| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / பஞ்சபகரண-மூலடீகா • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
7. அனுஸயயமகங்
7. Anusayayamakaṃ
பரிச்சே²த³பரிச்சி²ன்னுத்³தே³ஸவாரவண்ணனா
Paricchedaparicchinnuddesavāravaṇṇanā
1. பச்சயபரிக்³க³ஹபரியோஸானா ஞாதபரிஞ்ஞாதி பச்சயதீ³பகேன மூலயமகேன ஞாதபரிஞ்ஞங் , க²ந்தா⁴தீ³ஸு தீரணபா³ஹுல்லதோ க²ந்தா⁴தி³யமகேஹி தீரணபரிஞ்ஞஞ்ச விபா⁴வெத்வா அனுஸயபஹானந்தா பஹானபரிஞ்ஞாதி பஹாதப்³ப³முத்³த⁴பூ⁴தேஹி அனுஸயேஹி பஹானபரிஞ்ஞங் விபா⁴வேதுங் அனுஸயயமகங் ஆரத்³த⁴ங். லப்³ப⁴மானவஸேனாதி அனுஸயபா⁴வேன லப்³ப⁴மானானங் வஸேனாதி அத்தோ². தீஹாகாரேஹி அனுஸயானங் கா³ஹாபனங் தேஸு ததா² அக்³க³ஹிதேஸு அனுஸயவாராதி³பாளியா து³ரவபோ³த⁴த்தா.
1. Paccayapariggahapariyosānā ñātapariññāti paccayadīpakena mūlayamakena ñātapariññaṃ , khandhādīsu tīraṇabāhullato khandhādiyamakehi tīraṇapariññañca vibhāvetvā anusayapahānantā pahānapariññāti pahātabbamuddhabhūtehi anusayehi pahānapariññaṃ vibhāvetuṃ anusayayamakaṃ āraddhaṃ. Labbhamānavasenāti anusayabhāvena labbhamānānaṃ vasenāti attho. Tīhākārehi anusayānaṃ gāhāpanaṃ tesu tathā aggahitesu anusayavārādipāḷiyā duravabodhattā.
அயங் பனெத்த² புரிமேஸூதி ஏதேஸு ஸானுஸயவாராதீ³ஸு புரிமேஸூதி அத்தோ². அத்த²விஸேஸாபா⁴வதோ ‘‘காமதா⁴துங் வா பன உபபஜ்ஜந்தஸ்ஸ காமதா⁴துயா சுதஸ்ஸ, ரூபதா⁴துங் வா பன உபபஜ்ஜந்தஸ்ஸ காமதா⁴துயா சுதஸ்ஸா’’தி ஏவமாதீ³ஹி அவுச்சமானே கத²மயங் யமகதே³ஸனா ஸியாதி? நாயங் யமகதே³ஸனா, புரிமவாரேஹி பன யமகவஸேன தே³ஸிதானங் அனுஸயானங் சுதிஉபபத்திவஸேன அனுஸயட்டா²னபரிச்சே²த³த³ஸ்ஸனங். யமகதே³ஸனாபா³ஹுல்லதோ பன ஸப்³ப³வாரஸமுதா³யஸ்ஸ அனுஸயயமகந்தி நாமங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். அத² வா படிலோமபுச்சா²பி அத்த²வஸேன லப்³ப⁴ந்தி, அத்த²விஸேஸாபா⁴வதோ பன ந வுத்தாதி லப்³ப⁴மானதாவஸேன ஏதிஸ்ஸாபி தே³ஸனாய யமகதே³ஸனதா வேதி³தப்³பா³.
Ayaṃ panettha purimesūti etesu sānusayavārādīsu purimesūti attho. Atthavisesābhāvato ‘‘kāmadhātuṃ vā pana upapajjantassa kāmadhātuyā cutassa, rūpadhātuṃ vā pana upapajjantassa kāmadhātuyā cutassā’’ti evamādīhi avuccamāne kathamayaṃ yamakadesanā siyāti? Nāyaṃ yamakadesanā, purimavārehi pana yamakavasena desitānaṃ anusayānaṃ cutiupapattivasena anusayaṭṭhānaparicchedadassanaṃ. Yamakadesanābāhullato pana sabbavārasamudāyassa anusayayamakanti nāmaṃ daṭṭhabbaṃ. Atha vā paṭilomapucchāpi atthavasena labbhanti, atthavisesābhāvato pana na vuttāti labbhamānatāvasena etissāpi desanāya yamakadesanatā veditabbā.
அனுரூபங் காரணங் லபி⁴த்வா உப்பஜ்ஜந்தீதி ஏதேன காரணலாபே⁴ உப்பத்திஅரஹதங் த³ஸ்ஸேதி. அப்பஹீனா ஹி அனுஸயா காரணலாபே⁴ ஸதி உப்பஜ்ஜந்தி. யாவ ச மக்³கே³ன தேஸங் அனுப்பத்திஅரஹதா ந கதா ஹோதி, தாவ தே ஏவங்பகாரா ஏவாதி ‘‘அனுஸயா’’தி வுச்சந்தி. ஸோ ஏவங்பகாரோ உப்பஜ்ஜதி-ஸத்³தே³ன க³ஹிதோ, ந க²ந்த⁴யமகாதீ³ஸு விய உப்பஜ்ஜமானதா. தேனேவ ‘‘யஸ்ஸ காமராகா³னுஸயோ உப்பஜ்ஜதி, தஸ்ஸ படிகா⁴னுஸயோ உப்பஜ்ஜதீதி? ஆமந்தா’’திஆதி³னா உப்பஜ்ஜனவாரோ அனுஸயவாரேன நின்னானாகரணோ விப⁴த்தோ. அனுரூபங் காரணங் பன லபி⁴த்வா யே உப்பஜ்ஜிங்ஸு உப்பஜ்ஜமானா ச, தேபி அப்பஹீனட்டே²ன தா²மக³தா அஹேஸுங் ப⁴வந்தி ச. உப்பத்திஅரஹதாய ஏவ ச தே உப்பஜ்ஜிங்ஸு உப்பஜ்ஜந்தி ச, ந ச அதீதானாக³தபச்சுப்பன்னதோ அஞ்ஞே உப்பத்திஅரஹா நாம அத்தி², தஸ்மா ஸப்³பே³ அதீதானாக³தபச்சுப்பன்னா காமராகா³த³யோ ‘‘அனுஸயா’’தி வுச்சந்தி. அப்பஹீனட்டே²னேவ ஹி அனுஸயா, அப்பஹீனா ச அதீதாத³யோ ஏவ, மக்³க³ஸ்ஸ பன தாதி³ஸானங் அனுப்பத்திஅரஹதாபாத³னேன அனுஸயப்பஹானங் ஹோதீதி. அப்பஹீனாகாரோ நாம த⁴ம்மாகாரோ, ந த⁴ம்மோ, த⁴ம்மோ ஏவ ச உப்பஜ்ஜதீதி இமினா அதி⁴ப்பாயேனாஹ ‘‘அப்பஹீனாகாரோ ச உப்பஜ்ஜதீதி வத்துங் ந யுஜ்ஜதீ’’தி. ஸத்தானுஸயாதி எத்த² யதி³ அப்பஹீனட்டே²ன ஸந்தானே அனுஸெந்தீதி அனுஸயா, அத² கஸ்மா ஸத்தேவ வுத்தா, நனு ஸத்தானுஸயதோ அஞ்ஞேஸம்பி கிலேஸானங் அப்பஹீனத்தா அனுஸயபா⁴வோ ஆபஜ்ஜதீதி சே? நாபஜ்ஜதி, அப்பஹீனமத்தஸ்ஸேவ அனுஸயபா⁴வஸ்ஸ அவுத்தத்தா. வுத்தஞ்ஹி ‘‘அனுஸயோதி பன அப்பஹீனட்டே²ன தா²மக³தகிலேஸோ வுச்சதீ’’தி (யம॰ அட்ட²॰ அனுஸயயமக 1), தஸ்மா அப்பஹீனட்டே²ன தா²மக³தோ கிலேஸோயேவ அனுஸயோ நாமாதி யுத்தங். தா²மக³தந்தி ச அஞ்ஞேஹி அஸாதா⁴ரணோ ஸபா⁴வோ த³ட்ட²ப்³போ³. ததா² ஹி த⁴ம்மஸபா⁴வபோ³தி⁴னா ததா²க³தேன இமேயேவ ‘‘அனுஸயா’’தி வுத்தா. தா²மக³தோதி அனுஸயஸமங்கீ³தி அத்தோ².
Anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti etena kāraṇalābhe uppattiarahataṃ dasseti. Appahīnā hi anusayā kāraṇalābhe sati uppajjanti. Yāva ca maggena tesaṃ anuppattiarahatā na katā hoti, tāva te evaṃpakārā evāti ‘‘anusayā’’ti vuccanti. So evaṃpakāro uppajjati-saddena gahito, na khandhayamakādīsu viya uppajjamānatā. Teneva ‘‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatīti? Āmantā’’tiādinā uppajjanavāro anusayavārena ninnānākaraṇo vibhatto. Anurūpaṃ kāraṇaṃ pana labhitvā ye uppajjiṃsu uppajjamānā ca, tepi appahīnaṭṭhena thāmagatā ahesuṃ bhavanti ca. Uppattiarahatāya eva ca te uppajjiṃsu uppajjanti ca, na ca atītānāgatapaccuppannato aññe uppattiarahā nāma atthi, tasmā sabbe atītānāgatapaccuppannā kāmarāgādayo ‘‘anusayā’’ti vuccanti. Appahīnaṭṭheneva hi anusayā, appahīnā ca atītādayo eva, maggassa pana tādisānaṃ anuppattiarahatāpādanena anusayappahānaṃ hotīti. Appahīnākāro nāma dhammākāro, na dhammo, dhammo eva ca uppajjatīti iminā adhippāyenāha ‘‘appahīnākāro ca uppajjatīti vattuṃ na yujjatī’’ti. Sattānusayāti ettha yadi appahīnaṭṭhena santāne anusentīti anusayā, atha kasmā satteva vuttā, nanu sattānusayato aññesampi kilesānaṃ appahīnattā anusayabhāvo āpajjatīti ce? Nāpajjati, appahīnamattasseva anusayabhāvassa avuttattā. Vuttañhi ‘‘anusayoti pana appahīnaṭṭhena thāmagatakileso vuccatī’’ti (yama. aṭṭha. anusayayamaka 1), tasmā appahīnaṭṭhena thāmagato kilesoyeva anusayo nāmāti yuttaṃ. Thāmagatanti ca aññehi asādhāraṇo sabhāvo daṭṭhabbo. Tathā hi dhammasabhāvabodhinā tathāgatena imeyeva ‘‘anusayā’’ti vuttā. Thāmagatoti anusayasamaṅgīti attho.
அனுஸயஉப்பஜ்ஜனவாரானங் ஸமானக³திகத்தா யதா² ‘‘அனுஸேதீ’’தி வசனங் அப்பஹீனாகாரதீ³பகங், ஏவங் ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி வசனங் ஸியாதி உப்பஜ்ஜனவாரேன ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி வசனஸ்ஸ அவுத்ததா ஸக்கா வத்துந்தி சே? தங் ந, வசனத்த²விஸேஸேன தங்த்³வயஸ்ஸ வுத்தத்தா. ‘‘அனுரூபங் காரணங் லபி⁴த்வா உப்பஜ்ஜதீ’’தி ஹி ஏதஸ்மிங் அத்தே² அவிஸிட்டே²பி ‘‘அனுஸேதீ’’தி வசனங் ஸந்தானே அனுஸயிததங் தா²மக³தபா⁴வங் தீ³பேதி. யதி³ தமேவ ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி வசனங் தீ³பெய்ய, கஸ்ஸசி விஸேஸஸ்ஸ அபா⁴வா உப்பஜ்ஜனவாரோ ந வத்தப்³போ³ ஸியா, ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி வசனங் பன உப்பத்தியொக்³க³ங் தீ³பேதி. கஸ்மா? உப்பஜ்ஜனவாரேன உப்பத்தியொக்³க³ஸ்ஸ த³ஸ்ஸிதத்தா, அனுஸயஸத்³த³ஸ்ஸ ஸப்³ப³தா³ விஜ்ஜமானானங் அபரினிப்ப²ன்னஸயனத்த²தாய நிவாரணத்த²ங் உப்பத்திஅரஹதாய தா²மக³தபா⁴வஸங்கா²தஸ்ஸ யதா²தி⁴ப்பேதஸயனத்த²ஸ்ஸ த³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘அனுஸெந்தீதி அனுரூபங் காரணங் லபி⁴த்வா உப்பஜ்ஜந்தீ’’தி யங் உப்பத்தியொக்³க³வசனங் வுத்தங், தங் ஸுவுத்தமேவாதி அதி⁴ப்பாயோ. தம்பி ஸுவுத்தமேவ இமினா தந்திப்பமாணேனாதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. தந்தித்தயேனபி ஹி சித்தஸம்பயுத்ததா தீ³பிதா ஹோதி.
Anusayauppajjanavārānaṃ samānagatikattā yathā ‘‘anusetī’’ti vacanaṃ appahīnākāradīpakaṃ, evaṃ ‘‘uppajjatī’’ti vacanaṃ siyāti uppajjanavārena ‘‘uppajjatī’’ti vacanassa avuttatā sakkā vattunti ce? Taṃ na, vacanatthavisesena taṃdvayassa vuttattā. ‘‘Anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjatī’’ti hi etasmiṃ atthe avisiṭṭhepi ‘‘anusetī’’ti vacanaṃ santāne anusayitataṃ thāmagatabhāvaṃ dīpeti. Yadi tameva ‘‘uppajjatī’’ti vacanaṃ dīpeyya, kassaci visesassa abhāvā uppajjanavāro na vattabbo siyā, ‘‘uppajjatī’’ti vacanaṃ pana uppattiyoggaṃ dīpeti. Kasmā? Uppajjanavārena uppattiyoggassa dassitattā, anusayasaddassa sabbadā vijjamānānaṃ aparinipphannasayanatthatāya nivāraṇatthaṃ uppattiarahatāya thāmagatabhāvasaṅkhātassa yathādhippetasayanatthassa dassanatthaṃ ‘‘anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantī’’ti yaṃ uppattiyoggavacanaṃ vuttaṃ, taṃ suvuttamevāti adhippāyo. Tampi suvuttameva iminā tantippamāṇenāti sambandho. Tantittayenapi hi cittasampayuttatā dīpitā hoti.
பரிச்சே²த³பரிச்சி²ன்னுத்³தே³ஸவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Paricchedaparicchinnuddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
உப்பத்திட்டா²னவாரவண்ணனா
Uppattiṭṭhānavāravaṇṇanā
2. காமதா⁴துயா த்³வீஸு வேத³னாஸூதி காமாவசரபூ⁴மியங் ஸுகா²ய ச உபெக்கா²ய சாதி அட்ட²கதா²யங் காமதா⁴துக்³க³ஹணங் த்³வின்னங் வேத³னானங் விஸேஸனபா⁴வேன வுத்தங், ஏவங் ஸதி காமதா⁴துயா காமராகா³னுஸயஸ்ஸ அனுஸயட்டா²னதா ந வுத்தா ஹோதி. த்³வீஸு பன ராகே³ஸு ப⁴வராக³ஸ்ஸ தீஸு தா⁴தூஸு ரூபாரூபதா⁴தூனங் அனுஸயட்டா²னதா வுத்தாதி காமதா⁴துயா காமராக³ஸ்ஸ அனுஸயட்டா²னதா வத்தப்³பா³. தா⁴துவேத³னாஸப்³ப³ஸக்காயபரியாபன்னவஸேன ஹி திப்பகாரங் அனுஸயானங் அனுஸயட்டா²னங் வுத்தந்தி. தஸ்மா தீஸு தா⁴தூஸு காமதா⁴துயா தீஸு வேத³னாஸு த்³வீஸு வேத³னாஸு எத்த² காமராகா³னுஸயோ அனுஸேதீதி விஸுங் அனுஸயட்டா²னதா தா⁴துயா வேத³னானஞ்ச யோஜேதப்³பா³. த்³வீஸு வேத³னாஸூதி இத³ஞ்ச வேத³னாஸு அனுஸயமானோ காமராகா³னுஸயோ த்³வீஸ்வேவ அனுஸேதி, ந தீஸூதி திண்ணம்பி டா²னதானிவாரணத்த²மேவ வுத்தந்தி ந ஸப்³பா³ஸு த்³வீஸு அனுஸயனப்பத்தோ அத்தி², தேன வேத³னாவிஸேஸனத்த²ங் ந காமதா⁴துக்³க³ஹணேன கோசி அத்தோ². ப⁴வராகா³னுஸயனட்டா²னஞ்ஹி அட்டா²னஞ்ச அனுஸயானங் அபரியாபன்னங் ஸக்காயே காமராகா³னுஸயஸ்ஸ அனுஸயட்டா²னங் ந ஹோதீதி பாகடமேதங். யதா² ச ‘‘த்³வீஸு வேத³னாஸூ’’தி வுத்தே படிகா⁴னுஸயானுஸயட்டா²னதோ அஞ்ஞா த்³வே வேத³னா க³ய்ஹந்தி, ஏவங் ப⁴வராகா³னுஸயானுஸயனட்டா²னதோ ச அஞ்ஞா தா க³ய்ஹந்தீதி.
2. Kāmadhātuyā dvīsu vedanāsūti kāmāvacarabhūmiyaṃ sukhāya ca upekkhāya cāti aṭṭhakathāyaṃ kāmadhātuggahaṇaṃ dvinnaṃ vedanānaṃ visesanabhāvena vuttaṃ, evaṃ sati kāmadhātuyā kāmarāgānusayassa anusayaṭṭhānatā na vuttā hoti. Dvīsu pana rāgesu bhavarāgassa tīsu dhātūsu rūpārūpadhātūnaṃ anusayaṭṭhānatā vuttāti kāmadhātuyā kāmarāgassa anusayaṭṭhānatā vattabbā. Dhātuvedanāsabbasakkāyapariyāpannavasena hi tippakāraṃ anusayānaṃ anusayaṭṭhānaṃ vuttanti. Tasmā tīsu dhātūsu kāmadhātuyā tīsu vedanāsu dvīsu vedanāsu ettha kāmarāgānusayo anusetīti visuṃ anusayaṭṭhānatā dhātuyā vedanānañca yojetabbā. Dvīsu vedanāsūti idañca vedanāsu anusayamāno kāmarāgānusayo dvīsveva anuseti, na tīsūti tiṇṇampi ṭhānatānivāraṇatthameva vuttanti na sabbāsu dvīsu anusayanappatto atthi, tena vedanāvisesanatthaṃ na kāmadhātuggahaṇena koci attho. Bhavarāgānusayanaṭṭhānañhi aṭṭhānañca anusayānaṃ apariyāpannaṃ sakkāye kāmarāgānusayassa anusayaṭṭhānaṃ na hotīti pākaṭametaṃ. Yathā ca ‘‘dvīsu vedanāsū’’ti vutte paṭighānusayānusayaṭṭhānato aññā dve vedanā gayhanti, evaṃ bhavarāgānusayānusayanaṭṭhānato ca aññā tā gayhantīti.
எத்த² ச த்³வீஹி வேத³னாஹி ஸம்பயுத்தேஸு அஞ்ஞேஸு ச பியரூபஸாதரூபேஸு இட்ட²ரூபாதீ³ஸு உப்பஜ்ஜமானோ காமராகா³னுஸயோ ஸாதஸந்தஸுக²கி³த்³தி⁴யா பவத்ததீதி த்³வீஸு வேத³னாஸு தஸ்ஸ அனுஸயனங் வுத்தங். அஞ்ஞத்த² உப்பஜ்ஜமானோபி ஹி ஸோ இமாஸு த்³வீஸு வேத³னாஸு அனுக³தோ ஹுத்வா ஸேதி ஸுக²மிச்சேவ அபி⁴லப⁴தீதி. ஏவங் படிகா⁴னுஸயோ ச து³க்க²வேத³னாஸம்பயுத்தேஸு அஞ்ஞேஸு ச அப்பியரூபாஸாதரூபேஸு அனிட்ட²ரூபாதீ³ஸு உப்பஜ்ஜமானோ து³க்க²படிகூலதோ து³க்க²மிச்சேவ படிஹஞ்ஞதீதி து³க்க²வேத³னமேவ அனுக³தோ ஹுத்வா ஸேதி, தேன பன தஸ்மிங் அனுஸயனங் வுத்தங். ஏவங் காமராக³படிகா⁴னங் தீஸு வேத³னாஸு அனுஸயவசனேன இட்ட²இட்ட²மஜ்ஜ²த்தஅனிட்டே²ஸு ஆரம்மணபகதியா விபரீதஸஞ்ஞாய ச வஸேன இட்டா²தி³பா⁴வேன க³ஹிதேஸு காமராக³படிகா⁴னங் உப்பத்தி த³ஸ்ஸிதா ஹோதி. தத்த² உப்பஜ்ஜமானா ஹி தே தீஸு வேத³னாஸு அனுஸெந்தி நாம. வேத³னாத்தயமுகே²ன வா எத்த² இட்டா²தீ³னங் ஆரம்மணானங் க³ஹணங் வேதி³தப்³ப³ங், காமதா⁴துஆதி³க்³க³ஹணேன காமஸ்ஸாதா³தி³வத்து²பூ⁴தானங் காமப⁴வாதீ³னங். தத்த² காமராகா³னுஸயோ ப⁴வஸ்ஸாத³வஸேன அனுஸயமானோ காமதா⁴துயா அனுஸேதி, காமஸுக²ஸ்ஸாத³வஸேன அனுஸயமானோ ஸுகோ²பெக்கா²வேத³னாஸு. படிகோ⁴ து³க்க²படிகா⁴தவஸேனேவ பவத்ததீதி யத்த² தத்த² படிஹஞ்ஞமானோபி து³க்க²வேத³னாய ஏவ அனுஸேதி. ரூபாரூபப⁴வேஸு பன ரூபாரூபாவசரத⁴ம்மேஸு ச காமஸ்ஸாத³ஸ்ஸ பவத்தி நத்தீ²தி தத்த² அனுஸயமானோ ராகோ³ ப⁴வராகோ³இச்சேவ வேதி³தப்³போ³. தா⁴துத்தயவேத³னாத்தயக்³க³ஹணேன ச ஸப்³ப³ஸக்காயபரியாபன்னானங் க³ஹிதத்தா ‘‘யத்த² காமராகா³னுஸயோ நானுஸேதி, தத்த² தி³ட்டா²னுஸயோ நானுஸேதீ’’தி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.46) ஏவமாதீ³னங் விஸ்ஸஜ்ஜனேஸு தா⁴துத்தயவேத³னாத்தயவினிமுத்தங் தி³ட்டா²னுஸயாதீ³னங் அனுஸயட்டா²னங் ந வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். நனு ச அனுத்தரேஸு விமொக்கே²ஸு பிஹங் உபட்டா²பயதோ பிஹபச்சயா உப்பன்னதோ³மனஸ்ஸே படிகா⁴னுஸயோ நானுஸேதி, ததா² நெக்க²ம்மஸ்ஸிதஸோமனஸ்ஸுபெக்கா²ஸு காமராகே³ன நானுஸயிதப்³ப³ந்தி தத³னுஸயனட்டா²னதோ அஞ்ஞாபி தி³ட்டா²னுஸயானுஸயனட்டா²னபூ⁴தா காமாவசரவேத³னா ஸந்தீதி? ஹொந்து, ந பன தா⁴துத்தயவேத³னாத்தயதோ அஞ்ஞங் தத³னுஸயனட்டா²னங் அத்தி², தஸ்மா தங் ந வுத்தங். யஸ்மா பன ‘‘யத்த² காமராகா³னுஸயோ ச படிகா⁴னுஸயோ ச மானானுஸயோ ச நானுஸெந்தி, தத்த² தி³ட்டா²னுஸயோ விசிகிச்சா²னுஸயோ நானுஸேதீதி? ஆமந்தா’’தி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.52) வுத்தங், தஸ்மா அவிஸேஸேன து³க்க²ங் படிகா⁴னுஸயஸ்ஸ அனுஸயனட்டா²னந்தி ஸமுதா³யவஸேன க³ஹெத்வா வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். ததா² லோகியஸுகோ²பெக்கா² காமராக³மானானுஸயனட்டா²னந்தி.
Ettha ca dvīhi vedanāhi sampayuttesu aññesu ca piyarūpasātarūpesu iṭṭharūpādīsu uppajjamāno kāmarāgānusayo sātasantasukhagiddhiyā pavattatīti dvīsu vedanāsu tassa anusayanaṃ vuttaṃ. Aññattha uppajjamānopi hi so imāsu dvīsu vedanāsu anugato hutvā seti sukhamicceva abhilabhatīti. Evaṃ paṭighānusayo ca dukkhavedanāsampayuttesu aññesu ca appiyarūpāsātarūpesu aniṭṭharūpādīsu uppajjamāno dukkhapaṭikūlato dukkhamicceva paṭihaññatīti dukkhavedanameva anugato hutvā seti, tena pana tasmiṃ anusayanaṃ vuttaṃ. Evaṃ kāmarāgapaṭighānaṃ tīsu vedanāsu anusayavacanena iṭṭhaiṭṭhamajjhattaaniṭṭhesu ārammaṇapakatiyā viparītasaññāya ca vasena iṭṭhādibhāvena gahitesu kāmarāgapaṭighānaṃ uppatti dassitā hoti. Tattha uppajjamānā hi te tīsu vedanāsu anusenti nāma. Vedanāttayamukhena vā ettha iṭṭhādīnaṃ ārammaṇānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ, kāmadhātuādiggahaṇena kāmassādādivatthubhūtānaṃ kāmabhavādīnaṃ. Tattha kāmarāgānusayo bhavassādavasena anusayamāno kāmadhātuyā anuseti, kāmasukhassādavasena anusayamāno sukhopekkhāvedanāsu. Paṭigho dukkhapaṭighātavaseneva pavattatīti yattha tattha paṭihaññamānopi dukkhavedanāya eva anuseti. Rūpārūpabhavesu pana rūpārūpāvacaradhammesu ca kāmassādassa pavatti natthīti tattha anusayamāno rāgo bhavarāgoicceva veditabbo. Dhātuttayavedanāttayaggahaṇena ca sabbasakkāyapariyāpannānaṃ gahitattā ‘‘yattha kāmarāgānusayo nānuseti, tattha diṭṭhānusayo nānusetī’’ti (yama. 2.anusayayamaka.46) evamādīnaṃ vissajjanesu dhātuttayavedanāttayavinimuttaṃ diṭṭhānusayādīnaṃ anusayaṭṭhānaṃ na vuttanti daṭṭhabbaṃ. Nanu ca anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato pihapaccayā uppannadomanasse paṭighānusayo nānuseti, tathā nekkhammassitasomanassupekkhāsu kāmarāgena nānusayitabbanti tadanusayanaṭṭhānato aññāpi diṭṭhānusayānusayanaṭṭhānabhūtā kāmāvacaravedanā santīti? Hontu, na pana dhātuttayavedanāttayato aññaṃ tadanusayanaṭṭhānaṃ atthi, tasmā taṃ na vuttaṃ. Yasmā pana ‘‘yattha kāmarāgānusayo ca paṭighānusayo ca mānānusayo ca nānusenti, tattha diṭṭhānusayo vicikicchānusayo nānusetīti? Āmantā’’ti (yama. 2.anusayayamaka.52) vuttaṃ, tasmā avisesena dukkhaṃ paṭighānusayassa anusayanaṭṭhānanti samudāyavasena gahetvā vuttanti veditabbaṃ. Tathā lokiyasukhopekkhā kāmarāgamānānusayanaṭṭhānanti.
அபிச ஸுத்தே ‘‘இதா⁴வுஸோ விஸாக², பி⁴க்கு² இதி படிஸஞ்சிக்க²தி ‘குதா³ஸ்ஸு நாமாஹங் தோ³மனஸ்ஸங் பஜஹெய்ய’ந்தி, ஸோ இதி படிஸஞ்சிக்கி²த்வா படிக⁴ங் தேன பஜஹதி, ந தத்த² படிகா⁴னுஸயோ அனுஸேதீ’’தி நெக்க²ம்மஸ்ஸிதங் தோ³மனஸ்ஸங் உப்பாதெ³த்வா தங் விக்க²ம்பெ⁴த்வா வீரியங் கத்வா அனாகா³மிமக்³கே³ன படிக⁴ஸ்ஸ ஸமுக்³கா⁴தனங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். ந ஹி படிகே⁴னேவ படிக⁴ப்பஹானங், தோ³மனஸ்ஸேன வா தோ³மனஸ்ஸப்பஹானங் அத்தீ²தி. படிகு⁴ப்பத்திரஹட்டா²னதாய பன இத⁴ ஸப்³ப³ங் து³க்க²ங் ‘‘படிகா⁴னுஸயஸ்ஸ அனுஸயனட்டா²ன’’ந்தி வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். நிப்பரியாயதே³ஸனா ஹேஸா, ஸா பன பரியாயதே³ஸனா. ஏவஞ்ச கத்வா பட²மஜ்ஜா²னவிக்க²ம்பி⁴தங் காமராகா³னுஸயங் ததா² விக்க²ம்பி⁴தமேவ கத்வா அனாகா³மிமக்³கே³ன ஸமுக்³கா⁴தனங் ஸந்தா⁴ய ‘‘விவிச்சேவ…பே॰… பட²மங் ஜா²னங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹரதி, ராக³ங் தேன பஜஹதி, ந தத்த² ராகா³னுஸயோ அனுஸேதீ’’தி வுத்தங். ஏவங் சதுத்த²ஜ்ஜா²னவிக்க²ம்பி⁴தங் அவிஜ்ஜானுஸயங் ததா² விக்க²ம்பி⁴தமேவ கத்வா அரஹத்தமக்³கே³ன ஸமுக்³கா⁴தனங் ஸந்தா⁴ய ‘‘ஸுக²ஸ்ஸ ச பஹானா…பே॰… சதுத்த²ங் ஜா²னங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹரதி, அவிஜ்ஜங் தேன பஜஹதி, ந தத்த² அவிஜ்ஜானுஸயோ அனுஸேதீ’’தி (ம॰ நி॰ 1.465) வுத்தங். ந ஹி லோகியசதுத்த²ஜ்ஜா²னுபெக்கா²ய அவிஜ்ஜானுஸயோ ஸப்³ப³தா² நானுஸேதீதி ஸக்கா வத்துங் ‘‘ஸப்³ப³ஸக்காயபரியாபன்னேஸு த⁴ம்மேஸு எத்த² அவிஜ்ஜானுஸயோ அனுஸேதீ’’தி (யம॰ அட்ட²॰ அனுஸயயமக 2) வுத்தத்தா, தஸ்மா அவிஜ்ஜானுஸயஸ்ஸேவ வத்து² சதுத்த²ஜ்ஜா²னுபெக்கா², நெக்க²ம்மஸ்ஸிததோ³மனஸ்ஸஞ்ச படிகா⁴னுஸயஸ்ஸ வத்து² ந ந ஹோதீதி தத்தா²பி தஸ்ஸ அனுஸயனங் வேதி³தப்³ப³ங். அவத்து²பா⁴வதோ ஹி இத⁴ அனுஸயனங் ந வுச்சதி, ந ஸுத்தந்தேஸு விய வுத்தனயேன தங்படிபக்க²பா⁴வதோ தங்ஸமுக்³கா⁴தகமக்³க³ஸ்ஸ ப³லவூபனிஸ்ஸயபா⁴வதோ சாதி.
Apica sutte ‘‘idhāvuso visākha, bhikkhu iti paṭisañcikkhati ‘kudāssu nāmāhaṃ domanassaṃ pajaheyya’nti, so iti paṭisañcikkhitvā paṭighaṃ tena pajahati, na tattha paṭighānusayo anusetī’’ti nekkhammassitaṃ domanassaṃ uppādetvā taṃ vikkhambhetvā vīriyaṃ katvā anāgāmimaggena paṭighassa samugghātanaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi paṭigheneva paṭighappahānaṃ, domanassena vā domanassappahānaṃ atthīti. Paṭighuppattirahaṭṭhānatāya pana idha sabbaṃ dukkhaṃ ‘‘paṭighānusayassa anusayanaṭṭhāna’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Nippariyāyadesanā hesā, sā pana pariyāyadesanā. Evañca katvā paṭhamajjhānavikkhambhitaṃ kāmarāgānusayaṃ tathā vikkhambhitameva katvā anāgāmimaggena samugghātanaṃ sandhāya ‘‘vivicceva…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, rāgaṃ tena pajahati, na tattha rāgānusayo anusetī’’ti vuttaṃ. Evaṃ catutthajjhānavikkhambhitaṃ avijjānusayaṃ tathā vikkhambhitameva katvā arahattamaggena samugghātanaṃ sandhāya ‘‘sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, avijjaṃ tena pajahati, na tattha avijjānusayo anusetī’’ti (ma. ni. 1.465) vuttaṃ. Na hi lokiyacatutthajjhānupekkhāya avijjānusayo sabbathā nānusetīti sakkā vattuṃ ‘‘sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesu ettha avijjānusayo anusetī’’ti (yama. aṭṭha. anusayayamaka 2) vuttattā, tasmā avijjānusayasseva vatthu catutthajjhānupekkhā, nekkhammassitadomanassañca paṭighānusayassa vatthu na na hotīti tatthāpi tassa anusayanaṃ veditabbaṃ. Avatthubhāvato hi idha anusayanaṃ na vuccati, na suttantesu viya vuttanayena taṃpaṭipakkhabhāvato taṃsamugghātakamaggassa balavūpanissayabhāvato cāti.
எத்த² ச ஆரம்மணே அனுஸயட்டா²னே ஸதி ப⁴வராக³வஜ்ஜோ ஸப்³போ³ லோபோ⁴ காமராகா³னுஸயோதி ந ஸக்கா வத்துங். து³க்கா²ய ஹி வேத³னாய ரூபாரூபதா⁴தூஸு ச அனுஸயமானேன தி³ட்டா²னுஸயேன ஸம்பயுத்தோபி லோபோ⁴ லோபோ⁴ ஏவ, ந காமராகா³னுஸயோ. யதி³ ஸியா, தி³ட்டா²னுஸயஸ்ஸ விய ஏதஸ்ஸபி டா²னங் வத்தப்³ப³ங் ஸியாதி. அத² பன அஜ்ஜா²ஸயவஸேன தன்னின்னதாய அனுஸயனட்டா²னங் வுத்தங். யதா² இட்டா²னங் ரூபாதீ³னங் ஸுகா²ய ச வேத³னாய அப்படிலத்³த⁴ங் வா அப்படிலாப⁴தோ ஸமனுபஸ்ஸதோ, படிலத்³த⁴புப்³ப³ங் வா அதீதங் நிருத்³த⁴ங் விக³தங் பரிணதங் ஸமனுபஸ்ஸதோ உப்பஜ்ஜமானோ படிகோ⁴ து³க்கே² படிஹஞ்ஞனவஸேனேவ பவத்ததீதி து³க்க²மேவ தஸ்ஸ அனுஸயனட்டா²னங் வுத்தங், நாலம்பி³தங், ஏவங் து³க்கா²தீ³ஸு அபி⁴னிவேஸனவஸேன உப்பஜ்ஜமானேன தி³ட்டா²னுஸயேன ஸம்பயுத்தோபி லோபோ⁴ ஸுகா²பி⁴ஸங்க³வஸேனேவ பவத்ததீதி ஸாதஸந்தஸுக²த்³வயமேவஸ்ஸ அனுஸயட்டா²னங் வுத்தந்தி ப⁴வராக³வஜ்ஜஸ்ஸ ஸப்³ப³லோப⁴ஸ்ஸ காமராகா³னுஸயதா ந விருஜ்ஜ²தி, ஏகஸ்மிங்யேவ ச ஆரம்மணே ரஜ்ஜந்தி து³ஸ்ஸந்தி ச. தத்த² ராகோ³ ஸுக²ஜ்ஜா²ஸயோ படிகோ⁴ து³க்க²ஜ்ஜா²ஸயோதி தேஸங் நானானுஸயட்டா²னதா ஹோதி.
Ettha ca ārammaṇe anusayaṭṭhāne sati bhavarāgavajjo sabbo lobho kāmarāgānusayoti na sakkā vattuṃ. Dukkhāya hi vedanāya rūpārūpadhātūsu ca anusayamānena diṭṭhānusayena sampayuttopi lobho lobho eva, na kāmarāgānusayo. Yadi siyā, diṭṭhānusayassa viya etassapi ṭhānaṃ vattabbaṃ siyāti. Atha pana ajjhāsayavasena tanninnatāya anusayanaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Yathā iṭṭhānaṃ rūpādīnaṃ sukhāya ca vedanāya appaṭiladdhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato, paṭiladdhapubbaṃ vā atītaṃ niruddhaṃ vigataṃ pariṇataṃ samanupassato uppajjamāno paṭigho dukkhe paṭihaññanavaseneva pavattatīti dukkhameva tassa anusayanaṭṭhānaṃ vuttaṃ, nālambitaṃ, evaṃ dukkhādīsu abhinivesanavasena uppajjamānena diṭṭhānusayena sampayuttopi lobho sukhābhisaṅgavaseneva pavattatīti sātasantasukhadvayamevassa anusayaṭṭhānaṃ vuttanti bhavarāgavajjassa sabbalobhassa kāmarāgānusayatā na virujjhati, ekasmiṃyeva ca ārammaṇe rajjanti dussanti ca. Tattha rāgo sukhajjhāsayo paṭigho dukkhajjhāsayoti tesaṃ nānānusayaṭṭhānatā hoti.
ஏவஞ்ச கத்வா ‘‘யத்த² காமராகா³னுஸயோ அனுஸேதி, தத்த² படிகா⁴னுஸயோ அனுஸேதீதி? நோ’’தி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.14) வுத்தந்தி. அட்ட²கதா²யங் பன த்³வீஸு வேத³னாஸு இட்டா²ரம்மணே ச தோ³மனஸ்ஸுப்பத்திங் வத்வா ‘‘தோ³மனஸ்ஸமத்தமேவ பன தங் ஹோதி, ந படிகா⁴னுஸயோ’’தி (யம॰ அட்ட²॰ அனுஸயயமக 2) வுத்தத்தா யதா² தத்த² படிகோ⁴ படிகா⁴னுஸயோ ந ஹோதி, ஏவங் து³க்கா²தீ³ஸு உப்பஜ்ஜமானேன தி³ட்டா²னுஸயேன ஸஹஜாதோ லோபோ⁴ காமராகா³னுஸயோ ந ஹோதிச்சேவ விஞ்ஞாயதீதி. யங் பனேதங் வுத்தங் ‘‘தோ³மனஸ்ஸமத்தமேவ பன தங் ஹோதி, ந படிகா⁴னுஸயோ’’தி, எத்த² ந படிகா⁴னுஸயோதி நத்தி² படிகா⁴னுஸயோதி அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³. ந ஹி தோ³மனஸ்ஸஸ்ஸ படிகா⁴னுஸயபா⁴வாஸங்கா அத்தீ²தி.
Evañca katvā ‘‘yattha kāmarāgānusayo anuseti, tattha paṭighānusayo anusetīti? No’’ti (yama. 2.anusayayamaka.14) vuttanti. Aṭṭhakathāyaṃ pana dvīsu vedanāsu iṭṭhārammaṇe ca domanassuppattiṃ vatvā ‘‘domanassamattameva pana taṃ hoti, na paṭighānusayo’’ti (yama. aṭṭha. anusayayamaka 2) vuttattā yathā tattha paṭigho paṭighānusayo na hoti, evaṃ dukkhādīsu uppajjamānena diṭṭhānusayena sahajāto lobho kāmarāgānusayo na hoticceva viññāyatīti. Yaṃ panetaṃ vuttaṃ ‘‘domanassamattameva pana taṃ hoti, na paṭighānusayo’’ti, ettha na paṭighānusayoti natthi paṭighānusayoti attho daṭṭhabbo. Na hi domanassassa paṭighānusayabhāvāsaṅkā atthīti.
தே³ஸனா ஸங்கிண்ணா விய ப⁴வெய்யாதி ப⁴வராக³ஸ்ஸபி காமதா⁴துயா த்³வீஸு வேத³னாஸு ஆரம்மணகரணவஸேனேவ உப்பத்தி வுத்தா விய ப⁴வெய்ய, தஸ்மா ஆரம்மணவிஸேஸேன விஸேஸத³ஸ்ஸனத்த²ங் ஏவங் தே³ஸனா கதா ஸஹஜாதவேத³னாவிஸேஸாபா⁴வதோதி அதி⁴ப்பாயோ.
Desanā saṃkiṇṇā viya bhaveyyāti bhavarāgassapi kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu ārammaṇakaraṇavaseneva uppatti vuttā viya bhaveyya, tasmā ārammaṇavisesena visesadassanatthaṃ evaṃ desanā katā sahajātavedanāvisesābhāvatoti adhippāyo.
உப்பத்திட்டா²னவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Uppattiṭṭhānavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
மஹாவாரோ
Mahāvāro
1. அனுஸயவாரவண்ணனா
1. Anusayavāravaṇṇanā
3. அனுஸேதி உப்பஜ்ஜதீதி பச்சுப்பன்னவோஹாரா பவத்தாவிராமவஸேன வேதி³தப்³பா³. மக்³கே³னேவ ஹி அனுஸயானங் விராமோ விச்சே²தோ³ ஹோதி, ந ததோ புப்³பே³தி.
3. Anusetiuppajjatīti paccuppannavohārā pavattāvirāmavasena veditabbā. Maggeneva hi anusayānaṃ virāmo vicchedo hoti, na tato pubbeti.
20. நாபி ஏகஸ்மிங் டா²னே உப்பஜ்ஜந்தி, ந ஏகங் த⁴ம்மங் ஆரம்மணங் கரொந்தீதி எத்த² புரிமேன ஏகஸ்மிங் சித்துப்பாதே³ உப்பத்தி நிவாரிதா, பச்சி²மேன ஏகஸ்மிங் ஆரம்மணேதி அயங் விஸேஸோ. புக்³க³லோகாஸவாரஸ்ஸ படிலோமே தேஸங் தேஸங் புக்³க³லானங் தஸ்ஸ தஸ்ஸ அனுஸயஸ்ஸ அனநுஸயனட்டா²னங் பகதியா பஹானேன ச வேதி³தப்³ப³ங், ‘‘திண்ணங் புக்³க³லானங் து³க்கா²ய வேத³னாய தேஸங் தத்த² காமராகா³னுஸயோ நானுஸேதி, நோ ச தேஸங் தத்த² படிகா⁴னுஸயோ நானுஸேதி, தேஸஞ்ஞேவ புக்³க³லானங் ரூபதா⁴துயா அரூபதா⁴துயா அபரியாபன்னே தேஸங் தத்த² காமராகா³னுஸயோ ச நானுஸேதி, படிகா⁴னுஸயோ ச நானுஸேதீ’’தி பகதியா து³க்கா²தீ³னங் காமராகா³தீ³னங் அனநுஸயட்டா²னதங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங், ‘‘த்³வின்னங் புக்³க³லானங் ஸப்³ப³த்த² காமராகா³னுஸயோ ச நானுஸேதி, படிகா⁴னுஸயோ ச நானுஸேதீ’’தி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.56) அனுஸயப்பஹானேன. எத்த² புரிமனயேன ஓகாஸங் அவெக்கி²த்வா புக்³க³லஸ்ஸ விஜ்ஜமானானங் அனுஸயானங் அனநுஸயனங் வுத்தங், பச்சி²மனயேன புக்³க³லங் அவெக்கி²த்வா ஓகாஸஸ்ஸ காமதா⁴துஆதி³கஸ்ஸ அனோகாஸதாதி.
20. Nāpi ekasmiṃ ṭhāne uppajjanti, na ekaṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ karontīti ettha purimena ekasmiṃ cittuppāde uppatti nivāritā, pacchimena ekasmiṃ ārammaṇeti ayaṃ viseso. Puggalokāsavārassa paṭilome tesaṃ tesaṃ puggalānaṃ tassa tassa anusayassa ananusayanaṭṭhānaṃ pakatiyā pahānena ca veditabbaṃ, ‘‘tiṇṇaṃ puggalānaṃ dukkhāya vedanāya tesaṃ tattha kāmarāgānusayo nānuseti, no ca tesaṃ tattha paṭighānusayo nānuseti, tesaññeva puggalānaṃ rūpadhātuyā arūpadhātuyā apariyāpanne tesaṃ tattha kāmarāgānusayo ca nānuseti, paṭighānusayo ca nānusetī’’ti pakatiyā dukkhādīnaṃ kāmarāgādīnaṃ ananusayaṭṭhānataṃ sandhāya vuttaṃ, ‘‘dvinnaṃ puggalānaṃ sabbattha kāmarāgānusayo ca nānuseti, paṭighānusayo ca nānusetī’’ti (yama. 2.anusayayamaka.56) anusayappahānena. Ettha purimanayena okāsaṃ avekkhitvā puggalassa vijjamānānaṃ anusayānaṃ ananusayanaṃ vuttaṃ, pacchimanayena puggalaṃ avekkhitvā okāsassa kāmadhātuādikassa anokāsatāti.
அனுஸயவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Anusayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
2. ஸானுஸயவாரவண்ணனா
2. Sānusayavāravaṇṇanā
66-131. ஸானுஸயபஜஹனபரிஞ்ஞாவாரேஸு ‘‘ஸானுஸயோ, பஜஹதி, பரிஜானாதீ’’தி புக்³க³லோ வுத்தோ. புக்³க³லஸ்ஸ ச இமஸ்மிங் ப⁴வே ஸானுஸயோதி ஏவங் ப⁴வவிஸேஸேன வா, இமஸ்மிங் காமராகா³னுஸயேன ஸானுஸயோ இமஸ்மிங் இதரேஸு கேனசீதி ஏவங் ப⁴வானுஸயவிஸேஸேன வா ஸானுஸயதானிரனுஸயதாதி³கா நத்தி². ததா² த்³வீஸு வேத³னாஸு காமராகா³னுஸயேன ஸானுஸயோ, து³க்கா²ய வேத³னாய நிரனுஸயோதி இத³ம்பி நத்தி². ந ஹி புக்³க³லஸ்ஸ வேத³னா ஓகாஸோ, அத² கோ² அனுஸயானந்தி. அனுஸயஸ்ஸ பன தஸ்ஸ தஸ்ஸ ஸோ ஸோ அனுஸயனோகாஸோ புக்³க³லஸ்ஸ தேன தேன அனுஸயேன ஸானுஸயதாய, தஸ்ஸ தஸ்ஸ பஜஹனபரிஜானநானஞ்ச நிமித்தங் ஹோதி, அனநுஸயனோகாஸோ ச நிரனுஸயதாதீ³னங், தஸ்மா ஓகாஸவாரேஸு பு⁴ம்மனித்³தே³ஸங் அகத்வா ‘‘யதோ ததோ’’தி நிமித்தத்தே² நிஸ்ஸக்கவசனங் கதங், பஜஹனபரிஞ்ஞாவாரேஸு அபாதா³னத்தே² ஏவ வா. ததோ ததோ ஹி ஓகாஸதோ அபக³மகரணங் வினாஸனங் பஜஹனங் பரிஜானநஞ்சாதி.
66-131. Sānusayapajahanapariññāvāresu ‘‘sānusayo, pajahati, parijānātī’’ti puggalo vutto. Puggalassa ca imasmiṃ bhave sānusayoti evaṃ bhavavisesena vā, imasmiṃ kāmarāgānusayena sānusayo imasmiṃ itaresu kenacīti evaṃ bhavānusayavisesena vā sānusayatāniranusayatādikā natthi. Tathā dvīsu vedanāsu kāmarāgānusayena sānusayo, dukkhāya vedanāya niranusayoti idampi natthi. Na hi puggalassa vedanā okāso, atha kho anusayānanti. Anusayassa pana tassa tassa so so anusayanokāso puggalassa tena tena anusayena sānusayatāya, tassa tassa pajahanaparijānanānañca nimittaṃ hoti, ananusayanokāso ca niranusayatādīnaṃ, tasmā okāsavāresu bhummaniddesaṃ akatvā ‘‘yato tato’’ti nimittatthe nissakkavacanaṃ kataṃ, pajahanapariññāvāresu apādānatthe eva vā. Tato tato hi okāsato apagamakaraṇaṃ vināsanaṃ pajahanaṃ parijānanañcāti.
தத்த² யதோதி யதோ அனுஸயட்டா²னதோ அனுலோமே, படிலோமே அனநுஸயட்டா²னதோதி அத்தோ². அனுஸயானானுஸயஸ்ஸேவ ஹி நிமித்தாபாதா³னபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘ரூபதா⁴துயா அரூபதா⁴துயா ததோ மானானுஸயேன ஸானுஸயோதி (யம॰2.அனுஸயயமக.77), பஜஹதீ’’தி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.143) ச ‘‘து³க்கா²ய வேத³னாய ததோ காமராகா³னுஸயேன நிரனுஸயோதி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.110), ந பஜஹதீ’’தி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.174-176) ச ஏவமாதீ³ஸு ரூபதா⁴துஆத³யோ ஏவ பு⁴ம்மனித்³தே³ஸேனேவ நித்³தி³ட்டா²தி. அட்ட²கதா²யங் பன சதுத்த²பஞ்ஹவிஸ்ஸஜ்ஜனேன ஸரூபதோ அனுஸயனட்டா²னஸ்ஸ த³ஸ்ஸிதத்தா தத³த்தே² ஆதி³பஞ்ஹேபி ‘‘யதோ’’தி அனுஸயனட்டா²னங் வுத்தந்தி இமமத்த²ங் விபா⁴வெத்வா புன ‘‘யதோ’’தி ஏதஸ்ஸ வசனத்த²ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘உப்பன்னேன காமராகா³னுஸயேன ஸானுஸயோ’’தி வுத்தங், தங் பமாத³லிகி²தங் விய தி³ஸ்ஸதி. ந ஹி உப்பன்னேனேவ அனுஸயேன ஸானுஸயோ, உப்பத்திரஹட்டா²னதஞ்ச ஸந்தா⁴யேவ நிஸ்ஸக்கவசனங் ந ஸக்கா வத்துங். ந ஹி அபரியாபன்னானங் அனுஸயுப்பத்திரஹட்டா²னதாதி தங் ததே²வ தி³ஸ்ஸதி. ஏவங் பனெத்த² அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³ – யதோ உப்பன்னேனாதி யதோ உப்பன்னேன ப⁴விதப்³ப³ங், தேனாதி உப்பத்திரஹட்டா²னே நிஸ்ஸக்கவசனங் கதந்தி. ததா² ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு உப்பஜ்ஜனகேனாதி. உப்பத்திபடிஸேதே⁴ அகதே அனுப்பத்தியா அனிச்சி²தத்தா ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு உப்பஜ்ஜனகபா⁴வங் ஆபன்னேன அனுப்பஜ்ஜனபா⁴வங் அபனேதி நாம. ஸப்³ப³த்தா²தி ஏதஸ்ஸ பன ஸப்³ப³ட்டா²னதோதி அயமத்தோ² ந ந ஸம்ப⁴வதி. த்த²-காரஞ்ஹி பு⁴ம்மதோ அஞ்ஞத்தா²பி ஸத்³த³விதூ³ இச்ச²ந்தீதி.
Tattha yatoti yato anusayaṭṭhānato anulome, paṭilome ananusayaṭṭhānatoti attho. Anusayānānusayasseva hi nimittāpādānabhāvadassanatthaṃ ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā tato mānānusayena sānusayoti (yama.2.anusayayamaka.77), pajahatī’’ti (yama. 2.anusayayamaka.143) ca ‘‘dukkhāya vedanāya tato kāmarāgānusayena niranusayoti (yama. 2.anusayayamaka.110), na pajahatī’’ti (yama. 2.anusayayamaka.174-176) ca evamādīsu rūpadhātuādayo eva bhummaniddeseneva niddiṭṭhāti. Aṭṭhakathāyaṃ pana catutthapañhavissajjanena sarūpato anusayanaṭṭhānassa dassitattā tadatthe ādipañhepi ‘‘yato’’ti anusayanaṭṭhānaṃ vuttanti imamatthaṃ vibhāvetvā puna ‘‘yato’’ti etassa vacanatthaṃ dassetuṃ ‘‘uppannena kāmarāgānusayena sānusayo’’ti vuttaṃ, taṃ pamādalikhitaṃ viya dissati. Na hi uppanneneva anusayena sānusayo, uppattirahaṭṭhānatañca sandhāyeva nissakkavacanaṃ na sakkā vattuṃ. Na hi apariyāpannānaṃ anusayuppattirahaṭṭhānatāti taṃ tatheva dissati. Evaṃ panettha attho daṭṭhabbo – yato uppannenāti yato uppannena bhavitabbaṃ, tenāti uppattirahaṭṭhāne nissakkavacanaṃ katanti. Tathā sabbadhammesu uppajjanakenāti. Uppattipaṭisedhe akate anuppattiyā anicchitattā sabbadhammesu uppajjanakabhāvaṃ āpannena anuppajjanabhāvaṃ apaneti nāma. Sabbatthāti etassa pana sabbaṭṭhānatoti ayamattho na na sambhavati. Ttha-kārañhi bhummato aññatthāpi saddavidū icchantīti.
ஸானுஸயவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Sānusayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
3. பஜஹனவாரவண்ணனா
3. Pajahanavāravaṇṇanā
132-197. பஜஹனவாரே யேன காமராகா³னுஸயாத³யோ ஸாவஸேஸா பஹீயந்தி, ஸோ தே பஜஹதீதி ஸன்னிட்டா²னங் கத்வா வத்தப்³போ³ ந ஹோதி அபஜஹனஸப்³பா⁴வா, தஸ்மா ஸன்னிட்டா²னே நிரவஸேஸப்பஜஹனகோயேவ பஜஹதீதி வுத்தோ, தஸ்மா ‘‘யோ வா பன மானானுஸயங் பஜஹதி, ஸோ காமராகா³னுஸயங் பஜஹதீதி? நோ’’தி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.132) வுத்தங். யஸ்மா பன ஸங்ஸயபதே³ன பஹானகரணமத்தமேவ புச்ச²தி, ந ஸன்னிட்டா²னங் கரோதி, தஸ்மா யதா²விஜ்ஜமானங் பஹானங் ஸந்தா⁴ய ‘‘யோ காமராகா³னுஸயங் பஜஹதி, ஸோ மானானுஸயங் பஜஹதீதி? ததே³கட்ட²ங் பஜஹதீ’’தி வுத்தங். படிலோமே பன ‘‘நப்பஜஹதீ’’தி பஜஹனாபா⁴வோ ஏவ ஸன்னிட்டா²னபதே³ன ஸங்ஸயபதே³ன ச வினிச்சி²தோ புச்சி²தோ ச, தஸ்மா யேஸங் பஜஹனங் நத்தி² நிரவஸேஸவஸேன பஜஹனகானங், தே ட²பெத்வா அவஸேஸா அப்பஜஹனஸப்³பா⁴வேனேவ நப்பஜஹந்தீதி வுத்தா, ந ச யதா²விஜ்ஜமானேன பஹானேனேவ வஜ்ஜிதாதி த³ட்ட²ப்³பா³தி. ‘‘அனாகா³மிமக்³க³ஸமங்கி³ஞ்ச அட்ட²மகஞ்ச ட²பெத்வா அவஸேஸா புக்³க³லா காமராகா³னுஸயஞ்ச நப்பஜஹந்தி விசிகிச்சா²னுஸயஞ்ச நப்பஜஹந்தீ’’தி (யம॰ 2.அனுஸயயமக.165) எத்த² அட்ட²கதா²யங் ‘‘புது²ஜ்ஜனோ பஹானபரிஞ்ஞாய அபா⁴வேன நப்பஜஹதி, ஸேஸா தேஸங் அனுஸயானங் பஹீனத்தா’’தி (யம॰ அட்ட²॰ அனுஸயயமக 132-197) வுத்தங்.
132-197. Pajahanavāre yena kāmarāgānusayādayo sāvasesā pahīyanti, so te pajahatīti sanniṭṭhānaṃ katvā vattabbo na hoti apajahanasabbhāvā, tasmā sanniṭṭhāne niravasesappajahanakoyeva pajahatīti vutto, tasmā ‘‘yo vā pana mānānusayaṃ pajahati, so kāmarāgānusayaṃ pajahatīti? No’’ti (yama. 2.anusayayamaka.132) vuttaṃ. Yasmā pana saṃsayapadena pahānakaraṇamattameva pucchati, na sanniṭṭhānaṃ karoti, tasmā yathāvijjamānaṃ pahānaṃ sandhāya ‘‘yo kāmarāgānusayaṃ pajahati, so mānānusayaṃ pajahatīti? Tadekaṭṭhaṃ pajahatī’’ti vuttaṃ. Paṭilome pana ‘‘nappajahatī’’ti pajahanābhāvo eva sanniṭṭhānapadena saṃsayapadena ca vinicchito pucchito ca, tasmā yesaṃ pajahanaṃ natthi niravasesavasena pajahanakānaṃ, te ṭhapetvā avasesā appajahanasabbhāveneva nappajahantīti vuttā, na ca yathāvijjamānena pahāneneva vajjitāti daṭṭhabbāti. ‘‘Anāgāmimaggasamaṅgiñca aṭṭhamakañca ṭhapetvā avasesā puggalā kāmarāgānusayañca nappajahanti vicikicchānusayañca nappajahantī’’ti (yama. 2.anusayayamaka.165) ettha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘puthujjano pahānapariññāya abhāvena nappajahati, sesā tesaṃ anusayānaṃ pahīnattā’’ti (yama. aṭṭha. anusayayamaka 132-197) vuttaṃ.
தத்த² கிஞ்சாபி கேஸஞ்சி விசிகிச்சா²னுஸயோ கேஸஞ்சி உப⁴யந்தி ஸேஸானங் தேஸங் பஹீனதா அத்தி², ததா²பி ஸோதாபன்னாதீ³னங் விசிகிச்சா²னுஸயஸ்ஸ பஹீனதா உப⁴யாபஜஹனஸ்ஸ காரணங் ந ஹோதீதி தேஸங் பஹீனத்தா ‘‘நப்பஜஹந்தீ’’தி ந ஸக்கா வத்துங், அத² பன காமராகா³னுஸயஞ்ச நப்பஜஹந்தீதி இமங் ஸன்னிட்டா²னேன தேஸங் புக்³க³லானங் ஸங்க³ஹிததாத³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தந்தி ந தத்த² காரணங் வத்தப்³ப³ங், புச்சி²தஸ்ஸ பன ஸங்ஸயத்த²ஸ்ஸ காரணங் வத்தப்³ப³ங். ஏவங் ஸதி ‘‘ஸேஸா தஸ்ஸ அனுஸயஸ்ஸ பஹீனத்தா’’தி வத்தப்³ப³ந்தி? ந வத்தப்³ப³ங் ‘‘யோ காமராகா³னுஸயங் நப்பஜஹதி, ஸோ தி³ட்டா²னுஸயங் விசிகிச்சா²னுஸயங் நப்பஜஹதீ’’தி படிக்கி²பித்வா புச்சி²தே ஸதி³ஸவிஸ்ஸஜ்ஜனகே தி³ட்டி²விசிகிச்சா²னுஸயே ஸந்தா⁴ய காரணஸ்ஸ வத்தப்³ப³த்தா, தஸ்மா தேஸங் அனுஸயானங் பஹீனத்தாதி தேஸங் தி³ட்டி²விசிகிச்சா²னுஸயானங் பஹீனத்தா தே ஸங்ஸயத்த²ஸங்க³ஹிதே அனுஸயே நப்பஜஹந்தீதி அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³.
Tattha kiñcāpi kesañci vicikicchānusayo kesañci ubhayanti sesānaṃ tesaṃ pahīnatā atthi, tathāpi sotāpannādīnaṃ vicikicchānusayassa pahīnatā ubhayāpajahanassa kāraṇaṃ na hotīti tesaṃ pahīnattā ‘‘nappajahantī’’ti na sakkā vattuṃ, atha pana kāmarāgānusayañca nappajahantīti imaṃ sanniṭṭhānena tesaṃ puggalānaṃ saṅgahitatādassanatthaṃ vuttanti na tattha kāraṇaṃ vattabbaṃ, pucchitassa pana saṃsayatthassa kāraṇaṃ vattabbaṃ. Evaṃ sati ‘‘sesā tassa anusayassa pahīnattā’’ti vattabbanti? Na vattabbaṃ ‘‘yo kāmarāgānusayaṃ nappajahati, so diṭṭhānusayaṃ vicikicchānusayaṃ nappajahatī’’ti paṭikkhipitvā pucchite sadisavissajjanake diṭṭhivicikicchānusaye sandhāya kāraṇassa vattabbattā, tasmā tesaṃ anusayānaṃ pahīnattāti tesaṃ diṭṭhivicikicchānusayānaṃ pahīnattā te saṃsayatthasaṅgahite anusaye nappajahantīti attho daṭṭhabbo.
பஜஹனவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Pajahanavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
5. பஹீனவாரவண்ணனா
5. Pahīnavāravaṇṇanā
264-274. பஹீனவாரே ப²லட்ட²வஸேனேவ தே³ஸனா ஆரத்³தா⁴தி அனுலோமங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். படிலோமே ஹி புது²ஜ்ஜனவஸேனபி தே³ஸனா க³ஹிதாதி. ‘‘ப²லட்ட²வஸேனேவா’’தி ச ஸாதா⁴ரணவசனேன மக்³க³ஸமங்கீ³னங் அக்³க³ஹிததங் தீ³பேதி. அனுஸயச்சந்தபடிபக்கே²கசித்தக்க²ணிகானஞ்ஹி மக்³க³ஸமங்கீ³னங் ந கோசி அனுஸயோ உப்பத்திரஹோ, நாபி அனுப்பத்திரஹதங் ஆபாதி³தோ, தஸ்மா தே ந அனுஸயஸானுஸயபஹீனஉப்பஜ்ஜனவாரேஸு க³ஹிதாதி.
264-274. Pahīnavārephalaṭṭhavaseneva desanā āraddhāti anulomaṃ sandhāya vuttaṃ. Paṭilome hi puthujjanavasenapi desanā gahitāti. ‘‘Phalaṭṭhavasenevā’’ti ca sādhāraṇavacanena maggasamaṅgīnaṃ aggahitataṃ dīpeti. Anusayaccantapaṭipakkhekacittakkhaṇikānañhi maggasamaṅgīnaṃ na koci anusayo uppattiraho, nāpi anuppattirahataṃ āpādito, tasmā te na anusayasānusayapahīnauppajjanavāresu gahitāti.
275-296. ஓகாஸவாரே ஸோ ஸோ அனுஸயோ அத்தனோ அத்தனோ ஓகாஸே ஏவ அனுப்பத்தித⁴ம்மதங் ஆபாதி³தோ பஹீனோ, அனாபாதி³தோ ச அப்பஹீனோதி பஹீனாப்பஹீனவசனானி ததோ³காஸமேவ தீ³பெந்தி, தஸ்மா அனோகாஸே தது³ப⁴யாவத்தப்³ப³தா வுத்தாதி. ஸாதா⁴ரணட்டா²னே தேன ஸத்³தி⁴ங் பஹீனோ நாம ஹோதீதி தேன ஸத்³தி⁴ங் ஸமானோகாஸே பஹீனோ நாமாதி அத்தோ², ந ஸமானகாலே பஹீனோதி.
275-296. Okāsavāre so so anusayo attano attano okāse eva anuppattidhammataṃ āpādito pahīno, anāpādito ca appahīnoti pahīnāppahīnavacanāni tadokāsameva dīpenti, tasmā anokāse tadubhayāvattabbatā vuttāti. Sādhāraṇaṭṭhāne tena saddhiṃ pahīno nāma hotīti tena saddhiṃ samānokāse pahīno nāmāti attho, na samānakāle pahīnoti.
பஹீனவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Pahīnavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
7. தா⁴துவாரவண்ணனா
7. Dhātuvāravaṇṇanā
332-340. தா⁴துவாரே ஸந்தானங் அனுக³தா ஹுத்வா ஸயந்தீதி யஸ்மிங் ஸந்தானே அப்பஹீனா, தங்ஸந்தானே அப்பஹீனபா⁴வேன அனுக³ந்த்வா உப்பத்திஅரஹபா⁴வேன ஸயந்தீதி அத்தோ². உப்பத்திரஹதா ஏவ ஹி அனுரூபங் காரணங் லபி⁴த்வா உப்பஜ்ஜந்தீதி இதா⁴பி யுத்தாதி. எத்த² ச ந காமதா⁴துஆதீ³னி ச² படினிஸேத⁴வசனானி தா⁴துவிஸேஸனித்³தா⁴ரணானி ந ஹொந்தீதி ‘‘ந காமதா⁴துயா சுதஸ்ஸ ந காமதா⁴துங் உபபஜ்ஜந்தஸ்ஸா’’திஆதி³ம்ஹி வுச்சமானே இமங் நாம உபபஜ்ஜந்தஸ்ஸாதி ந விஞ்ஞாயெய்ய, தஸ்மா தங்மூலிகாஸு யோஜனாஸு ‘‘ந காமதா⁴துயா சுதஸ்ஸ காமதா⁴துங் ரூபதா⁴துங் அரூபதா⁴துங் உபபஜ்ஜந்தஸ்ஸா’’தி பட²மங் யோஜெத்வா புன அனுக்கமேன ‘‘ந காமதா⁴துங் உபபஜ்ஜந்தஸ்ஸா’’திஆதி³கா யோஜனா கதா. ஏவஞ்ஹி ந காமதா⁴துஆதி³பதே³ஹி யதா²வுத்ததா⁴துயோயேவ க³ஹிதா, ந கஞ்சீதி விஞ்ஞாயதி. யதா² அனுஸயவாரே ‘‘அனுஸெந்தீதி பத³ஸ்ஸ உப்பஜ்ஜந்தீதி அத்தோ² க³ஹிதோ’’தி வுத்தங், தத்தா²பி உப்பஜ்ஜமானமேவ ஸந்தா⁴ய உப்பஜ்ஜந்தீதி க³ஹேதுங் ந ஸக்கா ‘‘யஸ்ஸ காமராகா³னுஸயோ அனுஸேதி, தஸ்ஸ படிகா⁴னுஸயோ அனுஸேதீதி? ஆமந்தா’’திஆதி³வசனதோ. அதா²பி அப்பஹீனதங் ஸந்தா⁴ய உப்பஜ்ஜந்தீதி அத்தோ² தத்த² க³ஹிதோ, இதா⁴பி ஸோ ந ந யுஜ்ஜதீதி. ப⁴ங்கா³தி ப⁴ஞ்ஜிதப்³பா³, த்³விதா⁴ காதப்³பா³தி அத்தோ². நனு ந கோசி அனுஸயோ யத்த² உப்பஜ்ஜந்தஸ்ஸ அனுஸேதி நானுஸேதி சாதி த்³விதா⁴ காதப்³பா³, தத்தே²வ கஸ்மா ‘‘கதி அனுஸயா ப⁴ங்கா³? அனுஸயா ப⁴ங்கா³ நத்தீ²’’தி புச்சா²விஸ்ஸஜ்ஜனானி கதானி. ந ஹி பகாரந்தராபா⁴வே ஸங்ஸயோ யுத்தோதி ? ந ந யுத்தோ, ‘‘அனுஸயா ப⁴ங்கா³ நத்தீ²’’தி அவுத்தே ப⁴ங்கா³பா⁴வஸ்ஸ அவிஞ்ஞாதத்தாதி.
332-340. Dhātuvāre santānaṃ anugatā hutvā sayantīti yasmiṃ santāne appahīnā, taṃsantāne appahīnabhāvena anugantvā uppattiarahabhāvena sayantīti attho. Uppattirahatā eva hi anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti idhāpi yuttāti. Ettha ca na kāmadhātuādīni cha paṭinisedhavacanāni dhātuvisesaniddhāraṇāni na hontīti ‘‘na kāmadhātuyā cutassa na kāmadhātuṃ upapajjantassā’’tiādimhi vuccamāne imaṃ nāma upapajjantassāti na viññāyeyya, tasmā taṃmūlikāsu yojanāsu ‘‘na kāmadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ rūpadhātuṃ arūpadhātuṃ upapajjantassā’’ti paṭhamaṃ yojetvā puna anukkamena ‘‘na kāmadhātuṃ upapajjantassā’’tiādikā yojanā katā. Evañhi na kāmadhātuādipadehi yathāvuttadhātuyoyeva gahitā, na kañcīti viññāyati. Yathā anusayavāre ‘‘anusentīti padassa uppajjantīti attho gahito’’ti vuttaṃ, tatthāpi uppajjamānameva sandhāya uppajjantīti gahetuṃ na sakkā ‘‘yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa paṭighānusayo anusetīti? Āmantā’’tiādivacanato. Athāpi appahīnataṃ sandhāya uppajjantīti attho tattha gahito, idhāpi so na na yujjatīti. Bhaṅgāti bhañjitabbā, dvidhā kātabbāti attho. Nanu na koci anusayo yattha uppajjantassa anuseti nānuseti cāti dvidhā kātabbā, tattheva kasmā ‘‘kati anusayā bhaṅgā? Anusayā bhaṅgā natthī’’ti pucchāvissajjanāni katāni. Na hi pakārantarābhāve saṃsayo yuttoti ? Na na yutto, ‘‘anusayā bhaṅgā natthī’’ti avutte bhaṅgābhāvassa aviññātattāti.
தா⁴துவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Dhātuvāravaṇṇanā niṭṭhitā.
அனுஸயயமகவண்ணனா நிட்டி²தா.
Anusayayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / யமகபாளி • Yamakapāḷi / 6. ஸங்கா²ரயமகங் • 6. Saṅkhārayamakaṃ
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / பஞ்சபகரண-அனுடீகா • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 7. அனுஸயயமகங் • 7. Anusayayamakaṃ
