អនុវិជ្ជកស្ស បដិបត្តិវណ្ណនា

Anuvijjakassa paṭipattivaṇṇanā

៣៦៥. ចូឡសង្គាមេ សមាគមនំ សង្គាមោ, សមាគមេន្តិ សន្និបតន្តិ ឯត្ថាតិ វា សង្គាមោតិ វចនត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘សង្គាមោ វុច្ចតិ…បេ.… សង្ឃសន្និបាតោ’’តិ។ សន្និបតនំ សន្និបាតោ, សន្និបតន្តិ ឯត្ថ ទេសេតិ វា សន្និបាតោ, សង្ឃស្ស សន្និបាតោ សង្ឃសន្និបាតោ។ សង្គាម យុទ្ធេតិ ធាតុបាឋេសុ (សទ្ទនីតិធាតុមាលាយំ ១៨ មការន្តធាតុ) វុត្តំ។ តត្ថ យុទ្ធំ នាម អត្ថតោ អធិករណវិនិច្ឆយោតិ គហេតព្ពំ។ តទត្ថំ វិត្ថារេន្តោ អាហ ‘‘តត្រ ហី’’តិអាទិ។ តត្ថ តត្រាតិ តស្មិំ សង្គាមេ, សមោសរន្តីតិ សម្ពន្ធោ។ អត្តបច្ចត្ថិកាតិ អត្តនោ បដិបក្ខំ អត្ថយន្តិ។ ឧទ្ធម្មន្តិ ធម្មតោ វិយោគំ។ ទីបេន្តា ហុត្វាតិ យោជនា។ កេ វិយាតិ អាហ ‘‘វជ្ជិបុត្តកា វិយា’’តិ។ សោ ភិក្ខុ បវត្តេតីតិ សម្ពន្ធោ។ លទ្ធិន្តិ ឧទ្ធម្មាទិវាទំ។ តត្ថាតិ សង្គាមេ។ អវចរតីតិ ឱគាហេត្វា ចារេតិ បវត្តេតិ។ តមេវត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘អជ្ឈោគាហេត្វា វិនិច្ឆយំ បវត្តេតី’’តិ។ ឯត្ថ ‘‘អជ្ឈោគាហេត្វា’’តិ ឥមិនា អវត្យូបសគ្គស្ស ឱគាហត្ថំ ទស្សេតិ។ ‘‘វិនិច្ឆយំ បវត្តេតី’’តិ ឥមិនា ចរធាតុស្ស ការិតន្តោគធត្តា សហការិតកម្មេន បវត្តនត្ថំ ទស្សេតិ។ ឥមិនា សង្គាមេ អវចរតីតិ សង្គាមាវចរោតិ និព្ពចនំ ទស្សេតិ។ កោ វិយាតិ អាហ ‘‘យសត្ថេរោ វិយា’’តិ។ មានទ្ធជន្តិ កេតុកម្យតាបច្ចុបដ្ឋានមានសង្ខាតំ ធជំ។ រជោហរណសមេនាតិ ឯត្ថ រជំ ហរតិ អបនេតិ អនេនាតិ រជោហរណំ, បាទបុញ្ជនំ, តេន សមេនាតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘បាទបុញ្ជនសមេនា’’តិ។ បាទំ បុញ្ជតិ សោធេតិ អនេនាតិ បាទបុញ្ជនំ, តេន សមោ បាទបុញ្ជនសមោ, តេន។ សមាការំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘យថា’’តិអាទិ។ រជោហរណស្ស នេវ រាគោ ហោតីតិ សម្ពន្ធោ។ យថាបតិរូបន្តិ បតិរូបស្ស អនុលោមំ, បតិរូបានតិក្កន្តន្តិ អត្ថោ។ អកថេន្តេន និសីទិតព្ពន្តិ សម្ពន្ធោ។ សាមំ វា ធម្មោតិ ឯត្ថ ធម្មោ នាម កោតិ អាហ ‘‘កប្បិយាកប្បិយនិស្សិតា វា’’តិអាទិ។ រូបារូបបរិច្ឆេទោ ច សមថាចារោ ច វិបស្សានាចារោ ច ឋានវត្តញ្ច និសជ្ជវត្តញ្ច, អាទិសទ្ទេន ចង្កមវត្តាទីនិ សង្គណ្ហាតិ។ ចុទ្ទសមហាវត្តាទីនំ ‘‘កប្បិយាកប្បិយនិស្សិតា’’តិ បទេន គហិតត្តា វត្តសទ្ទេន ឋានវត្តាទីនិ ឯវ គហេតព្ពានិ, អាទិសទ្ទេន ចង្កមវត្តាទីនិ គហេតព្ពានិ។ បរោ វា អជ្ឈេសិតព្ពោតិ យោវា សោ វា កោចិ អជ្ឈេសិតព្ពោតិ អាហ ‘‘យោ’’តិអាទិ។ ឥមិនា ន យោ វា សោ វា កោចិ អជ្ឈេសិតព្ពោ, សមត្ថោយេវ បន អជ្ឈេសិតព្ពោតិ វា ទស្សេតិ។ ‘‘អាវុសោ’’តិអាទិនា វត្តព្ពាការំ ទស្សេតិ។ អរិយោ វា តុណ្ហីភាវោតិ ឯត្ថ ន កេវលំ កថេតុំ អសមត្ថវសេន តុណ្ហីភាវោ, កម្មដ្ឋានមនសិការវសេន បនាតិ អាហ ‘‘កម្មដ្ឋានមនសិការវសេន តុណ្ហីភាវោ’’តិ។ អរិយានំ ឯសោ អរិយោ, តុណ្ហីភាវោ។ ‘‘នាវជានិតព្ពោ’’តិ ឥមិនា នាតិមញ្ញិតព្ពោតិ បទស្ស អតិក្កម្ម ន មញ្ញិតព្ពោតិ ទស្សេតិ។

365. Cūḷasaṅgāme samāgamanaṃ saṅgāmo, samāgamenti sannipatanti etthāti vā saṅgāmoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘saṅgāmo vuccati…pe… saṅghasannipāto’’ti. Sannipatanaṃ sannipāto, sannipatanti ettha deseti vā sannipāto, saṅghassa sannipāto saṅghasannipāto. Saṅgāma yuddheti dhātupāṭhesu (saddanītidhātumālāyaṃ 18 makārantadhātu) vuttaṃ. Tattha yuddhaṃ nāma atthato adhikaraṇavinicchayoti gahetabbaṃ. Tadatthaṃ vitthārento āha ‘‘tatra hī’’tiādi. Tattha tatrāti tasmiṃ saṅgāme, samosarantīti sambandho. Attapaccatthikāti attano paṭipakkhaṃ atthayanti. Uddhammanti dhammato viyogaṃ. Dīpentā hutvāti yojanā. Ke viyāti āha ‘‘vajjiputtakā viyā’’ti. So bhikkhu pavattetīti sambandho. Laddhinti uddhammādivādaṃ. Tatthāti saṅgāme. Avacaratīti ogāhetvā cāreti pavatteti. Tamevatthaṃ dassento āha ‘‘ajjhogāhetvā vinicchayaṃ pavattetī’’ti. Ettha ‘‘ajjhogāhetvā’’ti iminā avatyūpasaggassa ogāhatthaṃ dasseti. ‘‘Vinicchayaṃ pavattetī’’ti iminā caradhātussa kāritantogadhattā sahakāritakammena pavattanatthaṃ dasseti. Iminā saṅgāme avacaratīti saṅgāmāvacaroti nibbacanaṃ dasseti. Ko viyāti āha ‘‘yasatthero viyā’’ti. Mānaddhajanti ketukamyatāpaccupaṭṭhānamānasaṅkhātaṃ dhajaṃ. Rajoharaṇasamenāti ettha rajaṃ harati apaneti anenāti rajoharaṇaṃ, pādapuñjanaṃ, tena samenāti dassento āha ‘‘pādapuñjanasamenā’’ti. Pādaṃ puñjati sodheti anenāti pādapuñjanaṃ, tena samo pādapuñjanasamo, tena. Samākāraṃ dassento āha ‘‘yathā’’tiādi. Rajoharaṇassa neva rāgo hotīti sambandho. Yathāpatirūpanti patirūpassa anulomaṃ, patirūpānatikkantanti attho. Akathentena nisīditabbanti sambandho. Sāmaṃ vā dhammoti ettha dhammo nāma koti āha ‘‘kappiyākappiyanissitā vā’’tiādi. Rūpārūpaparicchedo ca samathācāro ca vipassānācāro ca ṭhānavattañca nisajjavattañca, ādisaddena caṅkamavattādīni saṅgaṇhāti. Cuddasamahāvattādīnaṃ ‘‘kappiyākappiyanissitā’’ti padena gahitattā vattasaddena ṭhānavattādīni eva gahetabbāni, ādisaddena caṅkamavattādīni gahetabbāni. Paro vā ajjhesitabboti yovā so vā koci ajjhesitabboti āha ‘‘yo’’tiādi. Iminā na yo vā so vā koci ajjhesitabbo, samatthoyeva pana ajjhesitabboti vā dasseti. ‘‘Āvuso’’tiādinā vattabbākāraṃ dasseti. Ariyovā tuṇhībhāvoti ettha na kevalaṃ kathetuṃ asamatthavasena tuṇhībhāvo, kammaṭṭhānamanasikāravasena panāti āha ‘‘kammaṭṭhānamanasikāravasena tuṇhībhāvo’’ti. Ariyānaṃ eso ariyo, tuṇhībhāvo. ‘‘Nāvajānitabbo’’ti iminā nātimaññitabboti padassa atikkamma na maññitabboti dasseti.

ឧបជ្ឈាយោតិ ចោទកចុទិតកានំ ឧបជ្ឈាយោ។ សព្ពត្ថាតិ សព្ពេសុ ‘‘ន អាចរិយោ បុច្ឆិតព្ពោ’’តិអាទិបទេសុ។ កុលមេវ ជាតិនាមគោត្តវសេន អយន្តិ អបទិសិយតីតិ កុលបទេសោ។ អត្រស្សាតិ ឯត្ថ អត្រ អស្សាតិ បទច្ឆេទំ កត្វា អត្រសទ្ទោ បុគ្គលវិសយោ, អស្សសទ្ទោ អាខ្យាតិកោតិ អាហ ‘‘អត្រ បុគ្គលេ’’តិអាទិ។ តត្ថ ‘‘ភវេយ្យា’’តិ ឥមិនា អស្សសទ្ទស្ស សព្ពនាមត្តញ្ច ‘‘ភវតី’’តិ វត្តមានិកភាវញ្ច បដិក្ខិបតិ។ បរិសានុវិធាយកេនាតិ បរិសាយ អនុមតំ ករោន្តេន។ ឥមិនា នោ បរិសកប្បិកេនាតិ ឯត្ថ កប្បសទ្ទោ វិឈត្ថោតិ ទស្សេតិ។ យន្តិ វចនំ។ ន ហត្ថមុទ្ទាតិ មុទន្តិ ឯតាយាតិ មុទ្ទា, សក្ខរមង្គុលិយំ ហត្ថស្ស មុទ្ទា អវយវិអវយវវសេន សម្ពន្ធត្តាតិ ហត្ថមុទ្ទា។ តស្សា វិការោ ‘‘ហត្ថមុទ្ទា’’តិ គហេតព្ពោតិ អាហ ‘‘ហត្ថវិការោ’’តិ។

Upajjhāyoti codakacuditakānaṃ upajjhāyo. Sabbatthāti sabbesu ‘‘na ācariyo pucchitabbo’’tiādipadesu. Kulameva jātināmagottavasena ayanti apadisiyatīti kulapadeso. Atrassāti ettha atra assāti padacchedaṃ katvā atrasaddo puggalavisayo, assasaddo ākhyātikoti āha ‘‘atra puggale’’tiādi. Tattha ‘‘bhaveyyā’’ti iminā assasaddassa sabbanāmattañca ‘‘bhavatī’’ti vattamānikabhāvañca paṭikkhipati. Parisānuvidhāyakenāti parisāya anumataṃ karontena. Iminā no parisakappikenāti ettha kappasaddo vijhatthoti dasseti. Yanti vacanaṃ. Na hatthamuddāti mudanti etāyāti muddā, sakkharamaṅguliyaṃ hatthassa muddā avayaviavayavavasena sambandhattāti hatthamuddā. Tassā vikāro ‘‘hatthamuddā’’ti gahetabboti āha ‘‘hatthavikāro’’ti.

‘‘អត្ថំ អនុវិធិយន្តេនា’’តិ ឯត្ថ អត្ថន្តិ វិនិច្ឆយត្ថំ។ អនុវិធិយន្តេនាតិ សល្លក្ខេន្តេន។ ឥតិ ឥមមត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘វិនិច្ឆយបដិវេធមេវ សល្លក្ខេន្តេនា’’តិ។ សន្និបាតមណ្ឌលេតិ សន្និបាតាយ បរិសាយ សមូហេ, សន្និបាតមណ្ឌលស្ស មជ្ឈេតិ អត្ថោ។ ន វីតិហាតព្ពន្តិ ឯត្ថ វីតិហរណំ នាម អត្ថតោ ហាបនន្តិ អាហ ‘‘ន វិនិច្ឆយោ ហាបេតព្ពោ’’តិ។ ទុរុត្តវាចន្តិ ចោទកចុទិតកានំ ទុរុត្តវាចំ។ ហិតបរិសកិនាតិ ឯត្ថ ហិតំ បរិ ឯសតីតិ ហិតបរិសកោ, ករុណា ច ករុណាបុព្ពភាគោ ច, សោ ឯតស្សត្ថីតិ ហិតបរិសកី, បុគ្គលោ, តេន ហិតបរិសកិនា។ តមេវត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ហិតេសិនា ហិតគវេសិនា’’តិ ។ ករុណាតិ អប្បនាបត្តា ករុណា។ ករុណាបុព្ពភាគោតិ អប្បនាបត្តាយ ករុណាយ បុព្ពភាគេ បវត្តា បរិកម្មឧបចារករុណា។ បទទ្វយេបីតិ ‘‘ហិតានុកម្បិនា ការុណិកេន ភវិតព្ពំ។ ហិតបរិសកិនា អសម្ផប្បលាបិនា ភវិតព្ព’’ន្តិ បទទ្វយេបិ។ អយំ អធិប្បាយោ វេទិតព្ពោតិ យោជនា។ ‘‘អសុន្ទរវចន’’ន្តិ ឥមិនា អសុរុត្តន្តិ ឯត្ថ សុន្ទរំ ឧត្តំ សុរុត្តំ, ន សុរុត្តំ អសុរុត្តន្តិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ បរិគ្គហេតព្ពោតិ បរិវីមំសិត្វា គហេតព្ពោ។

‘‘Atthaṃ anuvidhiyantenā’’ti ettha atthanti vinicchayatthaṃ. Anuvidhiyantenāti sallakkhentena. Iti imamatthaṃ dassento āha ‘‘vinicchayapaṭivedhameva sallakkhentenā’’ti. Sannipātamaṇḍaleti sannipātāya parisāya samūhe, sannipātamaṇḍalassa majjheti attho. Na vītihātabbanti ettha vītiharaṇaṃ nāma atthato hāpananti āha ‘‘na vinicchayo hāpetabbo’’ti. Duruttavācanti codakacuditakānaṃ duruttavācaṃ. Hitaparisakināti ettha hitaṃ pari esatīti hitaparisako, karuṇā ca karuṇāpubbabhāgo ca, so etassatthīti hitaparisakī, puggalo, tena hitaparisakinā. Tamevatthaṃ dassento āha ‘‘hitesinā hitagavesinā’’ti . Karuṇāti appanāpattā karuṇā. Karuṇāpubbabhāgoti appanāpattāya karuṇāya pubbabhāge pavattā parikammaupacārakaruṇā. Padadvayepīti ‘‘hitānukampinā kāruṇikena bhavitabbaṃ. Hitaparisakinā asamphappalāpinā bhavitabba’’nti padadvayepi. Ayaṃ adhippāyo veditabboti yojanā. ‘‘Asundaravacana’’nti iminā asuruttanti ettha sundaraṃ uttaṃ suruttaṃ, na suruttaṃ asuruttanti vacanatthaṃ dasseti. Pariggahetabboti parivīmaṃsitvā gahetabbo.

តស្សាតិ អធម្មចោទកស្ស។ អនោសដំ វត្ថុន្តិ ឯត្ថ ‘‘ចោទកចុទិតកេហិ វុត្ត’’ន្តិ បទំ អធិការវសេន វេទិតព្ពំ។ ឯត្ថ ច អនោសដន្តិ វិនិច្ឆយំ អនោសដន្តិ អត្ថោ។ កិំ បគ្គណ្ហិតព្ពោតិ អាហ ‘‘ននុ ត្វ’’ន្តិអាទិ។ អនុយោគវត្តន្តិ ‘‘កាលេន វក្ខាមី’’តិអាទិនា (ចូឡវ. ៣៩៩; បរិ. ៣៦២, ៤៣៧) វុត្តំ, ‘‘សច្ចេ ច អកុប្បេ ចា’’តិ (ចូឡវ. ៤០១) ច វុត្តំ អនុយុញ្ជនវត្តំ។ តញ្ហិ យស្មា អនេន វត្តេន ចោទកោ ចុទិតកំ, ចុទិតកោ វា ចោទកំ អនុយុញ្ជតិ, ចោទកេន ចុទិតកោ, ចុទិតកេន វា ចោទកោ អនុយុញ្ជិយតិ, តស្មា អនុយោគវត្តន្តិ វុច្ចតិ។ កថាបេត្វាតិ ចោទកចុទិតកេហេវ កថាបេត្វា។ តស្សាតិ ចោទកស្ស វា ចុទិតកស្ស វា, សារជ្ជន្តិ ភយំ។ តេតិ តវ។ វត្វាបីតិ មុខេន វត្វាបិ។ បិសទ្ទេន កាយវិការំ ទស្សេត្វាបីតិ សម្បិណ្ឌេតិ។ ‘‘អនុយោគវត្ត’’ន្តិ ធាតុកម្មំ, ‘‘សោ ភិក្ខូ’’តិ ការិតកម្មំ អជ្ឈាហរិតព្ពំ, តំ កម្មំ តព្ពបច្ចយោ វទតិ។ អសុចិ វិភាវេតព្ពោតិ ឯត្ថ នត្ថិ សុចិ សីលមេតស្សាតិ អសុចីតិ វុត្តេ អលជ្ជីតិ អាហ ‘‘អលជ្ជិ’’ន្តិ។ ឧជុ សីលវា កាយវង្កាទិរហិតោ ហោតីតិ យោជនា។ ឯត្ថ ច កាយវង្កាទិរហិតោ ហោតីតិ ឥមិនា ឧជុនោ ការណំ ទស្សេតិ។ កាយវង្កាទិរហិតត្តា ឧជុ ហោតីតិ អធិប្បាយោ។ សោតិ ភិក្ខុ។ មទ្ទវេនេវាតិ មុទុភាវេនេវ។ ឧបចរិតព្ពោតិ កថេតព្ពោ។ ឥមិនា ឧជុមទ្ទវេនាតិ បទស្ស សម្ពន្ធដ្ឋានំ បាឋសេសំ ទស្សេតិ។ យោតិ ភិក្ខុ។ អយមេវាតិ ឯវសទ្ទេន ន ធម្មគរុកោ, បុគ្គលគរុកោ, ធម្មេសុ ច បុគ្គលេសុ ច ន មជ្ឈត្តោតិ វេទិតព្ពោតិ ទស្សេតិ។

Tassāti adhammacodakassa. Anosaṭaṃ vatthunti ettha ‘‘codakacuditakehi vutta’’nti padaṃ adhikāravasena veditabbaṃ. Ettha ca anosaṭanti vinicchayaṃ anosaṭanti attho. Kiṃ paggaṇhitabboti āha ‘‘nanu tva’’ntiādi. Anuyogavattanti ‘‘kālena vakkhāmī’’tiādinā (cūḷava. 399; pari. 362, 437) vuttaṃ, ‘‘sacce ca akuppe cā’’ti (cūḷava. 401) ca vuttaṃ anuyuñjanavattaṃ. Tañhi yasmā anena vattena codako cuditakaṃ, cuditako vā codakaṃ anuyuñjati, codakena cuditako, cuditakena vā codako anuyuñjiyati, tasmā anuyogavattanti vuccati. Kathāpetvāti codakacuditakeheva kathāpetvā. Tassāti codakassa vā cuditakassa vā, sārajjanti bhayaṃ. Teti tava. Vatvāpīti mukhena vatvāpi. Pisaddena kāyavikāraṃ dassetvāpīti sampiṇḍeti. ‘‘Anuyogavatta’’nti dhātukammaṃ, ‘‘so bhikkhū’’ti kāritakammaṃ ajjhāharitabbaṃ, taṃ kammaṃ tabbapaccayo vadati. Asuci vibhāvetabboti ettha natthi suci sīlametassāti asucīti vutte alajjīti āha ‘‘alajji’’nti. Uju sīlavā kāyavaṅkādirahito hotīti yojanā. Ettha ca kāyavaṅkādirahito hotīti iminā ujuno kāraṇaṃ dasseti. Kāyavaṅkādirahitattā uju hotīti adhippāyo. Soti bhikkhu. Maddavenevāti mudubhāveneva. Upacaritabboti kathetabbo. Iminā ujumaddavenāti padassa sambandhaṭṭhānaṃ pāṭhasesaṃ dasseti. Yoti bhikkhu. Ayamevāti evasaddena na dhammagaruko, puggalagaruko, dhammesu ca puggalesu ca na majjhattoti veditabboti dasseti.

៣៦៦. តេន ច បន អនុវិជ្ជកេនាតិ យោជនា។ សុត្តាទីសូតិ អាទិសទ្ទេន វិនយអនុលោម បញ្ញត្តអនុលោមិកានិ សង្គហេតព្ពានិ។ សុត្តំ សំសន្ទនត្ថាយ ហោតីតិ យោជនា។ កេសំ សំសន្ទនត្ថាយាតិ អាហ ‘‘អាបត្តានាបត្តីនំ សំសន្ទនត្ថ’’ន្តិ។ ឱបម្មំ អត្ថទស្សនត្ថាយ ហោតីតិ យោជនា។ ឯសេវ នយោ សេសេសុបិ។ បច្ចេកដ្ឋាយិនោ អវិសំវាទកដ្ឋាយិនោតិ ឯត្ថ បច្ចេកស្មិំ តិដ្ឋន្តិ សីលេនាតិ បច្ចេកដ្ឋាយិនោ, អវិសំវាទកេ តិដ្ឋន្តិ សីលេនាតិ អវិសំវាទកដ្ឋាយិនោតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ឥស្ស…បេ.… ឋិតា’’តិ។ ‘‘ឥស្សរិយាធិបច្ចជេដ្ឋកដ្ឋានេ’’តិ ឥមិនា បច្ចេកសរូបំ ទស្សេតិ។ តេតិ សង្ឃេន អនុមតា បុគ្គលា។

366. Tena ca pana anuvijjakenāti yojanā. Suttādīsūti ādisaddena vinayaanuloma paññattaanulomikāni saṅgahetabbāni. Suttaṃ saṃsandanatthāya hotīti yojanā. Kesaṃ saṃsandanatthāyāti āha ‘‘āpattānāpattīnaṃ saṃsandanattha’’nti. Opammaṃ atthadassanatthāya hotīti yojanā. Eseva nayo sesesupi. Paccekaṭṭhāyino avisaṃvādakaṭṭhāyinoti ettha paccekasmiṃ tiṭṭhanti sīlenāti paccekaṭṭhāyino, avisaṃvādake tiṭṭhanti sīlenāti avisaṃvādakaṭṭhāyinoti dassento āha ‘‘issa…pe… ṭhitā’’ti. ‘‘Issariyādhipaccajeṭṭhakaṭṭhāne’’ti iminā paccekasarūpaṃ dasseti. Teti saṅghena anumatā puggalā.

កិមត្ថំ ‘‘វិនយោ សំវរត្ថាយា’’តិអាទិ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ឥទានី’’តិអាទិ។ ឥទានិ ទស្សេតុំ អាហាតិ សម្ពន្ធោ។ យេ មន្ទា មន្ទពុទ្ធិនោ ហុត្វា ឯវំ វទេយ្យុន្តិ យោជនា។ អថ វា មន្ទា មន្ទពុទ្ធិនោ យេ បុគ្គលា ឯវំ វទេយ្យុន្តិ យោជនា។ សកលាបិ វិនយបញ្ញត្តិ ឧបនិស្សយោ ហោតីតិ សម្ពន្ធោ។ ឥមិនា ‘‘សំវរត្ថាយា’’តិអាទីសុ ‘‘អនុបាទាបរិនិព្ពានត្ថាយា’’តិបរិយោសានេសុ តេរសវាក្យេសុ ‘‘ឧបនិស្សយោ ហោតី’’តិ បាឋសេសោ អជ្ឈាហរិតព្ពោតិ ទស្សេតិ។ ‘‘បច្ចយោ’’តិ ឥមិនា ‘‘ឧបនិស្សយោ’’តិ បទស្ស ឧបនិស្សយបច្ចយោតិ អត្ថំ ទស្សេតិ។ សព្ពត្ថាតិ សព្ពេសុ ទ្វាទសវាក្យេសុ។ វិសេសំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘អបិចេត្ថា’’តិអាទិ។ តត្ថ អបិច វិសេសំ វក្ខាមីតិ យោជនា។ ឯត្ថាតិ ‘‘អវិប្បដិសារត្ថាយា’’តិអាទីសុ។ តន្តិ សុខំ។ តរុណវិបស្សនា នាម កស្ស អធិវចនន្តិ អាហ ‘‘ឧទយព្ពយញាណស្សេតមធិវចន’’ន្តិ។ ននុ ‘‘វិរាគោ’’តិ ឯត្ថ ចតុព្ពិធស្ស អរិយមគ្គស្ស គហិតត្តា ‘‘វិមុត្តី’’តិ ឯត្ថាបិ ចតុព្ពិធំ ផលំ គហេតព្ពំ, កស្មា បន ‘‘វិមុត្តីតិ អរហត្តផល’’ន្តិ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ចតុព្ពិធោបិ ហី’’តិអាទិ។ ហីតិ សច្ចំ, យស្មា វា។ អបច្ចយបរិនិព្ពានត្ថាយាតិ អសង្ខតបរិនិព្ពានត្ថាយ។ នត្ថេត្ថ ហិ បរិនិព្ពានេ កោចិ បច្ចយោ, តស្មា អបច្ចយបរិនិព្ពានន្តិ វុច្ចតិ។ តន្តិ វិមុត្តិញាណទស្សនំ។ តស្មិំអនុប្បត្តេតិ តស្មិំ វិមុត្តិញាណទស្សនេ អនុក្កមេន បត្តេ។ អវស្សន្តិ ធុវំ ឯកន្តេនាតិ អត្ថោ។ ឯតទត្ថាតិ ឯសោ អនុបាទា បរិនិព្ពានសង្ខាតោ អត្ថោ បយោជនំ ឥមិស្សា កថាយាតិ ឯតទត្ថា។ កថាតិ អត្ថស្ស កថា។ មន្តនាតិ ធម្មស្ស មន្តនា។ ឯតទត្ថា ឧបនិសាតិ ឯត្ថ ឧបនិសាសទ្ទោ បច្ចយវាចកោតិ អាហ ‘‘បរំបរបច្ចយតាបី’’តិ។ បរំបរបច្ចយោ ហិ យស្មា ឯត្ថ បរំបរផលំ ឧបគន្ត្វា និសីទតិ, តស្មា ឧបនិសាតិ វុច្ចតិ។ ‘‘វិនយោ សំវរត្ថាយា’’តិអាទិកា អយំ បរំបរបច្ចយតាបីតិ យោជនា។ សោតាវធានន្តិ ឱគាហេត្វា ធិយតេ ឋបិយតេ អវធានំ, សោតស្ស អវធានំ សោតាវធានំ។ ឥមំ កថន្តិ ‘‘វិនយោ សំវរត្ថាយា’’តិអាទិំ ឥមំ កថំ។ យំ ញាណំ ឧប្បជ្ជតិ, តម្បិ ឯតទត្ថន្តិ យោជនា។ យទិទំ អនុបាទា ចិត្តស្សាតិ ឯត្ថ ‘‘យទិទ’’ន្តិ និបាតោ ‘‘វិមោក្ខោ’’តិ បទមបេក្ខិត្វា យោ អយន្តិ អត្ថំ វទតិ។ អនុបាទាតិ ឯត្ថ ‘‘សយំ អភិញ្ញា’’តិអាទីសុ (មហាវ. ១១) វិយ យការលោបោ ហោតិ, តស្ស បទស្ស ករណំ បន ‘‘ចតូហិ ឧបាទានេហី’’តិ វេទិតព្ពំ។ ឥតិ ឥម មត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘យោ អយំ ចតូហិ ឧបាទានេហិ អនុបាទិយិត្វា’’តិ។ ឯត្ថ ចតូហិ ឧបាទានេហិ អនុបាទិយិត្វា ចិត្តស្ស អរហត្តផលសង្ខាតោ យោ អយំ វិមោក្ខោ អត្ថិ, សោបិ ឯតទត្ថាយ ហោតីតិ យោជនា។ ‘‘អរហត្តផលសង្ខាតោ’’តិ ឥមិនា ‘‘វិមោក្ខោ’’តិ បទស្ស អត្ថំ ទស្សេតិ។ អរហត្តផលញ្ហិ យស្មា វិរុទ្ធេហិ, វិសេសេន វា សព្ពកិលេសេហិ មុច្ចិត្ថ, តស្មា វិមោក្ខោតិ វុច្ចតិ។ ‘‘អបច្ចយបរិនិព្ពានត្ថាយ ឯវា’’តិ ឥមិនា ឯតទត្ថាយាតិ បទស្ស អត្ថំ ទស្សេតិ។

Kimatthaṃ ‘‘vinayo saṃvaratthāyā’’tiādi vuttanti āha ‘‘idānī’’tiādi. Idāni dassetuṃ āhāti sambandho. Ye mandā mandabuddhino hutvā evaṃ vadeyyunti yojanā. Atha vā mandā mandabuddhino ye puggalā evaṃ vadeyyunti yojanā. Sakalāpi vinayapaññatti upanissayo hotīti sambandho. Iminā ‘‘saṃvaratthāyā’’tiādīsu ‘‘anupādāparinibbānatthāyā’’tipariyosānesu terasavākyesu ‘‘upanissayo hotī’’ti pāṭhaseso ajjhāharitabboti dasseti. ‘‘Paccayo’’ti iminā ‘‘upanissayo’’ti padassa upanissayapaccayoti atthaṃ dasseti. Sabbatthāti sabbesu dvādasavākyesu. Visesaṃ dassento āha ‘‘apicetthā’’tiādi. Tattha apica visesaṃ vakkhāmīti yojanā. Etthāti ‘‘avippaṭisāratthāyā’’tiādīsu. Tanti sukhaṃ. Taruṇavipassanā nāma kassa adhivacananti āha ‘‘udayabbayañāṇassetamadhivacana’’nti. Nanu ‘‘virāgo’’ti ettha catubbidhassa ariyamaggassa gahitattā ‘‘vimuttī’’ti etthāpi catubbidhaṃ phalaṃ gahetabbaṃ, kasmā pana ‘‘vimuttīti arahattaphala’’nti vuttanti āha ‘‘catubbidhopi hī’’tiādi. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Apaccayaparinibbānatthāyāti asaṅkhataparinibbānatthāya. Natthettha hi parinibbāne koci paccayo, tasmā apaccayaparinibbānanti vuccati. Tanti vimuttiñāṇadassanaṃ. Tasmiṃanuppatteti tasmiṃ vimuttiñāṇadassane anukkamena patte. Avassanti dhuvaṃ ekantenāti attho. Etadatthāti eso anupādā parinibbānasaṅkhāto attho payojanaṃ imissā kathāyāti etadatthā. Kathāti atthassa kathā. Mantanāti dhammassa mantanā. Etadatthā upanisāti ettha upanisāsaddo paccayavācakoti āha ‘‘paraṃparapaccayatāpī’’ti. Paraṃparapaccayo hi yasmā ettha paraṃparaphalaṃ upagantvā nisīdati, tasmā upanisāti vuccati. ‘‘Vinayo saṃvaratthāyā’’tiādikā ayaṃ paraṃparapaccayatāpīti yojanā. Sotāvadhānanti ogāhetvā dhiyate ṭhapiyate avadhānaṃ, sotassa avadhānaṃ sotāvadhānaṃ. Imaṃ kathanti ‘‘vinayo saṃvaratthāyā’’tiādiṃ imaṃ kathaṃ. Yaṃ ñāṇaṃ uppajjati, tampi etadatthanti yojanā. Yadidaṃ anupādā cittassāti ettha ‘‘yadida’’nti nipāto ‘‘vimokkho’’ti padamapekkhitvā yo ayanti atthaṃ vadati. Anupādāti ettha ‘‘sayaṃ abhiññā’’tiādīsu (mahāva. 11) viya yakāralopo hoti, tassa padassa karaṇaṃ pana ‘‘catūhi upādānehī’’ti veditabbaṃ. Iti ima matthaṃ dassento āha ‘‘yo ayaṃ catūhi upādānehi anupādiyitvā’’ti. Ettha catūhi upādānehi anupādiyitvā cittassa arahattaphalasaṅkhāto yo ayaṃ vimokkho atthi, sopi etadatthāya hotīti yojanā. ‘‘Arahattaphalasaṅkhāto’’ti iminā ‘‘vimokkho’’ti padassa atthaṃ dasseti. Arahattaphalañhi yasmā viruddhehi, visesena vā sabbakilesehi muccittha, tasmā vimokkhoti vuccati. ‘‘Apaccayaparinibbānatthāya evā’’ti iminā etadatthāyāti padassa atthaṃ dasseti.

៣៦៧. វត្ថុំ…បេ.… ន ជានាតីតិ ឯត្ថាតិ យោជនា កាតព្ពា។ តស្មាតិ យស្មា សម្ពន្ធោ, តស្មា។ ឯត្ថាតិ ឥមាសុ គាថាសុ។ សមេន ចាតិ ឯត្ថ ‘‘សមេនា’’តិ បទំ ‘‘អញ្ញាណេនា’’តិ អត្ថស្ស វាចកំ រូឡ្ហីបទន្តិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘តេនេវ បុព្ពាបរំ អជាននស្ស សមេន អញ្ញាណេនា’’តិ។ បាឡិយំ កេន ការណេន កតាកតំ ន ជានាតីតិ អាហ ‘‘សមេនា’’តិ។ សមេន បុព្ពាបរស្ស អញ្ញាណេន កតាកតំ ន ជានាតីតិ អត្ថោ។ ឯវន្តិអាទិ និគមនំ ។ យំ បនេតំ វចនំ វុត្តន្តិ យោជនា។ ‘‘តត្ថា’’តិ ច ‘‘អាការអកោវិទោ’’តិ ច អាធារាធេយ្យានមភេទោ ហោតិ, តស្មា អវយវី អាធារោ, អវយវោ អាធេយ្យោតិ ទដ្ឋព្ពំ។ អាការសទ្ទោ ឥង្គិតត្ថោតិ អាហ ‘‘ការណាការណេ’’តិ។ ការណអការណសង្ខាតេ ឥង្គិតេតិ អត្ថោ។ អាការស្សាតិ ភុម្មត្ថេ សាមិវចនំ។ អាការស្មិន្តិ ហិ អត្ថោ។

367.Vatthuṃ…pe… na jānātīti etthāti yojanā kātabbā. Tasmāti yasmā sambandho, tasmā. Etthāti imāsu gāthāsu. Samena cāti ettha ‘‘samenā’’ti padaṃ ‘‘aññāṇenā’’ti atthassa vācakaṃ rūḷhīpadanti dassento āha ‘‘teneva pubbāparaṃ ajānanassa samena aññāṇenā’’ti. Pāḷiyaṃ kena kāraṇena katākataṃ na jānātīti āha ‘‘samenā’’ti. Samena pubbāparassa aññāṇena katākataṃ na jānātīti attho. Evantiādi nigamanaṃ . Yaṃ panetaṃ vacanaṃ vuttanti yojanā. ‘‘Tatthā’’ti ca ‘‘ākāraakovido’’ti ca ādhārādheyyānamabhedo hoti, tasmā avayavī ādhāro, avayavo ādheyyoti daṭṭhabbaṃ. Ākārasaddo iṅgitatthoti āha ‘‘kāraṇākāraṇe’’ti. Kāraṇaakāraṇasaṅkhāte iṅgiteti attho. Ākārassāti bhummatthe sāmivacanaṃ. Ākārasminti hi attho.

តថេវាតិ យថា វត្ថុអាទីនិ ន ជានាតិ, តថេវ។ ឥតីតិ ឯវំ។ យ្វាយន្តិ យោ អយំ ភិក្ខុ។ ‘‘ភយេនា’’តិ ឥមិនា ភយាតិ ឯត្ថ ការណត្ថេ និស្សក្កវចនន្តិ ទស្សេតិ។ ភយា ភយេន គច្ឆតីតិ យោជនា។ ឯសេវ នយោ សម្មោហេន មោហា គច្ឆតីតិ ឯត្ថាបិ។ ឆន្ទាតិ ឆន្ទេន។ ទោសាតិ ទោសេន។ អត្តនា ញាតុំ អសមត្ថតាយ ន សញ្ញត្តិយា កុសលោតិ អាហ ‘‘បរំ សញ្ញាបេតុំ អសមត្ថតាយា’’តិ។ កស្មា និជ្ឈត្តិយា ច អកោវិទោតិ អាហ ‘‘ការណា…បេ.… តាយា’’តិ។ ‘‘បរិសាយ លទ្ធត្តា’’តិ ឥមិនា លទ្ធោ បរិសសង្ខាតោ បក្ខោ យេនាតិ លទ្ធបក្ខោតិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ សចេ តាទិសកោ ភិក្ខុ ហោតិ, សោ ភិក្ខុ ‘‘អបដិក្ខោ’’តិ វុច្ចតីតិ យោជនា។ ឯសេវ នយោ ហេដ្ឋាបិ។ ‘‘ន បដិក្ខិតព្ពោ’’តិ ឥមិនា បដិមុខំ ន ឥក្ខិតព្ពោតិ អបដិក្ខោតិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ ‘‘ន ឱលោកេតព្ពោ’’តិ ឥមិនា ឥក្ខធាតុយា ទស្សនត្ថំ ទស្សេតិ។

Tathevāti yathā vatthuādīni na jānāti, tatheva. Itīti evaṃ. Yvāyanti yo ayaṃ bhikkhu. ‘‘Bhayenā’’ti iminā bhayāti ettha kāraṇatthe nissakkavacananti dasseti. Bhayā bhayena gacchatīti yojanā. Eseva nayo sammohena mohā gacchatīti etthāpi. Chandāti chandena. Dosāti dosena. Attanā ñātuṃ asamatthatāya na saññattiyā kusaloti āha ‘‘paraṃ saññāpetuṃ asamatthatāyā’’ti. Kasmā nijjhattiyā ca akovidoti āha ‘‘kāraṇā…pe… tāyā’’ti. ‘‘Parisāya laddhattā’’ti iminā laddho parisasaṅkhāto pakkho yenāti laddhapakkhoti vacanatthaṃ dasseti. Sace tādisako bhikkhu hoti, so bhikkhu ‘‘apaṭikkho’’ti vuccatīti yojanā. Eseva nayo heṭṭhāpi. ‘‘Na paṭikkhitabbo’’ti iminā paṭimukhaṃ na ikkhitabboti apaṭikkhoti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Na oloketabbo’’ti iminā ikkhadhātuyā dassanatthaṃ dasseti.

ឥតិ ចូឡសង្គាមវណ្ណនាយ យោជនា សមត្តា។

Iti cūḷasaṅgāmavaṇṇanāya yojanā samattā.

Next: មហាសង្គាមំ • Mahāsaṅgāmaṃ

Related texts:

តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / បរិវារបាឡិ • Parivārapāḷi / ១. អនុវិជ្ជកស្សបដិបត្តិ • 1. Anuvijjakassapaṭipatti

អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / បរិវារ-អដ្ឋកថា • Parivāra-aṭṭhakathā / អនុវិជ្ជកស្ស បដិបត្តិវណ្ណនា • Anuvijjakassa paṭipattivaṇṇanā

ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / សង្គាមទ្វយវណ្ណនា • Saṅgāmadvayavaṇṇanā

ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / អនុវិជ្ជកស្សបដិបត្តិវណ្ណនា • Anuvijjakassapaṭipattivaṇṇanā

ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / អនុវិជ្ជកស្ស បដិបត្តិវណ្ណនា • Anuvijjakassa paṭipattivaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact