| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੭. ਅਨੁਸਯਯਮਕਂ
7. Anusayayamakaṃ
ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੁਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Paricchedaparicchinnuddesavāravaṇṇanā
੧. ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਮੂਲਯਮਕੇ ਦੇਸਿਤਾਨਂ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਏਕਦੇਸਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਾਰਯਮਕਾਨਨ੍ਤਰਂ ਦੇਸਿਤਸ੍ਸ ਅਨੁਸਯਯਮਕਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਂ ਤਾવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ – ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਨੁਸਯਯਮਕੇ ਖਨ੍ਧਯਮਕਾਦੀਸੁ વਿਯ ਦੇਸਨਂ ਅਕਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਨਯੇਨ ਪਾਲ਼ਿਦੇਸਨਾ ਕਤਾ। ਕਥਂ? ਪਠਮਂ ਤਾવ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ, ਉਦ੍ਦੇਸਤੋ, ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਤੋਤਿ ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਅਨੁਸਯੇ ਗਹਾਪੇਤੁਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਾਰੋ, ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੁਦ੍ਦੇਸવਾਰੋ, ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨવਾਰੋਤਿ, ਤਯੋ વਾਰਾ ਦੇਸਿਤਾ। ਤਤੋ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਮਹਾવਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਅਨੁਸਯੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਯਮਕਦੇਸਨਾ ਕਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਨੁਸਯਾਤਿ ਅਯਂ ‘‘ਸਤ੍ਤੇવ, ਨ ਤਤੋ ਉਦ੍ਧਂ, ਨ ਹੇਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਸਯਾਨਂ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਾਰੋ ਨਾਮ। ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ…ਪੇ॰… ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋਤਿ ਅਯਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਾਰੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਨਾਮਮਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮੇ ਨਾਮ ਤੇ’’ਤਿ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੁਦ੍ਦੇਸવਾਰੋ ਨਾਮ। ਕਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ…ਪੇ॰… ਏਤ੍ਥ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਅਯਂ ‘‘ਇਮੇਸੁ ਨਾਮ ਠਾਨੇਸੁ ਇਮੇ ਅਨੁਸਯਾ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿ’’ਤਿ ਏવਂ ਤੇਸਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨવਾਰੋ ਨਾਮ।
1. Idāni tesaññeva mūlayamake desitānaṃ kusalādidhammānaṃ labbhamānavasena ekadesaṃ saṅgaṇhitvā saṅkhārayamakānantaraṃ desitassa anusayayamakassa atthavaṇṇanā hoti. Tattha pāḷivavatthānaṃ tāva veditabbaṃ – imasmiñhi anusayayamake khandhayamakādīsu viya desanaṃ akatvā aññena nayena pāḷidesanā katā. Kathaṃ? Paṭhamaṃ tāva paricchedato, uddesato, uppattiṭṭhānatoti tīhākārehi anusaye gahāpetuṃ paricchedavāro, paricchinnuddesavāro, uppattiṭṭhānavāroti, tayo vārā desitā. Tato sattannaṃ mahāvārānaṃ vasena anusaye yojetvā yamakadesanā katā. Tattha sattānusayāti ayaṃ ‘‘satteva, na tato uddhaṃ, na heṭṭhā’’ti gaṇanaparicchedena paricchinditvā anusayānaṃ desitattā paricchedavāro nāma. Kāmarāgānusayo…pe… avijjānusayoti ayaṃ paricchedavārena paricchinnānaṃ nāmamattaṃ uddisitvā ‘‘ime nāma te’’ti desitattā paricchinnuddesavāro nāma. Kattha kāmarāgānusayo anuseti…pe… ettha avijjānusayo anusetīti ayaṃ ‘‘imesu nāma ṭhānesu ime anusayā anusenti’’ti evaṃ tesaṃyeva uppattiṭṭhānassa desitattā uppattiṭṭhānavāro nāma.
ਯੇਸਂ ਪਨ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਮਹਾવਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਅਨੁਸਯੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਯਮਕਦੇਸਨਾ ਕਤਾ, ਤੇਸਂ ਇਮਾਨਿ ਨਾਮਾਨਿ – ਅਨੁਸਯવਾਰੋ, ਸਾਨੁਸਯવਾਰੋ, ਪਜਹਨવਾਰੋ, ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰੋ, ਪਹੀਨવਾਰੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਾਰੋ ਧਾਤੁવਾਰੋਤਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੋ ਅਨੁਸਯવਾਰੋ। ਸੋ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਨਯવਸੇਨ ਦੁવਿਧੋ ਹੋਤਿ।
Yesaṃ pana sattannaṃ mahāvārānaṃ vasena anusaye yojetvā yamakadesanā katā, tesaṃ imāni nāmāni – anusayavāro, sānusayavāro, pajahanavāro, pariññāvāro, pahīnavāro, uppajjanavāro dhātuvāroti. Tesu paṭhamo anusayavāro. So anulomapaṭilomanayavasena duvidho hoti.
ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਲੋਮਨਯੇ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਯਤ੍ਥ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਯਸ੍ਸ ਯਤ੍ਥ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋਕਾਸਤਦੁਭਯવਸੇਨ ਤਯੋ ਅਨ੍ਤਰવਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲવਾਰੇ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ; ਯਸ੍ਸ વਾ ਪਨ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ; ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ, ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯੋ, ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ, ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਯਸ੍ਸ વਾ ਪਨ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਮੂਲਕਾਨਿ ਛ ਯਮਕਾਨਿ। ਪੁਨ ਅਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯਮੂਲਕਾਨਿ ਪਞ੍ਚ, ਮਾਨਾਨੁਸਯਮੂਲਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯਮੂਲਕਾਨਿ ਦ੍વੇ, ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯਮੂਲਕਂ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਏਕਮੂਲਕਾਨਿ ਏਕવੀਸਤਿ। ਪੁਨ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਚ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਚ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਆਗਤਾਨਿ ਦੁਕਮੂਲਕਾਨਿ ਪਞ੍ਚ, ਤਿਕਮੂਲਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਚਤੁਕ੍ਕਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਪਞ੍ਚਕਮੂਲਕਾਨਿ ਦ੍વੇ, ਛਕ੍ਕਮੂਲਕਂ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਪਰਾਨਿਪਿ ਪਨ੍ਨਰਸ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਛਤ੍ਤਿਂਸਾਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲવਾਰੇ ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਯਮਕਾਨਿ। ਤਥਾ ਓਕਾਸવਾਰੇ, ਤਥਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋਕਾਸવਾਰੇਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਅਨੁਲੋਮਨਯੇ ਅਟ੍ਠਸਤਂ ਯਮਕਾਨਿ। ਤਥਾ ਪਟਿਲੋਮਨਯੇਤਿ ਅਨੁਸਯવਾਰੇ ਸੋਲ਼ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਯਮਕਸਤਾਨਿ, ਤਤੋ ਦਿਗੁਣਾ ਪੁਚ੍ਛਾ, ਤਤੋ ਦਿਗੁਣਾ ਅਤ੍ਥਾ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏવਂ ਸਾਨੁਸਯવਾਰੋ, ਪਜਹਨવਾਰੋ, ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰੋ, ਪਹੀਨવਾਰੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਾਰੋਤਿ ਇਮੇਸਮ੍ਪਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ વਾਰਾਨਂ, ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਯਮਕਗਣਨਾ; ਯਮਕਦਿਗੁਣਾ ਪੁਚ੍ਛਾ, ਪੁਚ੍ਛਾਦਿਗੁਣਾ ਚ ਅਤ੍ਥਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮੇਸੁ ਤੀਸੁ વਾਰੇਸੁ વਿਸੇਸੋ। ਓਕਾਸવਾਰੇ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਯਤੋ ਤਤੋਤਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨੇਨ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾ। ਸੇਸਂ ਤਾਦਿਸਮੇવ।
Tattha anulomanaye ‘‘yassa anuseti, yattha anuseti, yassa yattha anusetī’’ti puggalokāsatadubhayavasena tayo antaravārā honti. Tesu paṭhame puggalavāre ‘‘yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa paṭighānusayo anuseti; yassa vā pana paṭighānusayo anuseti, tassa kāmarāgānusayo anuseti; yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa mānānusayo, diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, bhavarāgānusayo, avijjānusayo anuseti. Yassa vā pana avijjānusayo anuseti, tassa kāmarāgānusayo anusetī’’ti kāmarāgānusayamūlakāni cha yamakāni. Puna agahitaggahaṇavasena paṭighānusayamūlakāni pañca, mānānusayamūlakāni cattāri, diṭṭhānusayamūlakāni tīṇi, vicikicchānusayamūlakāni dve, bhavarāgānusayamūlakaṃ ekanti evaṃ sabbānipi ekamūlakāni ekavīsati. Puna ‘‘yassa kāmarāgānusayo ca paṭighānusayo ca anusentī’’ti evaṃ āgatāni dukamūlakāni pañca, tikamūlakāni cattāri, catukkamūlakāni tīṇi, pañcakamūlakāni dve, chakkamūlakaṃ ekanti aparānipi pannarasa honti. Tāni purimehi ekavīsatiyā saddhiṃ chattiṃsāti puggalavāre chattiṃsa yamakāni. Tathā okāsavāre, tathā puggalokāsavāreti sabbānipi anulomanaye aṭṭhasataṃ yamakāni. Tathā paṭilomanayeti anusayavāre soḷasādhikāni dve yamakasatāni, tato diguṇā pucchā, tato diguṇā atthā ca veditabbā. Yathā cettha, evaṃ sānusayavāro, pajahanavāro, pariññāvāro, pahīnavāro, uppajjanavāroti imesampi pañcannaṃ vārānaṃ, ekekasmiṃ yamakagaṇanā; yamakadiguṇā pucchā, pucchādiguṇā ca atthā veditabbā. Ayaṃ panettha purimesu tīsu vāresu viseso. Okāsavāre ‘‘yattha tatthā’’ti avatvā yato tatoti nissakkavacanena desanā katā. Sesaṃ tādisameva.
ਯੋ ਪਨਾਯਂ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਿਮੋ ਧਾਤੁવਾਰੋ ਨਾਮ, ਸੋ ਪੁਚ੍ਛਾવਾਰੋ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾવਾਰੋਤਿ ਦ੍વਿਧਾ ਠਿਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਾવਾਰੇ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਚੁਤਸ੍ਸ ਕਾਮਧਾਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਮਧਾਤੁਂ વਾ ਪਨ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਚੁਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਅਤ੍ਥવਿਸੇਸਾਭਾવਤੋ। ਦ੍વੇਪਿ ਹਿ ਏਤਾ ਪੁਚ੍ਛਾ ਏਕਤ੍ਥਾਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕੇਕਸ੍ਮਾ ਯਮਕਾ ਏਕੇਕਮੇવ ਪੁਚ੍ਛਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਪੁਚ੍ਛਾવਸਾਨੇ ਪੁਚ੍ਛਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨੇવ ‘‘ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਚੁਤਸ੍ਸ ਕਾਮਧਾਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸਤ੍ਤ ਅਨੁਸਯਾ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਤਂ।
Yo panāyaṃ sabbapacchimo dhātuvāro nāma, so pucchāvāro, vissajjanāvāroti dvidhā ṭhito. Tassa pucchāvāre kāmadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassāti vatvā ‘‘kāmadhātuṃ vā pana upapajjantassa kāmadhātuyā cutassā’’ti na vuttaṃ. Kiṃ kāraṇā? Atthavisesābhāvato. Dvepi hi etā pucchā ekatthāyeva, tasmā ekekasmā yamakā ekekameva pucchaṃ pucchitvā sabbapucchāvasāne pucchānukkameneva ‘‘kāmadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassa kassaci satta anusayā anusentī’’tiādinā nayena vissajjanaṃ kataṃ.
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਚੁਤਸ੍ਸ ਕਾਮਧਾਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਰੂਪਧਾਤੁਂ, ਅਰੂਪਧਾਤੁਂ, ਨਕਾਮਧਾਤੁਂ, ਨਰੂਪਧਾਤੁਂ ਨਅਰੂਪਧਾਤੁਂ , ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਛ ਸੁਦ੍ਧਿਕਪੁਚ੍ਛਾ; ‘‘ਨਕਾਮਧਾਤੁਂ, ਨਅਰੂਪਧਾਤੁਂ, ਨਰੂਪਧਾਤੁਂ; ਨਅਰੂਪਧਾਤੁਂ, ਨਕਾਮਧਾਤੁਂ, ਨਰੂਪਧਾਤੁਂ, ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਮਿਸ੍ਸਕਾ ਪੁਚ੍ਛਾ ਚਾਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁਮੂਲਕਾ ਨવ ਅਨੁਲੋਮਪੁਚ੍ਛਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਰੂਪਧਾਤੁਮੂਲਕਾ ਨવ, ਅਰੂਪਧਾਤੁਮੂਲਕਾ ਨવਾਤਿ ਸਤ੍ਤવੀਸਤਿ ਅਨੁਲੋਮਪੁਚ੍ਛਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਨਕਾਮਧਾਤੁਨਰੂਪਧਾਤੁਨਅਰੂਪਧਾਤੁਮੂਲਕਾ ਸਤ੍ਤવੀਸਤਿ ਪਟਿਲੋਮਪੁਚ੍ਛਾ। ਪੁਨ ‘‘ਨਕਾਮਧਾਤੁਯਾ, ਨਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ, ਨਰੂਪਧਾਤੁਯਾ, ਨਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ, ਨਕਾਮਧਾਤੁਯਾ, ਨਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤવੀਸਤਿ ਦੁਕਮੂਲਕਾ ਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤਾ ਏਕਾਸੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾਸਂ વਸੇਨੇਤ੍ਥ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਧਾਤੁવਾਰੇ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਂ। ਏવਂ ਤਾવ ਸਕਲੇਪਿ ਅਨੁਸਯਯਮਕੇ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨਮੇਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Tattha ‘‘kāmadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassa, rūpadhātuṃ, arūpadhātuṃ, nakāmadhātuṃ, narūpadhātuṃ naarūpadhātuṃ , upapajjantassā’’ti cha suddhikapucchā; ‘‘nakāmadhātuṃ, naarūpadhātuṃ, narūpadhātuṃ; naarūpadhātuṃ, nakāmadhātuṃ, narūpadhātuṃ, upapajjantassā’’ti tisso missakā pucchā cāti kāmadhātumūlakā nava anulomapucchā honti. Tathā rūpadhātumūlakā nava, arūpadhātumūlakā navāti sattavīsati anulomapucchā honti. Tathā nakāmadhātunarūpadhātunaarūpadhātumūlakā sattavīsati paṭilomapucchā. Puna ‘‘nakāmadhātuyā, naarūpadhātuyā, narūpadhātuyā, naarūpadhātuyā, nakāmadhātuyā, naarūpadhātuyā’’ti sattavīsati dukamūlakā pucchāti sabbāpi sampiṇḍitā ekāsīti pucchā honti. Tāsaṃ vasenettha vissajjanaṃ katanti idaṃ dhātuvāre pāḷivavatthānaṃ. Evaṃ tāva sakalepi anusayayamake pāḷivavatthānametaṃ veditabbaṃ.
ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਨੇਤ੍ਥ ਯਂ ਯਂ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਂ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਅਯਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ – ਅਨੁਸਯਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨੁਸਯਾ? ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠੇਨ। ਕੋ ਏਸ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠੋ ਨਾਮਾਤਿ? ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੋ। ਏਤੇ ਹਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਨੁਸਯਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਰੂਪਂ ਕਾਰਣਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥਾਪਿ ਸਿਯਾ – ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠੋ ਨਾਮ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਕਾਰੋ। ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਕਾਰੋ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਅਨੁਸਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ । ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਪਟਿવਚਨਂ – ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਕਾਰੋ ਅਨੁਸਯੋ, ਅਨੁਸਯੋਤਿ ਪਨ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਥਾਮਗਤਕਿਲੇਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਾਰਮ੍ਮਣੋ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ ਸਹੇਤੁਕੋ ਏਕਨ੍ਤਾਕੁਸਲੋ ਅਤੀਤੋਪਿ ਹੋਤਿ ਅਨਾਗਤੋਪਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿ।
Ādito paṭṭhāya panettha yaṃ yaṃ anuttānaṃ, tattha tattha ayaṃ vinicchayakathā – anusayāti kenaṭṭhena anusayā? Anusayanaṭṭhena. Ko esa anusayanaṭṭho nāmāti? Appahīnaṭṭho. Ete hi appahīnaṭṭhena tassa tassa santāne anusenti nāma, tasmā anusayāti vuccanti. Anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantīti attho. Athāpi siyā – anusayanaṭṭho nāma appahīnākāro. Appahīnākāro ca uppajjatīti vattuṃ na yujjati, tasmā na anusayā uppajjantīti . Tatridaṃ paṭivacanaṃ – appahīnākāro anusayo, anusayoti pana appahīnaṭṭhena thāmagatakileso vuccati. So cittasampayutto sārammaṇo sappaccayaṭṭhena sahetuko ekantākusalo atītopi hoti anāgatopi paccuppannopi, tasmā uppajjatīti vattuṃ yujjati.
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਪਮਾਣਂ – ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਤਾવ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ (ਕਥਾ॰ ੫੫੪ ਆਦਯੋ) ‘‘ਅਨੁਸਯਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ, ਅਨੁਸਯਾ ਅਹੇਤੁਕਾ, ਅਨੁਸਯਾ ਚਿਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ વਾਦਾ ਪਟਿਸੇਧਿਤਾ। ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੨੧) ‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਸਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ‘‘ਥਾਮਗਤਾਨੁਸਯਂ ਪਜਹਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹੇ ਪਨ ਮੋਹਸ੍ਸ ਪਦਭਾਜਨੇ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਲਙ੍ਗੀ ਮੋਹੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਅਯਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਮੋਹੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੩੯੦) ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਨੁਸਯਯਮਕੇ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਮਹਾવਾਰਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਾਰੇ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਰੂਪਂ ਕਾਰਣਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਇਮਿਨਾ ਤਨ੍ਤਿਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਸੁવੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਮ੍ਪਿ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਾਰਮ੍ਮਣੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਸੁવੁਤ੍ਤਮੇવ। ਅਨੁਸਯੋ ਹਿ ਨਾਮੇਸ ਪਰਿਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮੋਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋਤਿਆਦੀਸੁ ਕਾਮਰਾਗੋ ਚ ਸੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ ਅਨੁਸਯੋ ਚਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Tatridaṃ pamāṇaṃ – abhidhamme tāva kathāvatthusmiṃ (kathā. 554 ādayo) ‘‘anusayā abyākatā, anusayā ahetukā, anusayā cittavippayuttā’’ti sabbe vādā paṭisedhitā. Paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 3.21) ‘‘paccuppanne kilese pajahatī’’ti pucchaṃ katvā anusayānaṃ paccuppannabhāvassa atthitāya ‘‘thāmagatānusayaṃ pajahatī’’ti vuttaṃ. Dhammasaṅgahe pana mohassa padabhājane ‘‘avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ, ayaṃ tasmiṃ samaye moho hotī’’ti (dha. sa. 390) akusalacittena saddhiṃ avijjānusayassa uppannabhāvo vutto. Imasmiṃyeva anusayayamake sattannaṃ mahāvārānaṃ aññatarasmiṃ uppajjanavāre ‘‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatī’’tiādi vuttaṃ. Tasmā ‘‘anusentīti anurūpaṃ kāraṇaṃ labhitvā uppajjantī’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ iminā tantippamāṇena suvuttanti veditabbaṃ. Yampi ‘‘cittasampayutto sārammaṇo’’tiādi vuttaṃ, tampi suvuttameva. Anusayo hi nāmesa parinipphanno cittasampayutto akusaladhammoti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Kāmarāgānusayotiādīsu kāmarāgo ca so appahīnaṭṭhena anusayo cāti kāmarāgānusayo. Sesapadesupi eseva nayo.
ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੁਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Paricchedaparicchinnuddesavāravaṇṇanā.
ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Uppattiṭṭhānavāravaṇṇanā
੨. ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਪਕਾਸੇਤੁਂ ਕਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੂਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਭੂਮਿਯਂ ਸੁਖਾਯ ਚ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ। ਏਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਇਮਾਸੁ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਪਨੇਸ ਅਕੁਸਲવੇਦਨਾਸੁ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਅਕੁਸਲਾਯ ਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਚੇવ ਉਪੇਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਚ ਸਹਜਾਤੋਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਾ વੇਦਨਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅવਸੇਸਾ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਕਿਰਿਯવੇਦਨਾ ਆਰਮ੍ਮਣਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨੁਸਯਮਾਨੋ ਚੇਸ ਤਾਹਿ વੇਦਨਾਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਸਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣੇਸੁਪਿ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨੁਸਯਮਾਨੇਨ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਞ੍ਞਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਸਹਜਾਤੇਨ વਾ ਭવਿਤੁਂ, ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ વਾ ਸਞ੍ਞਾਦਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਅਕਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਇਮਾ ਦ੍વੇ વੇਦਨਾવ ਸਾਤਸਨ੍ਤਸੁਖਤ੍ਤਾ ਅਸ੍ਸਾਦਟ੍ਠੇਨ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸੇਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਧਾਨਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਓਲ਼ਾਰਿਕવਸੇਨ ਹਿ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯੇ ਸੁਖਂ ਬੋਧੇਤੁਨ੍ਤਿ।
2. Idāni tesaṃ uppattiṭṭhānaṃ pakāsetuṃ kattha kāmarāgānusayo anusetītiādimāha. Tattha kāmadhātuyā dvīsu vedanāsūti kāmāvacarabhūmiyaṃ sukhāya ca upekkhāya cāti dvīsu vedanāsu. Ettha kāmarāgānusayo anusetīti imāsu dvīsu vedanāsu uppajjati. So panesa akusalavedanāsu sahajātavasena ārammaṇavasena cāti dvīhākārehi anuseti. Akusalāya sukhāya vedanāya ceva upekkhāya vedanāya ca sahajātopi hutvā uppajjati. Tā vedanā ārammaṇaṃ katvāpi uppajjatīti attho. Avasesā pana kāmāvacarakusalavipākakiriyavedanā ārammaṇameva katvā uppajjati. Kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anusayamāno cesa tāhi vedanāhi sampayuttesu saññāsaṅkhāraviññāṇesupi anusetiyeva. Na hi sakkā vedanāsu anusayamānena taṃsampayuttehi saññādīhi saddhiṃ asahajātena vā bhavituṃ, taṃsampayutte vā saññādayo ārammaṇaṃ akatvā uppajjituṃ. Evaṃ santepi pana yasmā imā dve vedanāva sātasantasukhattā assādaṭṭhena kāmarāgānusayassa uppattiyā sesasampayuttadhammesu padhānā, tasmā ‘‘dvīsu vedanāsu ettha kāmarāgānusayo anusetī’’ti vuttaṃ, oḷārikavasena hi bodhaneyye sukhaṃ bodhetunti.
ਨਨੁ ਚੇਸ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਨੁਸਯਮਾਨੋ ਨ ਕੇવਲਂ ਇਮਾਸੁ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਚੇવ વੇਦਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਇਟ੍ਠੇਸੁ ਪਨ ਰੂਪਾਦੀਸੁਪਿ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ વਿਭਙ੍ਗਪ੍ਪਕਰਣੇ (વਿਭ॰ ੮੧੬) ‘‘ਯਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਪਕਰਣੇ ਅਨੁਸਯવਾਰਸ੍ਸ ਪਟਿਲੋਮਨਯੇ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਯਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤਿ ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤੀਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤਿ, ਨੋ ਚ ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤਿ। ਅਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ ਚੇવ ਰੂਪਧਾਤੁਆਦੀਸੁ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਂ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਂ ਸਓਕਾਸੇ ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਧਮ੍ਮੇ ਨવ ਚ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸੇਸੁ ਰੂਪਸਦ੍ਦਗਨ੍ਧਰਸਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇਸੁ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਇਧ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਅਨੋਲ਼ਾਰਿਕਤ੍ਤਾ। ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਹਿ વੇਦਨਾਨਞ੍ਞੇવ ਓਲ਼ਾਰਿਕਤ੍ਤਾ ਇਮੇਸਂ ਪਨ ਅਨੋਲ਼ਾਰਿਕਤ੍ਤਾ ਏਤੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਤੇਸੁਪਿ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਹਿ ਸਤ੍ਥਾ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਕਥੇਤਿ। ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ વਸੇਨ ਕਤ੍ਥਚਿ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਥੇਤਿ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਨ ਕਥੇਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਨੇਨ ਕਤ੍ਥਚਿ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਸਕ੍ਕਾਯਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਥਿਤਂ। ਅਪਰਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤੇਨ ‘‘ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਏਤ੍ਥ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯੋ ਚ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਚ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਚ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿ, ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਏਤ੍ਥ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯੋ ਚ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਚ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਚ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਚ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਏਤ੍ਥ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯੋ ਚ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਚ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਚ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਚ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਰੂਪਧਾਤੁਅਰੂਪਧਾਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾવ ਕਥਿਤਾ। વੇਦਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਪਨ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ ਰੂਪਂ ਨ ਕਥਿਤਂ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ ਕਥਿਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવ। ਏવਮੇવ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਇਧ ਰੂਪਾਦਿਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਕਥਿਤਂ, ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવਾਤਿ। ਏવਂ ਤਾવ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Nanu cesa ārammaṇavasena anusayamāno na kevalaṃ imāsu dvīsu vedanāsu ceva vedanāsampayuttadhammesu ca anuseti, iṭṭhesu pana rūpādīsupi anusetiyeva. Vuttampi cetaṃ vibhaṅgappakaraṇe (vibha. 816) ‘‘yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ettha sattānaṃ kāmarāgānusayo anusetī’’ti imasmimpi pakaraṇe anusayavārassa paṭilomanaye vuttaṃ. ‘‘Yattha kāmarāgānusayo nānuseti tattha diṭṭhānusayo nānusetīti dukkhāya vedanāya rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha kāmarāgānusayo nānuseti, no ca tattha diṭṭhānusayo nānuseti. Apariyāpanne ettha kāmarāgānusayo ca nānuseti, diṭṭhānusayo ca nānusetī’’ti. Ettha hi dukkhavedanāya ceva rūpadhātuādīsu ca nānusetīti vuttattā sasampayuttadhammaṃ dukkhavedanaṃ saokāse rūpārūpāvacaradhamme nava ca, lokuttaradhamme ṭhapetvā avasesesu rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbesu anusetīti vuttaṃ hoti. Taṃ idha kasmā na vuttanti? Anoḷārikattā. Heṭṭhā vuttanayena hi vedanānaññeva oḷārikattā imesaṃ pana anoḷārikattā etesu rūpādīsu anusetīti na vuttaṃ, atthato pana labbhati. Tasmā etesupi kāmarāgānusayo anusetiyevāti veditabbo. Na hi satthā sabbaṃ sabbattha katheti. Bodhaneyyasattānaṃ pana vasena katthaci yaṃ labbhati, taṃ sabbaṃ katheti, katthaci na katheti. Tathā hi anena katthaci diṭṭhānusayo anusetīti pucchitvā ‘‘sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesu ettha diṭṭhānusayo anusetī’’ti yaṃ labbhati taṃ sabbaṃ kathitaṃ. Aparasmiṃ ṭhāne vissajjantena ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha vicikicchānusayo ca mānānusayo ca diṭṭhānusayo ca anusenti, kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu ettha vicikicchānusayo ca kāmarāgānusayo ca mānānusayo ca diṭṭhānusayo ca anusenti, dukkhāya vedanāya ettha vicikicchānusayo ca paṭighānusayo ca diṭṭhānusayo ca avijjānusayo ca anusentī’’ti yaṃ labbhati taṃ sabbaṃ akathetvā rūpadhātuarūpadhātūhi saddhiṃ tisso vedanāva kathitā. Vedanāsampayuttā pana arūpadhammā, sabbañca rūpaṃ na kathitaṃ. Kiñcāpi na kathitaṃ, diṭṭhānusayo panettha anusetiyeva. Evameva kiñcāpi idha rūpādiiṭṭhārammaṇaṃ na kathitaṃ, kāmarāgānusayo panettha anusetiyevāti. Evaṃ tāva kāmarāgānusayassa anusayanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ਪਟਿਘਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਪਨ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯਾ’’ਤਿ વਚਨਤੋ ਦ੍વੇ ਦੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾ ਕਾਯવਿਞ੍ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਸੋ ਪਨੇਸ ਦੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾਸੁ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਅવਸੇਸਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਤਾਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨੁਸਯਮਾਨੋ ਚੇਸ ਤਾਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਸੁਪਿ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવ। ਯਾਯ ਹਿ વੇਦਨਾਯ ਏਸ ਸਹਜਾਤੋ, ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਞ੍ਞਾਦੀਹਿਪਿ ਸਹਜਾਤੋવ। ਯਾ ਚ વੇਦਨਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਾਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਸਞ੍ਞਾਦਯੋਪਿ ਕਰੋਤਿਯੇવ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾવ ਅਸਾਤਦੁਕ੍ਖવੇਦਯਿਤਤ੍ਤਾ ਨਿਰਸ੍ਸਾਦਟ੍ਠੇਨ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸੇਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਧਿਕਾ; ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਓਲ਼ਾਰਿਕવਸੇਨ ਹਿ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯੇ ਸੁਖਂ ਬੋਧੇਤੁਨ੍ਤਿ।
Paṭighānusayassa pana ‘‘dukkhāya vedanāyā’’ti vacanato dve domanassavedanā kāyaviññāṇasampayuttā dukkhavedanāti tisso vedanā anusayanaṭṭhānaṃ. So panesa domanassavedanāsu sahajātavasena ārammaṇavasena cāti dvīhākārehi anuseti. Avasesadukkhavedanāya pana ārammaṇavaseneva anuseti. Tāsu vedanāsu anusayamāno cesa tāhi sampayuttesu saññākkhandhādīsupi anusetiyeva. Yāya hi vedanāya esa sahajāto, taṃsampayuttehi saññādīhipi sahajātova. Yā ca vedanā ārammaṇaṃ karoti, tāhi sampayutte saññādayopi karotiyeva. Evaṃ santepi pana yasmā dukkhavedanāva asātadukkhavedayitattā nirassādaṭṭhena paṭighānusayassa uppattiyā sesasampayuttadhammesu adhikā; tasmā ‘‘dukkhāya vedanāya ettha paṭighānusayo anusetī’’ti vuttaṃ, oḷārikavasena hi bodhaneyye sukhaṃ bodhetunti.
ਨਨੁ ਚੇਸ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਨੁਸਯਮਾਨੋ ਨ ਕੇવਲਂ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ ਚੇવ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਅਨਿਟ੍ਠੇਸੁ ਪਨ ਰੂਪਾਦੀਸੁਪਿ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવ? વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ વਿਭਙ੍ਗਪ੍ਪਕਰਣੇ (વਿਭ॰ ੮੧੬) ‘‘ਯਂ ਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪਿਯਰੂਪਂ ਅਸਾਤਰੂਪਂ, ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਪਕਰਣੇ ਅਨੁਸਯવਾਰਸ੍ਸ ਪਟਿਲੋਮਨਯੇ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤਿ, ਨੋ ਚ ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤਿ। ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਅਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤਿ, ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਦ੍વੀਸੁ ਕਾਮਾવਚਰવੇਦਨਾਸੁ ਚੇવ ਰੂਪਧਾਤੁਆਦੀਸੁ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ ਦ੍વੇ વੇਦਨਾ ਸਓਕਾਸੇ ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਧਮ੍ਮੇ ਨવ ਚ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ । ਤਂ ਇਧ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਅਨੋਲ਼ਾਰਿਕਤ੍ਤਾ। ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਹਿ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ ਏવ ਓਲ਼ਾਰਿਕਤ੍ਤਾ ਇਮੇਸਂ ਪਨ ਅਨੋਲ਼ਾਰਿਕਤ੍ਤਾ ਏਤੇਸੁ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਤੇਸੁਪਿ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Nanu cesa ārammaṇavasena anusayamāno na kevalaṃ dukkhavedanāya ceva taṃsampayuttadhammesu ca anuseti, aniṭṭhesu pana rūpādīsupi anusetiyeva? Vuttampi cetaṃ vibhaṅgappakaraṇe (vibha. 816) ‘‘yaṃ loke appiyarūpaṃ asātarūpaṃ, ettha sattānaṃ paṭighānusayo anusetī’’ti imasmimpi pakaraṇe anusayavārassa paṭilomanaye vuttaṃ – ‘‘kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu ettha paṭighānusayo nānuseti, no ca tattha kāmarāgānusayo nānuseti. Rūpadhātuyā arūpadhātuyā apariyāpanne ettha paṭighānusayo ca nānuseti, kāmarāgānusayo ca nānusetī’’ti. Ettha hi dvīsu kāmāvacaravedanāsu ceva rūpadhātuādīsu ca nānusetīti vuttattā sasampayuttadhammā dve vedanā saokāse rūpārūpāvacaradhamme nava ca, lokuttaradhamme ṭhapetvā avasesesu rūpādīsu anusetīti vuttaṃ hoti . Taṃ idha kasmā na vuttanti? Anoḷārikattā. Heṭṭhā vuttanayena hi dukkhavedanāya eva oḷārikattā imesaṃ pana anoḷārikattā etesu rūpādīsu anusetīti na vuttaṃ. Atthato pana labbhati, tasmā etesupi paṭighānusayo anusetiyevāti veditabbo.
ਕਿਂ ਪਨ ਇਤਰਾ ਦ੍વੇ વੇਦਨਾ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਂ વਾ ਪਟਿਘਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ? ਨੋ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਹੀਨਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਸੇਨ ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ ਤਾ વੇਦਨਾ ਆਰਬ੍ਭ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸ੍ਸ વਿਪਰਿਣਾਮਂ વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਲਾਭਂ વਾ ਸਮਨੁਸ੍ਸਰਤੋਪਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਦੋਮਨਸ੍ਸਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਨ ਤਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ। ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਹਿ ਅਨਿਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਟਿਹਞ੍ਞਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਥਾਮਗਤੋ ਕਿਲੇਸੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਥ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਘੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਘਕਿਚ੍ਚਂ ਅਕਰਣਭਾવੇਨ ਏવ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਨ ਹੋਤਿ ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਤ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਚੇਤਨਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਤ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਬ੍ਬੋਹਾਰਿਕਤ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਏਕਚ੍ਚਂ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਿਤਮ੍ਪਿ વਾ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਘਂ ਤੇਨ ਪਜਹਤਿ ਨ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੬੫)। ਏવਂ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Kiṃ pana itarā dve vedanā iṭṭhārammaṇaṃ vā paṭighassa ārammaṇaṃ na hontīti? No na honti. Parihīnajjhānassa vippaṭisāravasena sasampayuttadhammā tā vedanā ārabbha domanassaṃ uppajjati. Iṭṭhārammaṇassa ca paṭiladdhassa vipariṇāmaṃ vā appaṭiladdhassa appaṭilābhaṃ vā samanussaratopi domanassaṃ uppajjati. Domanassamattameva pana taṃ hoti, na paṭighānusayo. Paṭighānusayo hi aniṭṭhārammaṇe paṭihaññanavasena uppanno thāmagato kileso, tasmā ettha domanassena saddhiṃ paṭigho uppannopi attano paṭighakiccaṃ akaraṇabhāvena eva paṭighānusayo na hoti abbohārikattaṃ gacchati. Yathā hi pāṇātipātacetanāya saddhiṃ uppannopi byāpādo manokammaṃ nāma na hoti abbohārikattaṃ gacchati, evaṃ paṭighānusayo na hoti, abbohārikattaṃ gacchati. Vuttampi cetaṃ ekaccaṃ iṭṭhārammaṇaṃ nekkhammasitampi vā domanassaṃ sandhāya ‘‘yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ paṭighaṃ tena pajahati na tattha paṭighānusayo anusetī’’ti (ma. ni. 1.465). Evaṃ paṭighānusayassa anusayanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ਮਾਨਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਪਨ ‘‘ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੂ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਦ੍વੇ ਕਾਮਾવਚਰવੇਦਨਾ ਰੂਪਾਰੂਪਧਾਤੁਯੋ ਚਾਤਿ ਇਦਂ ਤਿવਿਧਂ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਸ੍ਸ વਿਯ ਸਹਜਾਤਾਨੁਸਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਸੁ ਪਨ ਸਬ੍ਬਾਸੁਪਿ ਕਾਮਾવਚਰਾਸੁ ਸੁਖਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਾਸੁ ਰੂਪਾਰੂਪਧਾਤੂਸੁ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਅਨੁਸਯવਾਰਸ੍ਸ ਪਨ ਪਟਿਲੋਮਨਯੇ ‘‘ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਅਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤਿ, ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਞ੍ਚੇવ ਨવવਿਧਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸੇਸਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੇਸੁਪਿ ਅਯਂ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવਾਤਿ। ਏવਂ ਮਾਨਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Mānānusayassa pana ‘‘kāmadhātuyā dvīsu vedanāsū’’tiādivacanato dve kāmāvacaravedanā rūpārūpadhātuyo cāti idaṃ tividhaṃ anusayanaṭṭhānaṃ. Tassa akusalāsu vedanāsu kāmarāgānusayassa viya sahajātānusayatā veditabbā. Sasampayuttadhammāsu pana sabbāsupi kāmāvacarāsu sukhaadukkhamasukhavedanāsu rūpārūpadhātūsu ca ārammaṇavaseneva anuseti. Anusayavārassa pana paṭilomanaye ‘‘dukkhāya vedanāya apariyāpanne ettha kāmarāgānusayo ca nānuseti, mānānusayo ca nānusetī’’ti vuttattā ṭhapetvā dukkhavedanañceva navavidhaṃ lokuttaradhammañca sesarūpārūpadhammesupi ayaṃ anusetiyevāti. Evaṃ mānānusayassa anusayanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯਾ ਪਨ ਕੇવਲਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੇਸ੍વੇવ ਨਾਨੁਸੇਨ੍ਤਿ। ਤੇਭੂਮਕੇਸੁ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿਯੇવ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸਬ੍ਬਸਕ੍ਕਾਯਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਏਤ੍ਥ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸਕ੍ਕਾਯਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇਸੂਤਿ ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਟ੍ਠੇਨ ਸਕ੍ਕਾਯਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇਸੁ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਨੇਤੇ ਪਞ੍ਚਸੁ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਸੁ ਸਹਜਾਤਾਨੁਸਯਨવਸੇਨ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ વਾ ਪਨ ਪਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇ ਅਞ੍ਞੇ વਾ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮੇ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨੁਸਯਨવਸੇਨ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ। ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯਾਨਂ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Diṭṭhānusayavicikicchānusayā pana kevalaṃ lokuttaradhammesveva nānusenti. Tebhūmakesu pana sabbesupi anusentiyeva. Tena vuttaṃ – ‘‘sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesu ettha diṭṭhānusayo anuseti, ettha vicikicchānusayo anusetī’’ti. Tattha sabbasakkāyapariyāpannesūti saṃsāravaṭṭanissitaṭṭhena sakkāyapariyāpannesu sabbadhammesūti attho. Tattha panete pañcasu cittuppādesu sahajātānusayanavasena anusenti. Te vā pana pañca cittuppāde aññe vā tebhūmakadhamme ārabbha pavattikāle ārammaṇānusayanavasena anusentīti. Evaṃ diṭṭhānusayavicikicchānusayānaṃ anusayanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਸਹਜਾਤਾਨੁਸਯਨવਸੇਨ ‘‘ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਕਾਮਧਾਤੁਯਂ ਪਨੇਸ ਦ੍વੀਹਿ વੇਦਨਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਧਮ੍ਮਮੇવ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਂ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨੁਸਯਨવਸੇਨ ਨਿਯਮਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਏਤ੍ਥ ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਿਚ ਰਾਗੋ ਨਾਮੇਸ ਕਾਮਰਾਗਭવਰਾਗવਸੇਨ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗੋ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਸਚੇ ਪਨ ਭવਰਾਗੋਪਿ ਕਾਮਰਾਗੋ વਿਯ ਏવਂ વੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯ, ਕਾਮਰਾਗੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੇਸਨਾ ਸਂਕਿਣ੍ਣਾ વਿਯ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਰਾਗਕਿਲੇਸਂ ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਾਮਰਾਗਤੋ ਭવਰਾਗਸ੍ਸ વਿਸੇਸਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਏવਂ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾਤਿ। ਏવਂ ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Bhavarāgānusayo pana kiñcāpi diṭṭhivippayuttesu catūsu cittesu uppajjanato sahajātānusayanavasena ‘‘kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anusetī’’ti vattabbo bhaveyya. Kāmadhātuyaṃ panesa dvīhi vedanāhi saddhiṃ uppajjamānopi rūpārūpāvacaradhammameva paṭilabhati. Kāmadhātuyā pariyāpannaṃ ekadhammampi ārammaṇaṃ na karoti, tasmā ārammaṇānusayanavasena niyamaṃ katvā ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha bhavarāgānusayo anusetī’’ti vuttaṃ. Apica rāgo nāmesa kāmarāgabhavarāgavasena duvidho. Tattha kāmarāgo kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anusetīti vutto. Sace pana bhavarāgopi kāmarāgo viya evaṃ vucceyya, kāmarāgena saddhiṃ desanā saṃkiṇṇā viya bhaveyyāti rāgakilesaṃ dvidhā bhinditvā kāmarāgato bhavarāgassa visesadassanatthampi evaṃ desanā katāti. Evaṃ bhavarāgānusayassa anusayanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਸਕ੍ਕਾਯਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏਤ੍ਥ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਸੁ ਸਹਜਾਤਾਨੁਸਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਪਨ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਂ ਆਰਬ੍ਭ ਨ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ। ਏવਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਅਨੁਸਯਨਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਂ ਤਾવ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਾਰਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੁਦ੍ਦੇਸવਾਰਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨવਾਰੇਸੁ વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ।
Avijjānusayo pana sabbesupi tebhūmakadhammesu anuseti. Tena vuttaṃ ‘‘sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesu ettha avijjānusayo anusetī’’ti. Tassa dvādasasu cittuppādesu sahajātānusayatā veditabbā. Ārammaṇakaraṇavasena pana na kiñci tebhūmakadhammaṃ ārabbha na pavattatīti. Evaṃ avijjānusayassa anusayanaṭṭhānaṃ veditabbaṃ. Ayaṃ tāva paricchedavāraparicchinnuddesavārauppattiṭṭhānavāresu vinicchayakathā.
ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Uppattiṭṭhānavāravaṇṇanā.
ਮਹਾવਾਰੋ
Mahāvāro
੧. ਅਨੁਸਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
1. Anusayavāravaṇṇanā
੩. ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਪਨ ਮਹਾવਾਰਾਨਂ ਪਠਮੇ ਅਨੁਸਯવਾਰੇ ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਦੇਤਂ ‘‘ਆਮਨ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਦੁਦ੍ਦਿਨ੍ਨਂ વਿਯ ਖਾਯਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘਾਨਂ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ। ਯਥਾ ਹਿ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਮਨਾਯਤਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ‘ਆਮਨ੍ਤਾ’, ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇ ਤੇਸਂ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰੋ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, વਚੀਸਙ੍ਖਾਰੋ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਮਨਾਯਤਨਧਮ੍ਮਾਯਤਨਾਨਿ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰવਚੀਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘਾ। ਕਾਮਰਾਗੋ ਹਿ ਅਟ੍ਠਸੁ ਲੋਭਸਹਗਤਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਪਟਿਘੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤੇਸੂਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਨੇਸਂ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ; ਤਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਥ ‘ਨੋ’ਤਿ ਪਟਿਸੇਧੋ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਸਿਯਾ। ਤਂ ਅਕਤ੍વਾ ਪਨ ‘ਆਮਨ੍ਤਾ’ਤਿ ਪਟਿવਚਨਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਹੇਟ੍ਠਾਯਮਕੇਸੁ વਿਯ ਏਤ੍ਥ ਖਣਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨવਸੇਨ વਤ੍ਤਮਾਨવੋਹਾਰਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਥਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
3. Sattannaṃ pana mahāvārānaṃ paṭhame anusayavāre yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa paṭighānusayo anusetīti ettha yadetaṃ ‘‘āmantā’’ti paṭivacanaṃ dinnaṃ, taṃ duddinnaṃ viya khāyati. Kasmā? Kāmarāgapaṭighānaṃ ekakkhaṇe anuppattito. Yathā hi ‘‘yassa manāyatanaṃ uppajjati, tassa dhammāyatanaṃ uppajjatīti ‘āmantā’, assāsapassāsānaṃ uppādakkhaṇe tesaṃ kāyasaṅkhāro ca uppajjati, vacīsaṅkhāro ca uppajjatī’’tiādīsu manāyatanadhammāyatanāni kāyasaṅkhāravacīsaṅkhārā ca ekakkhaṇe uppajjanti, na tathā kāmarāgapaṭighā. Kāmarāgo hi aṭṭhasu lobhasahagatacittuppādesu uppajjati. Paṭigho dvīsu domanassasahagatesūti, natthi nesaṃ ekakkhaṇe uppatti; tasmā ettha ‘no’ti paṭisedho kattabbo siyā. Taṃ akatvā pana ‘āmantā’ti paṭivacanassa dinnattā heṭṭhāyamakesu viya ettha khaṇapaccuppannavasena vattamānavohāraṃ aggahetvā aññathā gahetabbo.
ਕਥਂ? ਅਪ੍ਪਹੀਨવਸੇਨ। ਅਪ੍ਪਹੀਨਤਞ੍ਹਿ ਸਨ੍ਧਾਯ ਅਯਂ ‘‘ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਮਾਨવੋਹਾਰੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਨ ਖਣਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ, ਨ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਂ ਆਪਾਦਿਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋਪਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਤੇਸੁ ਯਸ੍ਸੇਕੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਇਤਰੋਪਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋવ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਆਮਨ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਦਿ ਏવਂ, ਯਂ ਉਪਰਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਾਰੇ ‘ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘ਆਮਨ੍ਤਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ; ਤਤ੍ਥ ਕਥਂ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ? ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨવਸੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯੇ ਸਤਿ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨਿવਾਰਿਤવਸੇਨ વਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਅਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਚਿਤ੍ਤਕਾਰਾਦਯੋ ਤੇਸਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਅਕਰਣਕ੍ਖਣੇਪਿ ਮਿਤ੍ਤਸੁਹਜ੍ਜਾਦੀਹਿ ਦਿਟ੍ਠਦਿਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨੇ ‘‘ਇਮੇਸੁ ਦਿવਸੇਸੁ ਕਿਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ‘‘ਚਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮ, ਕਟ੍ਠਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਅવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਮ੍ਮਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਕਤਖਣਞ੍ਚ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਖਣਞ੍ਚ ਉਪਾਦਾਯ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੇવ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવ ਯਮ੍ਹਿ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਨੁਸਯਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ, ਯਮ੍ਹਿ વਾ ਪਨ ਨੇਸਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯੇ ਸਤਿ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਨਿવਾਰਿਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕ੍ਖਣੇਪਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਞ੍ਚੇવ ਕਾਲਨ੍ਤਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਞ੍ਚ ਉਪਾਦਾਯ ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿਯੇવ ਨਾਮਾਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨੋ ਚ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਬ੍ਯਾਪਾਦਾਨਂ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮੀਨਂ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਨ੍ਤਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮੀਨਂ। ਪਰਤੋਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Kathaṃ? Appahīnavasena. Appahīnatañhi sandhāya ayaṃ ‘‘anusetī’’ti vattamānavohāro vutto, na khaṇapaccuppannataṃ. Yasmā ca appahīnataṃ sandhāya vutto, tasmā ‘‘yassa kāmarāgānusayo anuseti, tassa paṭighānusayo anusetī’’ti pucchāya yassa kāmarāgānusayo appahīno, na anuppattidhammataṃ āpādito, tassa paṭighānusayopi appahīnoti evamattho daṭṭhabbo. Yasmā ca tesu yasseko appahīno, tassa itaropi appahīnova hoti, tasmā ‘‘āmantā’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ, yaṃ upari uppajjanavāre ‘yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatī’ti pucchitvā ‘āmantā’ti vuttaṃ; tattha kathaṃ attho gahetabboti? Tatthāpi appahīnavaseneva uppattipaccaye sati uppattiyā anivāritavasena vā. Yathā hi cittakammādīni ārabhitvā apariniṭṭhitakammantā cittakārādayo tesaṃ kammantānaṃ akaraṇakkhaṇepi mittasuhajjādīhi diṭṭhadiṭṭhaṭṭhāne ‘‘imesu divasesu kiṃ karothā’’ti vuttā, ‘‘cittakammaṃ karoma, kaṭṭhakammaṃ karomā’’ti vadanti. Te kiñcāpi tasmiṃ khaṇe na karonti avicchinnakammantattā pana katakhaṇañca kattabbakhaṇañca upādāya karontiyeva nāma honti. Evameva yamhi santāne anusayā appahīnā, yamhi vā pana nesaṃ santāne uppattipaccaye sati uppatti anivāritā, tattha anuppajjanakkhaṇepi uppannapubbañceva kālantare uppajjanakañca upādāya yassa kāmarāgānusayo uppajjati, tassa paṭighānusayo uppajjatiyeva nāmāti evamattho veditabbo. Ito paresupi evarūpesu vissajjanesu eseva nayo. No ca tassāti idaṃ anāgāmissa kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesato pahīnattā vuttaṃ. Tiṇṇaṃ puggalānanti puthujjanasotāpannasakadāgāmīnaṃ. Dvinnaṃ puggalānanti sotāpannasakadāgāmīnaṃ. Paratopi evarūpesu ṭhānesu eseva nayo.
੧੪. ਓਕਾਸવਾਰਸ੍ਸ ਪਠਮਦੁਤਿਯਪੁਚ੍ਛਾਸੁ ਯਸ੍ਮਾ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ; ਤਸ੍ਮਾ ‘ਨੋ’ਤਿ ਪਟਿਸੇਧੋ ਕਤੋ। ਤਤਿਯਪੁਚ੍ਛਾਯਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨੁਸਯਨਤੋ ‘ਆਮਨ੍ਤਾ’ਤਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਦਿਨ੍ਨਂ। ਰੂਪਧਾਤੁਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਪਨ ਮਾਨਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਸਾਧਾਰਣਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਨੋ ਚ ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨવਾਰਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
14. Okāsavārassa paṭhamadutiyapucchāsu yasmā kāmarāgānusayo kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anuseti, paṭighānusayo dukkhavedanāya; tasmā ‘no’ti paṭisedho kato. Tatiyapucchāyaṃ ubhinnampi kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anusayanato ‘āmantā’ti paṭivacanaṃ dinnaṃ. Rūpadhātuarūpadhātuyā pana mānānusayassa kāmarāgānusayena saddhiṃ asādhāraṇaṃ uppattiṭṭhānaṃ. Tasmā no ca tattha kāmarāgānusayoti vuttaṃ. Iminā nayena sabbesaṃ uppattiṭṭhānavāraṃ oloketvā sādhāraṇāsādhāraṇaṃ uppattiṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
੨੦. ਦੁਕਮੂਲਕਪੁਚ੍ਛਾਯਂ ਯਸ੍ਮਾ ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘਾਨੁਸਯਾ ਨਾਪਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨ ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਕਤੋ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਅਨੁਸਯਾ ਅਨੁਸਯੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਂ ਠਾਨਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕਤ੍ਥ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਅਨੁਸੇਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਪੁਚ੍ਛਾਯੇવਾਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
20. Dukamūlakapucchāyaṃ yasmā kāmarāgapaṭighānusayā nāpi ekasmiṃ ṭhāne uppajjanti, na ekaṃ dhammaṃ ārammaṇaṃ karonti, tasmā natthīti paṭikkhepo kato. Ayañhettha adhippāyo. Yasmiṃ ime dve anusayā anusayeyyuṃ, taṃ ṭhānameva natthi. Tasmā ‘‘kattha mānānusayo anusetī’’ti ayaṃ pucchā apucchāyevāti. Aññesupi evarūpesu eseva nayo.
੨੭. ਪੁਗ੍ਗਲੋਕਾਸવਾਰੇ ਚਤੁਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿਅਨਾਗਾਮੀਨਂ।
27. Puggalokāsavāre catunnanti puthujjanasotāpannasakadāgāmianāgāmīnaṃ.
੩੬. ਪਟਿਲੋਮਨਯੇ ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤੀਤਿ ਅਯਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਨਾਗਾਮਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
36. Paṭilomanaye yassa kāmarāgānusayo nānusetīti ayaṃ pucchā anāgāmiṃ gahetvā pucchati.
੫੬. ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤੀਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ। ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਤੀਸੁ વੇਦਨਾਸੂਤਿ ਚ વੇਦਨਾਗ੍ਗਹਣੇਨ વੇਦਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਾਨਮ੍ਪੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਕਾਮਾવਚਰਧਮ੍ਮਾਨਂ ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਂ ਅਨੁਸਯવਾਰੇ વਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ।
56. Dvinnaṃpuggalānaṃ sabbattha kāmarāgānusayonānusetīti anāgāmiarahantānaṃ. Kāmadhātuyā tīsu vedanāsūti ca vedanāggahaṇena vedanāsampayuttakānampi tesaṃ vatthārammaṇānampīti sabbesampi kāmāvacaradhammānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Ayaṃ anusayavāre vinicchayakathā.
ਅਨੁਸਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Anusayavāravaṇṇanā.
੨. ਸਾਨੁਸਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
2. Sānusayavāravaṇṇanā
੬੬-੧੩੧. ਸਾਨੁਸਯવਾਰੇ ਪਨ ਯੋ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੇਨ ਸਾਨੁਸਯੋਤਿ ਯਥਾ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਜਰਾਦਿਰੋਗੇਨ ਆਬਾਧਿਕੋ ਯਾવ ਤਮ੍ਹਾ ਰੋਗਾ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਾવ ਤਸ੍ਸ ਰੋਗਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਪਿ ਸਰੋਗੋਯੇવ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਸਂਕਿਲੇਸਸ੍ਸ વਟ੍ਟਗਾਮਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾવ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਅਨੁਸਯਾ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਤੇਸਂ ਅਨੁਸਯਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਪਿ ਸਾਨੁਸਯੋਯੇવ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਸਾਨੁਸਯਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘ਆਮਨ੍ਤਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਅਨੁਸਯવਾਰਸਦਿਸਮੇવ।
66-131. Sānusayavāre pana yo kāmarāgānusayena sānusayoti yathā ekantarikajarādirogena ābādhiko yāva tamhā rogā na muccati, tāva tassa rogassa anuppattikkhaṇepi sarogoyeva nāma hoti. Evaṃ sasaṃkilesassa vaṭṭagāmisattassa yāva ariyamaggena anusayā samugghātaṃ na gacchanti, tāva tesaṃ anusayānaṃ anuppattikkhaṇepi sānusayoyeva nāma hoti. Evarūpaṃ sānusayataṃ sandhāya ‘āmantā’ti vuttaṃ. Sesamettha anusayavārasadisameva.
ਓਕਾਸવਾਰੇ ਪਨ ‘‘ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਏਤ੍ਥ ਮਾਨਾਨੁਸਯੇਨ ਸਾਨੁਸਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਤਾਸੁ ਧਾਤੂਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਾਨੁਸਯਤਾ ਪਞ੍ਞਾਯੇਯ੍ਯ, ਅਨੁਸਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯੇਯ੍ਯ। ਅਨੁਸਯਸ੍ਸ ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਅਯਂ વਾਰੋ ਆਰਦ੍ਧੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤੋ ਮਾਨਾਨੁਸਯੇਨ ਸਾਨੁਸਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸਤਿ ਤਤੋ ਧਾਤੁਦ੍વਯਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਮਾਨਾਨੁਸਯੇਨ ਸਾਨੁਸਯੋਤਿ ਅਨੁਸਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੇ ਅવੁਤ੍ਤੇ ਆਦਿਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪਠਮਂ ਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਤੋ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੇਨਾਤਿ ਯਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੇਨ ਸਾਨੁਸਯੋ, ਕਿਂ ਸੋ ਤਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੇਨਪਿ ਸਾਨੁਸਯੋਤਿ? ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤੇ ਦ੍વੇ ਏਕਸ੍ਮਾ ਠਾਨਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ; ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨੋ’’ਤਿ ਪਟਿਸੇਧੋ ਕਤੋ। ਅਰਹਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਅਰਹਾ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕੇਨ ਕੇਨਚਿ ਅਨੁਸਯੇਨ ਨਿਰਾਨੁਸਯੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਮੇવ ਕਤਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ।
Okāsavāre pana ‘‘rūpadhātuyā arūpadhātuyā ettha mānānusayena sānusayo’’ti vutte tāsu dhātūsu puggalassa sānusayatā paññāyeyya, anusayassa uppattiṭṭhānaṃ na paññāyeyya. Anusayassa ca uppattiṭṭhānadassanatthaṃ ayaṃ vāro āraddho, tasmā tato mānānusayena sānusayoti vuttaṃ. Evañhi sati tato dhātudvayato uppannena mānānusayena sānusayoti anusayassa uppattiṭṭhānaṃ dassitaṃ hoti. Imassa pana pañhassa atthe avutte ādipañhassa attho pākaṭo na hotīti paṭhamaṃ na vutto, tasmā so evaṃ veditabbo. Yato kāmarāgānusayenāti yato uppannena kāmarāgānusayena sānusayo, kiṃ so tato uppannena paṭighānusayenapi sānusayoti? Yasmā panete dve ekasmā ṭhānā nuppajjanti; tasmā ‘‘no’’ti paṭisedho kato. Arahā sabbatthāti arahā sabbadhammesu uppajjanakena kenaci anusayena nirānusayoti. Iminā atthavasena nippadesaṭṭhānesu bhummavacanameva katanti. Iminā upāyena sabbattha atthavinicchayo veditabboti.
ਸਾਨੁਸਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Sānusayavāravaṇṇanā.
੩. ਪਜਹਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
3. Pajahanavāravaṇṇanā
੧੩੨-੧੯੭. ਪਜਹਨવਾਰੇ ਪਜਹਤੀਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾવਸੇਨ ਪਜਹਤਿ, ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਤਂ ਆਪਾਦੇਤਿ। ਆਮਨ੍ਤਾਤਿ ਅਨਾਗਾਮੀਮਗ੍ਗਟ੍ਠਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਟਿવਚਨਂ। ਤਦੇਕਟ੍ਠਂ ਪਜਹਤੀਤਿ ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਨੋਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਟ੍ਠਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਟਿਸੇਧੋ।
132-197. Pajahanavāre pajahatīti tena tena maggena pahānapariññāvasena pajahati, āyatiṃ anuppattidhammataṃ āpādeti. Āmantāti anāgāmīmaggaṭṭhaṃ sandhāya paṭivacanaṃ. Tadekaṭṭhaṃ pajahatīti pahānekaṭṭhataṃ sandhāya vuttaṃ. Noti arahattamaggaṭṭhaṃ sandhāya paṭisedho.
ਯਤੋ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਂ ਪਜਹਤੀਤਿ ਯਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਂ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਂ ਪਜਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਟ੍ਠਮਕੋਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਟ੍ਠਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਨਗਣਨਾਯ ਗਣਿਯਮਾਨੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ ਅਟ੍ਠਮਕੋ ਨਾਮ। ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਗਣਨਾਯ ਹਿ ਅਰਹਾ ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਪਠਮੋ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ ਦੁਤਿਯੋ, ਅਨਾਗਾਮੀ ਤਤਿਯੋ…ਪੇ॰… ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ ਅਟ੍ਠਮੋ। ਸੋ ਇਧ ‘‘ਅਟ੍ਠਮਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਨਾਮਸਞ੍ਞਾਯੇવ વਾ ਏਸਾ ਤਸ੍ਸਾਤਿ। ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗਿਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਮਕਞ੍ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾਤਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾ। ਤੇਸੁ ਹਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਪਹਾਨਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਅਭਾવੇਨ ਨਪ੍ਪਜਹਤਿ। ਸੇਸਾ ਤੇਸਂ ਅਨੁਸਯਾਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ ਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ।
Yato kāmarāgānusayaṃ pajahatīti yato uppajjanakaṃ kāmarāgānusayaṃ pajahatīti attho. Aṭṭhamakoti arahattaphalaṭṭhato paṭṭhāya paccorohanagaṇanāya gaṇiyamāno sotāpattimaggaṭṭho aṭṭhamako nāma. Dakkhiṇeyyagaṇanāya hi arahā aggadakkhiṇeyyattā paṭhamo, arahattamaggaṭṭho dutiyo, anāgāmī tatiyo…pe… sotāpattimaggaṭṭho aṭṭhamo. So idha ‘‘aṭṭhamako’’ti vutto. Nāmasaññāyeva vā esā tassāti. Anāgāmimaggasamaṅgiñca aṭṭhamakañca ṭhapetvā avasesāti saddhiṃ puthujjanena sekkhāsekkhā. Tesu hi puthujjano pahānapariññāya abhāvena nappajahati. Sesā tesaṃ anusayānaṃ pahīnattā. Dvinnaṃ maggasamaṅgīnanti dve maggasamaṅgino ṭhapetvāti attho. Iminā nayena sabbattha vinicchayo veditabboti.
ਪਜਹਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Pajahanavāravaṇṇanā.
੪. ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
4. Pariññāvāravaṇṇanā
੧੯੮-੨੬੩. ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰੇ ਪਰਿਜਾਨਾਤੀਤਿ ਤੀਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਹਿ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਹਿ વਾਰੋ ਪਜਹਨવਾਰੋ વਿਯ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਞ੍ਞੇવ વਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋਤਿ।
198-263. Pariññāvāre parijānātīti tīhi pariññāhi parijānāti. Sesamettha heṭṭhā vuttanayameva. Ayampi hi vāro pajahanavāro viya maggaṭṭhānaññeva vasena vissajjitoti.
ਪਰਿਞ੍ਞਾવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Pariññāvāravaṇṇanā.
੫. ਪਹੀਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
5. Pahīnavāravaṇṇanā
੨੬੪-੨੭੪. ਪਹੀਨવਾਰੇ ਫਲਟ੍ਠવਸੇਨੇવ ਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ। ਅਨਾਗਾਮਿਸ੍ਸ ਹਿ ਉਭੋਪੇਤੇ ਅਨੁਸਯਾ ਪਹੀਨਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਆਮਨ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
264-274. Pahīnavāre phalaṭṭhavaseneva desanā āraddhā. Anāgāmissa hi ubhopete anusayā pahīnā, tasmā ‘‘āmantā’’ti vuttaṃ.
੨੭੫-੨੯੬. ਓਕਾਸવਾਰੇ ਯਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਪਹੀਨੋਤਿ વਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਤਂ ਕਸ੍ਮਾਤਿ? ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ। ਅਞ੍ਞਂ ਹਿ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯਸ੍ਸ। ਅਭਾવਿਤਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਚ ਯਤ੍ਥ ਅਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਮਗ੍ਗੇ ਭਾવਿਤੇ ਤਤ੍ਥੇવ ਸੋ ਪਹੀਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ । ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਨੇવ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਟ੍ਠਾਨੇ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਪਟਿਘਾਨੁਸਯਟ੍ਠਾਨੇ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਪਹੀਨੋਤਿ વਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ વਾ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨੇ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਪਹੀਨੋਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਯਂ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ।
275-296. Okāsavāre yattha kāmarāgānusayo pahīno tattha paṭighānusayo pahīnoti pucchitvā na vattabbo pahīnoti vā appahīnoti vāti vuttaṃ taṃ kasmāti? Uppattiṭṭhānassa asādhāraṇattā. Aññaṃ hi kāmarāgānusayassa uppattiṭṭhānaṃ, aññaṃ paṭighānusayassa. Abhāvitamaggassa ca yattha anusayo uppajjati, magge bhāvite tattheva so pahīno nāma hoti . Tattha yasmā neva kāmarāgānusayaṭṭhāne paṭighānusayo uppajjati, na paṭighānusayaṭṭhāne kāmarāgānusayo, tasmā tattha so pahīnoti vā appahīnoti vā na vattabbo. So hi yasmiṃ attano uppattiṭṭhāne kāmarāgānusayo pahīno, tasmiṃ appahīnattā tattha pahīnoti na vattabbo. Yaṃ kāmarāgānusayassa uppattiṭṭhānaṃ, tasmiṃ aṭṭhitattā tattha appahīnoti na vattabbo.
ਯਤ੍ਥ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ, ਤਤ੍ਥ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਾਧਾਰਣਟ੍ਠਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਆਮਨ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਹਿ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੀਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਤਾਸੁ ਚੇવ ਰੂਪਾਰੂਪਧਾਤੂਸੁ ਚ। ਸੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਸਾਧਾਰਣਟ੍ਠਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਟ੍ਠਾਨੇ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਹੀਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘ਆਮਨ੍ਤਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਓਕਾਸવਾਰੇ ਪਹੀਨਤਾ ਚ ਨવਤ੍ਤਬ੍ਬਤਾ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ‘ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋવ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ। ਪੁਗ੍ਗਲੋਕਾਸવਾਰੋ, ਓਕਾਸવਾਰਗਤਿਕੋਯੇવ।
Yattha kāmarāgānusayo pahīno, tattha mānānusayo pahīnoti ettha pana sādhāraṇaṭṭhānaṃ sandhāya āmantāti vuttaṃ. Kāmarāgānusayo hi kāmadhātuyā dvīsu vedanāsu anuseti. Mānānusayo tāsu ceva rūpārūpadhātūsu ca. So ṭhapetvā asādhāraṇaṭṭhānaṃ sādhāraṇaṭṭhāne tena saddhiṃ pahīno nāma hoti. Tasmā ‘āmantā’ti vuttaṃ. Iminā nayena sabbasmimpi okāsavāre pahīnatā ca navattabbatā ca veditabbā. ‘Natthī’ti āgataṭṭhānesu pana heṭṭhā vuttasadisova vinicchayo. Puggalokāsavāro, okāsavāragatikoyeva.
੨੯੭-੩੦੭. ਪਟਿਲੋਮਨਯੇ ਯਸ੍ਸ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿવਸੇਨ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਅਨੁਸਯਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾ ਛਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ। ਇਧ ਪਨ ਪਰਤੋ ‘‘ਤਿਣ੍ਣਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋવ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘ਆਮਨ੍ਤਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਨ੍ਤਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮੀਨਂ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲવਾਰੇ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
297-307. Paṭilomanaye yassa kāmarāgānusayo appahīnoti puthujjanasotāpannasakadāgāmivasena pucchati. Kiñcāpi hi ime dve anusayā puthujjanato paṭṭhāya yāva anāgāmimaggaṭṭhā channaṃ puggalānaṃ appahīnā. Idha pana parato ‘‘tiṇṇaṃ puggalānaṃ dvinnaṃ puggalāna’’ntiādivacanato maggaṭṭhā anadhippetā, tasmā puthujjanasotāpannasakadāgāminova sandhāya ‘āmantā’ti vuttaṃ. Dvinnaṃ puggalānanti sotāpannasakadāgāmīnaṃ. Iminā nayena puggalavāre vinicchayo veditabbo.
੩੦੮-੩੨੯. ਓਕਾਸવਾਰਪੁਗ੍ਗਲੋਕਾਸવਾਰਾ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
308-329. Okāsavārapuggalokāsavārā pana heṭṭhā vuttanayeneva veditabbāti.
ਪਹੀਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Pahīnavāravaṇṇanā.
੬. ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
6. Uppajjanavāravaṇṇanā
੩੩੦. ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਾਰੋ ਅਨੁਸਯવਾਰਸਦਿਸੋਯੇવ।
330. Uppajjanavāro anusayavārasadisoyeva.
੭. ਧਾਤੁਪੁਚ੍ਛਾવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
7. Dhātupucchāvāravaṇṇanā
੩੩੨-੩੪੦. ਧਾਤੁવਾਰਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਾવਾਰੇ ਤਾવ ਕਤਿ ਅਨੁਸਯਾ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤਿ ਅਨੁਸਯਾ ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਗਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਯਨ੍ਤਿ। ਕਤਿ ਅਨੁਸਯਾ ਨਾਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤਿ ਅਨੁਸਯਾ ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਨ ਅਨੁਗਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਯਨ੍ਤਿ। ਕਤਿ ਅਨੁਸਯਾ ਭਙ੍ਗਾਤਿ ਕਤਿ ਅਨੁਸਯਾ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿ ਨਾਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਾਲ਼ਿવવਤ੍ਥਾਨੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ।
332-340. Dhātuvārassa pucchāvāre tāva kati anusayā anusentīti kati anusayā santānaṃ anugatā hutvā sayanti. Kati anusayā nānusentīti kati anusayā santānaṃ na anugatā hutvā sayanti. Kati anusayā bhaṅgāti kati anusayā anusenti nānusentīti evaṃ vibhajitabbāti attho. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ heṭṭhā pāḷivavatthāne vuttameva.
੭. ਧਾਤੁવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
7. Dhātuvissajjanāvāravaṇṇanā
੩੪੧-੩੪੯. ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਪਨਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸਤ੍ਤ ਅਨੁਸਯਾ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਸ੍ਸਚਿ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਸਯੋ ਚ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯੋ ਚ ਪਹੀਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚੇવ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਨੁਸਯવਾਰੇ ‘‘ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹਿਤੋ, ਏવਮਿਧ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ। ਕਾਮਧਾਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਨੁਸਯਾ ਚ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਤਥਾ ਅਤ੍ਥੋ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਕਥਂ ਪਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ? ਯਥਾ ਲਬ੍ਭਤਿ ਤਥਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਕਥਞ੍ਚ ਲਬ੍ਭਤਿ? ਅਪ੍ਪਹੀਨਟ੍ਠੇਨ। ਯਥਾ ਹਿ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਚਿਤ੍ਤਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਸਰਾਗੋ ਸਦੋਸੋ ਸਮੋਹੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇਪਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਤੇ ਤੇ ਅਨੁਸਯਾ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਪਨ ਤੇ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤਿਯੇવ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
341-349. Niddesavāre panassa kassaci satta anusayā anusentīti puthujjanavasena vuttaṃ. Kassaci pañcāti sotāpannasakadāgāmivasena vuttaṃ. Tesañhi diṭṭhānusayo ca vicikicchānusayo ca pahīnāti pañceva anusenti. Tattha yathā anusayavāre ‘‘anusentī’’ti padassa uppajjantīti attho gahito, evamidha na gahetabbo. Kasmā? Tasmiṃ khaṇe anuppajjanato. Kāmadhātuṃ upapajjantassa hi vipākacittañceva kammasamuṭṭhānarūpañca uppajjati, akusalacittaṃ natthi. Anusayā ca akusalacittakkhaṇe uppajjanti, na vipākacittakkhaṇeti tasmiṃ khaṇe anuppajjanato tathā attho na gahetabbo. Kathaṃ pana gahetabboti? Yathā labbhati tathā gahetabbo. Kathañca labbhati? Appahīnaṭṭhena. Yathā hi rāgadosamohānaṃ appahīnattā. Kusalābyākatacittasamaṅgī puggalo ‘‘sarāgo sadoso samoho’’ti vuccati, evaṃ maggabhāvanāya appahīnattā paṭisandhikkhaṇepi tassa tassa puggalassa te te anusayā anusentīti vuccanti. Na kevalañca vuccanti, appahīnattā pana te anusentiyeva nāmāti veditabbā.
ਅਨੁਸਯਾ ਭਙ੍ਗਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਯੋ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਸੋ ਅਨੁਸੇਤਿਯੇવ; ਯੋ ਨਾਨੁਸੇਤਿ, ਸੋ ਨਾਨੁਸੇਤਿਯੇવ। ਅਯਂ ਅਨੁਸੇਤਿ ਚ ਨਾਨੁਸੇਤਿ ਚ, ਅਯਂ ਸਿਯਾ ਅਨੁਸੇਤਿ ਸਿਯਾ ਨਾਨੁਸੇਤੀਤਿ, ਏવਂ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬੋ ਅਨੁਸਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਰੂਪਧਾਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਤਯੋਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘਦਿਟ੍ਠਿવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨੁਸਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪਹੀਨਾ। ਇਤਰੇ ਤਯੋવ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਕਸ੍ਸਚਿ ਤਯੋ ਅਨੁਸਯਾ ਅਨੁਸੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
Anusayā bhaṅgā natthīti yassa hi yo anuseti, so anusetiyeva; yo nānuseti, so nānusetiyeva. Ayaṃ anuseti ca nānuseti ca, ayaṃ siyā anuseti siyā nānusetīti, evaṃ vibhajitabbo anusayo nāma natthi. Rūpadhātuṃ upapajjantassa kassaci tayoti anāgāmivasena vuttaṃ. Tassa hi kāmarāgapaṭighadiṭṭhivicikicchānusayā cattāropi anavasesato pahīnā. Itare tayova appahīnā. Tena vuttaṃ – ‘‘kassaci tayo anusayā anusentī’’ti.
ਨ ਕਾਮਧਾਤੁਨ੍ਤਿ ਕਾਮਧਾਤੁਯਾ ਪਟਿਸਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸੇਸਾ ਦ੍વੇ ਧਾਤੁਯੋ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਤ੍ਤੇ વਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਚੁਤਸ੍ਸ ਕਾਮਧਾਤੁਯਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸੇવ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਤ੍ਤੇવਾਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਚੁਤਸ੍ਸ ਕਾਮਧਾਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤੇવਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨਤ੍ਥਿ? ਉਪਪਤ੍ਤਿਨਿਪ੍ਫਾਦਕਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ। ਸੋ ਹਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਤਂ ਧਾਤੁਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋਤਿ ਨਾਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਤਦਭਾવਾ ਰੂਪਧਾਤੁਯਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਰੂਪਧਾਤੁਯਾ ਚੁਤਸ੍ਸ ਨ ਕਾਮਧਾਤੁਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਰੂਪਧਾਤੁਯੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ।
Nakāmadhātunti kāmadhātuyā paṭisiddhattā sesā dve dhātuyo upapajjantassāti attho. Sattevāti yasmā ariyasāvakassa rūpadhātuyā cutassa kāmadhātuyaṃ upapatti nāma natthi, puthujjanasseva hoti, tasmā sattevāti niyametvā vuttaṃ. ‘‘Arūpadhātuyā cutassa kāmadhātuṃ upapajjantassa sattevā’’ti etthāpi eseva nayo. Rūpadhātuyā upapatti natthīti kasmā natthi? Upapattinipphādakassa rūpāvacarajjhānassa abhāvā. So hi sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā taṃ dhātuṃ upapannoti nāssa tattha rūpāvacarajjhānaṃ atthi. Tadabhāvā rūpadhātuyaṃ upapatti natthīti veditabbā. Arūpadhātuyā cutassa na kāmadhātunti ettha arūpadhātuyeva adhippetā. Iminā nayena sabbavissajjanesu attho veditabboti.
ਧਾਤੁવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
Dhātuvāravaṇṇanā.
ਅਨੁਸਯਯਮਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Anusayayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਯਮਕਪਾਲ਼ਿ • Yamakapāḷi / ੭. ਅਨੁਸਯਯਮਕਂ • 7. Anusayayamakaṃ
