| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
अपलोकनकम्मकथा
Apalokanakammakathā
४९५-६. तत्थाति चतूसु कम्मेसु। एत्थाति ओसारणादिपाठे। पदसिलिट्ठतायाति लोके पदानं सिलिट्ठभावतो। तत्थाति ओसारणादीसु पञ्चसु। कण्टकसामणेरस्स या सा दण्डकम्मनासना अत्थि, सा निस्सारणाति योजना। ‘‘मिच्छादिट्ठिको होती’’ति वत्वा तमेवत्थं दस्सेतुं ‘‘अन्तग्गाहिकाय दिट्ठिया समन्नागतो’’ति वुत्तं। मिच्छादिट्ठि हि लिङ्गनासनाय कारणं होति। सोति सामणेरो, ‘‘निस्सज्जापेतब्बो’’ति पदे कारितकम्मं, वुत्तकम्मं वा। तं लद्धिन्ति धातुकम्मं, अवुत्तकम्मं वा। किन्ति कातब्बन्ति आह ‘‘एवञ्च पन कम्मं कातब्ब’’न्ति।
495-6.Tatthāti catūsu kammesu. Etthāti osāraṇādipāṭhe. Padasiliṭṭhatāyāti loke padānaṃ siliṭṭhabhāvato. Tatthāti osāraṇādīsu pañcasu. Kaṇṭakasāmaṇerassa yā sā daṇḍakammanāsanā atthi, sā nissāraṇāti yojanā. ‘‘Micchādiṭṭhiko hotī’’ti vatvā tamevatthaṃ dassetuṃ ‘‘antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato’’ti vuttaṃ. Micchādiṭṭhi hi liṅganāsanāya kāraṇaṃ hoti. Soti sāmaṇero, ‘‘nissajjāpetabbo’’ti pade kāritakammaṃ, vuttakammaṃ vā. Taṃ laddhinti dhātukammaṃ, avuttakammaṃ vā. Kinti kātabbanti āha ‘‘evañca pana kammaṃ kātabba’’nti.
कातब्बाकारं दस्सेन्तो आह ‘‘सङ्घं भन्ते’’तिआदि। यं सहसेय्यं लभन्तीति योजना। तस्साति सहसेय्यस्स। अलाभायाति अलाभत्थाय। ‘‘चर पिरे विनस्सा’’ति इमिना निस्सारणाकारं दस्सेति। अत्थो पनस्स हेट्ठा वुत्तोयेव।
Kātabbākāraṃ dassento āha ‘‘saṅghaṃ bhante’’tiādi. Yaṃ sahaseyyaṃ labhantīti yojanā. Tassāti sahaseyyassa. Alābhāyāti alābhatthāya. ‘‘Cara pire vinassā’’ti iminā nissāraṇākāraṃ dasseti. Attho panassa heṭṭhā vuttoyeva.
सोति समणेरो, ओसारेतब्बोति सम्बन्धो।
Soti samaṇero, osāretabboti sambandho.
स्वायन्ति सो अयं सामणेरो, अच्चयं देसेतीति सम्बन्धो। सोरतोति सुन्दरलद्धियं रतो, दुलद्धितो वा सुट्ठु ओरतो। यथा पुरेति यथा पुब्बे रुच्चति, तथाति योजना। कायसम्भोगसामग्गिदानन्ति कायेन च सम्भोगेन च सामग्गिया दानं।
Svāyanti so ayaṃ sāmaṇero, accayaṃ desetīti sambandho. Soratoti sundaraladdhiyaṃ rato, duladdhito vā suṭṭhu orato. Yathā pureti yathā pubbe ruccati, tathāti yojanā. Kāyasambhogasāmaggidānanti kāyena ca sambhogena ca sāmaggiyā dānaṃ.
एवन्तिआदि निगमनं। यस्मा पन ब्रह्मदण्डो पञ्चसतिकक्खन्धके (चूळव॰ ४४५) छन्नस्सेव पञ्ञत्तो, तस्मा तस्सेव दातब्बोति आह ‘‘न केवल’’न्तिआदि। एसाति ब्रह्मदण्डो, अञ्ञोपि यो भिक्खु विहरति, तस्सपि दातब्बोति सम्बन्धो। किन्ति दातब्बोति आह ‘‘एवञ्च पन दातब्बो’’ति। दातब्बाकारं दस्सेन्तो आह ‘‘सङ्घमज्झे’’तिआदि।
Evantiādi nigamanaṃ. Yasmā pana brahmadaṇḍo pañcasatikakkhandhake (cūḷava. 445) channasseva paññatto, tasmā tasseva dātabboti āha ‘‘na kevala’’ntiādi. Esāti brahmadaṇḍo, aññopi yo bhikkhu viharati, tassapi dātabboti sambandho. Kinti dātabboti āha ‘‘evañca pana dātabbo’’ti. Dātabbākāraṃ dassento āha ‘‘saṅghamajjhe’’tiādi.
यं वचनं इच्छेय्य, तं वचनन्ति योजना। खमापेन्तस्साति सङ्घं खमापेन्तस्स तस्स भिक्खुस्साति योजना।
Yaṃ vacanaṃ iccheyya, taṃ vacananti yojanā. Khamāpentassāti saṅghaṃ khamāpentassa tassa bhikkhussāti yojanā.
पटिसङ्खाति पटिसङ्खाय, ञाणेन पच्चवेक्खित्वाति अत्थो।
Paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhāya, ñāṇena paccavekkhitvāti attho.
यन्ति अवन्दियकम्मं, अनुञ्ञातन्ति सम्बन्धो। केन अनुञ्ञातन्ति आह ‘‘भगवता’’ति। किस्मिं खन्धके अनुञ्ञातन्ति आह ‘‘भिक्खुनिक्खन्धके’’ति। केसु वत्थूसु अनुञ्ञातन्ति आह ‘‘तेन खो पन…पे॰… इमेसु वत्थूसू’’ति (चूळव॰ ४११)। किं कत्वा अनुञ्ञातन्ति आह ‘‘दुक्कटं पञ्ञपेत्वा’’ति। किन्ति अनुञ्ञातन्ति आह ‘‘अनुजानामि…पे॰… कातब्बो’’ति। तस्साति अवन्दियस्स। ‘‘न ओसारणादीनी’’ति इमिना एवसद्दस्स छड्डेतब्बत्थं दस्सेति। तस्साति कम्मलक्खणभूतस्स अवन्दियस्स। तत्थेवाति भिक्खुनिक्खन्धकेयेव। नन्ति कम्मलक्खणं। इधापीति परिवारे कम्मवग्गेपि।
Yanti avandiyakammaṃ, anuññātanti sambandho. Kena anuññātanti āha ‘‘bhagavatā’’ti. Kismiṃ khandhake anuññātanti āha ‘‘bhikkhunikkhandhake’’ti. Kesu vatthūsu anuññātanti āha ‘‘tena kho pana…pe… imesu vatthūsū’’ti (cūḷava. 411). Kiṃ katvā anuññātanti āha ‘‘dukkaṭaṃ paññapetvā’’ti. Kinti anuññātanti āha ‘‘anujānāmi…pe… kātabbo’’ti. Tassāti avandiyassa. ‘‘Na osāraṇādīnī’’ti iminā evasaddassa chaḍḍetabbatthaṃ dasseti. Tassāti kammalakkhaṇabhūtassa avandiyassa. Tatthevāti bhikkhunikkhandhakeyeva. Nanti kammalakkhaṇaṃ. Idhāpīti parivāre kammavaggepi.
अपासादिकन्ति अपसादावहं, अपसादजनकं वा।
Apāsādikanti apasādāvahaṃ, apasādajanakaṃ vā.
ततोति अवन्दियकरणतो। इमन्ति भिक्खुं। वन्दियन्ति वन्दितब्बं, वन्दनं वा।
Tatoti avandiyakaraṇato. Imanti bhikkhuṃ. Vandiyanti vanditabbaṃ, vandanaṃ vā.
एत्थाति अपलोकनकम्मे, भिक्खुनिसङ्घमूलकं कत्वा पञ्ञत्तन्ति योजना। भिक्खुसङ्घस्सापीति पिसद्दो न भिक्खुनिसङ्घस्सेवाति दस्सेति। पनसद्दो सम्भावनत्थो, तथा भिक्खुनिसङ्घमूलकं पञ्ञत्तम्पीति अत्थो, लभितब्बभावं वित्थारेन दस्सेन्तो आह ‘‘यं ही’’तिआदि। यं अपलोकनकम्मं करोतीति योजना। अप्पमत्तकविस्सज्जकेन पन दातब्बानीति सम्बन्धो। तेसन्ति सूचिआदीनं। सोयेवाति अप्पमत्तकविस्सज्जकोयेव। ततोति अप्पमत्तकतो। तत्थाति सेनासनक्खन्धकवण्णनायं (चूळव॰ अट्ठ॰ ३२१)। वुत्तप्पकारं गिलानभेसज्जम्पीति सम्बन्धो। योपि चाति भिक्खुपि च होतीति सम्बन्धो। तस्स दातब्बाति सम्बन्धो। तत्रुप्पादतोति तस्मिं महावासे उप्पादपच्चयतो, गहेत्वाति सम्बन्धो। ‘‘पेसलस्सा’’तिआदिना दुस्सीलादीनं दातुं न वट्टतीति दस्सेति।
Etthāti apalokanakamme, bhikkhunisaṅghamūlakaṃ katvā paññattanti yojanā. Bhikkhusaṅghassāpīti pisaddo na bhikkhunisaṅghassevāti dasseti. Panasaddo sambhāvanattho, tathā bhikkhunisaṅghamūlakaṃ paññattampīti attho, labhitabbabhāvaṃ vitthārena dassento āha ‘‘yaṃ hī’’tiādi. Yaṃ apalokanakammaṃ karotīti yojanā. Appamattakavissajjakena pana dātabbānīti sambandho. Tesanti sūciādīnaṃ. Soyevāti appamattakavissajjakoyeva. Tatoti appamattakato. Tatthāti senāsanakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 321). Vuttappakāraṃ gilānabhesajjampīti sambandho. Yopi cāti bhikkhupi ca hotīti sambandho. Tassa dātabbāti sambandho. Tatruppādatoti tasmiṃ mahāvāse uppādapaccayato, gahetvāti sambandho. ‘‘Pesalassā’’tiādinā dussīlādīnaṃ dātuṃ na vaṭṭatīti dasseti.
जग्गापेतुं वट्टतीति एत्थ अपुच्छित्वा जग्गापेतुं वट्टतीति आह ‘‘अयं भिक्खू’’तिआदि। ओदिस्साति उद्दिसित्वा।
Jaggāpetuṃ vaṭṭatīti ettha apucchitvā jaggāpetuṃ vaṭṭatīti āha ‘‘ayaṃ bhikkhū’’tiādi. Odissāti uddisitvā.
आसनघरं वाति पटिमाघरं वा, कारको मनुस्सोति सम्बन्धो। उपनिक्खेपतो गहेत्वाति सम्बन्धो। सङ्घिकेनपीति पिसद्दो न केवलं चेतियस्स उपनिक्खेपेनेव, अथ खो सङ्घिकेनपीति दस्सेति।
Āsanagharaṃ vāti paṭimāgharaṃ vā, kārako manussoti sambandho. Upanikkhepato gahetvāti sambandho. Saṅghikenapīti pisaddo na kevalaṃ cetiyassa upanikkhepeneva, atha kho saṅghikenapīti dasseti.
यापनमत्तं अलभन्तेहि करोन्तेहीति योजना, परिभुञ्जन्तेहि हुत्वाति सम्बन्धो। ‘‘वत्तं करोमा’’तिआदिना ‘‘यापनमत्त’’न्ति पदस्स अत्थं दस्सेति। विहारे रोपिता ये फलरुक्खाति योजना। येसन्ति रुक्खानं। तेसूति रुक्खेसु। ये पनाति रुक्खा पन, अपरिग्गहिता होन्तीति सम्बन्धो। तं पनाति अपलोकनकम्मं पन। सलाकं गण्हन्ति एत्थाति सलाकग्गं, ठानं। ‘‘यागग्गभत्तग्ग’’इति एत्थापि एसेव नयो। उपोसथग्गेति उपोसथस्स गहणट्ठाने, उपोसथगेहेति अत्थो। तत्थाति उपोसथग्गे। तन्ति अपलोकनकम्मं।
Yāpanamattaṃ alabhantehi karontehīti yojanā, paribhuñjantehi hutvāti sambandho. ‘‘Vattaṃ karomā’’tiādinā ‘‘yāpanamatta’’nti padassa atthaṃ dasseti. Vihāre ropitā ye phalarukkhāti yojanā. Yesanti rukkhānaṃ. Tesūti rukkhesu. Ye panāti rukkhā pana, apariggahitā hontīti sambandho. Taṃ panāti apalokanakammaṃ pana. Salākaṃ gaṇhanti etthāti salākaggaṃ, ṭhānaṃ. ‘‘Yāgaggabhattagga’’iti etthāpi eseva nayo. Uposathaggeti uposathassa gahaṇaṭṭhāne, uposathageheti attho. Tatthāti uposathagge. Tanti apalokanakammaṃ.
यं मूलतचपत्तअङ्कुरपुप्फफलखादनीयादीति योजना। अन्तोसीमायाति अन्तो उपचारसीमाय।
Yaṃ mūlatacapattaaṅkurapupphaphalakhādanīyādīti yojanā. Antosīmāyāti anto upacārasīmāya.
सुकतमेवाति सङ्घेन कतमेव। उपोसथदिवसेति निदस्सनमत्तं यस्मिं कस्मिंचि दिवसेपि कतत्ता।
Sukatamevāti saṅghena katameva. Uposathadivaseti nidassanamattaṃ yasmiṃ kasmiṃci divasepi katattā.
फलवारेनाति रुक्खानं फलगहणवारेन। रुक्खा धरन्तीति रुक्खा तिट्ठन्ति, संविज्जन्ति वा । येहीति भिक्खूहि रोपिता, होन्तीति सम्बन्धो। सा एव कतिकाति पुब्बे कता सा एव कतिका, अञ्ञा कतिका न कातब्बाति अधिप्पायो।
Phalavārenāti rukkhānaṃ phalagahaṇavārena. Rukkhā dharantīti rukkhā tiṭṭhanti, saṃvijjanti vā . Yehīti bhikkhūhi ropitā, hontīti sambandho. Sā eva katikāti pubbe katā sā eva katikā, aññā katikā na kātabbāti adhippāyo.
अञ्ञस्मिं विहारेति रुक्खानं ठितविहारतो अञ्ञस्मिं विहारे। तेसन्ति रुक्खानं, सामीति सम्बन्धो। येपीति रुक्खापि, रोपिताति सम्बन्धो। अञ्ञतो ठानतोति योजना। तेसूति रुक्खेसु। एत्थाति विहारे। तेहि पनाति परिवेणसामिकेहि भिक्खूहि पन। दसभागन्ति दसमभागं। ‘‘एसेव नयो’’ति इमिना दसभागं दत्वाति अत्थं अतिदिसति।
Aññasmiṃ vihāreti rukkhānaṃ ṭhitavihārato aññasmiṃ vihāre. Tesanti rukkhānaṃ, sāmīti sambandho. Yepīti rukkhāpi, ropitāti sambandho. Aññato ṭhānatoti yojanā. Tesūti rukkhesu. Etthāti vihāre. Tehi panāti pariveṇasāmikehi bhikkhūhi pana. Dasabhāganti dasamabhāgaṃ. ‘‘Eseva nayo’’ti iminā dasabhāgaṃ datvāti atthaṃ atidisati.
सम्भावनीयभिक्खुनोति सीलसुतादीहि सम्भावनीयस्स भिक्खुनो। तत्थाति पोराणविहारे। मूलेति पुब्बे, आदिकालेति अत्थो। निक्कुक्कुच्चेनाति ‘‘अभाजितमिद’’न्ति कुक्कुच्चविरहेन। खिय्यनमत्तमेव तन्ति तं खिय्यनं खिय्यनमत्तमेव, न सामणेरानं खिय्यनं रुहतीति अत्थो।
Sambhāvanīyabhikkhunoti sīlasutādīhi sambhāvanīyassa bhikkhuno. Tatthāti porāṇavihāre. Mūleti pubbe, ādikāleti attho. Nikkukkuccenāti ‘‘abhājitamida’’nti kukkuccavirahena. Khiyyanamattameva tanti taṃ khiyyanaṃ khiyyanamattameva, na sāmaṇerānaṃ khiyyanaṃ ruhatīti attho.
पनसरुक्खन्ति कण्टकीफलरुक्खं। अयं सामीचीति अयं भाजेत्वा खादनं अनुधम्मता। खायितन्ति खादितं। द्विन्नं तिण्णं कतिकपटिप्पस्सम्भनं नयेन ञातुं सक्कुणेय्यत्ता तं अदस्सेत्वा एकस्सेव कतिकपटिप्पस्सम्भनं दस्सेन्तो आह ‘‘एकभिक्खुके पना’’तिआदि। पुरिमकतिकाति ‘‘यथासुखं परिभुञ्जितुं रुच्चती’’ति (परि॰ अट्ठ॰ ४९५-४९६) पुरे कता कतिका। तेसन्ति सामणेरानं, फातिकम्मन्ति सम्बन्धो। भाजेत्वाति सामणेरानं भाजेत्वा। इमिना सामणेरानं फातिकम्मं न दातब्बम्पि भागं भाजेतब्बन्ति दस्सेति।
Panasarukkhanti kaṇṭakīphalarukkhaṃ. Ayaṃ sāmīcīti ayaṃ bhājetvā khādanaṃ anudhammatā. Khāyitanti khāditaṃ. Dvinnaṃ tiṇṇaṃ katikapaṭippassambhanaṃ nayena ñātuṃ sakkuṇeyyattā taṃ adassetvā ekasseva katikapaṭippassambhanaṃ dassento āha ‘‘ekabhikkhuke panā’’tiādi. Purimakatikāti ‘‘yathāsukhaṃ paribhuñjituṃ ruccatī’’ti (pari. aṭṭha. 495-496) pure katā katikā. Tesanti sāmaṇerānaṃ, phātikammanti sambandho. Bhājetvāti sāmaṇerānaṃ bhājetvā. Iminā sāmaṇerānaṃ phātikammaṃ na dātabbampi bhāgaṃ bhājetabbanti dasseti.
सामन्तगामेहीति आसन्नगामेहि, आगन्त्वाति सम्बन्धो। एकं अम्बं एकं लबुजन्ति योजना। अदिय्यमाने दोसे दस्सिते दिय्यमाने आनिसंसम्पि अत्थतो ञातब्बन्ति दस्सेन्तो आह ‘‘अदिय्यमाने ही’’तिआदि।
Sāmantagāmehīti āsannagāmehi, āgantvāti sambandho. Ekaṃ ambaṃ ekaṃ labujanti yojanā. Adiyyamāne dose dassite diyyamāne ānisaṃsampi atthato ñātabbanti dassento āha ‘‘adiyyamāne hī’’tiādi.
गण्हन्तानं मनुस्सानन्ति सम्बन्धो। ततोति कतिकवत्तट्ठपनतो। न वत्तब्बाति फलदानकुलदूसकत्ता न वत्तब्बा। किन्ति आचिक्खितब्बन्ति आह ‘‘नाळिकेरादीनी’’तिआदि। अनुविचरित्वाति पदानमनुक्कमेन विचरित्वा। उपड्ढभागोति भिक्खूनं लद्धभागतो उपड्ढो भागो। अपलोकेत्वाति सङ्घं आपुच्छित्वा।
Gaṇhantānaṃ manussānanti sambandho. Tatoti katikavattaṭṭhapanato. Na vattabbāti phaladānakuladūsakattā na vattabbā. Kinti ācikkhitabbanti āha ‘‘nāḷikerādīnī’’tiādi. Anuvicaritvāti padānamanukkamena vicaritvā. Upaḍḍhabhāgoti bhikkhūnaṃ laddhabhāgato upaḍḍho bhāgo. Apaloketvāti saṅghaṃ āpucchitvā.
मग्गगमियसत्थवाहोति मग्गं गमिको सत्थवाहो। सोति बलक्कारेन गहेत्वा खादन्तो। छायादीनन्तिआदिसद्देन आरामवनानि सङ्गहेतब्बानि। सचे अत्थीति सचे अत्थो अत्थि। फलभरिताति फलेन परिपुण्णा। ‘‘फलभारिता’’तिपि पाठो। फलसङ्खातेन भारेन समन्नागताति अत्थो। अपच्चासीसन्तेनाति तेसं सन्तिका दानपटिदानं अपच्चासीसन्तेन। पुब्बे वुत्तमेवाति पुब्बे सङ्घिकट्ठाने ‘‘कुद्धो हि सो’’तिआदिना वुत्तमेव। एत्थाति पुग्गलिकट्ठाने।
Maggagamiyasatthavāhoti maggaṃ gamiko satthavāho. Soti balakkārena gahetvā khādanto. Chāyādīnantiādisaddena ārāmavanāni saṅgahetabbāni. Sace atthīti sace attho atthi. Phalabharitāti phalena paripuṇṇā. ‘‘Phalabhāritā’’tipi pāṭho. Phalasaṅkhātena bhārena samannāgatāti attho. Apaccāsīsantenāti tesaṃ santikā dānapaṭidānaṃ apaccāsīsantena. Pubbe vuttamevāti pubbe saṅghikaṭṭhāne ‘‘kuddho hi so’’tiādinā vuttameva. Etthāti puggalikaṭṭhāne.
तन्ति फलारामं। सोति पटिबलो भिक्खु। भारियं कम्मन्ति जग्गनकम्मं भारियं। एत्तकेनाति ततियभागउपड्ढभागमत्तेन। सब्बं फलारामन्ति सम्बन्धो। मूलभागन्ति पठमभागं। ‘‘दसभागमत्त’’न्ति इमिना तदत्थं दस्सेति। दत्वाति सङ्घस्स दत्वा। सोति भिक्खु। अकतावासन्ति पुब्बे अकतं नवं सेनासनं। आरामन्ति सङ्घस्स आरामं। तेहिपीति निस्सितकेहिपि। पिसद्दो आचरियं अपेक्खति। तेसन्ति निस्सितकानं। जग्गितकालेति जग्गितानं रुक्खानं पुप्फफलभरितकाले। जग्गनकालेति जग्गनमत्तकाले, जग्गनमत्तमेव, न जग्गनकारणा किञ्चि पुप्फं वा फलं वा होति, तस्मिं कालेति अत्थो। ‘‘बहु’’न्तिआदिना वारेतब्बाकारं दस्सेति।
Tanti phalārāmaṃ. Soti paṭibalo bhikkhu. Bhāriyaṃ kammanti jagganakammaṃ bhāriyaṃ. Ettakenāti tatiyabhāgaupaḍḍhabhāgamattena. Sabbaṃ phalārāmanti sambandho. Mūlabhāganti paṭhamabhāgaṃ. ‘‘Dasabhāgamatta’’nti iminā tadatthaṃ dasseti. Datvāti saṅghassa datvā. Soti bhikkhu. Akatāvāsanti pubbe akataṃ navaṃ senāsanaṃ. Ārāmanti saṅghassa ārāmaṃ. Tehipīti nissitakehipi. Pisaddo ācariyaṃ apekkhati. Tesanti nissitakānaṃ. Jaggitakāleti jaggitānaṃ rukkhānaṃ pupphaphalabharitakāle. Jagganakāleti jagganamattakāle, jagganamattameva, na jagganakāraṇā kiñci pupphaṃ vā phalaṃ vā hoti, tasmiṃ kāleti attho. ‘‘Bahu’’ntiādinā vāretabbākāraṃ dasseti.
फातिकम्मेन जग्गन्तो न अत्थीति योजना। अनापुच्छित्वावाति सङ्घं अनपलोकेत्वाव। इतीति एवं।
Phātikammena jagganto na atthīti yojanā. Anāpucchitvāvāti saṅghaṃ anapaloketvāva. Itīti evaṃ.
ञत्तिकम्मट्ठानभेदे पन एवं विनिच्छयो वेदितब्बोति योजना। ओसारेति सङ्घमज्झं पवेसेति इमाय ञत्तियाति ओसारणा।
Ñattikammaṭṭhānabhede pana evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Osāreti saṅghamajjhaṃ paveseti imāya ñattiyāti osāraṇā.
निस्सारियति सङ्घतो बहि करियति इमायाति निस्सारणा। ञत्ति उपोसथो नामाति इदं कारणूपचारवसेन वुत्तं। तेनाह ‘‘उपोसथकम्मवसेन ठपिता’’ति। एसेव नयो ञत्तिपवारणा नामाति एत्थापि।
Nissāriyati saṅghato bahi kariyati imāyāti nissāraṇā. Ñatti uposatho nāmāti idaṃ kāraṇūpacāravasena vuttaṃ. Tenāha ‘‘uposathakammavasena ṭhapitā’’ti. Eseva nayo ñattipavāraṇā nāmāti etthāpi.
अनुसासेय्यातिआदिना पठमपुरिसएय्यविभत्तिवसेन ठपिता ञत्ति अत्तना परं सम्मनितुं ठपिता ञत्ति नाम। अनुसासेय्यन्तिआदिना उत्तमपुरिसएय्यंविभत्तिवसेन ठपिता ञत्ति अत्तनाव अत्तानं सम्मनितुं ठपिता ञत्ति नाम। अत्तनाव अत्ता वा परो वा सम्मनियति इमाय ञत्तियाति सम्मुति। निस्सट्ठपत्तचीवरादीनि दीयन्ति अनेनाति दानं, ञत्ति। वच्चं अनपेक्खित्वा वाचकस्स नियतनपुंसकलिङ्गत्ता नपुंसकलिङ्गवसेन वुत्तं।
Anusāseyyātiādinā paṭhamapurisaeyyavibhattivasena ṭhapitā ñatti attanā paraṃ sammanituṃ ṭhapitā ñatti nāma. Anusāseyyantiādinā uttamapurisaeyyaṃvibhattivasena ṭhapitā ñatti attanāva attānaṃ sammanituṃ ṭhapitā ñatti nāma. Attanāva attā vā paro vā sammaniyati imāya ñattiyāti sammuti. Nissaṭṭhapattacīvarādīni dīyanti anenāti dānaṃ, ñatti. Vaccaṃ anapekkhitvā vācakassa niyatanapuṃsakaliṅgattā napuṃsakaliṅgavasena vuttaṃ.
आपत्ति पटिग्गण्हियति अनेनाति पटिग्गहो।
Āpatti paṭiggaṇhiyati anenāti paṭiggaho.
पटिमुखं उपरि कड्ढियति इमायाति पच्चुक्कड्ढना।
Paṭimukhaṃ upari kaḍḍhiyati imāyāti paccukkaḍḍhanā.
कम्ममेवाति लक्खियति अनेनाति कम्मलक्खणं।
Kammamevāti lakkhiyati anenāti kammalakkhaṇaṃ.
‘‘तथा’’ति पदेन ‘‘कम्मलक्खणं नामा’’ति पदं अतिदिसति। ततोति सब्बसङ्गाहिकञत्तितो। परा द्वे ञत्तियो कम्मलक्खणं नामाति योजना। इतीतिआदि निगमनं।
‘‘Tathā’’ti padena ‘‘kammalakkhaṇaṃ nāmā’’ti padaṃ atidisati. Tatoti sabbasaṅgāhikañattito. Parā dve ñattiyo kammalakkhaṇaṃ nāmāti yojanā. Itītiādi nigamanaṃ.
ञत्तिदुतियकम्मट्ठानभेदे ओसारणादीनं विसेसं दस्सेन्तो आह ‘‘वड्ढस्स लिच्छविनो’’तिआदि। सीमासम्मुति चातिआदिना योजना कातब्बा।
Ñattidutiyakammaṭṭhānabhede osāraṇādīnaṃ visesaṃ dassento āha ‘‘vaḍḍhassa licchavino’’tiādi. Sīmāsammuti cātiādinā yojanā kātabbā.
या पन द्वे ञत्तिदुतियकम्मवाचा वुत्ताति योजना। इतीतिआदि निगमनं।
Yā pana dve ñattidutiyakammavācā vuttāti yojanā. Itītiādi nigamanaṃ.
ञत्तिचतुत्थकम्मट्ठानभेदे योजनानयो पाकटोयेव।
Ñatticatutthakammaṭṭhānabhede yojanānayo pākaṭoyeva.
४९७. चतुवग्गकरणे कम्मेतिआदिकाय देसनाय सम्बन्धं दस्सेन्तो आह ‘‘इति कम्मानि चा’’तिआदि। तत्थ इतीति एवं दस्सेत्वाति सम्बन्धो। तस्सत्थोति तस्स ‘‘चतुवग्गकरणे कम्मे’’तिआदिवचनस्स अत्थो वेदितब्बोति सम्बन्धो।
497.Catuvaggakaraṇe kammetiādikāya desanāya sambandhaṃ dassento āha ‘‘iti kammāni cā’’tiādi. Tattha itīti evaṃ dassetvāti sambandho. Tassatthoti tassa ‘‘catuvaggakaraṇe kamme’’tiādivacanassa attho veditabboti sambandho.
इति कम्मवग्गवण्णनाय योजना समत्ता।
Iti kammavaggavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / १. कम्मवग्गो • 1. Kammavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / अपलोकनकम्मकथा • Apalokanakammakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अपलोकनकम्मकथावण्णना • Apalokanakammakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / अपलोकनकम्मकथावण्णना • Apalokanakammakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अपलोकनकम्मकथावण्णना • Apalokanakammakathāvaṇṇanā
