| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / பஞ்சபகரண-அனுடீகா • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
7. அனுஸயயமகங்
7. Anusayayamakaṃ
பரிச்சே²த³பரிச்சி²ன்னுத்³தே³ஸவாரவண்ணனா
Paricchedaparicchinnuddesavāravaṇṇanā
1. ‘‘அவிஜ்ஜாஸமுத³யா ரூபஸமுத³யோ, தண்ஹாஸமுத³யா ரூபஸமுத³யோ, கம்மஸமுத³யா ரூபஸமுத³யோ. லோபோ⁴ நிதா³னங் கம்மானங் ஸமுத³யாயா’’தி ச ஏவமாதி³னா குஸலமூலகுஸலாதீ³னங் பச்சயபா⁴வோ வுத்தோதி ஆஹ ‘‘பச்சயதீ³பகேன மூலயமகேனா’’தி. ‘‘ஸோ ‘அனிச்சங் ரூபங், அனிச்சங் ரூப’ந்தி யதா²பூ⁴தங் பஜானாதி. சக்கு² அனிச்சங், ரூபா அனிச்சா’’தி ச ஆதி³னா ப³ஹுலக²ந்தா⁴தி³முகே²ன அனிச்சானுபஸ்ஸனாத³யோ விஹிதாதி வுத்தங் ‘‘க²ந்தா⁴தீ³ஸு தீரணபா³ஹுல்லதோ’’தி. கிலேஸானங் ஸமுச்சி²ந்த³னதோ பரங் பஹானகிச்சங் நத்தீ²தி ஆஹ ‘‘அனுஸயபஹானந்தா பஹானபரிஞ்ஞா’’தி. யதி³பி அனுஸயேஹி ஸம்பயோக³தோ ஆரம்மணதோ வா பஹானபரிஞ்ஞா நப்பவத்ததி, அனுஸயாபா⁴வே பன ததா³ரம்போ⁴ ஏவ நத்தீ²தி கத்வா வுத்தங் ‘‘அனுஸயேஹி பஹானபரிஞ்ஞங் விபா⁴வேது’’ந்தி. அனுஸயபா⁴வேன லப்³ப⁴மானானந்தி அனுஸயபா⁴வேன விஜ்ஜமானானங், அனுஸயஸபா⁴வானந்தி அத்தோ². தீஹாகாரேஹீதி பரிச்சே²தா³தீ³ஹி தீஹி பகாரேஹி. அனுஸயேஸு க³ணனஸரூபப்பவத்திட்டா²னதோ அபோ³தி⁴தேஸு புக்³க³லோகாஸாதி³வஸேன பவத்தியமானா தப்³பி³ஸயா தே³ஸனா ந ஸுவிஞ்ஞெய்யா ஹோதீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘தேஸு ததா²…பே॰… து³ரவபோ³த⁴த்தா’’தி.
1. ‘‘Avijjāsamudayā rūpasamudayo, taṇhāsamudayā rūpasamudayo, kammasamudayā rūpasamudayo. Lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyā’’ti ca evamādinā kusalamūlakusalādīnaṃ paccayabhāvo vuttoti āha ‘‘paccayadīpakena mūlayamakenā’’ti. ‘‘So ‘aniccaṃ rūpaṃ, aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Cakkhu aniccaṃ, rūpā aniccā’’ti ca ādinā bahulakhandhādimukhena aniccānupassanādayo vihitāti vuttaṃ ‘‘khandhādīsu tīraṇabāhullato’’ti. Kilesānaṃ samucchindanato paraṃ pahānakiccaṃ natthīti āha ‘‘anusayapahānantā pahānapariññā’’ti. Yadipi anusayehi sampayogato ārammaṇato vā pahānapariññā nappavattati, anusayābhāve pana tadārambho eva natthīti katvā vuttaṃ ‘‘anusayehi pahānapariññaṃ vibhāvetu’’nti. Anusayabhāvena labbhamānānanti anusayabhāvena vijjamānānaṃ, anusayasabhāvānanti attho. Tīhākārehīti paricchedādīhi tīhi pakārehi. Anusayesu gaṇanasarūpappavattiṭṭhānato abodhitesu puggalokāsādivasena pavattiyamānā tabbisayā desanā na suviññeyyā hotīti dassento āha ‘‘tesu tathā…pe… duravabodhattā’’ti.
எத்த² புரிமேஸூதி பது³த்³தா⁴ரோ அனந்தரஸ்ஸ விதி⁴ படிஸேதோ⁴ வாதி கத்வா ஸானுஸயவாராதி³அபெக்கோ², ந அனுஸயவாராதி³அபெக்கோ² அனுஸயவாரே பாளிவவத்தா²னஸ்ஸ பகே³வ கதத்தாதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஏதேஸு ஸானுஸயவாராதீ³ஸு புரிமேஸூதி அத்தோ²’’தி ஆஹ. ஸானுஸயவாராதீ³ஸு ஹி தீஸு புரிமேஸு ஓகாஸவாரே யதோ ததோதி தே³ஸனா பவத்தா, ந அனுஸயவாராதீ³ஸு. அத்த²விஸேஸாபா⁴வதோதி ‘‘காமதா⁴துயா சுதஸ்ஸா’’திஆதி³னா (யம॰ 2.அனுஸயயமக.302) பாளிஆக³தபத³ஸ்ஸ, ‘‘காமதா⁴துங் வா பன உபபஜ்ஜந்தஸ்ஸா’’திஆதி³னா யமகபா⁴வேன அட்ட²கதா²ஆதி³க³தபத³ஸ்ஸ ச அத்த²விஸேஸாபா⁴வதோ. கத²மயங் யமகதே³ஸனா ஸியா து³தியஸ்ஸ பத³ஸ்ஸ அபா⁴வதோதி அத்தோ². யதி³ நாயங் யமகதே³ஸனா, அத² கஸ்மா இதா⁴க³தாதி ஆஹ ‘‘புரிமவாரே ஹீ’’திஆதி³. தத்த² அனுஸயட்டா²னபரிச்சே²த³த³ஸ்ஸனந்தி அனுஸயட்டா²னதாய பரிச்சே²த³த³ஸ்ஸனங். ஏவம்பி கத²மித³ங் அனுஸயயமகங் யமகதே³ஸனாஸப்³பா⁴வதோதி ஆஹ ‘‘யமகதே³ஸனா…பே॰… நாமங் த³ட்ட²ப்³ப³’’ந்தி . அத்த²வஸேனாதி படிலோமத்த²வஸேன. பட²மபதே³ன ஹி வுத்தஸ்ஸ விபரிவத்தனவஸேனபி யமகதே³ஸனா ஹோதி ‘‘ரூபங் ரூபக்க²ந்தோ⁴, ரூபக்க²ந்தோ⁴ ரூப’’ந்திஆதீ³ஸு (யம॰ 1.க²ந்த⁴யமக.2), தத்த² பன அத்த²விஸேஸோ அத்தி², இத⁴ நத்தி², தஸ்மா ந ததா² தே³ஸனா கதாதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘அத்த²விஸேஸாபா⁴வதோ பன ந வுத்தா’’தி. லப்³ப⁴மானதாவஸேனாதி புச்சா²ய லப்³ப⁴மானதாவஸேன.
Ettha purimesūti paduddhāro anantarassa vidhi paṭisedho vāti katvā sānusayavārādiapekkho, na anusayavārādiapekkho anusayavāre pāḷivavatthānassa pageva katattāti dassento ‘‘etesu sānusayavārādīsu purimesūti attho’’ti āha. Sānusayavārādīsu hi tīsu purimesu okāsavāre yato tatoti desanā pavattā, na anusayavārādīsu. Atthavisesābhāvatoti ‘‘kāmadhātuyā cutassā’’tiādinā (yama. 2.anusayayamaka.302) pāḷiāgatapadassa, ‘‘kāmadhātuṃ vā pana upapajjantassā’’tiādinā yamakabhāvena aṭṭhakathāādigatapadassa ca atthavisesābhāvato. Kathamayaṃ yamakadesanā siyā dutiyassa padassa abhāvatoti attho. Yadi nāyaṃ yamakadesanā, atha kasmā idhāgatāti āha ‘‘purimavāre hī’’tiādi. Tattha anusayaṭṭhānaparicchedadassananti anusayaṭṭhānatāya paricchedadassanaṃ. Evampi kathamidaṃ anusayayamakaṃ yamakadesanāsabbhāvatoti āha ‘‘yamakadesanā…pe… nāmaṃ daṭṭhabba’’nti . Atthavasenāti paṭilomatthavasena. Paṭhamapadena hi vuttassa viparivattanavasenapi yamakadesanā hoti ‘‘rūpaṃ rūpakkhandho, rūpakkhandho rūpa’’ntiādīsu (yama. 1.khandhayamaka.2), tattha pana atthaviseso atthi, idha natthi, tasmā na tathā desanā katāti dassento āha ‘‘atthavisesābhāvato pana na vuttā’’ti. Labbhamānatāvasenāti pucchāya labbhamānatāvasena.
உப்பத்திஅரஹதங் த³ஸ்ஸேதீதி இமினா நிப்பரியாயேன அனுஸயா அனாக³தாதி த³ஸ்ஸிதங் ஹோதி யதோ தே மக்³க³வஜ்ஜா², ந ச அதீதபச்சுப்பன்னா உப்பத்திரஹாதி வுச்சந்தி உப்பன்னத்தா. யங்ஸபா⁴வா பன த⁴ம்மா அனாக³தா அனுஸயாதி வுச்சந்தி, தங்ஸபா⁴வா ஏவ தே அதீதபச்சுப்பன்னா வுத்தா. ந ஹி த⁴ம்மானங் அத்³தா⁴பே⁴தே³ன ஸபா⁴வபே⁴தோ³ அத்தி², தஸ்மா அனுஸயானங் அதீதபச்சுப்பன்னபா⁴வா பரியாயதோ லப்³ப⁴ந்தீதி அட்ட²கதா²யங் (யம॰ அட்ட²॰ அனுஸயயமக 1) ‘‘அதீதோபி ஹோதீ’’திஆதி³ வுத்தங். ஏவங்பகாராதி அனுஸயப்பகாரா, காரணலாபே⁴ ஸதி உப்பஜ்ஜனாரஹாஇச்சேவ அத்தோ². ஸோ ஏவங்பகாரோ உப்பஜ்ஜனவாரே உப்பஜ்ஜதி-ஸத்³தே³ன க³ஹிதோ உப்பஜ்ஜனாரஹதாய அவிச்சி²ன்னபா⁴வதீ³பனத்த²ந்தி அதி⁴ப்பாயோ. தேனாஹ ‘‘ந க²ந்த⁴யமகாதீ³ஸு விய உப்பஜ்ஜமானதா’’தி, பச்சுப்பன்னதாதி அத்தோ². தேனேவாதிஆதி³னா யதா²வுத்தமத்த²ங் பாகடதரங் கரோதி. தத்த² நின்னானாகரணோதி நிப்³பி³ஸேஸோ. உப்பஜ்ஜனானுஸயானங் நின்னானாகரணத்தா ஏவ ஹி ‘‘எத்தே²ஸா தண்ஹா உப்பஜ்ஜமானா உப்பஜ்ஜதி, எத்த² நிவிஸமானா நிவிஸதீ’’தி விப⁴ங்கே³ (விப⁴॰ 203) ஆக³தங். அனுஸயனஞ்ஹி எத்த² நிவிஸனந்தி அதி⁴ப்பேதங்.
Uppattiarahataṃ dassetīti iminā nippariyāyena anusayā anāgatāti dassitaṃ hoti yato te maggavajjhā, na ca atītapaccuppannā uppattirahāti vuccanti uppannattā. Yaṃsabhāvā pana dhammā anāgatā anusayāti vuccanti, taṃsabhāvā eva te atītapaccuppannā vuttā. Na hi dhammānaṃ addhābhedena sabhāvabhedo atthi, tasmā anusayānaṃ atītapaccuppannabhāvā pariyāyato labbhantīti aṭṭhakathāyaṃ (yama. aṭṭha. anusayayamaka 1) ‘‘atītopi hotī’’tiādi vuttaṃ. Evaṃpakārāti anusayappakārā, kāraṇalābhe sati uppajjanārahāicceva attho. So evaṃpakāro uppajjanavāre uppajjati-saddena gahito uppajjanārahatāya avicchinnabhāvadīpanatthanti adhippāyo. Tenāha ‘‘na khandhayamakādīsu viya uppajjamānatā’’ti, paccuppannatāti attho. Tenevātiādinā yathāvuttamatthaṃ pākaṭataraṃ karoti. Tattha ninnānākaraṇoti nibbiseso. Uppajjanānusayānaṃ ninnānākaraṇattā eva hi ‘‘etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisatī’’ti vibhaṅge (vibha. 203) āgataṃ. Anusayanañhi ettha nivisananti adhippetaṃ.
இதா³னி யேன பரியாயேன அதீதபச்சுப்பன்னேஸு அனுஸயவோஹாரோ, தங் த³ஸ்ஸேதுகாமோ அனாக³தம்பி தேஹி ஸத்³தி⁴ங் ஏகஜ்ஜ²ங் கத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘அனுரூபங் காரணங் பன…பே॰… வுச்சந்தீ’’தி ஆஹ. ஏதேன பூ⁴தபுப்³ப³க³தியா அதீதபச்சுப்பன்னேஸு உப்பத்திரஹதா வேதி³தப்³பா³தி த³ஸ்ஸேதி. உப்பத்திஅரஹதா நாம கிலேஸானங் மக்³கே³ன அஸமுச்சி²ன்னதாய வேதி³தப்³பா³. ஸா ச அதீதபச்சுப்பன்னேஸுபி அத்தே²வாதி பகாரந்தரேனபி தேஸங் பரியாயதோவ அனுஸயபா⁴வங் பகாஸேதி. தேனேவாஹ ‘‘மக்³க³ஸ்ஸ பனா’’திஆதி³. தாதி³ஸானந்தி யே மக்³க³பா⁴வனாய அஸதி உப்பத்திரஹா, தாதி³ஸானங். த⁴ம்மோ ஏவ ச உப்பஜ்ஜதி, ந த⁴ம்மாகாரோதி அதி⁴ப்பாயோ. ந ஹி த⁴ம்மாகாரா அனிச்சதாத³யோ உப்பஜ்ஜந்தீதி வுச்சந்தி. யதி³ பன தே உப்பாதா³தி³ஸமங்கி³னோ ஸியுங், த⁴ம்மா ஏவ ஸியுங். தேன வுத்தங் ‘‘அப்பஹீனாகாரோ ச உப்பஜ்ஜதீதி வத்துங் ந யுஜ்ஜதீ’’தி.
Idāni yena pariyāyena atītapaccuppannesu anusayavohāro, taṃ dassetukāmo anāgatampi tehi saddhiṃ ekajjhaṃ katvā dassento ‘‘anurūpaṃ kāraṇaṃ pana…pe… vuccantī’’ti āha. Etena bhūtapubbagatiyā atītapaccuppannesu uppattirahatā veditabbāti dasseti. Uppattiarahatā nāma kilesānaṃ maggena asamucchinnatāya veditabbā. Sā ca atītapaccuppannesupi atthevāti pakārantarenapi tesaṃ pariyāyatova anusayabhāvaṃ pakāseti. Tenevāha ‘‘maggassa panā’’tiādi. Tādisānanti ye maggabhāvanāya asati uppattirahā, tādisānaṃ. Dhammo eva ca uppajjati, na dhammākāroti adhippāyo. Na hi dhammākārā aniccatādayo uppajjantīti vuccanti. Yadi pana te uppādādisamaṅgino siyuṃ, dhammā eva siyuṃ. Tena vuttaṃ ‘‘appahīnākāro ca uppajjatīti vattuṃ na yujjatī’’ti.
வுத்தம்பி தா²மக³மனங் அக்³க³ஹெத்வா அப்பஹீனட்ட²மத்தமேவ க³ஹெத்வா சோத³கோ சோதே³தீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ஸத்தானுஸய…பே॰… ஆபஜ்ஜதீதி சே’’தி. ந ஹி தா²மக³மனே க³ஹிதே சோத³னாய ஓகாஸோ அத்தி². தேனாஹ ‘‘நாபஜ்ஜதீ’’திஆதி³. வுத்தங் அட்ட²கதா²யங், ந கேவலமட்ட²கதா²யமேவ பாட²க³தோவாயமத்தோ², தஸ்மா ஏவமேவ க³ஹேதப்³போ³தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘தா²மக³தோ…பே॰… யுத்த’’ந்தி வத்வா கிங் பன தங் தா²மக³மனந்தி பராஸங்கங் நிவத்தெந்தோ ‘‘தா²மக³தந்தி ச…பே॰… வுத்தா’’தி ஆஹ. தத்த² அஞ்ஞேஹி அஸாதா⁴ரணோதி கிலேஸவத்து²ஆதீ³னங் கிலேஸதாதி³ஸபா⁴வோ விய காமராகா³தி³தோ அஞ்ஞத்த² அலப்³ப⁴மானோ தேஸங்யேவ ஆவேணிகோ ஸபா⁴வோ, யதோ தே ப⁴வபீ³ஜங் ப⁴வமூலந்தி ச வுச்சந்தி. யஸ்மா ச தா²மக³மனங் தேஸங் அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணோ ஸபா⁴வோ, தஸ்மா அனுஸயனந்தி வுத்தங் ஹோதீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘தா²மக³தோதி அனுஸயஸமங்கீ³தி அத்தோ²’’தி ஆஹ.
Vuttampi thāmagamanaṃ aggahetvā appahīnaṭṭhamattameva gahetvā codako codetīti dassento āha ‘‘sattānusaya…pe… āpajjatīti ce’’ti. Na hi thāmagamane gahite codanāya okāso atthi. Tenāha ‘‘nāpajjatī’’tiādi. Vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ, na kevalamaṭṭhakathāyameva pāṭhagatovāyamattho, tasmā evameva gahetabboti dassento ‘‘thāmagato…pe… yutta’’nti vatvā kiṃ pana taṃ thāmagamananti parāsaṅkaṃ nivattento ‘‘thāmagatanti ca…pe… vuttā’’ti āha. Tattha aññehi asādhāraṇoti kilesavatthuādīnaṃ kilesatādisabhāvo viya kāmarāgādito aññattha alabbhamāno tesaṃyeva āveṇiko sabhāvo, yato te bhavabījaṃ bhavamūlanti ca vuccanti. Yasmā ca thāmagamanaṃ tesaṃ anaññasādhāraṇo sabhāvo, tasmā anusayananti vuttaṃ hotīti dassento ‘‘thāmagatoti anusayasamaṅgīti attho’’ti āha.
‘‘யஸ்ஸ காமராகா³னுஸயோ அனுஸேதி, தஸ்ஸ படிகா⁴னுஸயோ அனுஸேதீதி? ஆமந்தா’’திஆதி³னா (யம॰ 2.அனுஸயயமக.3) அனுஸயவாரே வுத்தோ ஏவ அத்தோ² ‘‘யஸ்ஸ காமராகா³னுஸயோ உப்பஜ்ஜதி, தஸ்ஸ படிகா⁴னுஸயோ உப்பஜ்ஜதீதி? ஆமந்தா’’திஆதி³னா (யம॰ 2.அனுஸயயமக.300) வுத்தோதி அனுஸயனாகாரோ ஏவ உப்பஜ்ஜனவாரே உப்பஜ்ஜதி-ஸத்³தே³ன க³ஹிதோதி ‘‘உப்பஜ்ஜனவாரோ அனுஸயவாரேன நின்னானாகரணோ விப⁴த்தோ’’தி யங் வுத்தங், தத்த² விசாரங் ஆரப⁴தி ‘‘அனுஸயஉப்பஜ்ஜனவாரானங் ஸமானக³திகத்தா’’திஆதி³னா. ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி வசனங் ஸியாதி உப்பஜ்ஜனவாரே ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி வசனங் அப்பஹீனாகாரதீ³பகங் ஸியா. ததா² ச ஸதி யதா² ‘‘இமஸ்ஸ உப்பாதா³’’தி எத்த² இமஸ்ஸ அனிரோதா⁴தி அயமத்தோ²பி ஞாயதி, ஏவங் ‘‘உப்பஜ்ஜதீ’’தி வுத்தே அத்த²தோ ‘‘ந உப்பஜ்ஜதீ’’தி அயமத்தோ² வுத்தோ ஹோதி அப்பஹீனாகாரஸ்ஸ உப்பத்திரஹபா⁴வஸ்ஸ அனுப்பஜ்ஜமானஸபா⁴வத்தாதி சோத³னங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘உப்பஜ்ஜதீதி வசனஸ்ஸ அவுத்ததா ந ஸக்கா வத்துந்தி சே’’தி ஆஹ. வசனத்த²விஸேஸேன தங்த்³வயஸ்ஸ வுத்தத்தாதி ஏதேன த⁴ம்மனானத்தாபா⁴வேபி பத³த்த²னானத்தே²ன வாரந்தரதே³ஸனா ஹோதி யதா² ஸஹஜாதஸங்ஸட்ட²வாரேஸூதி த³ஸ்ஸேதி. அனுரூபங் காரணங் லபி⁴த்வாதிஆதி³ தமேவ வசனத்த²விஸேஸங் விபா⁴வேதுங் ஆரத்³த⁴ங். உப்பத்தியொக்³க³ந்தி உப்பத்தியா யொக்³க³ங், உப்பஜ்ஜனஸபா⁴க³தந்தி அத்தோ². யதோ அனுஸயா உப்பத்திரஹாதி வுச்சந்தி, ஏகந்தேன சேததே³வ ஸம்படிச்சி²தப்³ப³ங் ‘‘யஸ்ஸ காமராகா³னுஸயோ உப்பஜ்ஜதி, தஸ்ஸ படிகா⁴னுஸயோ உப்பஜ்ஜதீதி? ஆமந்தா’’திஆதி³வசனதோ (யம॰ 2.அனுஸயயமக.300). ‘‘அனுஸெந்தீதி அனுஸயா’’தி எத்தகே வுத்தே ஸதா³ விஜ்ஜமானா நு கோ² தே அபரினிப்ப²ன்னானுஸயனட்டே²ன ‘‘அனுஸயா’’தி வுச்சந்தீதி அயமத்தோ² ஆபஜ்ஜதீதி தங்னிஸேத⁴னத்த²ங் ‘‘அனுரூபங் காரணங் லபி⁴த்வா உப்பஜ்ஜந்தீ’’தி வுத்தங். உப்பத்திஅரஹபா⁴வேன தா²மக³ததா அனுஸயட்டோ²தி யங் தேஸங் உப்பத்தியோக³வசனங் வுத்தங், தங் ஸம்மதே³வ வுத்தந்தி இமமத்த²மாஹ ‘‘அனுஸயஸத்³த³ஸ்ஸா’’திஆதி³னா. தேன வாரத்³வயதே³ஸனுப்பாதி³கா அனுஸயஸத்³த³த்த²னித்³தா⁴ரணாதி த³ஸ்ஸேதி. தம்பி ஸுவுத்தமேவ இமினா தந்திப்பமாணேனாதி இத³ம்பி ‘‘அபி⁴த⁴ம்மே தாவா’’திஆதி³னா ஆக³தங் திவித⁴மேவ தந்திங் ஸந்தா⁴யாஹாதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘தந்தித்தயேனபி ஹி சித்தஸம்பயுத்ததா தீ³பிதா ஹோதீ’’தி.
‘‘Yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa paṭighānusayo anusetīti? Āmantā’’tiādinā (yama. 2.anusayayamaka.3) anusayavāre vutto eva attho ‘‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatīti? Āmantā’’tiādinā (yama. 2.anusayayamaka.300) vuttoti anusayanākāro eva uppajjanavāre uppajjati-saddena gahitoti ‘‘uppajjanavāro anusayavārena ninnānākaraṇo vibhatto’’ti yaṃ vuttaṃ, tattha vicāraṃ ārabhati ‘‘anusayauppajjanavārānaṃ samānagatikattā’’tiādinā. ‘‘Uppajjatī’’ti vacanaṃ siyāti uppajjanavāre ‘‘uppajjatī’’ti vacanaṃ appahīnākāradīpakaṃ siyā. Tathā ca sati yathā ‘‘imassa uppādā’’ti ettha imassa anirodhāti ayamatthopi ñāyati, evaṃ ‘‘uppajjatī’’ti vutte atthato ‘‘na uppajjatī’’ti ayamattho vutto hoti appahīnākārassa uppattirahabhāvassa anuppajjamānasabhāvattāti codanaṃ dassento ‘‘uppajjatīti vacanassa avuttatā na sakkā vattunti ce’’ti āha. Vacanatthavisesena taṃdvayassa vuttattāti etena dhammanānattābhāvepi padatthanānatthena vārantaradesanā hoti yathā sahajātasaṃsaṭṭhavāresūti dasseti. Anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvātiādi tameva vacanatthavisesaṃ vibhāvetuṃ āraddhaṃ. Uppattiyogganti uppattiyā yoggaṃ, uppajjanasabhāgatanti attho. Yato anusayā uppattirahāti vuccanti, ekantena cetadeva sampaṭicchitabbaṃ ‘‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatīti? Āmantā’’tiādivacanato (yama. 2.anusayayamaka.300). ‘‘Anusentīti anusayā’’ti ettake vutte sadā vijjamānā nu kho te aparinipphannānusayanaṭṭhena ‘‘anusayā’’ti vuccantīti ayamattho āpajjatīti taṃnisedhanatthaṃ ‘‘anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantī’’ti vuttaṃ. Uppattiarahabhāvena thāmagatatā anusayaṭṭhoti yaṃ tesaṃ uppattiyogavacanaṃ vuttaṃ, taṃ sammadeva vuttanti imamatthamāha ‘‘anusayasaddassā’’tiādinā. Tena vāradvayadesanuppādikā anusayasaddatthaniddhāraṇāti dasseti. Tampi suvuttameva iminā tantippamāṇenāti idampi ‘‘abhidhamme tāvā’’tiādinā āgataṃ tividhameva tantiṃ sandhāyāhāti dassento āha ‘‘tantittayenapi hi cittasampayuttatā dīpitā hotī’’ti.
பரிச்சே²த³பரிச்சி²ன்னுத்³தே³ஸவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Paricchedaparicchinnuddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
உப்பத்திட்டா²னவாரவண்ணனா
Uppattiṭṭhānavāravaṇṇanā
2. ஏவங் ஸதீதி வேத³னானங் விஸேஸிதப்³ப³பா⁴வே காமதா⁴துயா ச விஸேஸனபா⁴வே ஸதி. காமாதா⁴துயா அனுஸயனட்டா²னதா ந வுத்தா ஹோதி அப்பதா⁴னபா⁴வதோ, பதா⁴னாப்பதா⁴னேஸு பதா⁴னே கிச்சத³ஸ்ஸனதோ, விஸேஸனபா⁴வேன சரிதப்³ப³தாய சாதி அதி⁴ப்பாயோ. ஹோது கோ தோ³ஸோதி கதா³சி வதெ³ய்யாதி ஆஸங்கமானோ ஆஹ ‘‘த்³வீஸு பனா’’திஆதி³. த்³வீஸூதி நித்³தா⁴ரணே பு⁴ம்மங், ததா² ‘‘தீஸு தா⁴தூஸூ’’தி எத்தா²பி. தஸ்மாதி யஸ்மா தா⁴துஆதி³பே⁴தே³ன திவித⁴ங் அனுஸயட்டா²னங், தத்த² ச ரூபாரூபதா⁴தூனங் ப⁴வராக³ஸ்ஸ அனுஸயட்டா²னதா வுத்தாதி காமதா⁴துயா காமராக³ஸ்ஸ அனுஸயட்டா²னதா ஏகந்தேன வத்தப்³பா³, தஸ்மா. தீஸு தா⁴தூஸு தீஸு வேத³னாஸூதி ச நித்³தா⁴ரணே பு⁴ம்மங், காமதா⁴துயா த்³வீஸு வேத³னாஸூதி ச ஆதா⁴ரே.
2. Evaṃ satīti vedanānaṃ visesitabbabhāve kāmadhātuyā ca visesanabhāve sati. Kāmādhātuyā anusayanaṭṭhānatā na vuttā hoti appadhānabhāvato, padhānāppadhānesu padhāne kiccadassanato, visesanabhāvena caritabbatāya cāti adhippāyo. Hotu ko dosoti kadāci vadeyyāti āsaṅkamāno āha ‘‘dvīsu panā’’tiādi. Dvīsūti niddhāraṇe bhummaṃ, tathā ‘‘tīsu dhātūsū’’ti etthāpi. Tasmāti yasmā dhātuādibhedena tividhaṃ anusayaṭṭhānaṃ, tattha ca rūpārūpadhātūnaṃ bhavarāgassa anusayaṭṭhānatā vuttāti kāmadhātuyā kāmarāgassa anusayaṭṭhānatā ekantena vattabbā, tasmā. Tīsu dhātūsu tīsu vedanāsūti ca niddhāraṇe bhummaṃ, kāmadhātuyā dvīsu vedanāsūti ca ādhāre.
த்³வீஸ்வேவாதி த்³வீஸு ஸுகோ²பெக்கா²ஸு ஏவ. ஸப்³பா³ஸு த்³வீஸூதி யாஸு காஸுசி த்³வீஸு. தேனாதி ‘‘காமராகோ³ த்³வீஸு வேத³னாஸு அனுஸேதீ’’தி வசனஸாமத்தி²யலத்³தே⁴ன விஸேஸனிச்ச²யேனேவ. ப⁴வராகா³னுஸயட்டா²னங் ரூபாரூபதா⁴துயோ தத³னுரூபா ச வேத³னா. ந ஹி த்³வீஸு வேத³னாஸு காமராகா³னுஸயோவ அனுஸேதீதி அவதா⁴ரணங் இச்சி²தங், த்³வீஸு ஏவ பன வேத³னாஸூதி இச்சி²தங். தேனேவாஹ ‘‘த்³வீஸ்வேவ அனுஸேதி, ந தீஸூ’’தி. அட்டா²னஞ்ச அனுஸயானங், கிங் தங் அபரியாபன்னங் ஸக்காயே? ஸப்³போ³ லோகுத்தரோ த⁴ம்மோ. ச-ஸத்³தே³ன படிகா⁴னுஸயட்டா²னங் ஸங்க³ண்ஹாதி. தேன வுத்தங் ‘‘யதா² சா’’திஆதி³. அஞ்ஞாதி காமராகா³னுஸயட்டா²னபூ⁴தா த்³வே வேத³னா.
Dvīsvevāti dvīsu sukhopekkhāsu eva. Sabbāsu dvīsūti yāsu kāsuci dvīsu. Tenāti ‘‘kāmarāgo dvīsu vedanāsu anusetī’’ti vacanasāmatthiyaladdhena visesanicchayeneva. Bhavarāgānusayaṭṭhānaṃ rūpārūpadhātuyo tadanurūpā ca vedanā. Na hi dvīsu vedanāsu kāmarāgānusayova anusetīti avadhāraṇaṃ icchitaṃ, dvīsu eva pana vedanāsūti icchitaṃ. Tenevāha ‘‘dvīsveva anuseti, na tīsū’’ti. Aṭṭhānañca anusayānaṃ, kiṃ taṃ apariyāpannaṃ sakkāye? Sabbo lokuttaro dhammo. Ca-saddena paṭighānusayaṭṭhānaṃ saṅgaṇhāti. Tena vuttaṃ ‘‘yathā cā’’tiādi. Aññāti kāmarāgānusayaṭṭhānabhūtā dve vedanā.
அஞ்ஞேஸு த்³வீஹி வேத³னாஹி விப்பயுத்தேஸு. பியரூபஸாதரூபேஸூதி பியாயிதப்³ப³மது⁴ரஸபா⁴வேஸு. விஸேஸனஞ்சேதங் ரூபாதீ³னங் ஸப்³ப³த்³வாரஸப்³ப³புரிஸேஸு இட்ட²பா⁴வஸ்ஸ அனியததாய கதங். ஸாதஸந்தஸுக²கி³த்³தி⁴யாதி ஸாதஸுகே² ஸந்தஸுகே² ச கி³ஜ்ஜ²னாகாரேன அபி⁴கங்க²னாகாரேன. தத்த² ஸாதஸுக²ங் காயிகங், ஸந்தஸுக²ங் சேதஸிகங். ஸாதஸுக²ங் வா காயிகஸுக²ங், ஸந்தஸுக²ங் உபெக்கா²ஸுக²ங். ததா² சாஹு ‘‘உபெக்கா² பன ஸந்தத்தா, ஸுக²மிச்சேவ பா⁴ஸிதா’’தி (விஸுத்³தி⁴॰ 2.644; மஹானி॰ அட்ட²॰ 27). பரித்தங் வா ஓளாரிகங் ஸுக²ங் ஸாதஸுக²ங், அனோளாரிகங் ஸந்தஸுக²ங். பரித்தக்³க³ஹணஞ்செத்த² காமராகா³னுஸயஸ்ஸ அதி⁴ப்பேதத்தா. அஞ்ஞத்தா²தி வேத³னாஹி அஞ்ஞத்த². ஸோதி காமராகா³னுஸயோ. வேத³னாஸு அனுக³தோ ஹுத்வா ஸேதீதி வேத³னாபெக்கோ² ஏவ ஹுத்வா பவத்ததி யதா² புத்தாபெக்கா²ய தா⁴தியா அனுக்³க³ண்ஹனப்பவத்தி, ஸயனஸங்கா²தா பவத்தி ச காமராக³ஸ்ஸ நிகாமனமேவ. தேனாஹ ‘‘ஸுக²மிச்சேவ அபி⁴லபதீ’’தி. யதா² தஸ்ஸ, ஏவங் படிகா⁴னுஸயாதீ³னம்பி வுத்தனியாமேன யதா²ஸகங் கிச்சகரணமேவ து³க்க²வேத³னாதீ³ஸு அனுஸயனங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். தேன வுத்தங் ‘‘ஏவங் படிகா⁴னுஸயோ சா’’திஆதி³. தீஸு வேத³னாஸு அனுஸயனவசனேனாதி தீஸு வேத³னாஸு யதா²ரஹங் அனுஸயனவசனேன. இட்டா²தி³பா⁴வேன க³ஹிதேஸூதி இட்டா²தீ³ஸு ஆரம்மணபகதியா வஸேன இட்டா²தி³பா⁴வேன க³ஹிதேஸு விபரீதஸஞ்ஞாய வஸேன அனிட்டா²தீ³ஸு இட்டா²தி³பா⁴வேன க³ஹிதேஸூதி யோஜனா. ந ஹி இட்டா²தி³பா⁴வேன க³ஹணங் விபரீதஸஞ்ஞா.
Aññesu dvīhi vedanāhi vippayuttesu. Piyarūpasātarūpesūti piyāyitabbamadhurasabhāvesu. Visesanañcetaṃ rūpādīnaṃ sabbadvārasabbapurisesu iṭṭhabhāvassa aniyatatāya kataṃ. Sātasantasukhagiddhiyāti sātasukhe santasukhe ca gijjhanākārena abhikaṅkhanākārena. Tattha sātasukhaṃ kāyikaṃ, santasukhaṃ cetasikaṃ. Sātasukhaṃ vā kāyikasukhaṃ, santasukhaṃ upekkhāsukhaṃ. Tathā cāhu ‘‘upekkhā pana santattā, sukhamicceva bhāsitā’’ti (visuddhi. 2.644; mahāni. aṭṭha. 27). Parittaṃ vā oḷārikaṃ sukhaṃ sātasukhaṃ, anoḷārikaṃ santasukhaṃ. Parittaggahaṇañcettha kāmarāgānusayassa adhippetattā. Aññatthāti vedanāhi aññattha. Soti kāmarāgānusayo. Vedanāsu anugato hutvā setīti vedanāpekkho eva hutvā pavattati yathā puttāpekkhāya dhātiyā anuggaṇhanappavatti, sayanasaṅkhātā pavatti ca kāmarāgassa nikāmanameva. Tenāha ‘‘sukhamicceva abhilapatī’’ti. Yathā tassa, evaṃ paṭighānusayādīnampi vuttaniyāmena yathāsakaṃ kiccakaraṇameva dukkhavedanādīsu anusayanaṃ daṭṭhabbaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ paṭighānusayo cā’’tiādi. Tīsu vedanāsu anusayanavacanenāti tīsu vedanāsu yathārahaṃ anusayanavacanena. Iṭṭhādibhāvena gahitesūti iṭṭhādīsu ārammaṇapakatiyā vasena iṭṭhādibhāvena gahitesu viparītasaññāya vasena aniṭṭhādīsu iṭṭhādibhāvena gahitesūti yojanā. Na hi iṭṭhādibhāvena gahaṇaṃ viparītasaññā.
தத்தா²தி இட்டா²ரம்மணாதீ³ஸு. எத்தா²தி அனுஸயனே. காமஸ்ஸாதா³தி³வத்து²பூ⁴தானங் காமப⁴வாதீ³னந்தி காமஸ்ஸாத³ப⁴வஸ்ஸாத³வத்து²பூ⁴தானங் காமரூபாரூபப⁴வானங் க³ஹணங் வேதி³தப்³ப³ந்தி யோஜனா. தத்தா²தி வேத³னாத்தயதா⁴துத்தயேஸு. நித்³தா⁴ரணே சேதங் பு⁴ம்மங். து³க்க²படிகா⁴தோ து³க்கே² அனபி⁴ரதி. யத்த² தத்தா²தி து³க்க²வேத³னாய தங்ஸம்பயுத்தேஸு அனிட்ட²ரூபாதீ³ஸு வாதி யத்த² தத்த². மஹக்³க³தா உபாதி³ன்னக்க²ந்தா⁴ ரூபாரூபப⁴வா, அனுபாதி³ன்னக்க²ந்தா⁴ ரூபாரூபாவசரத⁴ம்மா. தத்தா²தி யதா²வுத்தேஸு மஹக்³க³தத⁴ம்மேஸு ப⁴வராகோ³இச்சேவ வேதி³தப்³போ³. தேன வுத்தங் ‘‘ரூபதா⁴துயா அரூபதா⁴துயா எத்த² காமராகா³னுஸயோ நானுஸேதீ’’தி. தி³ட்டா²னுஸயாதீ³னந்தி ஆதி³-ஸத்³தே³ன விசிகிச்சா²னுஸயஅவிஜ்ஜானுஸயாதீ³னங் ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³.
Tatthāti iṭṭhārammaṇādīsu. Etthāti anusayane. Kāmassādādivatthubhūtānaṃ kāmabhavādīnanti kāmassādabhavassādavatthubhūtānaṃ kāmarūpārūpabhavānaṃ gahaṇaṃ veditabbanti yojanā. Tatthāti vedanāttayadhātuttayesu. Niddhāraṇe cetaṃ bhummaṃ. Dukkhapaṭighāto dukkhe anabhirati. Yattha tatthāti dukkhavedanāya taṃsampayuttesu aniṭṭharūpādīsu vāti yattha tattha. Mahaggatā upādinnakkhandhā rūpārūpabhavā, anupādinnakkhandhā rūpārūpāvacaradhammā. Tatthāti yathāvuttesu mahaggatadhammesu bhavarāgoicceva veditabbo. Tena vuttaṃ ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha kāmarāgānusayo nānusetī’’ti. Diṭṭhānusayādīnanti ādi-saddena vicikicchānusayaavijjānusayādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
தா⁴துத்தயவேத³னாத்தயவினிமுத்தங் தி³ட்டா²னுஸயாதீ³னங் அனுஸயனட்டா²னங் ந வுத்தந்தி ஸுவுத்தமேதங் தி³ட்டா²னுஸயாதீ³னங் உப்பத்திட்டா²னபுச்சா²யங் ‘‘ஸப்³ப³ஸக்காயபரியாபன்னேஸு த⁴ம்மேஸு’’இச்சேவ விஸ்ஸஜ்ஜிதத்தா. காமராகோ³ பன யத்த² நானுஸேதி, தங் து³க்க²வேத³னாரூபாரூபதா⁴துவினிமுத்தங் தி³ட்டா²னுஸயாதீ³னங் அனுஸயனட்டா²னங் அத்தீ²தி த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘நனு சா’’திஆதி³ ஆரத்³த⁴ங். தத்த² தத³னுஸயனட்டா²னதோதி தஸ்ஸ காமராகா³னுஸயஸ்ஸ அனுஸயனட்டா²னதோ. அஞ்ஞா நெக்க²ம்மஸ்ஸிதஸோமனஸ்ஸுபெக்கா²ஸங்கா²தா. அயமெத்த² ஸங்கே²பத்தோ² – நெக்க²ம்மஸ்ஸிததோ³மனஸ்ஸே விய படிகா⁴னுஸயோ நெக்க²ம்மஸ்ஸிதஸோமனஸ்ஸுபெக்கா²ஸு காமராகா³னுஸயோ நானுஸேதீதி ‘‘யத்த² காமராகா³னுஸயோ நானுஸேதி, தத்த² தி³ட்டா²னுஸயோ நானுஸேதீ’’தி ஸக்கா வத்துந்தி தஸ்மா தங் உத்³த⁴ரித்வா ந வுத்தந்தி. ஹொந்தூதி தாஸங் வேத³னானங் அத்தி²தங் படிஜானித்வா உத்³த⁴ரித்வா அவசனஸ்ஸ காரணங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘ந பன…பே॰… தங் ந வுத்த’’ந்தி. தத³னுஸயனட்டா²னந்தி தேஸங் தி³ட்டா²னுஸயாதீ³னங் அனுஸயனட்டா²னங். தஸ்மாதி யஸ்மா ஸதிபி காமராகா³னுஸயனட்டா²னதோ அஞ்ஞஸ்மிங் தி³ட்டா²னுஸயாதீ³னங் அனுஸயனட்டா²னே தங் பன தா⁴துத்தயவேத³னாத்தயவினிமுத்தங் நத்தி² வேத³னாத்³வயபா⁴வதோ, தஸ்மா. தங் வேத³னாத்³வயங் ந வுத்தங் விஸுங் ந உத்³த⁴டந்தி அத்தோ². தஸ்மாதி யஸ்மா ‘‘யத்த² காமராகா³த³யோ நானுஸெந்தி, தத்த² தி³ட்டி²விசிகிச்சா² நானுஸெந்தீ’’தி அயமத்தோ² ‘‘ஆமந்தா’’தி இமினா படிவசனவிஸ்ஸஜ்ஜனேன அவிபா⁴க³தோ வுத்தோதி ‘‘யத்த² காமராகா³த³யோ அனுஸெந்தி, தத்த² தி³ட்டி²விசிகிச்சா² அனுஸெந்தீ’’தி அயம்பி அத்தோ² அவிபா⁴க³தோவ லப்³ப⁴தி, தஸ்மா. அவிபா⁴க³தோ ச து³க்க²ங் படிக⁴ஸ்ஸ அனுஸயனட்டா²னந்தி தீ³பிதங் ஹோதி. தேனாஹ ‘‘அவிஸேஸேன…பே॰… வேதி³தப்³ப³’’ந்தி. தத்த² அவிஸேஸேனாதி கே³ஹஸ்ஸிதங் நெக்க²ம்மஸ்ஸிதந்தி விஸேஸங் அகத்வா. ஸமுதா³யவஸேன க³ஹெத்வாதி யதா²வுத்தஅவயவானங் ஸமூஹவஸேன து³க்க²ந்த்வேவ க³ஹெத்வா. ‘‘அவிஸேஸேன ஸமுதா³யவஸேன க³ஹெத்வா’’தி இமமத்த²ங் ததா²-ஸத்³தே³ன அனுகட்³ட⁴தி ‘‘த்³வீஸு வேத³னாஸூ’’தி எத்தா²பி கே³ஹஸ்ஸிதாதி³விபா⁴க³ஸ்ஸ அனிச்சி²தத்தா.
Dhātuttayavedanāttayavinimuttaṃ diṭṭhānusayādīnaṃ anusayanaṭṭhānaṃ na vuttanti suvuttametaṃ diṭṭhānusayādīnaṃ uppattiṭṭhānapucchāyaṃ ‘‘sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesu’’icceva vissajjitattā. Kāmarāgo pana yattha nānuseti, taṃ dukkhavedanārūpārūpadhātuvinimuttaṃ diṭṭhānusayādīnaṃ anusayanaṭṭhānaṃ atthīti dassetuṃ ‘‘nanu cā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha tadanusayanaṭṭhānatoti tassa kāmarāgānusayassa anusayanaṭṭhānato. Aññā nekkhammassitasomanassupekkhāsaṅkhātā. Ayamettha saṅkhepattho – nekkhammassitadomanasse viya paṭighānusayo nekkhammassitasomanassupekkhāsu kāmarāgānusayo nānusetīti ‘‘yattha kāmarāgānusayo nānuseti, tattha diṭṭhānusayo nānusetī’’ti sakkā vattunti tasmā taṃ uddharitvā na vuttanti. Hontūti tāsaṃ vedanānaṃ atthitaṃ paṭijānitvā uddharitvā avacanassa kāraṇaṃ dassento āha ‘‘na pana…pe… taṃ na vutta’’nti. Tadanusayanaṭṭhānanti tesaṃ diṭṭhānusayādīnaṃ anusayanaṭṭhānaṃ. Tasmāti yasmā satipi kāmarāgānusayanaṭṭhānato aññasmiṃ diṭṭhānusayādīnaṃ anusayanaṭṭhāne taṃ pana dhātuttayavedanāttayavinimuttaṃ natthi vedanādvayabhāvato, tasmā. Taṃ vedanādvayaṃ na vuttaṃ visuṃ na uddhaṭanti attho. Tasmāti yasmā ‘‘yattha kāmarāgādayo nānusenti, tattha diṭṭhivicikicchā nānusentī’’ti ayamattho ‘‘āmantā’’ti iminā paṭivacanavissajjanena avibhāgato vuttoti ‘‘yattha kāmarāgādayo anusenti, tattha diṭṭhivicikicchā anusentī’’ti ayampi attho avibhāgatova labbhati, tasmā. Avibhāgato ca dukkhaṃ paṭighassa anusayanaṭṭhānanti dīpitaṃ hoti. Tenāha ‘‘avisesena…pe… veditabba’’nti. Tattha avisesenāti gehassitaṃ nekkhammassitanti visesaṃ akatvā. Samudāyavasenagahetvāti yathāvuttaavayavānaṃ samūhavasena dukkhantveva gahetvā. ‘‘Avisesena samudāyavasena gahetvā’’ti imamatthaṃ tathā-saddena anukaḍḍhati ‘‘dvīsu vedanāsū’’ti etthāpi gehassitādivibhāgassa anicchitattā.
யதி³ ஏவங் ‘‘படிக⁴ங் தேன பஜஹதி, ந தத்த² படிகா⁴னுஸயோ அனுஸேதீ’’தி இத³ங் ஸுத்தபத³ங் கத²ந்தி சோத³னங் ஸந்தா⁴ய ‘‘அபிசா’’திஆதி³ வுத்தங். தத்தா²தி தஸ்மிங் தோ³மனஸ்ஸே, தங்ஸம்பயுத்தே வா படிகே⁴. நெக்க²ம்மஸ்ஸிதங் தோ³மனஸ்ஸந்திஆதி³னா நெய்யத்த²மித³ங் ஸுத்தங், ந நீதத்த²ந்தி த³ஸ்ஸேதி. யதா² பன ஸுத்தங் உதா³ஹடங், ததா² இத⁴ கஸ்மா ந வுத்தந்தி ஆஹ ‘‘படிகு⁴ப்பத்திரஹட்டா²னதாயா’’திஆதி³. ஏவம்பி ஸுத்தாபி⁴த⁴ம்மபாடா²னங் கத²மவிரோதோ⁴தி ஆஹ நிப்பரியாயதே³ஸனா ஹேஸா, ஸா பன பரியாயதே³ஸனாதி. ஏவஞ்ச கத்வாதி பரியாயதே³ஸனத்தா ஏவ. ராகா³னுஸயோதி காமராகா³னுஸயோ அதி⁴ப்பேதோ. யதோ ‘‘அனாகா³மிமக்³கே³ன ஸமுக்³கா⁴தனங் ஸந்தா⁴யா’’தி வுத்தங், தஸ்மா தஸ்ஸ ந மஹக்³க³தத⁴ம்மா அனுஸயனட்டா²னந்தி தங் பட²மஜ்ஜா²னஞ்ச அனாமஸித்வா ‘‘ந ஹி லோகியா…பே॰… நானுஸேதீதி ஸக்கா வத்து’’ந்தி வுத்தங். அவத்து²பா⁴வதோதி ஸபா⁴வேனேவ அனுப்பத்திட்டா²னத்தா. இதா⁴தி இமஸ்மிங் அனுஸயயமகே. வுத்தனயேனாதி ‘‘நெக்க²ம்மஸ்ஸிதங் தோ³மனஸ்ஸங் உப்பாதெ³த்வா’’திஆதி³னா வுத்தேன நயேன . தங்படிபக்க²பா⁴வதோதி தேஸங் படிகா⁴தீ³னங் படிபக்க²ஸ்ஸ மக்³க³ஸ்ஸ ஸப்³பா⁴வதோ. ந கேவலங் மக்³க³ஸப்³பா⁴வதோ, அத² கோ² ப³லவவிபஸ்ஸனாஸப்³பா⁴வதோபீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ ‘‘தங்ஸமுக்³கா⁴…பே॰… பா⁴வதோ சா’’தி.
Yadi evaṃ ‘‘paṭighaṃ tena pajahati, na tattha paṭighānusayo anusetī’’ti idaṃ suttapadaṃ kathanti codanaṃ sandhāya ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ domanasse, taṃsampayutte vā paṭighe. Nekkhammassitaṃ domanassantiādinā neyyatthamidaṃ suttaṃ, na nītatthanti dasseti. Yathā pana suttaṃ udāhaṭaṃ, tathā idha kasmā na vuttanti āha ‘‘paṭighuppattirahaṭṭhānatāyā’’tiādi. Evampi suttābhidhammapāṭhānaṃ kathamavirodhoti āha nippariyāyadesanā hesā, sā pana pariyāyadesanāti. Evañca katvāti pariyāyadesanattā eva. Rāgānusayoti kāmarāgānusayo adhippeto. Yato ‘‘anāgāmimaggena samugghātanaṃ sandhāyā’’ti vuttaṃ, tasmā tassa na mahaggatadhammā anusayanaṭṭhānanti taṃ paṭhamajjhānañca anāmasitvā ‘‘na hi lokiyā…pe… nānusetīti sakkā vattu’’nti vuttaṃ. Avatthubhāvatoti sabhāveneva anuppattiṭṭhānattā. Idhāti imasmiṃ anusayayamake. Vuttanayenāti ‘‘nekkhammassitaṃ domanassaṃ uppādetvā’’tiādinā vuttena nayena . Taṃpaṭipakkhabhāvatoti tesaṃ paṭighādīnaṃ paṭipakkhassa maggassa sabbhāvato. Na kevalaṃ maggasabbhāvato, atha kho balavavipassanāsabbhāvatopīti dassento āha ‘‘taṃsamugghā…pe… bhāvato cā’’ti.
இதா³னி யதே³தங் தத்த² தத்த² ‘‘அனுஸயனட்டா²ன’’ந்தி வுத்தங், தங் க³ஹேதப்³ப³த⁴ம்மவஸேன வா ஸியா க³ஹணவிஸேஸேன வாதி த்³வே விகப்பா, தேஸு பட²மங் ஸந்தா⁴யாஹ ‘‘ஆரம்மணே அனுஸயனட்டா²னே ஸதீ’’தி. ரூபாதி³ஆரம்மணே அனுஸயானங் அனுஸயனட்டா²னந்தி க³ய்ஹமானே யமத்த²ங் ஸந்தா⁴ய ‘‘ந ஸக்கா வத்து’’ந்தி வுத்தங், தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘து³க்கா²ய ஹீ’’திஆதி³மாஹ. யதி³ ஸியாதி யதி³ காமராகா³னுஸயோ ஸியா. ஏதஸ்ஸபீதி தி³ட்டா²னுஸயஸம்பயுத்தலோப⁴ஸ்ஸபி ‘‘ஸப்³ப³ஸக்காயபரியாபன்னேஸு த⁴ம்மேஸூ’’தி காமராக³ஸ்ஸ டா²னங் வத்தப்³ப³ங் ஸியா, ந ச வுத்தங். அத² பனாதிஆதி³ து³தியவிகப்பங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங். அஜ்ஜா²ஸயவஸேன தங்னின்னதாயாதி அஸதிபி ஆரம்மணகரணே யத்த² காமராகா³த³யோ அஜ்ஜா²ஸயதோ நின்னா, தங் தேஸங் அனுஸயனட்டா²னங். தேன வுத்தங் ‘‘அனுக³தோ ஹுத்வா ஸேதீ’’தி. அத² பன வுத்தந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. யதா²திஆதி³ யதா²வுத்தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ உதா³ஹரணவஸேன நிரூபனங். து³க்கே² படிஹஞ்ஞனவஸேனேவ பவத்ததி, நாரம்மணகரணவஸேனாதி அதி⁴ப்பாயோ. து³க்க²மேவ தஸ்ஸ அனுஸயனட்டா²னங் வுத்தந்தி அஜ்ஜா²ஸயஸ்ஸ தத்த² நின்னத்தா து³க்க²மேவ தஸ்ஸ படிக⁴ஸ்ஸ அனுஸயனட்டா²னங் வுத்தங், நாலம்பி³தங் ரூபாதி³ ஸுக²வேத³னா சாதி அதி⁴ப்பாயோ. ஏவந்தி யதா² அஞ்ஞாரம்மணஸ்ஸபி படிக⁴ஸ்ஸ அஜ்ஜா²ஸயதோ து³க்க²னின்னதாய து³க்க²மேவ அனுஸயனட்டா²னங் வுத்தங், ஏவங். து³க்கா²தீ³ஸு…பே॰… வுத்தந்தி ‘‘து³க்கே²ன ஸுக²ங் அதி⁴க³ந்தப்³ப³ங். நத்தி² தி³ன்ன’’ந்தி ச ஆதி³னா காயகிலமனது³க்கே² தா³னானுபா⁴வாதி³கே ச மிச்சா²பி⁴னிவேஸனவஸேன உப்பஜ்ஜமானேன தி³ட்டா²னுஸயேன ஸம்பயுத்தோ அஞ்ஞாரம்மணோபி லோபோ⁴ ‘‘ஏவங் ஸுக²ங் ப⁴விஸ்ஸதீ’’தி அஜ்ஜா²ஸயதோ ஸுகா²பி⁴ஸங்க³வஸேனேவ பவத்ததீதி ஸுகு²பெக்கா²பே⁴த³ங் ஸாதஸந்தஸுக²த்³வயமேவ அஸ்ஸ லோப⁴ஸ்ஸ அனுஸயனட்டா²னங் வுத்தங் பாளியங், ந யதா²வுத்தங் து³க்கா²தி³, தஸ்மா ப⁴வராக³…பே॰… ந விருஜ்ஜ²தி. ஏகஸ்மிங்யேவ சாதிஆதி³ து³தியவிகப்பங்யேவ உபப்³ரூஹனத்த²ங் வுத்தங். தத்த² ராக³ஸ்ஸ ஸுக²ஜ்ஜா²ஸயதா தங்ஸமங்கி³னோ புக்³க³லஸ்ஸ வஸேன வேதி³தப்³பா³, தன்னின்னபா⁴வேன வா சக்கு²ஸ்ஸ விஸமஜ்ஜா²ஸயதா விய. ஏஸ நயோ ஸேஸேஸுபி. தேஸங் ராக³படிகா⁴னங் நானானுஸயட்டா²னதா ஹோதி ஏகஸ்மிம்பி ஆரம்மணேதி அத்தோ².
Idāni yadetaṃ tattha tattha ‘‘anusayanaṭṭhāna’’nti vuttaṃ, taṃ gahetabbadhammavasena vā siyā gahaṇavisesena vāti dve vikappā, tesu paṭhamaṃ sandhāyāha ‘‘ārammaṇe anusayanaṭṭhāne satī’’ti. Rūpādiārammaṇe anusayānaṃ anusayanaṭṭhānanti gayhamāne yamatthaṃ sandhāya ‘‘na sakkā vattu’’nti vuttaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘dukkhāya hī’’tiādimāha. Yadi siyāti yadi kāmarāgānusayo siyā. Etassapīti diṭṭhānusayasampayuttalobhassapi ‘‘sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesū’’ti kāmarāgassa ṭhānaṃ vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ. Atha panātiādi dutiyavikappaṃ sandhāya vuttaṃ. Ajjhāsayavasena taṃninnatāyāti asatipi ārammaṇakaraṇe yattha kāmarāgādayo ajjhāsayato ninnā, taṃ tesaṃ anusayanaṭṭhānaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘anugato hutvā setī’’ti. Atha pana vuttanti sambandho. Yathātiādi yathāvuttassa atthassa udāharaṇavasena nirūpanaṃ. Dukkhe paṭihaññanavaseneva pavattati, nārammaṇakaraṇavasenāti adhippāyo. Dukkhameva tassa anusayanaṭṭhānaṃ vuttanti ajjhāsayassa tattha ninnattā dukkhameva tassa paṭighassa anusayanaṭṭhānaṃ vuttaṃ, nālambitaṃ rūpādi sukhavedanā cāti adhippāyo. Evanti yathā aññārammaṇassapi paṭighassa ajjhāsayato dukkhaninnatāya dukkhameva anusayanaṭṭhānaṃ vuttaṃ, evaṃ. Dukkhādīsu…pe… vuttanti ‘‘dukkhena sukhaṃ adhigantabbaṃ. Natthi dinna’’nti ca ādinā kāyakilamanadukkhe dānānubhāvādike ca micchābhinivesanavasena uppajjamānena diṭṭhānusayena sampayutto aññārammaṇopi lobho ‘‘evaṃ sukhaṃ bhavissatī’’ti ajjhāsayato sukhābhisaṅgavaseneva pavattatīti sukhupekkhābhedaṃ sātasantasukhadvayameva assa lobhassa anusayanaṭṭhānaṃ vuttaṃ pāḷiyaṃ, na yathāvuttaṃ dukkhādi, tasmā bhavarāga…pe… na virujjhati. Ekasmiṃyeva cātiādi dutiyavikappaṃyeva upabrūhanatthaṃ vuttaṃ. Tattha rāgassa sukhajjhāsayatā taṃsamaṅgino puggalassa vasena veditabbā, tanninnabhāvena vā cakkhussa visamajjhāsayatā viya. Esa nayo sesesupi. Tesaṃ rāgapaṭighānaṃ nānānusayaṭṭhānatā hoti ekasmimpi ārammaṇeti attho.
ஏவஞ்ச கத்வாதி அஸதிபி க³ஹேதப்³ப³பே⁴தே³ க³ஹணவிஸேஸேன அனுஸயனட்டா²னஸ்ஸ பி⁴ன்னத்தா ஏவ. ‘‘யத்த²…பே॰… நோ’’தி வுத்தங், அஞ்ஞதா² விருஜ்ஜெ²ய்ய. க³ஹேதப்³ப³பே⁴தே³ன ஹி ராக³படிகா⁴னங் அனுஸயனட்டா²னபே⁴தே³ க³ய்ஹமானே விபாகமத்தே டா²தப்³ப³ங் ஸியா, ந ச தங் யுத்தங், நபி ஸப்³பே³ஸங் புரிஸத்³வாரானங் இட்டா²னிட்ட²ங் நியதந்தி. யதி³பி யதா²வுத்தலோப⁴ஸ்ஸ வுத்தனயேன காமராகா³னுஸயதா ஸம்ப⁴வதி, யதா² பன ஸுகு²பெக்கா²ஸு இட்டா²ரம்மணே ச உப்பஜ்ஜந்தேன தோ³மனஸ்ஸேன ஸஹ பவத்தோ தோ³ஸோ து³ப்³ப³லபா⁴வேன படிகா⁴னுஸயோ ந ஹோதி, ஏவங் யதா²வுத்தலோபோ⁴பி காமராகா³னுஸயோ ந ஹோதீதி இமமத்த²ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அட்ட²கதா²யங் பனா’’திஆதி³ வுத்தங். ந படிகா⁴னுஸயோதி எத்த² ந-காரோ படிஸேத⁴னத்தோ², ந அஞ்ஞத்தோ², இதரத்த² பன ஸம்ப⁴வோ ஏவ நத்தீ²தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யங் பனேத’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² ‘‘ந ஹி தோ³மனஸ்ஸஸ்ஸ படிகா⁴னுஸயபா⁴வாஸங்கா அத்தீ²’’தி இமினா ந-காரஸ்ஸ அஞ்ஞத்த²தாபா⁴வத³ஸ்ஸனமுகே²ன அபா⁴வத்த²தங் ஸமத்தே²தி.
Evañca katvāti asatipi gahetabbabhede gahaṇavisesena anusayanaṭṭhānassa bhinnattā eva. ‘‘Yattha…pe… no’’ti vuttaṃ, aññathā virujjheyya. Gahetabbabhedena hi rāgapaṭighānaṃ anusayanaṭṭhānabhede gayhamāne vipākamatte ṭhātabbaṃ siyā, na ca taṃ yuttaṃ, napi sabbesaṃ purisadvārānaṃ iṭṭhāniṭṭhaṃ niyatanti. Yadipi yathāvuttalobhassa vuttanayena kāmarāgānusayatā sambhavati, yathā pana sukhupekkhāsu iṭṭhārammaṇe ca uppajjantena domanassena saha pavatto doso dubbalabhāvena paṭighānusayo na hoti, evaṃ yathāvuttalobhopi kāmarāgānusayo na hotīti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘aṭṭhakathāyaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Na paṭighānusayoti ettha na-kāro paṭisedhanattho, na aññattho, itarattha pana sambhavo eva natthīti dassento ‘‘yaṃ paneta’’ntiādimāha. Tattha ‘‘na hi domanassassa paṭighānusayabhāvāsaṅkā atthī’’ti iminā na-kārassa aññatthatābhāvadassanamukhena abhāvatthataṃ samattheti.
தே³ஸனா ஸங்கிண்ணா விய ப⁴வெய்யாதி எத்த² தே³ஸனாஸங்கரங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ப⁴வராக³ஸ்ஸபி…பே॰… ப⁴வெய்யா’’தி வுத்தங். தஸ்ஸத்தோ² – யதா² காமராக³ஸ்ஸ காமதா⁴துயா த்³வீஸு வேத³னாஸு ஆரம்மணகரணவஸேன உப்பத்தி வுத்தா ‘‘காமராகோ³ காமதா⁴துயா த்³வீஸு வேத³னாஸு அனுஸேதீ’’தி, ஏவங் யதி³ ‘‘ப⁴வராகோ³ காமதா⁴துயா த்³வீஸு வேத³னாஸு அனுஸேதீ’’தி வுச்செய்ய, ப⁴வராக³ஸ்ஸபி…பே॰… ப⁴வெய்ய. ததோ ச காமராகே³ன ஸத்³தி⁴ங் ப⁴வராக³ஸ்ஸ தே³ஸனா ஸங்கிண்ணா ப⁴வெய்ய, காமராக³தோ ச ப⁴வராக³ஸ்ஸ விஸேஸோ த³ஸ்ஸேதப்³போ³. ஸோ ச ஸஹஜாதானுஸயவஸேன ந ஸக்கா த³ஸ்ஸேதுந்தி ஆரம்மணகரணவஸேன த³ஸ்ஸேதப்³போ³. தேன வுத்தங் ‘‘தஸ்மா ஆரம்மண…பே॰… அதி⁴ப்பாயோ’’தி. தத்த² ஆரம்மணவிஸேஸேனாதி ரூபாரூபதா⁴துஸங்கா²தஆரம்மணவிஸேஸேன. விஸேஸத³ஸ்ஸனத்த²ந்தி காமராக³தோ ப⁴வராக³ஸ்ஸ விஸேஸத³ஸ்ஸனத்த²ங். ஏவங் தே³ஸனா கதாதி ‘‘ரூபதா⁴துயா அரூபதா⁴துயா எத்த² ப⁴வராகா³னுஸயோ அனுஸேதீ’’தி ஏவங் விஸயே பு⁴ம்மங் கத்வா தே³ஸனா கதா. தேனாஹ ‘‘ஸஹஜாதவேத³னாவிஸேஸாபா⁴வதோ’’தி.
Desanāsaṃkiṇṇā viya bhaveyyāti ettha desanāsaṅkaraṃ dassetuṃ ‘‘bhavarāgassapi…pe… bhaveyyā’’ti vuttaṃ. Tassattho – yathā kāmarāgassa kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu ārammaṇakaraṇavasena uppatti vuttā ‘‘kāmarāgo kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anusetī’’ti, evaṃ yadi ‘‘bhavarāgo kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anusetī’’ti vucceyya, bhavarāgassapi…pe… bhaveyya. Tato ca kāmarāgena saddhiṃ bhavarāgassa desanā saṃkiṇṇā bhaveyya, kāmarāgato ca bhavarāgassa viseso dassetabbo. So ca sahajātānusayavasena na sakkā dassetunti ārammaṇakaraṇavasena dassetabbo. Tena vuttaṃ ‘‘tasmā ārammaṇa…pe… adhippāyo’’ti. Tattha ārammaṇavisesenāti rūpārūpadhātusaṅkhātaārammaṇavisesena. Visesadassanatthanti kāmarāgato bhavarāgassa visesadassanatthaṃ. Evaṃ desanā katāti ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha bhavarāgānusayo anusetī’’ti evaṃ visaye bhummaṃ katvā desanā katā. Tenāha ‘‘sahajātavedanāvisesābhāvato’’ti.
உப்பத்திட்டா²னவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Uppattiṭṭhānavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
மஹாவாரோ
Mahāvāro
1. அனுஸயவாரவண்ணனா
1. Anusayavāravaṇṇanā
3. பவத்தாவிராமவஸேனாதி அனுஸயப்பவத்தியா அவிராமவஸேன, அவிச்சே²த³வஸேனாதி அத்தோ². கத²ங் பன குஸலாப்³யாகதசித்தக்க²ணே அனுஸயானங் பவத்தீதி ஆஹ ‘‘மக்³கே³னேவ…பே॰… புப்³பே³’’தி.
3. Pavattāvirāmavasenāti anusayappavattiyā avirāmavasena, avicchedavasenāti attho. Kathaṃ pana kusalābyākatacittakkhaṇe anusayānaṃ pavattīti āha ‘‘maggeneva…pe… pubbe’’ti.
20. சித்தசேதஸிகானஞ்ச டா²னங் நாம சித்துப்பாதோ³தி ஆஹ ‘‘ஏகஸ்மிங் சித்துப்பாதே³’’தி. தேஸங் தேஸங் புக்³க³லானந்தி புது²ஜ்ஜனாதீ³னங் புக்³க³லானங். பகதியா ஸபா⁴வேன. ஸபா⁴வஸித்³தா⁴ ஹி து³க்கா²ய வேத³னாய காமராக³ஸ்ஸ அனநுஸயனட்டா²னதா. ஏவங் ஸேஸேஸுபி யதா²ரஹங் வத்தப்³ப³ங். வக்க²தி ஹி ‘‘பகதியா து³க்கா²தீ³னங் காமராகா³தீ³னங் அனநுஸயனட்டா²னதங் ஸந்தா⁴ய வுத்த’’ந்தி. பஹானேனாதி தஸ்ஸ தஸ்ஸ அனுஸயஸ்ஸ ஸமுச்சி²ந்த³னேன. திண்ணங் புக்³க³லானந்தி புது²ஜ்ஜனஸோதாபன்னஸகதா³கா³மீனங். த்³வின்னங் புக்³க³லானந்தி அனாகா³மிஅரஹந்தானங். எத்தா²தி ஏதஸ்மிங் புக்³க³லோகாஸவாரே. புரிமனயேதி ‘‘திண்ணங் புக்³க³லான’’ந்திஆதி³கே புரிமஸ்மிங் விஸ்ஸஜ்ஜனநயே. ஓகாஸந்தி உப்பத்திட்டா²னங், இத⁴ பன து³க்க²வேத³னா வேதி³தப்³பா³. பச்சி²மனயேதி ‘‘த்³வின்னங் புக்³க³லான’’ந்திஆதி³கே விஸ்ஸஜ்ஜனநயே. அனோகாஸதா அனநுஸயனட்டா²னதா.
20. Cittacetasikānañca ṭhānaṃ nāma cittuppādoti āha ‘‘ekasmiṃ cittuppāde’’ti. Tesaṃ tesaṃ puggalānanti puthujjanādīnaṃ puggalānaṃ. Pakatiyā sabhāvena. Sabhāvasiddhā hi dukkhāya vedanāya kāmarāgassa ananusayanaṭṭhānatā. Evaṃ sesesupi yathārahaṃ vattabbaṃ. Vakkhati hi ‘‘pakatiyā dukkhādīnaṃ kāmarāgādīnaṃ ananusayanaṭṭhānataṃ sandhāya vutta’’nti. Pahānenāti tassa tassa anusayassa samucchindanena. Tiṇṇaṃ puggalānanti puthujjanasotāpannasakadāgāmīnaṃ. Dvinnaṃ puggalānanti anāgāmiarahantānaṃ. Etthāti etasmiṃ puggalokāsavāre. Purimanayeti ‘‘tiṇṇaṃ puggalāna’’ntiādike purimasmiṃ vissajjananaye. Okāsanti uppattiṭṭhānaṃ, idha pana dukkhavedanā veditabbā. Pacchimanayeti ‘‘dvinnaṃ puggalāna’’ntiādike vissajjananaye. Anokāsatā ananusayanaṭṭhānatā.
அனுஸயவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Anusayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
2. ஸானுஸயவாரவண்ணனா
2. Sānusayavāravaṇṇanā
66-131. ‘‘ஸானுஸயோ, பஜஹதி, பரிஜானாதீ’’தி புக்³க³லோ வுத்தோதி ‘‘காமராகே³ன ஸானுஸயோ, காமராக³ங் பஜஹதி, காமராக³ங் பரிஜானாதீ’’திஆதீ³ஸு அனுஸயஸமங்கி³பா⁴வேன பஹானபரிஞ்ஞாகிரியாய கத்துபா⁴வேன ச புக்³க³லோ வுத்தோ, ந த⁴ம்மோ. ப⁴வவிஸேஸேன வாதி கேவலேன ப⁴வவிஸேஸேன வா. இதரேஸூதி படிகா⁴னுஸயாதீ³ஸு. ப⁴வானுஸயவிஸேஸேன வாதி காமப⁴வாதி³ப⁴வவிஸிட்டா²னுஸயவிஸேஸேன வா. ஸானுஸயதானிரனுஸயதாதி³காதி எத்த² ஆதி³-ஸத்³தே³ன பஹானாபஹானபரிஞ்ஞாபரிஞ்ஞா ஸங்க³ய்ஹந்தி. நனு ச ப⁴வவிஸேஸே கேஸஞ்சி அனுஸயானங் அப்பஹானந்தி? ந தங் அனுஸயகதங், அத² கோ² பச்சயவேகல்லதோ அனோகாஸதாய சாதி நாயங் விரோதோ⁴. த்³வீஸு வேத³னாஸூதி ஸுக²உபெக்கா²ஸு வேத³னாஸு து³க்கா²ய வேத³னாய காமராகா³னுஸயேன நிரனுஸயோதி யோஜேதப்³ப³ங். இத³ம்பி நத்தி² புக்³க³லவஸேன வுச்சமானத்தா. தேனாஹ ‘‘ந ஹி புக்³க³லஸ்ஸ…பே॰… அனுஸயான’’ந்தி. யதி³பி புக்³க³லஸ்ஸ அனுஸயனோகாஸோ அனோகாஸோ, தஸ்ஸ பன ஸானுஸயதாதி³ஹேது ஹோதீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘அனுஸயஸ்ஸ பனா’’திஆதி³மாஹ. நிரனுஸயதாதீ³னந்தி ஆதி³-ஸத்³தே³ன அப்பஹானாபரிஞ்ஞா ஸங்க³ண்ஹாதி. பரிஜானநங் ஸமதிக்கமனந்தி பரிஞ்ஞாவாரேபி ‘‘அபாதா³னே நிஸ்ஸக்கவசன’’ந்தி வுத்தங்.
66-131. ‘‘Sānusayo, pajahati, parijānātī’’ti puggalo vuttoti ‘‘kāmarāgena sānusayo, kāmarāgaṃ pajahati, kāmarāgaṃ parijānātī’’tiādīsu anusayasamaṅgibhāvena pahānapariññākiriyāya kattubhāvena ca puggalo vutto, na dhammo. Bhavavisesena vāti kevalena bhavavisesena vā. Itaresūti paṭighānusayādīsu. Bhavānusayavisesena vāti kāmabhavādibhavavisiṭṭhānusayavisesena vā. Sānusayatāniranusayatādikāti ettha ādi-saddena pahānāpahānapariññāpariññā saṅgayhanti. Nanu ca bhavavisese kesañci anusayānaṃ appahānanti? Na taṃ anusayakataṃ, atha kho paccayavekallato anokāsatāya cāti nāyaṃ virodho. Dvīsu vedanāsūti sukhaupekkhāsu vedanāsu dukkhāya vedanāya kāmarāgānusayena niranusayoti yojetabbaṃ. Idampi natthi puggalavasena vuccamānattā. Tenāha ‘‘na hi puggalassa…pe… anusayāna’’nti. Yadipi puggalassa anusayanokāso anokāso, tassa pana sānusayatādihetu hotīti dassento ‘‘anusayassa panā’’tiādimāha. Niranusayatādīnanti ādi-saddena appahānāpariññā saṅgaṇhāti. Parijānanaṃ samatikkamananti pariññāvārepi ‘‘apādāne nissakkavacana’’nti vuttaṃ.
அனுஸயனட்டா²னதோதி அனுஸயனட்டா²னஹேது. ‘‘அனநுஸயனட்டா²னதோ’’தி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. நிமித்தாபாதா³னபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ந்தி ஸானுஸயவாரே நிமித்தபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங், பஜஹனபரிஞ்ஞாவாரேஸு அபாதா³னபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ஞ்சாதி யோஜேதப்³ப³ங். பஜஹதீதி எத்த² ‘‘ரூபதா⁴துயா அரூபதா⁴துயா ததோ மானானுஸயங் பஜஹதீ’’தி பாளிபத³ங் ஆஹரித்வா யோஜேதப்³ப³ங், ந பஜஹதீதி எத்த² பன ‘‘து³க்கா²ய வேத³னாய ததோ காமராகா³னுஸயங் நப்பஜஹதீ’’தி. ஏவமாதீ³ஸூதி ஆதி³-ஸத்³தே³ன பரிஞ்ஞாவாரம்பி ஸங்க³ண்ஹாதி. பு⁴ம்மனித்³தே³ஸேனேவ ஹேதுஅத்தே²னேவ நித்³தி³ட்டா²தி அத்தோ².
Anusayanaṭṭhānatoti anusayanaṭṭhānahetu. ‘‘Ananusayanaṭṭhānato’’ti etthāpi eseva nayo. Nimittāpādānabhāvadassanatthanti sānusayavāre nimittabhāvadassanatthaṃ, pajahanapariññāvāresu apādānabhāvadassanatthañcāti yojetabbaṃ. Pajahatīti ettha ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā tato mānānusayaṃ pajahatī’’ti pāḷipadaṃ āharitvā yojetabbaṃ, na pajahatīti ettha pana ‘‘dukkhāya vedanāya tato kāmarāgānusayaṃ nappajahatī’’ti. Evamādīsūti ādi-saddena pariññāvārampi saṅgaṇhāti. Bhummaniddeseneva hetuattheneva niddiṭṭhāti attho.
சதுத்த²பஞ்ஹவிஸ்ஸஜ்ஜனேனாதி ‘‘யதோ வா பன மானானுஸயேன ஸானுஸயோ, ததோ காமராகா³னுஸயேன ஸானுஸயோ’’தி ஏதஸ்ஸ பஞ்ஹஸ்ஸ விஸ்ஸஜ்ஜனேன. தத்த² ஹி ‘‘ரூபதா⁴துயா அரூபதா⁴துயா’’திஆதி³னா ஸரூபதோ அனுஸயனட்டா²னானி த³ஸ்ஸிதானி. தத³த்தே²தி தங் அனுஸயனட்டா²னத³ஸ்ஸனங் அத்தோ² ஏதஸ்ஸாதி தத³த்தோ², தஸ்மிங் தத³த்தே². ‘‘அனுஸயஸ்ஸ உப்பத்திட்டா²னத³ஸ்ஸனத்த²ங் அயங் வாரோ ஆரத்³தோ⁴’’திஆதி³னா ‘‘யதோ’’தி ஏதேன அனுஸயனட்டா²னங் வுத்தந்தி இமமத்த²ங் விபா⁴வெத்வா. பமாத³லிகி²தங் விய தி³ஸ்ஸதி உப்பன்ன-ஸத்³தே³ன வத்தமானுப்பன்னே வுச்சமானே. யதா² பன உப்பஜ்ஜனவாரே உப்பஜ்ஜதி-ஸத்³தே³ன உப்பத்தியோக³தீ³பகத்தா உப்பத்திரஹா வுச்சந்தி, ஏவமிதா⁴பி உப்பத்திஅரஹே வுச்சமானே ந கோசி விரோதோ⁴. யங் பன வக்க²தி ‘‘ந ஹி அபரியாபன்னானங் அனுஸயுப்பத்திரஹட்டா²னதா’’தி, ஸோபி ந தோ³ஸோ. யத்த² யத்த² ஹி அனுஸயா உப்பத்திரஹா, ததே³வ ஏகஜ்ஜ²ங் க³ஹெத்வா ‘‘ஸப்³ப³த்தா²’’தி வுத்தந்தி. ததே²வ தி³ஸ்ஸதீதி தங் பமாத³லிகி²தங் விய தி³ஸ்ஸதீதி அத்தோ².
Catutthapañhavissajjanenāti ‘‘yato vā pana mānānusayena sānusayo, tato kāmarāgānusayena sānusayo’’ti etassa pañhassa vissajjanena. Tattha hi ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā’’tiādinā sarūpato anusayanaṭṭhānāni dassitāni. Tadattheti taṃ anusayanaṭṭhānadassanaṃ attho etassāti tadattho, tasmiṃ tadatthe. ‘‘Anusayassa uppattiṭṭhānadassanatthaṃ ayaṃ vāro āraddho’’tiādinā ‘‘yato’’ti etena anusayanaṭṭhānaṃ vuttanti imamatthaṃ vibhāvetvā. Pamādalikhitaṃ viya dissati uppanna-saddena vattamānuppanne vuccamāne. Yathā pana uppajjanavāre uppajjati-saddena uppattiyogadīpakattā uppattirahā vuccanti, evamidhāpi uppattiarahe vuccamāne na koci virodho. Yaṃ pana vakkhati ‘‘na hi apariyāpannānaṃ anusayuppattirahaṭṭhānatā’’ti, sopi na doso. Yattha yattha hi anusayā uppattirahā, tadeva ekajjhaṃ gahetvā ‘‘sabbatthā’’ti vuttanti. Tatheva dissatīti taṃ pamādalikhitaṃ viya dissatīti attho.
யதோ உப்பன்னேன ப⁴விதப்³ப³ந்தி யதோ அனுஸயனட்டா²னதோ காமகா³ரானுஸயேன உப்பன்னேன ப⁴விதப்³ப³ங், தேன காமராகா³னுஸயேன உப்பத்திரஹட்டா²னே நிஸ்ஸக்கவசனங் கதங் ‘‘யதோ’’தி. ததா²தி எத்த² ததா²-ஸத்³தோ³ யதா² ‘‘யதோ உப்பன்னேனா’’தி எத்த² உப்பத்திரஹட்டா²னதோ அனுஸயஸ்ஸ உப்பத்திரஹதா வுத்தா, ததா² ‘‘உப்பஜ்ஜனகேனா’’தி எத்தா²பி ஸா ஏவ வுச்சதீதி தீ³பேதீதி ஆஹ ‘‘ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு…பே॰… ஆபன்னேனா’’தி. தத்த² ‘‘உப்பஜ்ஜனகோ’’தி வுத்தே அனுப்பஜ்ஜனகோ ந ஹோதீதி அயமத்தோ² விஞ்ஞாயதி, ததா² ச ஸதி தேன அனுப்பத்தி நிச்சி²தாதி உப்பன்னஸபா⁴வதா ச பகாஸிதா ஹோதீதி. தேனாஹ ‘‘ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு…பே॰… அபனேதீ’’தி. ‘‘யோ யதோ காமராகா³னுஸயேன நிரனுஸயோ, ஸோ ததோ மானானுஸயேன நிரனுஸயோ’’தி புச்சா²ய ‘‘யதோ ததோ’’தி ஆக³தத்தா விஸ்ஸஜ்ஜனே ‘‘ஸப்³ப³த்தா²’’தி பத³ஸ்ஸ நிஸ்ஸக்கவஸேனேவ ஸக்கா யோஜேதுந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஸப்³ப³த்தா²தி…பே॰… ந ந ஸம்ப⁴வதீ’’தி ஆஹ. பு⁴ம்மதோ அஞ்ஞத்தா²பி ஸத்³த³விதூ³ இச்ச²ந்தி, யதோ ஸப்³பே³ஸங் பாத³கங் ‘‘ஸப்³ப³த்த²பாத³க’’ந்தி வுச்சதி, இத⁴ பன நிஸ்ஸக்கவஸேன வேதி³தப்³ப³ங்.
Yato uppannena bhavitabbanti yato anusayanaṭṭhānato kāmagārānusayena uppannena bhavitabbaṃ, tena kāmarāgānusayena uppattirahaṭṭhāne nissakkavacanaṃ kataṃ ‘‘yato’’ti. Tathāti ettha tathā-saddo yathā ‘‘yato uppannenā’’ti ettha uppattirahaṭṭhānato anusayassa uppattirahatā vuttā, tathā ‘‘uppajjanakenā’’ti etthāpi sā eva vuccatīti dīpetīti āha ‘‘sabbadhammesu…pe… āpannenā’’ti. Tattha ‘‘uppajjanako’’ti vutte anuppajjanako na hotīti ayamattho viññāyati, tathā ca sati tena anuppatti nicchitāti uppannasabhāvatā ca pakāsitā hotīti. Tenāha ‘‘sabbadhammesu…pe… apanetī’’ti. ‘‘Yo yato kāmarāgānusayena niranusayo, so tato mānānusayena niranusayo’’ti pucchāya ‘‘yato tato’’ti āgatattā vissajjane ‘‘sabbatthā’’ti padassa nissakkavaseneva sakkā yojetunti dassento ‘‘sabbatthāti…pe… na na sambhavatī’’ti āha. Bhummato aññatthāpi saddavidū icchanti, yato sabbesaṃ pādakaṃ ‘‘sabbatthapādaka’’nti vuccati, idha pana nissakkavasena veditabbaṃ.
ஸானுஸயவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Sānusayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
3. பஜஹனவாரவண்ணனா
3. Pajahanavāravaṇṇanā
132-197. அப்பஜஹனஸப்³பா⁴வாதி அப்பஹானஸ்ஸ, அப்பஹீயமானஸ்ஸ வா ஸப்³பா⁴வா. தஸ்மாதி யஸ்மா யோ காமராகா³னுஸயங் பஜஹதி, ந ஸோ மானானுஸயங் நிரவஸேஸதோ பஜஹதி, யோ ச மானானுஸயங் நிரவஸேஸதோ பஜஹதி, ந ஸோ காமராகா³னுஸயங் பஜஹதி பகே³வ பஹீனத்தா, தஸ்மா ‘‘யோ வா பன மானானுஸயங் பஜஹதி, ஸோ காமராகா³னுஸயங் பஜஹதீதி? நோ’’தி வுத்தந்தி வேதி³தப்³ப³ங். யதி³ ஏவங் பட²மபுச்சா²யங் கத²ந்தி ஆஹ ‘‘யஸ்மா பன…பே॰… வுத்த’’ந்தி. தத்த² பஹானகரணமத்தமேவாதி பஹானகிரியாஸம்ப⁴வமத்தமேவ, ந நிரவஸேஸப்பஹானந்தி அதி⁴ப்பாயோ. தே ட²பெத்வாதி தி³ட்டி²விசிகிச்சா²னுஸயாதீ³னங் நிரவஸேஸபஜஹனகே அட்ட²மகாதி³கே ட²பெத்வா. அவஸேஸாதி தஸ்ஸ தஸ்ஸ அனுஸயஸ்ஸ நிரவஸேஸப்பஜஹனகேஹி அவஸிட்டா². தேஸு யேஸங் ஏகச்சே அனுஸயா பஹீனா, தேபி அப்பஜஹனஸப்³பா⁴வேனேவ நப்பஜஹந்தீதி வுத்தா. ந ச யதா²விஜ்ஜமானேனாதி மக்³க³கிச்சபா⁴வேன விஜ்ஜமானப்பகாரேன பஹானேன வஜ்ஜிதா ரஹிதா ஏவ வுத்தாதி யோஜனா.
132-197. Appajahanasabbhāvāti appahānassa, appahīyamānassa vā sabbhāvā. Tasmāti yasmā yo kāmarāgānusayaṃ pajahati, na so mānānusayaṃ niravasesato pajahati, yo ca mānānusayaṃ niravasesato pajahati, na so kāmarāgānusayaṃ pajahati pageva pahīnattā, tasmā ‘‘yo vā pana mānānusayaṃ pajahati, so kāmarāgānusayaṃ pajahatīti? No’’ti vuttanti veditabbaṃ. Yadi evaṃ paṭhamapucchāyaṃ kathanti āha ‘‘yasmā pana…pe… vutta’’nti. Tattha pahānakaraṇamattamevāti pahānakiriyāsambhavamattameva, na niravasesappahānanti adhippāyo. Te ṭhapetvāti diṭṭhivicikicchānusayādīnaṃ niravasesapajahanake aṭṭhamakādike ṭhapetvā. Avasesāti tassa tassa anusayassa niravasesappajahanakehi avasiṭṭhā. Tesu yesaṃ ekacce anusayā pahīnā, tepi appajahanasabbhāveneva nappajahantīti vuttā. Na ca yathāvijjamānenāti maggakiccabhāvena vijjamānappakārena pahānena vajjitā rahitā eva vuttāti yojanā.
கேஸஞ்சீதி ஸோதாபன்னஸகதா³கா³மிமக்³க³ஸமங்கி³ஸகதா³கா³மீனங். புன கேஸஞ்சீதி அனாகா³மிஅக்³க³மக்³க³ஸமங்கி³அரஹந்தானங். உப⁴யந்தி காமராக³விசிகிச்சா²னுஸயத்³வயங். ஸேஸானந்தி ‘‘ஸேஸா’’தி வுத்தானங் யதா²வுத்தபுக்³க³லானங். தேஸந்தி வுத்தப்பகாரானங் த்³வின்னங் அனுஸயானங். உப⁴யாப்பஜஹனஸ்ஸாதி காமராக³விசிகிச்சா²னுஸயாப்பஜஹனஸ்ஸ. காரணங் ந ஹோதீதி யேஸங் விசிகிச்சா²னுஸயோ பஹீனோ, தேஸங் தஸ்ஸ பஹீனதா, யேஸங் யதா²வுத்தங் உப⁴யப்பஹீனங், தேஸங் தத³ப்பஜஹனஸ்ஸ காரணங் ந ஹோதீதி அத்தோ². தேனாஹ ‘‘தேஸங் பஹீனத்தா ‘நப்பஜஹந்தீ’தி ந ஸக்கா வத்து’’ந்தி. அத² பன ந தத்த² காரணங் வுத்தங், யேன காரணவசனேன யதா²வுத்ததோ³ஸாபத்தி ஸியா, கேவலங் பன ஸன்னிட்டா²னேன தேஸங் புக்³க³லானங் க³ஹிததாத³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தங் ‘‘காமராகா³னுஸயஞ்ச நப்பஜஹந்தீ’’தி, ஏவம்பி புச்சி²தஸ்ஸ ஸங்ஸயத்த²ஸ்ஸ காரணங் வத்தப்³ப³ங். ததா² ச ஸதி ‘‘ஸேஸபுக்³க³லா தஸ்ஸ அனுஸயஸ்ஸ பஹீனத்தா நப்பஜஹந்தீ’’தி காரணங் வத்தப்³ப³மேவாதி சோத³னங் ஸந்தா⁴யாஹ ‘‘ந வத்தப்³ப³’’ந்திஆதி³. தத்த² ந வத்தப்³ப³ந்தி வுத்தனயேன காரணங் ந வத்தப்³ப³ங் காரணபா⁴வஸ்ஸேவ அபா⁴வதோ. ‘‘உப⁴யாப்பஜஹனஸ்ஸ காரணங் ந ஹோதீ’’தி வுத்தங், யதா² பன வத்தப்³ப³ங், தங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘யோ காமராகா³னுஸயங்…பே॰… வத்தப்³ப³த்தா’’தி ஆஹ. தேன பஹீனாப்பஹீனவஸேன காரணங் ந வத்தப்³ப³ங், பஹீனானங்யேவ பன வஸேன வத்தப்³ப³ந்தி த³ஸ்ஸேதி. ஸங்ஸயத்த²ஸங்க³ஹிதேதி ஸங்ஸயத்தே²ன பதே³ன ஸங்க³ஹிதே. ஸன்னிட்டா²னபத³ஸங்க³ஹிதங் பன பஹீயமானத்தா ‘‘நப்பஜஹதீ’’தி ந ஸக்கா வத்துந்தி.
Kesañcīti sotāpannasakadāgāmimaggasamaṅgisakadāgāmīnaṃ. Puna kesañcīti anāgāmiaggamaggasamaṅgiarahantānaṃ. Ubhayanti kāmarāgavicikicchānusayadvayaṃ. Sesānanti ‘‘sesā’’ti vuttānaṃ yathāvuttapuggalānaṃ. Tesanti vuttappakārānaṃ dvinnaṃ anusayānaṃ. Ubhayāppajahanassāti kāmarāgavicikicchānusayāppajahanassa. Kāraṇaṃ na hotīti yesaṃ vicikicchānusayo pahīno, tesaṃ tassa pahīnatā, yesaṃ yathāvuttaṃ ubhayappahīnaṃ, tesaṃ tadappajahanassa kāraṇaṃ na hotīti attho. Tenāha ‘‘tesaṃ pahīnattā ‘nappajahantī’ti na sakkā vattu’’nti. Atha pana na tattha kāraṇaṃ vuttaṃ, yena kāraṇavacanena yathāvuttadosāpatti siyā, kevalaṃ pana sanniṭṭhānena tesaṃ puggalānaṃ gahitatādassanatthaṃ vuttaṃ ‘‘kāmarāgānusayañca nappajahantī’’ti, evampi pucchitassa saṃsayatthassa kāraṇaṃ vattabbaṃ. Tathā ca sati ‘‘sesapuggalā tassa anusayassa pahīnattā nappajahantī’’ti kāraṇaṃ vattabbamevāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘na vattabba’’ntiādi. Tattha na vattabbanti vuttanayena kāraṇaṃ na vattabbaṃ kāraṇabhāvasseva abhāvato. ‘‘Ubhayāppajahanassa kāraṇaṃ na hotī’’ti vuttaṃ, yathā pana vattabbaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘yo kāmarāgānusayaṃ…pe… vattabbattā’’ti āha. Tena pahīnāppahīnavasena kāraṇaṃ na vattabbaṃ, pahīnānaṃyeva pana vasena vattabbanti dasseti. Saṃsayatthasaṅgahiteti saṃsayatthena padena saṅgahite. Sanniṭṭhānapadasaṅgahitaṃ pana pahīyamānattā ‘‘nappajahatī’’ti na sakkā vattunti.
பஜஹனவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Pajahanavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
5. பஹீனவாரவண்ணனா
5. Pahīnavāravaṇṇanā
264-274. ப²லட்ட²வஸேனேவ தே³ஸனா ஆரத்³தா⁴, ந மக்³க³ட்ட²வஸேன, குதோ புது²ஜ்ஜனவஸேன. கஸ்மா? ப²லக்க²ணே ஹி அனுஸயா பஹீனாதி வுச்சந்தி, மக்³க³க்க²ணே பன பஹீயந்தீதி. தேனேவாஹ ‘‘மக்³க³ஸமங்கீ³னங் அக்³க³ஹிததங் தீ³பேதீ’’தி. படிலோமே ஹி புது²ஜ்ஜனவஸேனபி தே³ஸனா க³ஹிதா ‘‘யஸ்ஸ தி³ட்டா²னுஸயோ அப்பஹீனோ, தஸ்ஸ விசிகிச்சா²னுஸயோ அப்பஹீனோதி? ஆமந்தா’’திஆதி³னா. அனுஸயச்சந்தபடிபக்கே²கசித்தக்க²ணிகானந்தி அனுஸயானங் அச்சந்தங் படிபக்க²பூ⁴தஏகசித்தக்க²ணிகானங். மக்³க³ஸமங்கீ³னந்தி மக்³க³ட்டா²னங். எத்த² ச அனுஸயானங் அச்சந்தபடிபக்க²தாக்³க³ஹணேன உப்பத்திரஹதங் படிக்கி²பதி. ந ஹி தே அச்சந்தபடிபக்க²ஸமுப்பத்திதோ பரதோ உப்பத்திரஹா ஹொந்தி. மக்³க³ஸமங்கி³தாக்³க³ஹணேன அனுப்பத்திரஹதாபாதி³ததங் படிக்கி²பதி. ந ஹி மக்³க³க்க²ணே தே அனுப்பத்திரஹதங் ஆபாதி³தா நாம ஹொந்தி, அத² கோ² ஆபாதீ³யந்தீதி. ஏகசித்தக்க²ணிகதாக்³க³ஹணேன ஸந்தானப்³யாபாரங். தேனாஹ ‘‘ந கோசீ’’திஆதி³. தத்த² தேதி மக்³க³ஸமங்கி³னோ. ந கேவலங் பஹீனவாரேயேவ, அத² கோ² அஞ்ஞேஸுபீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘அனுஸய…பே॰… க³ஹிதா’’தி ஆஹ.
264-274. Phalaṭṭhavaseneva desanā āraddhā, na maggaṭṭhavasena, kuto puthujjanavasena. Kasmā? Phalakkhaṇe hi anusayā pahīnāti vuccanti, maggakkhaṇe pana pahīyantīti. Tenevāha ‘‘maggasamaṅgīnaṃ aggahitataṃ dīpetī’’ti. Paṭilome hi puthujjanavasenapi desanā gahitā ‘‘yassa diṭṭhānusayo appahīno, tassa vicikicchānusayo appahīnoti? Āmantā’’tiādinā. Anusayaccantapaṭipakkhekacittakkhaṇikānanti anusayānaṃ accantaṃ paṭipakkhabhūtaekacittakkhaṇikānaṃ. Maggasamaṅgīnanti maggaṭṭhānaṃ. Ettha ca anusayānaṃ accantapaṭipakkhatāggahaṇena uppattirahataṃ paṭikkhipati. Na hi te accantapaṭipakkhasamuppattito parato uppattirahā honti. Maggasamaṅgitāggahaṇena anuppattirahatāpāditataṃ paṭikkhipati. Na hi maggakkhaṇe te anuppattirahataṃ āpāditā nāma honti, atha kho āpādīyantīti. Ekacittakkhaṇikatāggahaṇena santānabyāpāraṃ. Tenāha ‘‘na kocī’’tiādi. Tattha teti maggasamaṅgino. Na kevalaṃ pahīnavāreyeva, atha kho aññesupīti dassento ‘‘anusaya…pe… gahitā’’ti āha.
275-296. யத்த² அனுஸயோ உப்பத்திரஹோ, தத்தே²வஸ்ஸ அனுப்பத்திரஹதாபாத³னந்தி ‘‘அத்தனோ அத்தனோ ஓகாஸே ஏவ அனுப்பத்தித⁴ம்மதங் ஆபாதி³தோ’’தி ஆஹ. ததா² ஹி வுத்தங் ‘‘சக்கு²ங் லோகே பியரூபங் ஸாதரூபங், எத்தே²ஸா தண்ஹா உப்பஜ்ஜமானா உப்பஜ்ஜதி, எத்த² நிவிஸமானா நிவிஸதீ’’தி (விப⁴॰ 203) வத்வா புன வுத்தங் ‘‘சக்கு²ங் லோகே பியரூபங் ஸாதரூபங், எத்தே²ஸா தண்ஹா பஹீயமானா பஹீயதி, எத்த² நிருஜ்ஜ²மானா நிருஜ்ஜ²தீ’’தி (விப⁴॰ 204). தஸ்மாதி யஸ்மா ததோ³காஸத்தமேவ காமதா⁴துஆதி³ஓகாஸத்தமேவ அனுஸயானங் தீ³பெந்தி பஹீனாப்பஹீனவசனானி, தஸ்மா. அனோகாஸே தது³ப⁴யாவத்தப்³ப³தா வுத்தாதி யஸ்மா காமராக³படிகா⁴னுஸயானங் த்³வின்னங் உப்பத்திட்டா²னங், ஸோ ஏவ பஹானோகாஸோதி ஸ்வாயங் தேஸங் அஞ்ஞமஞ்ஞங் அனோகாஸோ, தஸ்மிங் அனோகாஸே தது³ப⁴யஸ்ஸ பஹானாப்பஹானஸ்ஸ நவத்தப்³ப³தா வுத்தா. காமராகா³னுஸயோகாஸே ஹி படிகா⁴னுஸயஸ்ஸ அப்பஹீனத்தா ஸோ ‘‘தத்த² பஹீனோ’’தி ந வத்தப்³போ³, அட்டி²தத்தா பன ‘‘தத்த² அப்பஹீனோ’’தி ச, தஸ்மா அனோகாஸே தது³ப⁴யாவத்தப்³ப³தா வுத்தாதி. தேன ஸத்³தி⁴ங் ஸமானோகாஸேதி தேன காமராகே³ன ஸத்³தி⁴ங் ஸமானோகாஸே. ‘‘ஸாதா⁴ரணட்டா²னே’’தி வுத்தே காமதா⁴துயங் ஸுகு²பெக்கா²ஸு பஹீனோ நாம ஹோதி, ந ஸமானகாலே பஹீனோ ததியசதுத்த²மக்³க³வஜ்ஜ²த்தா காமராக³மானானுஸயானங்.
275-296. Yattha anusayo uppattiraho, tatthevassa anuppattirahatāpādananti ‘‘attano attano okāse eva anuppattidhammataṃ āpādito’’ti āha. Tathā hi vuttaṃ ‘‘cakkhuṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisatī’’ti (vibha. 203) vatvā puna vuttaṃ ‘‘cakkhuṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhatī’’ti (vibha. 204). Tasmāti yasmā tadokāsattameva kāmadhātuādiokāsattameva anusayānaṃ dīpenti pahīnāppahīnavacanāni, tasmā. Anokāse tadubhayāvattabbatā vuttāti yasmā kāmarāgapaṭighānusayānaṃ dvinnaṃ uppattiṭṭhānaṃ, so eva pahānokāsoti svāyaṃ tesaṃ aññamaññaṃ anokāso, tasmiṃ anokāse tadubhayassa pahānāppahānassa navattabbatā vuttā. Kāmarāgānusayokāse hi paṭighānusayassa appahīnattā so ‘‘tattha pahīno’’ti na vattabbo, aṭṭhitattā pana ‘‘tattha appahīno’’ti ca, tasmā anokāse tadubhayāvattabbatā vuttāti. Tena saddhiṃ samānokāseti tena kāmarāgena saddhiṃ samānokāse. ‘‘Sādhāraṇaṭṭhāne’’ti vutte kāmadhātuyaṃ sukhupekkhāsu pahīno nāma hoti, na samānakāle pahīno tatiyacatutthamaggavajjhattā kāmarāgamānānusayānaṃ.
பஹீனவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Pahīnavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
7. தா⁴துவாரவண்ணனா
7. Dhātuvāravaṇṇanā
332-340. அப்பஹீனுப்பத்திரஹபா⁴வா இத⁴ அனுக³மனஸயனானீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யஸ்மிங் …பே॰… அத்தோ²’’தி ஆஹ. இதா⁴பி யுத்தாதி புப்³பே³ வுத்தமேவத்த²ங் பராமஸதி. ததா² ஹி வுத்தங் ‘‘காரணலாபே⁴ உப்பத்திஅரஹதங் த³ஸ்ஸேதீ’’தி (யம॰ மூலடீ॰ அனுஸயயமக 1). ச² படிஸேத⁴வசனானீதி திஸ்ஸன்னங் தா⁴தூனங் சுதூபபாதவிஸிட்டா²னங் படிஸேத⁴னவஸேன வுத்தவசனானி, ததோ ஏவ தா⁴துவிஸேஸனித்³தா⁴ரணானி ந ஹொந்தி. படிஸேதோ⁴தி ஹி இத⁴ ஸத்தாபடிஸேதோ⁴ வுத்தோதி அதி⁴ப்பாயேன வத³தி. அஞ்ஞத்தே² பன ந-காரே நாயங் தோ³ஸோ. இமங் நாம தா⁴துங். தங்மூலிகாஸூதி படிஸேத⁴மூலிகாஸு. ஏவஞ்ஹீதி ‘‘ந காமதா⁴துயா சுதஸ்ஸ காமதா⁴துங் உபபஜ்ஜந்தஸ்ஸா’’திஆதி³னா பட²மயோஜனாய ஸதி. நகாமதா⁴துஆதீ³ஸு உபபத்திகித்தனேனேவ நகாமதா⁴துஆதி³க்³க³ஹணேனபி தா⁴துவிஸேஸஸ்ஸேவ க³ஹிததாய அத்த²தோ விஞ்ஞாயமானத்தா. தேனாஹ ‘‘ந காமதா⁴து…பே॰… விஞ்ஞாயதீ’’தி. ப⁴ஞ்ஜிதப்³பா³தி விப⁴ஜிதப்³பா³. விபா⁴கோ³ பனெத்த² து³விதோ⁴ இச்சி²தோதி ஆஹ ‘‘த்³விதா⁴ காதப்³பா³தி அத்தோ²’’தி. புச்சா² ச விஸ்ஸஜ்ஜனானி ச புச்சா²விஸ்ஸஜ்ஜனானி. யதா² அவுத்தே ப⁴ங்கா³பா⁴வஸ்ஸ அவிஞ்ஞாதத்தா ‘‘அனுஸயா ப⁴ங்கா³ நத்தீ²’’தி வத்தப்³ப³ங், ததா² தயித³ங் ‘‘கதி அனுஸயா ப⁴ங்கா³’’தி ஏதத³பெக்க²ந்தி தத³பி வத்தப்³ப³ங். புச்சா²பெக்க²ஞ்ஹி விஸ்ஸஜ்ஜனந்தி.
332-340. Appahīnuppattirahabhāvā idha anugamanasayanānīti dassento ‘‘yasmiṃ…pe… attho’’ti āha. Idhāpi yuttāti pubbe vuttamevatthaṃ parāmasati. Tathā hi vuttaṃ ‘‘kāraṇalābhe uppattiarahataṃ dassetī’’ti (yama. mūlaṭī. anusayayamaka 1). Cha paṭisedhavacanānīti tissannaṃ dhātūnaṃ cutūpapātavisiṭṭhānaṃ paṭisedhanavasena vuttavacanāni, tato eva dhātuvisesaniddhāraṇāni na honti. Paṭisedhoti hi idha sattāpaṭisedho vuttoti adhippāyena vadati. Aññatthe pana na-kāre nāyaṃ doso. Imaṃ nāma dhātuṃ. Taṃmūlikāsūti paṭisedhamūlikāsu. Evañhīti ‘‘na kāmadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassā’’tiādinā paṭhamayojanāya sati. Nakāmadhātuādīsu upapattikittaneneva nakāmadhātuādiggahaṇenapi dhātuvisesasseva gahitatāya atthato viññāyamānattā. Tenāha ‘‘na kāmadhātu…pe… viññāyatī’’ti. Bhañjitabbāti vibhajitabbā. Vibhāgo panettha duvidho icchitoti āha ‘‘dvidhā kātabbāti attho’’ti. Pucchā ca vissajjanāni ca pucchāvissajjanāni. Yathā avutte bhaṅgābhāvassa aviññātattā ‘‘anusayā bhaṅgā natthī’’ti vattabbaṃ, tathā tayidaṃ ‘‘kati anusayā bhaṅgā’’ti etadapekkhanti tadapi vattabbaṃ. Pucchāpekkhañhi vissajjananti.
தா⁴துவாரவண்ணனா நிட்டி²தா.
Dhātuvāravaṇṇanā niṭṭhitā.
அனுஸயயமகவண்ணனா நிட்டி²தா.
Anusayayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / யமகபாளி • Yamakapāḷi / 6. ஸங்கா²ரயமகங் • 6. Saṅkhārayamakaṃ
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / பஞ்சபகரண-மூலடீகா • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 7. அனுஸயயமகங் • 7. Anusayayamakaṃ
