupabbajanti, amhākañca kulā natthi koci agārasmā anagāriyaṃ pabbajito, tena hi tvaṃ vā pabbajāhi, ahaṃ vā pabbajissāmī’’ti. Taṃ sutvā anuruddho gharāvāse ruciṃ akatvā attasattamo agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Tassa pabbajjānukkamo saṅghabhedakakkhandhake (cūḷava. 330 ādayo) āgatoyeva. Evaṃ anupiyaṃ gantvā pabbajitesu pana tesu tasmiṃyeva antovasse bhaddiyatthero arahattaṃ pāpuṇi, anuruddhatthero dibbacakkhuṃ nibbattesi, devadatto aṭṭha samāpattiyo nibbattesi, ānandatthero sotāpattiphale patiṭṭhāsi, bhagutthero ca kimilatthero ca pacchā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tesaṃ sabbesampi therānaṃ attano attano āgataṭṭhānesu pubbapatthanābhinīhāro āvi bhavissati. Ayaṃ anuruddhatthero dhammasenāpatissa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā cetiyaraṭṭhe pācīnavaṃsadāyaṃ gantvā samaṇadhammaṃ karonto satta mahāpurisavitakke vitakkesi, aṭṭhame kilamati. Satthā ‘‘anuruddho aṭṭhame mahāpurisavitakke kilamatī’’ti ñatvā ‘‘tassa saṅkappaṃ pūressāmī’’ti tattha gantvā paññattavarabuddhāsane nisinno aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ pūretvā catupaccayasantosabhāvanārāmapaṭimaṇḍitaṃ mahāariyavaṃsapaṭipadaṃ kathetvā ākāse uppatitvā bhesakalāvanameva gato.
థేరో తథాగతే గతమత్తేయేవ తేవిజ్జో మహాఖీణాసవో హుత్వా ‘‘సత్థా మయ్హం మనం జానిత్వా ఆగన్త్వా అట్ఠమం మహాపురిసవితక్కం పూరేత్వా అదాసి, సో చ మే మనోరథో మత్థకం పత్తో’’తి బుద్ధానం ధమ్మదేసనం అత్తనో చ పటివేధధమ్మం ఆరబ్భ ఇమా ఉదానగాథా అభాసి –
Thero tathāgate gatamatteyeva tevijjo mahākhīṇāsavo hutvā ‘‘satthā mayhaṃ manaṃ jānitvā āgantvā aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ pūretvā adāsi, so ca me manoratho matthakaṃ patto’’ti buddhānaṃ dhammadesanaṃ attano ca paṭivedhadhammaṃ ārabbha imā udānagāthā abhāsi –
‘‘మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, సత్థా లోకే అనుత్తరో;
‘‘Mama saṅkappamaññāya, satthā loke anuttaro;
మనోమయేన కాయేన, ఇద్ధియా ఉపసఙ్కమి.
Manomayena kāyena, iddhiyā upasaṅkami.
‘‘యదా మే అహు సఙ్కప్పో, తతో ఉత్తరి దేసయి;
‘‘Yadā me ahu saṅkappo, tato uttari desayi;
నిప్పపఞ్చరతో బుద్ధో, నిప్పపఞ్చమదేసయి.
Nippapañcarato buddho, nippapañcamadesayi.
‘‘తస్సాహం ధమ్మమఞ్ఞాయ, విహాసిం సాసనే రతో;
‘‘Tassāhaṃ dhammamaññāya, vihāsiṃ sāsane rato;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి. (థేరగా॰ ౯౦౧-౯౦౩);
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. (theragā. 901-903);
అథ నం అపరభాగే సత్థా జేతవనే మహావిహారే విహరన్తో ‘‘దిబ్బచక్ఖుకానం భిక్ఖూనం అనురుద్ధో అగ్గో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౯౨) అగ్గట్ఠానే ఠపేసి.
Atha naṃ aparabhāge satthā jetavane mahāvihāre viharanto ‘‘dibbacakkhukānaṃ bhikkhūnaṃ anuruddho aggo’’ti (a. ni. 1.192) aggaṭṭhāne ṭhapesi.
౪౨౧. ఏవం సో భగవతో సన్తికా దిబ్బచక్ఖుకానం అగ్గట్ఠానం లభిత్వా అత్తనో పుబ్బకమ్మం సరిత్వా సోమనస్సవసేన పుబ్బచరితాపదానం పకాసేన్తో సుమేధం భగవన్తాహన్తిఆదిమాహ. తత్థ సున్దరా ఉపట్ఠాపనపఞ్ఞా మగ్గఫలపఞ్ఞా విపస్సనాపఞ్ఞా చతుపటిసమ్భిదాదిసఙ్ఖాతా మేధా యస్స భగవతో సో సుమేధో, తం సుమేధం భాగ్యసమ్పన్నత్తా భగవన్తం లోకస్స జేట్ఠం సేట్ఠం పధానభూతం సంసారతో పఠమం నిగ్గతం నరానం ఆసభం పురేచారికం వూపకట్ఠం వివేకభూతం గణసఙ్గణికారామతో అపగతం విహరన్తం అహం అద్దసన్తి సమ్బన్ధో.
421. Evaṃ so bhagavato santikā dibbacakkhukānaṃ aggaṭṭhānaṃ labhitvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento sumedhaṃ bhagavantāhantiādimāha. Tattha sundarā upaṭṭhāpanapaññā maggaphalapaññā vipassanāpaññā catupaṭisambhidādisaṅkhātā medhā yassa bhagavato so sumedho, taṃ sumedhaṃ bhāgyasampannattā bhagavantaṃ lokassa jeṭṭhaṃ seṭṭhaṃ padhānabhūtaṃ saṃsārato paṭhamaṃ niggataṃ narānaṃ āsabhaṃ purecārikaṃ vūpakaṭṭhaṃ vivekabhūtaṃ gaṇasaṅgaṇikārāmato apagataṃ viharantaṃ ahaṃ addasanti sambandho.
౪౨౨. సబ్బధమ్మానం సయమేవ బుద్ధత్తా సమ్బుద్ధం, ఉపగన్త్వాన సమీపం గన్త్వాతి అత్థో. అఞ్జలిం పగ్గహేత్వానాతి దసఙ్గులిపుటం ముద్ధని కత్వాతి అత్థో. సేసం ఉత్తానత్థమేవ.
422. Sabbadhammānaṃ sayameva buddhattā sambuddhaṃ, upagantvāna samīpaṃ gantvāti attho. Añjaliṃ paggahetvānāti dasaṅgulipuṭaṃ muddhani katvāti attho. Sesaṃ uttānatthameva.
౪౩౦. దివా రత్తిఞ్చ పస్సామీతి తదా దేవలోకే చ మనుస్సలోకే చ ఉప్పన్నకాలే మంసచక్ఖునా సమన్తతో యోజనం పస్సామీతి అత్థో.
430.Divā rattiñca passāmīti tadā devaloke ca manussaloke ca uppannakāle maṃsacakkhunā samantato yojanaṃ passāmīti attho.
౪౩౧. సహస్సలోకం ఞాణేనాతి పఞ్ఞాచక్ఖునా సహస్సచక్కవాళం పస్సామీతి అత్థో. సత్థు సాసనేతి ఇదాని గోతమస్స భగవతో సాసనే. దీపదానస్స దీపపూజాయ ఇదం ఫలం, ఇమినా ఫలేన దిబ్బచక్ఖుం అనుప్పత్తో పటిలద్ధో ఉప్పాదేసిన్తి అత్థో.
431.Sahassalokaṃ ñāṇenāti paññācakkhunā sahassacakkavāḷaṃ passāmīti attho. Satthu sāsaneti idāni gotamassa bhagavato sāsane. Dīpadānassa dīpapūjāya idaṃ phalaṃ, iminā phalena dibbacakkhuṃ anuppatto paṭiladdho uppādesinti attho.
అనురుద్ధత్థేరఅపదానవణ్ణనా సమత్తా.
Anuruddhattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / అపదానపాళి • Apadānapāḷi / ౩-౪. అనురుద్ధత్థేరఅపదానం • 3-4. Anuruddhattheraapadānaṃ