| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
อปโลกนกมฺมกถา
Apalokanakammakathā
๔๙๕-๖. ตตฺถาติ จตูสุ กเมฺมสุฯ เอตฺถาติ โอสารณาทิปาเฐฯ ปทสิลิฎฺฐตายาติ โลเก ปทานํ สิลิฎฺฐภาวโตฯ ตตฺถาติ โอสารณาทีสุ ปญฺจสุฯ กณฺฎกสามเณรสฺส ยา สา ทณฺฑกมฺมนาสนา อตฺถิ, สา นิสฺสารณาติ โยชนาฯ ‘‘มิจฺฉาทิฎฺฐิโก โหตี’’ติ วตฺวา ตเมวตฺถํ ทเสฺสตุํ ‘‘อนฺตคฺคาหิกาย ทิฎฺฐิยา สมนฺนาคโต’’ติ วุตฺตํฯ มิจฺฉาทิฎฺฐิ หิ ลิงฺคนาสนาย การณํ โหติฯ โสติ สามเณโร, ‘‘นิสฺสชฺชาเปตโพฺพ’’ติ ปเท การิตกมฺมํ, วุตฺตกมฺมํ วาฯ ตํ ลทฺธินฺติ ธาตุกมฺมํ, อวุตฺตกมฺมํ วาฯ กินฺติ กาตพฺพนฺติ อาห ‘‘เอวญฺจ ปน กมฺมํ กาตพฺพ’’นฺติฯ
495-6.Tatthāti catūsu kammesu. Etthāti osāraṇādipāṭhe. Padasiliṭṭhatāyāti loke padānaṃ siliṭṭhabhāvato. Tatthāti osāraṇādīsu pañcasu. Kaṇṭakasāmaṇerassa yā sā daṇḍakammanāsanā atthi, sā nissāraṇāti yojanā. ‘‘Micchādiṭṭhiko hotī’’ti vatvā tamevatthaṃ dassetuṃ ‘‘antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato’’ti vuttaṃ. Micchādiṭṭhi hi liṅganāsanāya kāraṇaṃ hoti. Soti sāmaṇero, ‘‘nissajjāpetabbo’’ti pade kāritakammaṃ, vuttakammaṃ vā. Taṃ laddhinti dhātukammaṃ, avuttakammaṃ vā. Kinti kātabbanti āha ‘‘evañca pana kammaṃ kātabba’’nti.
กาตพฺพาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘สงฺฆํ ภเนฺต’’ติอาทิฯ ยํ สหเสยฺยํ ลภนฺตีติ โยชนาฯ ตสฺสาติ สหเสยฺยสฺสฯ อลาภายาติ อลาภตฺถายฯ ‘‘จร ปิเร วินสฺสา’’ติ อิมินา นิสฺสารณาการํ ทเสฺสติฯ อโตฺถ ปนสฺส เหฎฺฐา วุโตฺตเยวฯ
Kātabbākāraṃ dassento āha ‘‘saṅghaṃ bhante’’tiādi. Yaṃ sahaseyyaṃ labhantīti yojanā. Tassāti sahaseyyassa. Alābhāyāti alābhatthāya. ‘‘Cara pire vinassā’’ti iminā nissāraṇākāraṃ dasseti. Attho panassa heṭṭhā vuttoyeva.
โสติ สมเณโร, โอสาเรตโพฺพติ สมฺพโนฺธฯ
Soti samaṇero, osāretabboti sambandho.
สฺวายนฺติ โส อยํ สามเณโร, อจฺจยํ เทเสตีติ สมฺพโนฺธฯ โสรโตติ สุนฺทรลทฺธิยํ รโต, ทุลทฺธิโต วา สุฎฺฐุ โอรโตฯ ยถา ปุเรติ ยถา ปุเพฺพ รุจฺจติ, ตถาติ โยชนาฯ กายสโมฺภคสามคฺคิทานนฺติ กาเยน จ สโมฺภเคน จ สามคฺคิยา ทานํฯ
Svāyanti so ayaṃ sāmaṇero, accayaṃ desetīti sambandho. Soratoti sundaraladdhiyaṃ rato, duladdhito vā suṭṭhu orato. Yathā pureti yathā pubbe ruccati, tathāti yojanā. Kāyasambhogasāmaggidānanti kāyena ca sambhogena ca sāmaggiyā dānaṃ.
เอวนฺติอาทิ นิคมนํฯ ยสฺมา ปน พฺรหฺมทโณฺฑ ปญฺจสติกกฺขนฺธเก (จูฬว. ๔๔๕) ฉนฺนเสฺสว ปญฺญโตฺต, ตสฺมา ตเสฺสว ทาตโพฺพติ อาห ‘‘น เกวล’’นฺติอาทิฯ เอสาติ พฺรหฺมทโณฺฑ, อโญฺญปิ โย ภิกฺขุ วิหรติ, ตสฺสปิ ทาตโพฺพติ สมฺพโนฺธฯ กินฺติ ทาตโพฺพติ อาห ‘‘เอวญฺจ ปน ทาตโพฺพ’’ติฯ ทาตพฺพาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘สงฺฆมเชฺฌ’’ติอาทิฯ
Evantiādi nigamanaṃ. Yasmā pana brahmadaṇḍo pañcasatikakkhandhake (cūḷava. 445) channasseva paññatto, tasmā tasseva dātabboti āha ‘‘na kevala’’ntiādi. Esāti brahmadaṇḍo, aññopi yo bhikkhu viharati, tassapi dātabboti sambandho. Kinti dātabboti āha ‘‘evañca pana dātabbo’’ti. Dātabbākāraṃ dassento āha ‘‘saṅghamajjhe’’tiādi.
ยํ วจนํ อิเจฺฉยฺย, ตํ วจนนฺติ โยชนาฯ ขมาเปนฺตสฺสาติ สงฺฆํ ขมาเปนฺตสฺส ตสฺส ภิกฺขุสฺสาติ โยชนาฯ
Yaṃ vacanaṃ iccheyya, taṃ vacananti yojanā. Khamāpentassāti saṅghaṃ khamāpentassa tassa bhikkhussāti yojanā.
ปฎิสงฺขาติ ปฎิสงฺขาย, ญาเณน ปจฺจเวกฺขิตฺวาติ อโตฺถฯ
Paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhāya, ñāṇena paccavekkhitvāti attho.
ยนฺติ อวนฺทิยกมฺมํ, อนุญฺญาตนฺติ สมฺพโนฺธฯ เกน อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘ภควตา’’ติฯ กิสฺมิํ ขนฺธเก อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก’’ติฯ เกสุ วตฺถูสุ อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘เตน โข ปน…เป.… อิเมสุ วตฺถูสู’’ติ (จูฬว. ๔๑๑)ฯ กิํ กตฺวา อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘ทุกฺกฎํ ปญฺญเปตฺวา’’ติฯ กินฺติ อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘อนุชานามิ…เป.… กาตโพฺพ’’ติฯ ตสฺสาติ อวนฺทิยสฺสฯ ‘‘น โอสารณาทีนี’’ติ อิมินา เอวสทฺทสฺส ฉเฑฺฑตพฺพตฺถํ ทเสฺสติฯ ตสฺสาติ กมฺมลกฺขณภูตสฺส อวนฺทิยสฺสฯ ตเตฺถวาติ ภิกฺขุนิกฺขนฺธเกเยวฯ นนฺติ กมฺมลกฺขณํฯ อิธาปีติ ปริวาเร กมฺมวเคฺคปิฯ
Yanti avandiyakammaṃ, anuññātanti sambandho. Kena anuññātanti āha ‘‘bhagavatā’’ti. Kismiṃ khandhake anuññātanti āha ‘‘bhikkhunikkhandhake’’ti. Kesu vatthūsu anuññātanti āha ‘‘tena kho pana…pe… imesu vatthūsū’’ti (cūḷava. 411). Kiṃ katvā anuññātanti āha ‘‘dukkaṭaṃ paññapetvā’’ti. Kinti anuññātanti āha ‘‘anujānāmi…pe… kātabbo’’ti. Tassāti avandiyassa. ‘‘Na osāraṇādīnī’’ti iminā evasaddassa chaḍḍetabbatthaṃ dasseti. Tassāti kammalakkhaṇabhūtassa avandiyassa. Tatthevāti bhikkhunikkhandhakeyeva. Nanti kammalakkhaṇaṃ. Idhāpīti parivāre kammavaggepi.
อปาสาทิกนฺติ อปสาทาวหํ, อปสาทชนกํ วาฯ
Apāsādikanti apasādāvahaṃ, apasādajanakaṃ vā.
ตโตติ อวนฺทิยกรณโตฯ อิมนฺติ ภิกฺขุํฯ วนฺทิยนฺติ วนฺทิตพฺพํ, วนฺทนํ วาฯ
Tatoti avandiyakaraṇato. Imanti bhikkhuṃ. Vandiyanti vanditabbaṃ, vandanaṃ vā.
เอตฺถาติ อปโลกนกเมฺม, ภิกฺขุนิสงฺฆมูลกํ กตฺวา ปญฺญตฺตนฺติ โยชนาฯ ภิกฺขุสงฺฆสฺสาปีติ ปิสโทฺท น ภิกฺขุนิสงฺฆเสฺสวาติ ทเสฺสติฯ ปนสโทฺท สมฺภาวนโตฺถ, ตถา ภิกฺขุนิสงฺฆมูลกํ ปญฺญตฺตมฺปีติ อโตฺถ, ลภิตพฺพภาวํ วิตฺถาเรน ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ยํ หี’’ติอาทิฯ ยํ อปโลกนกมฺมํ กโรตีติ โยชนาฯ อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชเกน ปน ทาตพฺพานีติ สมฺพโนฺธฯ เตสนฺติ สูจิอาทีนํฯ โสเยวาติ อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชโกเยวฯ ตโตติ อปฺปมตฺตกโตฯ ตตฺถาติ เสนาสนกฺขนฺธกวณฺณนายํ (จูฬว. อฎฺฐ. ๓๒๑)ฯ วุตฺตปฺปการํ คิลานเภสชฺชมฺปีติ สมฺพโนฺธฯ โยปิ จาติ ภิกฺขุปิ จ โหตีติ สมฺพโนฺธฯ ตสฺส ทาตพฺพาติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺรุปฺปาทโตติ ตสฺมิํ มหาวาเส อุปฺปาทปจฺจยโต, คเหตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘เปสลสฺสา’’ติอาทินา ทุสฺสีลาทีนํ ทาตุํ น วฎฺฎตีติ ทเสฺสติฯ
Etthāti apalokanakamme, bhikkhunisaṅghamūlakaṃ katvā paññattanti yojanā. Bhikkhusaṅghassāpīti pisaddo na bhikkhunisaṅghassevāti dasseti. Panasaddo sambhāvanattho, tathā bhikkhunisaṅghamūlakaṃ paññattampīti attho, labhitabbabhāvaṃ vitthārena dassento āha ‘‘yaṃ hī’’tiādi. Yaṃ apalokanakammaṃ karotīti yojanā. Appamattakavissajjakena pana dātabbānīti sambandho. Tesanti sūciādīnaṃ. Soyevāti appamattakavissajjakoyeva. Tatoti appamattakato. Tatthāti senāsanakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 321). Vuttappakāraṃ gilānabhesajjampīti sambandho. Yopi cāti bhikkhupi ca hotīti sambandho. Tassa dātabbāti sambandho. Tatruppādatoti tasmiṃ mahāvāse uppādapaccayato, gahetvāti sambandho. ‘‘Pesalassā’’tiādinā dussīlādīnaṃ dātuṃ na vaṭṭatīti dasseti.
ชคฺคาเปตุํ วฎฺฎตีติ เอตฺถ อปุจฺฉิตฺวา ชคฺคาเปตุํ วฎฺฎตีติ อาห ‘‘อยํ ภิกฺขู’’ติอาทิฯ โอทิสฺสาติ อุทฺทิสิตฺวาฯ
Jaggāpetuṃ vaṭṭatīti ettha apucchitvā jaggāpetuṃ vaṭṭatīti āha ‘‘ayaṃ bhikkhū’’tiādi. Odissāti uddisitvā.
อาสนฆรํ วาติ ปฎิมาฆรํ วา, การโก มนุโสฺสติ สมฺพโนฺธฯ อุปนิเกฺขปโต คเหตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ สงฺฆิเกนปีติ ปิสโทฺท น เกวลํ เจติยสฺส อุปนิเกฺขเปเนว, อถ โข สงฺฆิเกนปีติ ทเสฺสติฯ
Āsanagharaṃ vāti paṭimāgharaṃ vā, kārako manussoti sambandho. Upanikkhepato gahetvāti sambandho. Saṅghikenapīti pisaddo na kevalaṃ cetiyassa upanikkhepeneva, atha kho saṅghikenapīti dasseti.
ยาปนมตฺตํ อลภเนฺตหิ กโรเนฺตหีติ โยชนา, ปริภุญฺชเนฺตหิ หุตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘วตฺตํ กโรมา’’ติอาทินา ‘‘ยาปนมตฺต’’นฺติ ปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ วิหาเร โรปิตา เย ผลรุกฺขาติ โยชนาฯ เยสนฺติ รุกฺขานํฯ เตสูติ รุเกฺขสุฯ เย ปนาติ รุกฺขา ปน, อปริคฺคหิตา โหนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ตํ ปนาติ อปโลกนกมฺมํ ปนฯ สลากํ คณฺหนฺติ เอตฺถาติ สลากคฺคํ, ฐานํฯ ‘‘ยาคคฺคภตฺตคฺค’’อิติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ อุโปสถเคฺคติ อุโปสถสฺส คหณฎฺฐาเน, อุโปสถเคเหติ อโตฺถฯ ตตฺถาติ อุโปสถเคฺคฯ ตนฺติ อปโลกนกมฺมํฯ
Yāpanamattaṃ alabhantehi karontehīti yojanā, paribhuñjantehi hutvāti sambandho. ‘‘Vattaṃ karomā’’tiādinā ‘‘yāpanamatta’’nti padassa atthaṃ dasseti. Vihāre ropitā ye phalarukkhāti yojanā. Yesanti rukkhānaṃ. Tesūti rukkhesu. Ye panāti rukkhā pana, apariggahitā hontīti sambandho. Taṃ panāti apalokanakammaṃ pana. Salākaṃ gaṇhanti etthāti salākaggaṃ, ṭhānaṃ. ‘‘Yāgaggabhattagga’’iti etthāpi eseva nayo. Uposathaggeti uposathassa gahaṇaṭṭhāne, uposathageheti attho. Tatthāti uposathagge. Tanti apalokanakammaṃ.
ยํ มูลตจปตฺตองฺกุรปุปฺผผลขาทนียาทีติ โยชนาฯ อโนฺตสีมายาติ อโนฺต อุปจารสีมายฯ
Yaṃ mūlatacapattaaṅkurapupphaphalakhādanīyādīti yojanā. Antosīmāyāti anto upacārasīmāya.
สุกตเมวาติ สเงฺฆน กตเมวฯ อุโปสถทิวเสติ นิทสฺสนมตฺตํ ยสฺมิํ กสฺมิํจิ ทิวเสปิ กตตฺตาฯ
Sukatamevāti saṅghena katameva. Uposathadivaseti nidassanamattaṃ yasmiṃ kasmiṃci divasepi katattā.
ผลวาเรนาติ รุกฺขานํ ผลคหณวาเรนฯ รุกฺขา ธรนฺตีติ รุกฺขา ติฎฺฐนฺติ, สํวิชฺชนฺติ วา ฯ เยหีติ ภิกฺขูหิ โรปิตา, โหนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ สา เอว กติกาติ ปุเพฺพ กตา สา เอว กติกา, อญฺญา กติกา น กาตพฺพาติ อธิปฺปาโยฯ
Phalavārenāti rukkhānaṃ phalagahaṇavārena. Rukkhā dharantīti rukkhā tiṭṭhanti, saṃvijjanti vā . Yehīti bhikkhūhi ropitā, hontīti sambandho. Sā eva katikāti pubbe katā sā eva katikā, aññā katikā na kātabbāti adhippāyo.
อญฺญสฺมิํ วิหาเรติ รุกฺขานํ ฐิตวิหารโต อญฺญสฺมิํ วิหาเรฯ เตสนฺติ รุกฺขานํ, สามีติ สมฺพโนฺธฯ เยปีติ รุกฺขาปิ, โรปิตาติ สมฺพโนฺธฯ อญฺญโต ฐานโตติ โยชนาฯ เตสูติ รุเกฺขสุฯ เอตฺถาติ วิหาเรฯ เตหิ ปนาติ ปริเวณสามิเกหิ ภิกฺขูหิ ปนฯ ทสภาคนฺติ ทสมภาคํฯ ‘‘เอเสว นโย’’ติ อิมินา ทสภาคํ ทตฺวาติ อตฺถํ อติทิสติฯ
Aññasmiṃ vihāreti rukkhānaṃ ṭhitavihārato aññasmiṃ vihāre. Tesanti rukkhānaṃ, sāmīti sambandho. Yepīti rukkhāpi, ropitāti sambandho. Aññato ṭhānatoti yojanā. Tesūti rukkhesu. Etthāti vihāre. Tehi panāti pariveṇasāmikehi bhikkhūhi pana. Dasabhāganti dasamabhāgaṃ. ‘‘Eseva nayo’’ti iminā dasabhāgaṃ datvāti atthaṃ atidisati.
สมฺภาวนียภิกฺขุโนติ สีลสุตาทีหิ สมฺภาวนียสฺส ภิกฺขุโนฯ ตตฺถาติ โปราณวิหาเรฯ มูเลติ ปุเพฺพ, อาทิกาเลติ อโตฺถฯ นิกฺกุกฺกุเจฺจนาติ ‘‘อภาชิตมิท’’นฺติ กุกฺกุจฺจวิรเหนฯ ขิยฺยนมตฺตเมว ตนฺติ ตํ ขิยฺยนํ ขิยฺยนมตฺตเมว, น สามเณรานํ ขิยฺยนํ รุหตีติ อโตฺถฯ
Sambhāvanīyabhikkhunoti sīlasutādīhi sambhāvanīyassa bhikkhuno. Tatthāti porāṇavihāre. Mūleti pubbe, ādikāleti attho. Nikkukkuccenāti ‘‘abhājitamida’’nti kukkuccavirahena. Khiyyanamattameva tanti taṃ khiyyanaṃ khiyyanamattameva, na sāmaṇerānaṃ khiyyanaṃ ruhatīti attho.
ปนสรุกฺขนฺติ กณฺฎกีผลรุกฺขํฯ อยํ สามีจีติ อยํ ภาเชตฺวา ขาทนํ อนุธมฺมตาฯ ขายิตนฺติ ขาทิตํฯ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ กติกปฎิปฺปสฺสมฺภนํ นเยน ญาตุํ สกฺกุเณยฺยตฺตา ตํ อทเสฺสตฺวา เอกเสฺสว กติกปฎิปฺปสฺสมฺภนํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘เอกภิกฺขุเก ปนา’’ติอาทิฯ ปุริมกติกาติ ‘‘ยถาสุขํ ปริภุญฺชิตุํ รุจฺจตี’’ติ (ปริ. อฎฺฐ. ๔๙๕-๔๙๖) ปุเร กตา กติกาฯ เตสนฺติ สามเณรานํ, ผาติกมฺมนฺติ สมฺพโนฺธฯ ภาเชตฺวาติ สามเณรานํ ภาเชตฺวาฯ อิมินา สามเณรานํ ผาติกมฺมํ น ทาตพฺพมฺปิ ภาคํ ภาเชตพฺพนฺติ ทเสฺสติฯ
Panasarukkhanti kaṇṭakīphalarukkhaṃ. Ayaṃ sāmīcīti ayaṃ bhājetvā khādanaṃ anudhammatā. Khāyitanti khāditaṃ. Dvinnaṃ tiṇṇaṃ katikapaṭippassambhanaṃ nayena ñātuṃ sakkuṇeyyattā taṃ adassetvā ekasseva katikapaṭippassambhanaṃ dassento āha ‘‘ekabhikkhuke panā’’tiādi. Purimakatikāti ‘‘yathāsukhaṃ paribhuñjituṃ ruccatī’’ti (pari. aṭṭha. 495-496) pure katā katikā. Tesanti sāmaṇerānaṃ, phātikammanti sambandho. Bhājetvāti sāmaṇerānaṃ bhājetvā. Iminā sāmaṇerānaṃ phātikammaṃ na dātabbampi bhāgaṃ bhājetabbanti dasseti.
สามนฺตคาเมหีติ อาสนฺนคาเมหิ, อาคนฺตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ เอกํ อมฺพํ เอกํ ลพุชนฺติ โยชนาฯ อทิยฺยมาเน โทเส ทสฺสิเต ทิยฺยมาเน อานิสํสมฺปิ อตฺถโต ญาตพฺพนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อทิยฺยมาเน หี’’ติอาทิฯ
Sāmantagāmehīti āsannagāmehi, āgantvāti sambandho. Ekaṃ ambaṃ ekaṃ labujanti yojanā. Adiyyamāne dose dassite diyyamāne ānisaṃsampi atthato ñātabbanti dassento āha ‘‘adiyyamāne hī’’tiādi.
คณฺหนฺตานํ มนุสฺสานนฺติ สมฺพโนฺธฯ ตโตติ กติกวตฺตฎฺฐปนโตฯ น วตฺตพฺพาติ ผลทานกุลทูสกตฺตา น วตฺตพฺพาฯ กินฺติ อาจิกฺขิตพฺพนฺติ อาห ‘‘นาฬิเกราทีนี’’ติอาทิฯ อนุวิจริตฺวาติ ปทานมนุกฺกเมน วิจริตฺวาฯ อุปฑฺฒภาโคติ ภิกฺขูนํ ลทฺธภาคโต อุปโฑฺฒ ภาโคฯ อปโลเกตฺวาติ สงฺฆํ อาปุจฺฉิตฺวาฯ
Gaṇhantānaṃ manussānanti sambandho. Tatoti katikavattaṭṭhapanato. Na vattabbāti phaladānakuladūsakattā na vattabbā. Kinti ācikkhitabbanti āha ‘‘nāḷikerādīnī’’tiādi. Anuvicaritvāti padānamanukkamena vicaritvā. Upaḍḍhabhāgoti bhikkhūnaṃ laddhabhāgato upaḍḍho bhāgo. Apaloketvāti saṅghaṃ āpucchitvā.
มคฺคคมิยสตฺถวาโหติ มคฺคํ คมิโก สตฺถวาโหฯ โสติ พลกฺกาเรน คเหตฺวา ขาทโนฺตฯ ฉายาทีนนฺติอาทิสเทฺทน อารามวนานิ สงฺคเหตพฺพานิฯ สเจ อตฺถีติ สเจ อโตฺถ อตฺถิฯ ผลภริตาติ ผเลน ปริปุณฺณาฯ ‘‘ผลภาริตา’’ติปิ ปาโฐฯ ผลสงฺขาเตน ภาเรน สมนฺนาคตาติ อโตฺถฯ อปจฺจาสีสเนฺตนาติ เตสํ สนฺติกา ทานปฎิทานํ อปจฺจาสีสเนฺตนฯ ปุเพฺพ วุตฺตเมวาติ ปุเพฺพ สงฺฆิกฎฺฐาเน ‘‘กุโทฺธ หิ โส’’ติอาทินา วุตฺตเมวฯ เอตฺถาติ ปุคฺคลิกฎฺฐาเนฯ
Maggagamiyasatthavāhoti maggaṃ gamiko satthavāho. Soti balakkārena gahetvā khādanto. Chāyādīnantiādisaddena ārāmavanāni saṅgahetabbāni. Sace atthīti sace attho atthi. Phalabharitāti phalena paripuṇṇā. ‘‘Phalabhāritā’’tipi pāṭho. Phalasaṅkhātena bhārena samannāgatāti attho. Apaccāsīsantenāti tesaṃ santikā dānapaṭidānaṃ apaccāsīsantena. Pubbe vuttamevāti pubbe saṅghikaṭṭhāne ‘‘kuddho hi so’’tiādinā vuttameva. Etthāti puggalikaṭṭhāne.
ตนฺติ ผลารามํฯ โสติ ปฎิพโล ภิกฺขุฯ ภาริยํ กมฺมนฺติ ชคฺคนกมฺมํ ภาริยํฯ เอตฺตเกนาติ ตติยภาคอุปฑฺฒภาคมเตฺตนฯ สพฺพํ ผลารามนฺติ สมฺพโนฺธฯ มูลภาคนฺติ ปฐมภาคํฯ ‘‘ทสภาคมตฺต’’นฺติ อิมินา ตทตฺถํ ทเสฺสติฯ ทตฺวาติ สงฺฆสฺส ทตฺวาฯ โสติ ภิกฺขุฯ อกตาวาสนฺติ ปุเพฺพ อกตํ นวํ เสนาสนํฯ อารามนฺติ สงฺฆสฺส อารามํฯ เตหิปีติ นิสฺสิตเกหิปิฯ ปิสโทฺท อาจริยํ อเปกฺขติฯ เตสนฺติ นิสฺสิตกานํฯ ชคฺคิตกาเลติ ชคฺคิตานํ รุกฺขานํ ปุปฺผผลภริตกาเลฯ ชคฺคนกาเลติ ชคฺคนมตฺตกาเล, ชคฺคนมตฺตเมว, น ชคฺคนการณา กิญฺจิ ปุปฺผํ วา ผลํ วา โหติ, ตสฺมิํ กาเลติ อโตฺถฯ ‘‘พหุ’’นฺติอาทินา วาเรตพฺพาการํ ทเสฺสติฯ
Tanti phalārāmaṃ. Soti paṭibalo bhikkhu. Bhāriyaṃ kammanti jagganakammaṃ bhāriyaṃ. Ettakenāti tatiyabhāgaupaḍḍhabhāgamattena. Sabbaṃ phalārāmanti sambandho. Mūlabhāganti paṭhamabhāgaṃ. ‘‘Dasabhāgamatta’’nti iminā tadatthaṃ dasseti. Datvāti saṅghassa datvā. Soti bhikkhu. Akatāvāsanti pubbe akataṃ navaṃ senāsanaṃ. Ārāmanti saṅghassa ārāmaṃ. Tehipīti nissitakehipi. Pisaddo ācariyaṃ apekkhati. Tesanti nissitakānaṃ. Jaggitakāleti jaggitānaṃ rukkhānaṃ pupphaphalabharitakāle. Jagganakāleti jagganamattakāle, jagganamattameva, na jagganakāraṇā kiñci pupphaṃ vā phalaṃ vā hoti, tasmiṃ kāleti attho. ‘‘Bahu’’ntiādinā vāretabbākāraṃ dasseti.
ผาติกเมฺมน ชคฺคโนฺต น อตฺถีติ โยชนาฯ อนาปุจฺฉิตฺวาวาติ สงฺฆํ อนปโลเกตฺวาวฯ อิตีติ เอวํฯ
Phātikammena jagganto na atthīti yojanā. Anāpucchitvāvāti saṅghaṃ anapaloketvāva. Itīti evaṃ.
ญตฺติกมฺมฎฺฐานเภเท ปน เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ โอสาเรติ สงฺฆมชฺฌํ ปเวเสติ อิมาย ญตฺติยาติ โอสารณาฯ
Ñattikammaṭṭhānabhede pana evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Osāreti saṅghamajjhaṃ paveseti imāya ñattiyāti osāraṇā.
นิสฺสาริยติ สงฺฆโต พหิ กริยติ อิมายาติ นิสฺสารณาฯ ญตฺติ อุโปสโถ นามาติ อิทํ การณูปจารวเสน วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘อุโปสถกมฺมวเสน ฐปิตา’’ติฯ เอเสว นโย ญตฺติปวารณา นามาติ เอตฺถาปิฯ
Nissāriyati saṅghato bahi kariyati imāyāti nissāraṇā. Ñatti uposatho nāmāti idaṃ kāraṇūpacāravasena vuttaṃ. Tenāha ‘‘uposathakammavasena ṭhapitā’’ti. Eseva nayo ñattipavāraṇā nāmāti etthāpi.
อนุสาเสยฺยาติอาทินา ปฐมปุริสเอยฺยวิภตฺติวเสน ฐปิตา ญตฺติ อตฺตนา ปรํ สมฺมนิตุํ ฐปิตา ญตฺติ นามฯ อนุสาเสยฺยนฺติอาทินา อุตฺตมปุริสเอยฺยํวิภตฺติวเสน ฐปิตา ญตฺติ อตฺตนาว อตฺตานํ สมฺมนิตุํ ฐปิตา ญตฺติ นามฯ อตฺตนาว อตฺตา วา ปโร วา สมฺมนิยติ อิมาย ญตฺติยาติ สมฺมุติฯ นิสฺสฎฺฐปตฺตจีวราทีนิ ทียนฺติ อเนนาติ ทานํ, ญตฺติฯ วจฺจํ อนเปกฺขิตฺวา วาจกสฺส นิยตนปุํสกลิงฺคตฺตา นปุํสกลิงฺควเสน วุตฺตํฯ
Anusāseyyātiādinā paṭhamapurisaeyyavibhattivasena ṭhapitā ñatti attanā paraṃ sammanituṃ ṭhapitā ñatti nāma. Anusāseyyantiādinā uttamapurisaeyyaṃvibhattivasena ṭhapitā ñatti attanāva attānaṃ sammanituṃ ṭhapitā ñatti nāma. Attanāva attā vā paro vā sammaniyati imāya ñattiyāti sammuti. Nissaṭṭhapattacīvarādīni dīyanti anenāti dānaṃ, ñatti. Vaccaṃ anapekkhitvā vācakassa niyatanapuṃsakaliṅgattā napuṃsakaliṅgavasena vuttaṃ.
อาปตฺติ ปฎิคฺคณฺหิยติ อเนนาติ ปฎิคฺคโหฯ
Āpatti paṭiggaṇhiyati anenāti paṭiggaho.
ปฎิมุขํ อุปริ กฑฺฒิยติ อิมายาติ ปจฺจุกฺกฑฺฒนาฯ
Paṭimukhaṃ upari kaḍḍhiyati imāyāti paccukkaḍḍhanā.
กมฺมเมวาติ ลกฺขิยติ อเนนาติ กมฺมลกฺขณํฯ
Kammamevāti lakkhiyati anenāti kammalakkhaṇaṃ.
‘‘ตถา’’ติ ปเทน ‘‘กมฺมลกฺขณํ นามา’’ติ ปทํ อติทิสติฯ ตโตติ สพฺพสงฺคาหิกญตฺติโตฯ ปรา เทฺว ญตฺติโย กมฺมลกฺขณํ นามาติ โยชนาฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ
‘‘Tathā’’ti padena ‘‘kammalakkhaṇaṃ nāmā’’ti padaṃ atidisati. Tatoti sabbasaṅgāhikañattito. Parā dve ñattiyo kammalakkhaṇaṃ nāmāti yojanā. Itītiādi nigamanaṃ.
ญตฺติทุติยกมฺมฎฺฐานเภเท โอสารณาทีนํ วิเสสํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิโน’’ติอาทิฯ สีมาสมฺมุติ จาติอาทินา โยชนา กาตพฺพาฯ
Ñattidutiyakammaṭṭhānabhede osāraṇādīnaṃ visesaṃ dassento āha ‘‘vaḍḍhassa licchavino’’tiādi. Sīmāsammuti cātiādinā yojanā kātabbā.
ยา ปน เทฺว ญตฺติทุติยกมฺมวาจา วุตฺตาติ โยชนาฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ
Yā pana dve ñattidutiyakammavācā vuttāti yojanā. Itītiādi nigamanaṃ.
ญตฺติจตุตฺถกมฺมฎฺฐานเภเท โยชนานโย ปากโฎเยวฯ
Ñatticatutthakammaṭṭhānabhede yojanānayo pākaṭoyeva.
๔๙๗. จตุวคฺคกรเณ กเมฺมติอาทิกาย เทสนาย สมฺพนฺธํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อิติ กมฺมานิ จา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อิตีติ เอวํ ทเสฺสตฺวาติ สมฺพโนฺธฯ ตสฺสโตฺถติ ตสฺส ‘‘จตุวคฺคกรเณ กเมฺม’’ติอาทิวจนสฺส อโตฺถ เวทิตโพฺพติ สมฺพโนฺธฯ
497.Catuvaggakaraṇe kammetiādikāya desanāya sambandhaṃ dassento āha ‘‘iti kammāni cā’’tiādi. Tattha itīti evaṃ dassetvāti sambandho. Tassatthoti tassa ‘‘catuvaggakaraṇe kamme’’tiādivacanassa attho veditabboti sambandho.
อิติ กมฺมวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti kammavaggavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๑. กมฺมวโคฺค • 1. Kammavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / อปโลกนกมฺมกถา • Apalokanakammakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อปโลกนกมฺมกถาวณฺณนา • Apalokanakammakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อปโลกนกมฺมกถาวณฺณนา • Apalokanakammakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อปโลกนกมฺมกถาวณฺณนา • Apalokanakammakathāvaṇṇanā
