| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
10. අපණ්‌ණකසුත්‌තං
10. Apaṇṇakasuttaṃ
92. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කොසලෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං යෙන සාලා නාම කොසලානං බ්‍රාහ්‌මණගාමො තදවසරි. අස්‌සොසුං ඛො සාලෙය්‍යකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා – ‘‘සමණො ඛලු භො ගොතමො සක්‍යපුත්‌තො සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතො කොසලෙසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං සාලං අනුප්‌පත්‌තො. තං ඛො පන භවන්‌තං ගොතමං එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ති. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං සබ්‍රහ්‌මකං සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණිං පජං සදෙවමනුස්‌සං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙති. සො ධම්‌මං දෙසෙති ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං, කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙති. සාධු ඛො පන තථාරූපානං අරහතං දස්‌සනං හොතී’’ති. අථ ඛො සාලෙය්‍යකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදිංසු; සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ යෙන භගවා තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතො සන්‌තිකෙ නාමගොත්‌තං සාවෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ තුණ්‌හීභූතා එකමන්‌තං නිසීදිංසු.
92. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena sālā nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari. Assosuṃ kho sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu bho gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ sālaṃ anuppatto. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti. Atha kho sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu; sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce bhagavato santike nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Appekacce tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
93. එකමන්‌තං නිසින්‌නෙ ඛො සාලෙය්‍යකෙ බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකෙ භගවා එතදවොච – ‘‘අත්‌ථි පන වො, ගහපතයො, කොචි මනාපො සත්‌ථා යස්‌මිං වො ආකාරවතී සද්‌ධා පටිලද්‌ධා’’ති? ‘‘නත්‌ථි ඛො නො, භන්‌තෙ, කොචි මනාපො සත්‌ථා යස්‌මිං නො ආකාරවතී සද්‌ධා පටිලද්‌ධා’’ති. ‘‘මනාපං වො, ගහපතයො, සත්‌ථාරං අලභන්‌තෙහි අයං අපණ්‌ණකො ධම්‌මො සමාදාය වත්‌තිතබ්‌බො. අපණ්‌ණකො හි, ගහපතයො, ධම්‌මො සමත්‌තො සමාදින්‌නො, සො වො භවිස්‌සති දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය. කතමො ච, ගහපතයො, අපණ්‌ණකො ධම්‌මො’’?
93. Ekamantaṃ nisinne kho sāleyyake brāhmaṇagahapatike bhagavā etadavoca – ‘‘atthi pana vo, gahapatayo, koci manāpo satthā yasmiṃ vo ākāravatī saddhā paṭiladdhā’’ti? ‘‘Natthi kho no, bhante, koci manāpo satthā yasmiṃ no ākāravatī saddhā paṭiladdhā’’ti. ‘‘Manāpaṃ vo, gahapatayo, satthāraṃ alabhantehi ayaṃ apaṇṇako dhammo samādāya vattitabbo. Apaṇṇako hi, gahapatayo, dhammo samatto samādinno, so vo bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāya. Katamo ca, gahapatayo, apaṇṇako dhammo’’?
94. ‘‘සන්‌ති , ගහපතයො, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි දින්‌නං, නත්‌ථි යිට්‌ඨං, නත්‌ථි හුතං; නත්‌ථි සුකතදුක්‌කටානං 1 කම්‌මානං ඵලං විපාකො, නත්‌ථි අයං ලොකො, නත්‌ථි පරො ලොකො; නත්‌ථි මාතා, නත්‌ථි පිතා; නත්‌ථි සත්‌තා ඔපපාතිකා; නත්‌ථි ලොකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා සම්‌මග්‌ගතා 2 සම්‌මා පටිපන්‌නා යෙ ඉමඤ්‌ච ලොකං පරඤ්‌ච ලොකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙන්‌තී’ති. තෙසංයෙව ඛො, ගහපතයො, සමණබ්‍රාහ්‌මණානං එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා උජුවිපච්‌චනීකවාදා. තෙ එවමාහංසු – ‘අත්‌ථි දින්‌නං, අත්‌ථි යිට්‌ඨං, අත්‌ථි හුතං; අත්‌ථි සුකතදුක්‌කටානං කම්‌මානං ඵලං විපාකො; අත්‌ථි අයං ලොකො, අත්‌ථි පරො ලොකො; අත්‌ථි මාතා, අත්‌ථි පිතා; අත්‌ථි සත්‌තා ඔපපාතිකා; අත්‌ථි ලොකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා සම්‌මග්‌ගතා සම්‌මා පටිපන්‌නා යෙ ඉමඤ්‌ච ලොකං පරඤ්‌ච ලොකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙන්‌තී’ති. තං කිං මඤ්‌ඤථ, ගහපතයො – ‘නනුමෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස උජුවිපච්‌චනීකවාදා’’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.
94. ‘‘Santi , gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ; natthi sukatadukkaṭānaṃ 3 kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko; natthi mātā, natthi pitā; natthi sattā opapātikā; natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā 4 sammā paṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti. Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā. Te evamāhaṃsu – ‘atthi dinnaṃ, atthi yiṭṭhaṃ, atthi hutaṃ; atthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko; atthi ayaṃ loko, atthi paro loko; atthi mātā, atthi pitā; atthi sattā opapātikā; atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammā paṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti. Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo – ‘nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.
95. ‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි දින්‌නං, නත්‌ථි යිට්‌ඨං…පෙ.… යෙ ඉමඤ්‌ච ලොකං පරඤ්‌ච ලොකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙන්‌තී’ති තෙසමෙතං පාටිකඞ්‌ඛං? යමිදං 5 කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං – ඉමෙ තයො කුසලෙ ධම්‌මෙ අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා 6 යමිදං 7 කායදුච්‌චරිතං, වචීදුච්‌චරිතං, මනොදුච්‌චරිතං – ඉමෙ තයො අකුසලෙ ධම්‌මෙ සමාදාය වත්‌තිස්‌සන්‌ති. තං කිස්‌ස හෙතු? න හි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා පස්‌සන්‌ති අකුසලානං ධම්‌මානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, කුසලානං ධම්‌මානං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං වොදානපක්‌ඛං. සන්‌තංයෙව පන පරං ලොකං ‘නත්‌ථි පරො ලොකො’ තිස්‌ස දිට්‌ඨි හොති; සාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘නත්‌ථි පරො ලොකො’ති සඞ්‌කප්‌පෙති; ස්‌වාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘නත්‌ථි පරො ලොකො’ති වාචං භාසති; සාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාවාචා. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘නත්‌ථි පරො ලොකො’ති ආහ; යෙ තෙ අරහන්‌තො පරලොකවිදුනො තෙසමයං පච්‌චනීකං කරොති. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘නත්‌ථි පරො ලොකො’ති පරං සඤ්‌ඤාපෙති 8; සාස්‌ස හොති අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති 9. තාය ච පන අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌තියා අත්‌තානුක්‌කංසෙති, පරං වම්‌භෙති. ඉති පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌ස සුසීල්‍යං පහීනං හොති, දුස්‌සීල්‍යං පච්‌චුපට්‌ඨිතං – අයඤ්‌ච මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො මිච්‌ඡාවාචා අරියානං පච්‌චනීකතා අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති අත්‌තුක්‌කංසනා පරවම්‌භනා. එවමස්‌සිමෙ 10 අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌ති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිපච්‌චයා.
95. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ…pe… ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ? Yamidaṃ 11 kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme abhinivajjetvā 12 yamidaṃ 13 kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme samādāya vattissanti. Taṃ kissa hetu? Na hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā passanti akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ. Santaṃyeva pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti micchādiṭṭhi. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ti saṅkappeti; svāssa hoti micchāsaṅkappo. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti micchāvācā. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ti āha; ye te arahanto paralokaviduno tesamayaṃ paccanīkaṃ karoti. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘natthi paro loko’ti paraṃ saññāpeti 14; sāssa hoti asaddhammasaññatti 15. Tāya ca pana asaddhammasaññattiyā attānukkaṃseti, paraṃ vambheti. Iti pubbeva kho panassa susīlyaṃ pahīnaṃ hoti, dussīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā ariyānaṃ paccanīkatā asaddhammasaññatti attukkaṃsanā paravambhanā. Evamassime 16 aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti micchādiṭṭhipaccayā.
‘‘තත්‍ර , ගහපතයො, විඤ්‌ඤූ පුරිසො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘සචෙ ඛො නත්‌ථි පරො ලොකො එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා සොත්‌ථිමත්‌තානං කරිස්‌සති; සචෙ ඛො අත්‌ථි පරො ලොකො එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජිස්‌සති. කාමං ඛො පන මාහු පරො ලොකො, හොතු නෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං; අථ ච පනායං භවං පුරිසපුග්‌ගලො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං ගාරය්‌හො – දුස්‌සීලො පුරිසපුග්‌ගලො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි නත්‌ථිකවාදො’ති. සචෙ ඛො අත්‌ථෙව පරො ලොකො, එවං ඉමස්‌ස භොතො පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස උභයත්‌ථ කලිග්‌ගහො – යඤ්‌ච දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං ගාරය්‌හො, යඤ්‌ච කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජිස්‌සති. එවමස්‌සායං අපණ්‌ණකො ධම්‌මො දුස්‌සමත්‌තො සමාදින්‌නො, එකංසං ඵරිත්‌වා තිට්‌ඨති, රිඤ්‌චති කුසලං ඨානං.
‘‘Tatra , gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho natthi paro loko evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā sotthimattānaṃ karissati; sace kho atthi paro loko evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati. Kāmaṃ kho pana māhu paro loko, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho – dussīlo purisapuggalo micchādiṭṭhi natthikavādo’ti. Sace kho attheva paro loko, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaliggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati. Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo dussamatto samādinno, ekaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati kusalaṃ ṭhānaṃ.
96. ‘‘තත්‍ර , ගහපතයො, යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘අත්‌ථි දින්‌නං…පෙ.… යෙ ඉමඤ්‌ච ලොකං පරඤ්‌ච ලොකං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙන්‌තී’ති තෙසමෙතං පාටිකඞ්‌ඛං? යමිදං කායදුච්‌චරිතං, වචීදුච්‌චරිතං, මනොදුච්‌චරිතං – ඉමෙ තයො අකුසලෙ ධම්‌මෙ අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා යමිදං කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං – ඉමෙ තයො කුසලෙ ධම්‌මෙ සමාදාය වත්‌තිස්‌සන්‌ති. තං කිස්‌ස හෙතු? පස්‌සන්‌ති හි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා අකුසලානං ධම්‌මානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, කුසලානං ධම්‌මානං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං වොදානපක්‌ඛං. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘අත්‌ථි පරො ලොකො’ තිස්‌ස දිට්‌ඨි හොති; සාස්‌ස හොති සම්‌මාදිට්‌ඨි. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘අත්‌ථි පරො ලොකො’ති සඞ්‌කප්‌පෙති; ස්‌වාස්‌ස හොති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘අත්‌ථි පරො ලොකො’ති වාචං භාසති; සාස්‌ස හොති සම්‌මාවාචා. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘අත්‌ථි පරො ලොකො’ති ආහ; යෙ තෙ අරහන්‌තො පරලොකවිදුනො තෙසමයං න පච්‌චනීකං කරොති. සන්‌තංයෙව ඛො පන පරං ලොකං ‘අත්‌ථි පරො ලොකො’ති පරං සඤ්‌ඤාපෙති; සාස්‌ස හොති සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති. තාය ච පන සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌තියා නෙවත්‌තානුක්‌කංසෙති, න පරං වම්‌භෙති. ඉති පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌ස දුස්‌සීල්‍යං පහීනං හොති, සුසීල්‍යං පච්‌චුපට්‌ඨිතං – අයඤ්‌ච සම්‌මාදිට්‌ඨි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවාචා අරියානං අපච්‌චනීකතා සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති අනත්‌තුක්‌කංසනා අපරවම්‌භනා. එවමස්‌සිමෙ අනෙකෙ කුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌ති සම්‌මාදිට්‌ඨිපච්‌චයා.
96. ‘‘Tatra , gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi dinnaṃ…pe… ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ? Yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme samādāya vattissanti. Taṃ kissa hetu? Passanti hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti sammādiṭṭhi. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ti saṅkappeti; svāssa hoti sammāsaṅkappo. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti sammāvācā. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ti āha; ye te arahanto paralokaviduno tesamayaṃ na paccanīkaṃ karoti. Santaṃyeva kho pana paraṃ lokaṃ ‘atthi paro loko’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti saddhammasaññatti. Tāya ca pana saddhammasaññattiyā nevattānukkaṃseti, na paraṃ vambheti. Iti pubbeva kho panassa dussīlyaṃ pahīnaṃ hoti, susīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā ariyānaṃ apaccanīkatā saddhammasaññatti anattukkaṃsanā aparavambhanā. Evamassime aneke kusalā dhammā sambhavanti sammādiṭṭhipaccayā.
‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, විඤ්‌ඤූ පුරිසො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘සචෙ ඛො අත්‌ථි පරො ලොකො , එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිස්‌සති. කාමං ඛො පන මාහු පරො ලොකො, හොතු නෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං; අථ ච පනායං භවං පුරිසපුග්‌ගලො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං පාසංසො – සීලවා පුරිසපුග්‌ගලො සම්‌මාදිට්‌ඨි අත්‌ථිකවාදො’ති. සචෙ ඛො අත්‌ථෙව පරො ලොකො, එවං ඉමස්‌ස භොතො පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස උභයත්‌ථ කටග්‌ගහො – යඤ්‌ච දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං පාසංසො, යඤ්‌ච කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිස්‌සති. එවමස්‌සායං අපණ්‌ණකො ධම්‌මො සුසමත්‌තො සමාදින්‌නො, උභයංසං ඵරිත්‌වා තිට්‌ඨති, රිඤ්‌චති අකුසලං ඨානං.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho atthi paro loko , evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati. Kāmaṃ kho pana māhu paro loko, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso – sīlavā purisapuggalo sammādiṭṭhi atthikavādo’ti. Sace kho attheva paro loko, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaṭaggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati. Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo susamatto samādinno, ubhayaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati akusalaṃ ṭhānaṃ.
97. ‘‘සන්‌ති, ගහපතයො, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘කරොතො කාරයතො, ඡින්‌දතො ඡෙදාපයතො, පචතො පාචාපයතො, සොචයතො සොචාපයතො, කිලමතො කිලමාපයතො, ඵන්‌දතො ඵන්‌දාපයතො, පාණමතිපාතයතො 17, අදින්‌නං ආදියතො, සන්‌ධිං ඡින්‌දතො, නිල්‌ලොපං හරතො, එකාගාරිකං කරොතො, පරිපන්‌ථෙ තිට්‌ඨතො, පරදාරං ගච්‌ඡතො, මුසා භණතො; කරොතො න කරීයති පාපං. ඛුරපරියන්‌තෙන චෙපි චක්‌කෙන යො ඉමිස්‌සා පථවියා පාණෙ එකං මංසඛලං එකං මංසපුඤ්‌ජං කරෙය්‍ය, නත්‌ථි තතොනිදානං පාපං, නත්‌ථි පාපස්‌ස ආගමො. දක්‌ඛිණඤ්‌චෙපි ගඞ්‌ගාය තීරං ගච්‌ඡෙය්‍ය හනන්‌තො ඝාතෙන්‌තො, ඡින්‌දන්‌තො ඡෙදාපෙන්‌තො, පචන්‌තො පාචෙන්‌තො; නත්‌ථි තතොනිදානං පාපං, නත්‌ථි පාපස්‌ස ආගමො. උත්‌තරඤ්‌චෙපි ගඞ්‌ගාය තීරං ගච්‌ඡෙය්‍ය දදන්‌තො දාපෙන්‌තො, යජන්‌තො යජාපෙන්‌තො; නත්‌ථි තතොනිදානං පුඤ්‌ඤං, නත්‌ථි පුඤ්‌ඤස්‌ස ආගමො. දානෙන දමෙන සංයමෙන සච්‌චවජ්‌ජෙන 18 නත්‌ථි පුඤ්‌ඤං, නත්‌ථි පුඤ්‌ඤස්‌ස ආගමො’ති. තෙසංයෙව ඛො, ගහපතයො, සමණබ්‍රාහ්‌මණානං එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා උජුවිපච්‌චනීකවාදා තෙ එවමාහංසු – ‘කරොතො කාරයතො, ඡින්‌දතො ඡෙදාපයතො, පචතො පාචාපයතො, සොචයතො සොචාපයතො, කිලමතො කිලමාපයතො, ඵන්‌දතො ඵන්‌දාපයතො, පාණමතිපාතයතො, අදින්‌නං ආදියතො, සන්‌ධිං ඡින්‌දතො, නිල්‌ලොපං හරතො, එකාගාරිකං කරොතො, පරිපන්‌ථෙ තිට්‌ඨතො, පරදාරං ගච්‌ඡතො, මුසා භණතො; කරොතො කරීයති පාපං. ඛුරපරියන්‌තෙන චෙපි චක්‌කෙන යො ඉමිස්‌සා පථවියා පාණෙ එකං මංසඛලං එකං මංසපුඤ්‌ජං කරෙය්‍ය, අත්‌ථි තතොනිදානං පාපං, අත්‌ථි පාපස්‌ස ආගමො. දක්‌ඛිණඤ්‌චෙපි ගඞ්‌ගාය තීරං ගච්‌ඡෙය්‍ය හනන්‌තො ඝාතෙන්‌තො, ඡින්‌දන්‌තො ඡෙදාපෙන්‌තො, පචන්‌තො පාචෙන්‌තො; අත්‌ථි තතොනිදානං පාපං, අත්‌ථි පාපස්‌ස ආගමො. උත්‌තරඤ්‌චෙපි ගඞ්‌ගාය තීරං ගච්‌ඡෙය්‍ය දදන්‌තො දාපෙන්‌තො, යජන්‌තො යජාපෙන්‌තො; අත්‌ථි තතොනිදානං පුඤ්‌ඤං, අත්‌ථි පුඤ්‌ඤස්‌ස ආගමො. දානෙන දමෙන සංයමෙන සච්‌චවජ්‌ජෙන අත්‌ථි පුඤ්‌ඤං, අත්‌ථි පුඤ්‌ඤස්‌ස ආගමො’ති. තං කිං මඤ්‌ඤථ, ගහපතයො, නනුමෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස උජුවිපච්‌චනීකවාදා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’.
97. ‘‘Santi, gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘karoto kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato, socayato socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātayato 19, adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato; karoto na karīyati pāpaṃ. Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo. Dakkhiṇañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento, chindanto chedāpento, pacanto pācento; natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo. Uttarañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya dadanto dāpento, yajanto yajāpento; natthi tatonidānaṃ puññaṃ, natthi puññassa āgamo. Dānena damena saṃyamena saccavajjena 20 natthi puññaṃ, natthi puññassa āgamo’ti. Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā te evamāhaṃsu – ‘karoto kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato, socayato socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātayato, adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato; karoto karīyati pāpaṃ. Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, atthi tatonidānaṃ pāpaṃ, atthi pāpassa āgamo. Dakkhiṇañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento, chindanto chedāpento, pacanto pācento; atthi tatonidānaṃ pāpaṃ, atthi pāpassa āgamo. Uttarañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya dadanto dāpento, yajanto yajāpento; atthi tatonidānaṃ puññaṃ, atthi puññassa āgamo. Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’ti. Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’.
98. ‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘කරොතො කාරයතො, ඡින්‌දතො ඡෙදාපයතො, පචතො පාචාපයතො, සොචයතො සොචාපයතො, කිලමතො කිලමාපයතො, ඵන්‌දතො ඵන්‌දාපයතො, පාණමතිපාතයතො, අදින්‌නං ආදියතො, සන්‌ධිං ඡින්‌දතො, නිල්‌ලොපං හරතො, එකාගාරිකං කරොතො, පරිපන්‌ථෙ තිට්‌ඨතො, පරදාරං ගච්‌ඡතො, මුසා භණතො; කරොතො න කරීයති පාපං. ඛුරපරියන්‌තෙන චෙපි චක්‌කෙන යො ඉමිස්‌සා පථවියා පාණෙ එකං මංසඛලං එකං මංසපුඤ්‌ජං කරෙය්‍ය, නත්‌ථි තතොනිදානං පාපං, නත්‌ථි පාපස්‌ස ආගමො. දක්‌ඛිණඤ්‌චෙපි ගඞ්‌ගාය තීරං ගච්‌ඡෙය්‍ය හනන්‌තො ඝාතෙන්‌තො…පෙ.… දානෙන දමෙන සංයමෙන සච්‌චවජ්‌ජෙන නත්‌ථි පුඤ්‌ඤං, නත්‌ථි පුඤ්‌ඤස්‌ස ආගමො’ති තෙසමෙතං පාටිකඞ්‌ඛං? යමිදං කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං – ඉමෙ තයො කුසලෙ ධම්‌මෙ අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා යමිදං කායදුච්‌චරිතං, වචීදුච්‌චරිතං, මනොදුච්‌චරිතං – ඉමෙ තයො අකුසලෙ ධම්‌මෙ සමාදාය වත්‌තිස්‌සන්‌ති. තං කිස්‌ස හෙතු? න හි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා පස්‌සන්‌ති අකුසලානං ධම්‌මානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, කුසලානං ධම්‌මානං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං වොදානපක්‌ඛං. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘නත්‌ථි කිරියා’ තිස්‌ස දිට්‌ඨි හොති; සාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘නත්‌ථි කිරියා’ති සඞ්‌කප්‌පෙති; ස්‌වාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘නත්‌ථි කිරියා’ති වාචං භාසති; සාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාවාචා. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘නත්‌ථි කිරියා’ති ආහ, යෙ තෙ අරහන්‌තො කිරියවාදා තෙසමයං පච්‌චනීකං කරොති. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘නත්‌ථි කිරියා’ති පරං සඤ්‌ඤාපෙති; සාස්‌ස හොති අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති. තාය ච පන අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌තියා අත්‌තානුක්‌කංසෙති, පරං වම්‌භෙති. ඉති පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌ස සුසීල්‍යං පහීනං හොති, දුස්‌සීල්‍යං පච්‌චුපට්‌ඨිතං – අයඤ්‌ච මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො මිච්‌ඡාවාචා අරියානං පච්‌චනීකතා අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති අත්‌තුක්‌කංසනා පරවම්‌භනා. එවමස්‌සිමෙ අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌ති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිපච්‌චයා.
98. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘karoto kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato, socayato socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātayato, adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato; karoto na karīyati pāpaṃ. Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo. Dakkhiṇañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento…pe… dānena damena saṃyamena saccavajjena natthi puññaṃ, natthi puññassa āgamo’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ? Yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme samādāya vattissanti. Taṃ kissa hetu? Na hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā passanti akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti micchādiṭṭhi. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ti saṅkappeti; svāssa hoti micchāsaṅkappo. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti micchāvācā. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ti āha, ye te arahanto kiriyavādā tesamayaṃ paccanīkaṃ karoti. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘natthi kiriyā’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti asaddhammasaññatti. Tāya ca pana asaddhammasaññattiyā attānukkaṃseti, paraṃ vambheti. Iti pubbeva kho panassa susīlyaṃ pahīnaṃ hoti, dussīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā ariyānaṃ paccanīkatā asaddhammasaññatti attukkaṃsanā paravambhanā. Evamassime aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti micchādiṭṭhipaccayā.
‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, විඤ්‌ඤූ පුරිසො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘සචෙ ඛො නත්‌ථි කිරියා, එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා සොත්‌ථිමත්‌තානං කරිස්‌සති; සචෙ ඛො අත්‌ථි කිරියා එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජිස්‌සති. කාමං ඛො පන මාහු කිරියා, හොතු නෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං; අථ ච පනායං භවං පුරිසපුග්‌ගලො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං ගාරය්‌හො – දුස්‌සීලො පුරිසපුග්‌ගලො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි අකිරියවාදො’ති. සචෙ ඛො අත්‌ථෙව කිරියා, එවං ඉමස්‌ස භොතො පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස උභයත්‌ථ කලිග්‌ගහො – යඤ්‌ච දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං ගාරය්‌හො, යඤ්‌ච කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජිස්‌සති. එවමස්‌සායං අපණ්‌ණකො ධම්‌මො දුස්‌සමත්‌තො සමාදින්‌නො, එකංසං ඵරිත්‌වා තිට්‌ඨති, රිඤ්‌චති කුසලං ඨානං.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho natthi kiriyā, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā sotthimattānaṃ karissati; sace kho atthi kiriyā evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati. Kāmaṃ kho pana māhu kiriyā, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho – dussīlo purisapuggalo micchādiṭṭhi akiriyavādo’ti. Sace kho attheva kiriyā, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaliggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati. Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo dussamatto samādinno, ekaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati kusalaṃ ṭhānaṃ.
99. ‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘කරොතො කාරයතො, ඡින්‌දතො ඡෙදාපයතො, පචතො පාචාපයතො, සොචයතො සොචාපයතො, කිලමතො කිලමාපයතො, ඵන්‌දතො ඵන්‌දාපයතො, පාණමතිපාතයතො, අදින්‌නං ආදියතො, සන්‌ධිං ඡින්‌දතො, නිල්‌ලොපං හරතො, එකාගාරිකං කරොතො, පරිපන්‌ථෙ තිට්‌ඨතො, පරදාරං ගච්‌ඡතො, මුසා භණතො; කරොතො කරීයති පාපං. ඛුරපරියන්‌තෙන චෙපි චක්‌කෙන යො ඉමිස්‌සා පථවියා පාණෙ එකං මංසඛලං එකං මංසපුඤ්‌ජං කරෙය්‍ය, අත්‌ථි තතොනිදානං පාපං, අත්‌ථි පාපස්‌ස ආගමො. දක්‌ඛිණඤ්‌චෙපි ගඞ්‌ගාය තීරං ගච්‌ඡෙය්‍ය හනන්‌තො ඝාතෙන්‌තො, ඡින්‌දන්‌තො ඡෙදාපෙන්‌තො, පචන්‌තො පාචෙන්‌තො, අත්‌ථි තතොනිදානං පාපං, අත්‌ථි පාපස්‌ස ආගමො. උත්‌තරඤ්‌චෙපි ගඞ්‌ගාය තීරං ගච්‌ඡෙය්‍ය දදන්‌තො දාපෙන්‌තො, යජන්‌තො යජාපෙන්‌තො, අත්‌ථි තතොනිදානං පුඤ්‌ඤං, අත්‌ථි පුඤ්‌ඤස්‌ස ආගමො. දානෙන දමෙන සංයමෙන සච්‌චවජ්‌ජෙන අත්‌ථි පුඤ්‌ඤං, අත්‌ථි පුඤ්‌ඤස්‌ස ආගමො’ති තෙසමෙතං පාටිකඞ්‌ඛං? යමිදං කායදුච්‌චරිතං, වචීදුච්‌චරිතං , මනොදුච්‌චරිතං – ඉමෙ තයො අකුසලෙ ධම්‌මෙ අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා යමිදං කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං – ඉමෙ තයො කුසලෙ ධම්‌මෙ සමාදාය වත්‌තිස්‌සන්‌ති. තං කිස්‌ස හෙතු? පස්‌සන්‌ති හි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා අකුසලානං ධම්‌මානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, කුසලානං ධම්‌මානං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං වොදානපක්‌ඛං. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘අත්‌ථි කිරියා’ තිස්‌ස දිට්‌ඨි හොති; සාස්‌ස හොති සම්‌මාදිට්‌ඨි. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘අත්‌ථි කිරියා’ති සඞ්‌කප්‌පෙති; ස්‌වාස්‌ස හොති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘අත්‌ථි කිරියා’ති වාචං භාසති; සාස්‌ස හොති සම්‌මාවාචා. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘අත්‌ථි කිරියා’ති ආහ; යෙ තෙ අරහන්‌තො කිරියවාදා තෙසමයං න පච්‌චනීකං කරොති. සන්‌තංයෙව ඛො පන කිරියං ‘අත්‌ථි කිරියා’ති පරං සඤ්‌ඤාපෙති; සාස්‌ස හොති සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති. තාය ච පන සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌තියා නෙවත්‌තානුක්‌කංසෙති, න පරං වම්‌භෙති. ඉති පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌ස දුස්‌සීල්‍යං පහීනං හොති, සුසීල්‍යං පච්‌චුපට්‌ඨිතං – අයඤ්‌ච සම්‌මාදිට්‌ඨි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවාචා අරියානං අපච්‌චනීකතා සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති අනත්‌තුක්‌කංසනා අපරවම්‌භනා. එවමස්‌සිමෙ අනෙකෙ කුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌ති සම්‌මාදිට්‌ඨිපච්‌චයා.
99. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘karoto kārayato, chindato chedāpayato, pacato pācāpayato, socayato socāpayato, kilamato kilamāpayato, phandato phandāpayato, pāṇamatipātayato, adinnaṃ ādiyato, sandhiṃ chindato, nillopaṃ harato, ekāgārikaṃ karoto, paripanthe tiṭṭhato, paradāraṃ gacchato, musā bhaṇato; karoto karīyati pāpaṃ. Khurapariyantena cepi cakkena yo imissā pathaviyā pāṇe ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kareyya, atthi tatonidānaṃ pāpaṃ, atthi pāpassa āgamo. Dakkhiṇañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya hananto ghātento, chindanto chedāpento, pacanto pācento, atthi tatonidānaṃ pāpaṃ, atthi pāpassa āgamo. Uttarañcepi gaṅgāya tīraṃ gaccheyya dadanto dāpento, yajanto yajāpento, atthi tatonidānaṃ puññaṃ, atthi puññassa āgamo. Dānena damena saṃyamena saccavajjena atthi puññaṃ, atthi puññassa āgamo’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ? Yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ , manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme samādāya vattissanti. Taṃ kissa hetu? Passanti hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti sammādiṭṭhi. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ti saṅkappeti; svāssa hoti sammāsaṅkappo. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti sammāvācā. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ti āha; ye te arahanto kiriyavādā tesamayaṃ na paccanīkaṃ karoti. Santaṃyeva kho pana kiriyaṃ ‘atthi kiriyā’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti saddhammasaññatti. Tāya ca pana saddhammasaññattiyā nevattānukkaṃseti, na paraṃ vambheti. Iti pubbeva kho panassa dussīlyaṃ pahīnaṃ hoti, susīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā ariyānaṃ apaccanīkatā saddhammasaññatti anattukkaṃsanā aparavambhanā. Evamassime aneke kusalā dhammā sambhavanti sammādiṭṭhipaccayā.
‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, විඤ්‌ඤූ පුරිසො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘සචෙ ඛො අත්‌ථි කිරියා, එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිස්‌සති. කාමං ඛො පන මාහු කිරියා, හොතු නෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං; අථ ච පනායං භවං පුරිසපුග්‌ගලො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං පාසංසො – සීලවා පුරිසපුග්‌ගලො සම්‌මාදිට්‌ඨි කිරියවාදො’ති. සචෙ ඛො අත්‌ථෙව කිරියා, එවං ඉමස්‌ස භොතො පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස උභයත්‌ථ කටග්‌ගහො – යඤ්‌ච දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං පාසංසො, යඤ්‌ච කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිස්‌සති. එවමස්‌සායං අපණ්‌ණකො ධම්‌මො සුසමත්‌තො සමාදින්‌නො, උභයංසං ඵරිත්‌වා තිට්‌ඨති, රිඤ්‌චති අකුසලං ඨානං.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho atthi kiriyā, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati. Kāmaṃ kho pana māhu kiriyā, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso – sīlavā purisapuggalo sammādiṭṭhi kiriyavādo’ti. Sace kho attheva kiriyā, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaṭaggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati. Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo susamatto samādinno, ubhayaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati akusalaṃ ṭhānaṃ.
100. ‘‘සන්‌ති , ගහපතයො, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි හෙතු, නත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං සංකිලෙසාය; අහෙතූ අප්‌පච්‌චයා සත්‌තා සංකිලිස්‌සන්‌ති. නත්‌ථි හෙතු, නත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං විසුද්‌ධියා; අහෙතූ අප්‌පච්‌චයා සත්‌තා විසුජ්‌ඣන්‌ති. නත්‌ථි බලං, නත්‌ථි වීරියං 21, නත්‌ථි පුරිසථාමො, නත්‌ථි පුරිසපරක්‌කමො; සබ්‌බෙ සත්‌තා සබ්‌බෙ පාණා සබ්‌බෙ භූතා සබ්‌බෙ ජීවා අවසා අබලා අවීරියා නියතිසංගතිභාවපරිණතා ඡස්‌වෙවාභිජාතීසු සුඛදුක්‌ඛං පටිසංවෙදෙන්‌තී’ති. තෙසංයෙව ඛො, ගහපතයො, සමණබ්‍රාහ්‌මණානං එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා උජුවිපච්‌චනීකවාදා. තෙ එවමාහංසු – ‘අත්‌ථි හෙතු, අත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං සංකිලෙසාය; සහෙතූ සප්‌පච්‌චයා සත්‌තා සංකිලිස්‌සන්‌ති. අත්‌ථි හෙතු, අත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං විසුද්‌ධියා; සහෙතූ සප්‌පච්‌චයා සත්‌තා විසුජ්‌ඣන්‌ති. අත්‌ථි බලං, අත්‌ථි වීරියං, අත්‌ථි පුරිසථාමො, අත්‌ථි පුරිසපරක්‌කමො; න සබ්‌බෙ සත්‌තා සබ්‌බෙ පාණා සබ්‌බෙ භූතා සබ්‌බෙ ජීවා අවසා අබලා අවීරියා 22 නියතිසංගතිභාවපරිණතා ඡස්‌වෙවාභිජාතීසු සුඛදුක්‌ඛං පටිසංවෙදෙන්‌තී’ති. තං කිං මඤ්‌ඤථ, ගහපතයො, නනුමෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස උජුවිපච්‌චනීකවාදා’ති? ‘එවං, භන්‌තෙ’.
100. ‘‘Santi , gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya; ahetū appaccayā sattā saṃkilissanti. Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā; ahetū appaccayā sattā visujjhanti. Natthi balaṃ, natthi vīriyaṃ 23, natthi purisathāmo, natthi purisaparakkamo; sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā niyatisaṃgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedentī’ti. Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā. Te evamāhaṃsu – ‘atthi hetu, atthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya; sahetū sappaccayā sattā saṃkilissanti. Atthi hetu, atthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā; sahetū sappaccayā sattā visujjhanti. Atthi balaṃ, atthi vīriyaṃ, atthi purisathāmo, atthi purisaparakkamo; na sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā 24 niyatisaṃgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedentī’ti. Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’ti? ‘Evaṃ, bhante’.
101. ‘‘තත්‍ර , ගහපතයො, යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි හෙතු, නත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං සංකිලෙසාය; අහෙතූ අප්‌පච්‌චයා සත්‌තා සංකිලිස්‌සන්‌ති. නත්‌ථි හෙතු, නත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං විසුද්‌ධියා; අහෙතූ අප්‌පච්‌චයා සත්‌තා විසුජ්‌ඣන්‌ති. නත්‌ථි බලං, නත්‌ථි වීරියං, නත්‌ථි පුරිසථාමො, නත්‌ථි පුරිසපරක්‌කමො; සබ්‌බෙ සත්‌තා සබ්‌බෙ පාණා සබ්‌බෙ භූතා සබ්‌බෙ ජීවා අවසා අබලා අවීරියා නියතිසංගතිභාවපරිණතා ඡස්‌වෙවාභිජාතීසු සුඛදුක්‌ඛං පටිසංවෙදෙන්‌තී’ති තෙසමෙතං පාටිකඞ්‌ඛං? යමිදං කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං – ඉමෙ තයො කුසලෙ ධම්‌මෙ අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා යමිදං කායදුච්‌චරිතං, වචීදුච්‌චරිතං, මනොදුච්‌චරිතං – ඉමෙ තයො අකුසලෙ ධම්‌මෙ සමාදාය වත්‌තිස්‌සන්‌ති. තං කිස්‌ස හෙතු? න හි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා පස්‌සන්‌ති අකුසලානං ධම්‌මානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, කුසලානං ධම්‌මානං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං වොදානපක්‌ඛං. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘නත්‌ථි හෙතූ’ තිස්‌ස දිට්‌ඨි හොති; සාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘නත්‌ථි හෙතූ’ති සඞ්‌කප්‌පෙති ; ස්‌වාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘නත්‌ථි හෙතූ’ති වාචං භාසති; සාස්‌ස හොති මිච්‌ඡාවාචා. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘නත්‌ථි හෙතූ’ති ආහ; යෙ තෙ අරහන්‌තො හෙතුවාදා තෙසමයං පච්‌චනීකං කරොති. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘නත්‌ථි හෙතූ’ති පරං සඤ්‌ඤාපෙති; සාස්‌ස හොති අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති. තාය ච පන අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌තියා අත්‌තානුක්‌කංසෙති, පරං වම්‌භෙති. ඉති පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌ස සුසීල්‍යං පහීනං හොති, දුස්‌සීල්‍යං පච්‌චුපට්‌ඨිතං – අයඤ්‌ච මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි මිච්‌ඡාසඞ්‌කප්‌පො මිච්‌ඡාවාචා අරියානං පච්‌චනීකතා අසද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති අත්‌තානුක්‌කංසනා පරවම්‌භනා. එවමස්‌සිමෙ අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌ති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිපච්‌චයා.
101. ‘‘Tatra , gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya; ahetū appaccayā sattā saṃkilissanti. Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā; ahetū appaccayā sattā visujjhanti. Natthi balaṃ, natthi vīriyaṃ, natthi purisathāmo, natthi purisaparakkamo; sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā niyatisaṃgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedentī’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ? Yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme samādāya vattissanti. Taṃ kissa hetu? Na hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā passanti akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti micchādiṭṭhi. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ti saṅkappeti ; svāssa hoti micchāsaṅkappo. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti micchāvācā. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ti āha; ye te arahanto hetuvādā tesamayaṃ paccanīkaṃ karoti. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘natthi hetū’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti asaddhammasaññatti. Tāya ca pana asaddhammasaññattiyā attānukkaṃseti, paraṃ vambheti. Iti pubbeva kho panassa susīlyaṃ pahīnaṃ hoti, dussīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca micchādiṭṭhi micchāsaṅkappo micchāvācā ariyānaṃ paccanīkatā asaddhammasaññatti attānukkaṃsanā paravambhanā. Evamassime aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti micchādiṭṭhipaccayā.
‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, විඤ්‌ඤූ පුරිසො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘සචෙ ඛො නත්‌ථි හෙතු, එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සොත්‌ථිමත්‌තානං කරිස්‌සති; සචෙ ඛො අත්‌ථි හෙතු, එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජිස්‌සති. කාමං ඛො පන මාහු හෙතු, හොතු නෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං; අථ ච පනායං භවං පුරිසපුග්‌ගලො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං ගාරය්‌හො – දුස්‌සීලො පුරිසපුග්‌ගලො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි අහෙතුකවාදො’ති. සචෙ ඛො අත්‌ථෙව හෙතු, එවං ඉමස්‌ස භොතො පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස උභයත්‌ථ කලිග්‌ගහො – යඤ්‌ච දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං ගාරය්‌හො, යඤ්‌ච කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජිස්‌සති. එවමස්‌සායං අපණ්‌ණකො ධම්‌මො දුස්‌සමත්‌තො සමාදින්‌නො, එකංසං ඵරිත්‌වා තිට්‌ඨති, රිඤ්‌චති කුසලං ඨානං.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho natthi hetu, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sotthimattānaṃ karissati; sace kho atthi hetu, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati. Kāmaṃ kho pana māhu hetu, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho – dussīlo purisapuggalo micchādiṭṭhi ahetukavādo’ti. Sace kho attheva hetu, evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaliggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ gārayho, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjissati. Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo dussamatto samādinno, ekaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati kusalaṃ ṭhānaṃ.
102. ‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, යෙ තෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘අත්‌ථි හෙතු, අත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං සංකිලෙසාය; සහෙතූ සප්‌පච්‌චයා සත්‌තා සංකිලිස්‌සන්‌ති. අත්‌ථි හෙතු, අත්‌ථි පච්‌චයො සත්‌තානං විසුද්‌ධියා; සහෙතූ සප්‌පච්‌චයා සත්‌තා විසුජ්‌ඣන්‌ති. අත්‌ථි බලං, අත්‌ථි වීරියං, අත්‌ථි පුරිසථාමො, අත්‌ථි පුරිසපරක්‌කමො; න සබ්‌බෙ සත්‌තා සබ්‌බෙ පාණා සබ්‌බෙ භූතා සබ්‌බෙ ජීවා අවසා අබලා අවීරියා නියතිසංගතිභාවපරිණතා ඡස්‌වෙවාභිජාතීසු සුඛදුක්‌ඛං පටිසංවෙදෙන්‌තී’ති තෙසමෙතං පාටිකඞ්‌ඛං? යමිදං කායදුච්‌චරිතං, වචීදුච්‌චරිතං, මනොදුච්‌චරිතං – ඉමෙ තයො අකුසලෙ ධම්‌මෙ අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා යමිදං කායසුචරිතං, වචීසුචරිතං, මනොසුචරිතං – ඉමෙ තයො කුසලෙ ධම්‌මෙ සමාදාය වත්‌තිස්‌සන්‌ති. තං කිස්‌ස හෙතු? පස්‌සන්‌ති හි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා අකුසලානං ධම්‌මානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, කුසලානං ධම්‌මානං නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං වොදානපක්‌ඛං. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘අත්‌ථි හෙතූ’ තිස්‌ස දිට්‌ඨි හොති; සාස්‌ස හොති සම්‌මාදිට්‌ඨි. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘අත්‌ථි හෙතූ’ති සඞ්‌කප්‌පෙති; ස්‌වාස්‌ස හොති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘අත්‌ථි හෙතූ’ති වාචං භාසති; සාස්‌ස හොති සම්‌මාවාචා. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘අත්‌ථි හෙතූ’ති ආහ, යෙ තෙ අරහන්‌තො හෙතුවාදා තෙසමයං න පච්‌චනීකං කරොති. සන්‌තංයෙව ඛො පන හෙතුං ‘අත්‌ථි හෙතූ’ති පරං සඤ්‌ඤාපෙති; සාස්‌ස හොති සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති. තාය ච පන සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌තියා නෙවත්‌තානුක්‌කංසෙති, න පරං වම්‌භෙති. ඉති පුබ්‌බෙව ඛො පනස්‌ස දුස්‌සීල්‍යං පහීනං හොති, සුසීල්‍යං පච්‌චුපට්‌ඨිතං – අයඤ්‌ච සම්‌මාදිට්‌ඨි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවාචා අරියානං අපච්‌චනීකතා සද්‌ධම්‌මසඤ්‌ඤත්‌ති අනත්‌තුක්‌කංසනා අපරවම්‌භනා. එවමස්‌සිමෙ අනෙකෙ කුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌ති සම්‌මාදිට්‌ඨිපච්‌චයා.
102. ‘‘Tatra, gahapatayo, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi hetu, atthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya; sahetū sappaccayā sattā saṃkilissanti. Atthi hetu, atthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā; sahetū sappaccayā sattā visujjhanti. Atthi balaṃ, atthi vīriyaṃ, atthi purisathāmo, atthi purisaparakkamo; na sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā sabbe jīvā avasā abalā avīriyā niyatisaṃgatibhāvapariṇatā chasvevābhijātīsu sukhadukkhaṃ paṭisaṃvedentī’ti tesametaṃ pāṭikaṅkhaṃ? Yamidaṃ kāyaduccaritaṃ, vacīduccaritaṃ, manoduccaritaṃ – ime tayo akusale dhamme abhinivajjetvā yamidaṃ kāyasucaritaṃ, vacīsucaritaṃ, manosucaritaṃ – ime tayo kusale dhamme samādāya vattissanti. Taṃ kissa hetu? Passanti hi te bhonto samaṇabrāhmaṇā akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ tissa diṭṭhi hoti; sāssa hoti sammādiṭṭhi. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ti saṅkappeti; svāssa hoti sammāsaṅkappo. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ti vācaṃ bhāsati; sāssa hoti sammāvācā. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ti āha, ye te arahanto hetuvādā tesamayaṃ na paccanīkaṃ karoti. Santaṃyeva kho pana hetuṃ ‘atthi hetū’ti paraṃ saññāpeti; sāssa hoti saddhammasaññatti. Tāya ca pana saddhammasaññattiyā nevattānukkaṃseti, na paraṃ vambheti. Iti pubbeva kho panassa dussīlyaṃ pahīnaṃ hoti, susīlyaṃ paccupaṭṭhitaṃ – ayañca sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā ariyānaṃ apaccanīkatā saddhammasaññatti anattukkaṃsanā aparavambhanā. Evamassime aneke kusalā dhammā sambhavanti sammādiṭṭhipaccayā.
‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, විඤ්‌ඤූ පුරිසො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘සචෙ ඛො අත්‌ථි හෙතු, එවමයං භවං පුරිසපුග්‌ගලො කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිස්‌සති. කාමං ඛො පන මාහු හෙතු, හොතු නෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං; අථ ච පනායං භවං පුරිසපුග්‌ගලො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං පාසංසො – සීලවා පුරිසපුග්‌ගලො සම්‌මාදිට්‌ඨි හෙතුවාදො’ති. සචෙ ඛො අත්‌ථි හෙතු , එවං ඉමස්‌ස භොතො පුරිසපුග්‌ගලස්‌ස උභයත්‌ථ කටග්‌ගහො – යඤ්‌ච දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විඤ්‌ඤූනං පාසංසො, යඤ්‌ච කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජිස්‌සති. එවමස්‌සායං අපණ්‌ණකො ධම්‌මො සුසමත්‌තො සමාදින්‌නො, උභයංසං ඵරිත්‌වා තිට්‌ඨති, රිඤ්‌චති අකුසලං ඨානං.
‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ‘sace kho atthi hetu, evamayaṃ bhavaṃ purisapuggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati. Kāmaṃ kho pana māhu hetu, hotu nesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ; atha ca panāyaṃ bhavaṃ purisapuggalo diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso – sīlavā purisapuggalo sammādiṭṭhi hetuvādo’ti. Sace kho atthi hetu , evaṃ imassa bhoto purisapuggalassa ubhayattha kaṭaggaho – yañca diṭṭheva dhamme viññūnaṃ pāsaṃso, yañca kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjissati. Evamassāyaṃ apaṇṇako dhammo susamatto samādinno, ubhayaṃsaṃ pharitvā tiṭṭhati, riñcati akusalaṃ ṭhānaṃ.
103. ‘‘සන්‌ති, ගහපතයො, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි සබ්‌බසො ආරුප්‌පා’ති. තෙසංයෙව ඛො, ගහපතයො, සමණබ්‍රාහ්‌මණානං එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා උජුවිපච්‌චනීකවාදා. තෙ එවමාහංසු – ‘අත්‌ථි සබ්‌බසො ආරුප්‌පා’ති. තං කිං මඤ්‌ඤථ, ගහපතයො, නනුමෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස උජුවිපච්‌චනීකවාදා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තත්‍ර , ගහපතයො, විඤ්‌ඤූ පුරිසො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – යෙ ඛො තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි සබ්‌බසො ආරුප්‌පා’ති, ඉදං මෙ අදිට්‌ඨං; යෙපි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘අත්‌ථි සබ්‌බසො ආරුප්‌පා’ති, ඉදං මෙ අවිදිතං. අහඤ්‌චෙව 25 ඛො පන අජානන්‌තො අපස්‌සන්‌තො එකංසෙන ආදාය වොහරෙය්‍යං – ඉදමෙව සච්‌චං, මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති, න මෙතං අස්‌ස පතිරූපං. යෙ ඛො තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි සබ්‌බසො ආරුප්‌පා’ති, සචෙ තෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං, ඨානමෙතං විජ්‌ජති – යෙ තෙ දෙවා රූපිනො මනොමයා, අපණ්‌ණකං මෙ තත්‍රූපපත්‌ති භවිස්‌සති. යෙ පන තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘අත්‌ථි සබ්‌බසො ආරුප්‌පා’ති, සචෙ තෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං, ඨානමෙතං විජ්‌ජති – යෙ තෙ දෙවා අරූපිනො සඤ්‌ඤාමයා, අපණ්‌ණකං මෙ තත්‍රූපපත්‌ති භවිස්‌සති. දිස්‌සන්‌ති ඛො පන රූපාධිකරණං 26 දණ්‌ඩාදාන-සත්‌ථාදාන-කලහ-විග්‌ගහ-විවාද-තුවංතුවං-පෙසුඤ්‌ඤ-මුසාවාදා. ‘නත්‌ථි ඛො පනෙතං සබ්‌බසො අරූපෙ’’’ති. සො ඉති පටිසඞ්‌ඛාය රූපානංයෙව නිබ්‌බිදාය විරාගාය නිරොධාය පටිපන්‌නො හොති.
103. ‘‘Santi, gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso āruppā’ti. Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā. Te evamāhaṃsu – ‘atthi sabbaso āruppā’ti. Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Tatra , gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso āruppā’ti, idaṃ me adiṭṭhaṃ; yepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso āruppā’ti, idaṃ me aviditaṃ. Ahañceva 27 kho pana ajānanto apassanto ekaṃsena ādāya vohareyyaṃ – idameva saccaṃ, moghamaññanti, na metaṃ assa patirūpaṃ. Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso āruppā’ti, sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, ṭhānametaṃ vijjati – ye te devā rūpino manomayā, apaṇṇakaṃ me tatrūpapatti bhavissati. Ye pana te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso āruppā’ti, sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, ṭhānametaṃ vijjati – ye te devā arūpino saññāmayā, apaṇṇakaṃ me tatrūpapatti bhavissati. Dissanti kho pana rūpādhikaraṇaṃ 28 daṇḍādāna-satthādāna-kalaha-viggaha-vivāda-tuvaṃtuvaṃ-pesuñña-musāvādā. ‘Natthi kho panetaṃ sabbaso arūpe’’’ti. So iti paṭisaṅkhāya rūpānaṃyeva nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
104. ‘‘සන්‌ති, ගහපතයො, එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි සබ්‌බසො භවනිරොධො’ති. තෙසංයෙව ඛො, ගහපතයො, සමණබ්‍රාහ්‌මණානං එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා උජුවිපච්‌චනීකවාදා. තෙ එවමාහංසු – ‘අත්‌ථි සබ්‌බසො භවනිරොධො’ති. තං කිං මඤ්‌ඤථ, ගහපතයො, නනුමෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස උජුවිපච්‌චනීකවාදා’’ති? ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තත්‍ර, ගහපතයො, විඤ්‌ඤූ පුරිසො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – යෙ ඛො තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි සබ්‌බසො භවනිරොධො’ති, ඉදං මෙ අදිට්‌ඨං; යෙපි තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘අත්‌ථි සබ්‌බසො භවනිරොධො’ති, ඉදං මෙ අවිදිතං. අහඤ්‌චෙව ඛො පන අජානන්‌තො අපස්‌සන්‌තො එකංසෙන ආදාය වොහරෙය්‍යං – ඉදමෙව සච්‌චං, මොඝමඤ්‌ඤන්‌ති, න මෙතං අස්‌ස පතිරූපං. යෙ ඛො තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි සබ්‌බසො භවනිරොධො’ති, සචෙ තෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං, ඨානමෙතං විජ්‌ජති – යෙ තෙ දෙවා අරූපිනො සඤ්‌ඤාමයා අපණ්‌ණකං මෙ තත්‍රූපපත්‌ති භවිස්‌සති. යෙ පන තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘අත්‌ථි සබ්‌බසො භවනිරොධො’ති, සචෙ තෙසං භවතං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං සච්‌චං වචනං, ඨානමෙතං විජ්‌ජති – යං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ පරිනිබ්‌බායිස්‌සාමි . යෙ ඛො තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘නත්‌ථි සබ්‌බසො භවනිරොධො’ති, තෙසමයං දිට්‌ඨි සාරාගාය 29 සන්‌තිකෙ, සංයොගාය සන්‌තිකෙ, අභිනන්‌දනාය සන්‌තිකෙ, අජ්‌ඣොසානාය සන්‌තිකෙ, උපාදානාය සන්‌තිකෙ. යෙ පන තෙ භොන්‌තො සමණබ්‍රාහ්‌මණා එවංවාදිනො එවංදිට්‌ඨිනො – ‘අත්‌ථි සබ්‌බසො භවනිරොධො’ති, තෙසමයං දිට්‌ඨි අසාරාගාය සන්‌තිකෙ, අසංයොගාය සන්‌තිකෙ, අනභිනන්‌දනාය සන්‌තිකෙ, අනජ්‌ඣොසානාය සන්‌තිකෙ, අනුපාදානාය සන්‌තිකෙ’’’ති. සො ඉති පටිසඞ්‌ඛාය භවානංයෙව නිබ්‌බිදාය විරාගාය නිරොධාය පටිපන්‌නො හොති.
104. ‘‘Santi, gahapatayo, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso bhavanirodho’ti. Tesaṃyeva kho, gahapatayo, samaṇabrāhmaṇānaṃ eke samaṇabrāhmaṇā ujuvipaccanīkavādā. Te evamāhaṃsu – ‘atthi sabbaso bhavanirodho’ti. Taṃ kiṃ maññatha, gahapatayo, nanume samaṇabrāhmaṇā aññamaññassa ujuvipaccanīkavādā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Tatra, gahapatayo, viññū puriso iti paṭisañcikkhati – ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso bhavanirodho’ti, idaṃ me adiṭṭhaṃ; yepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso bhavanirodho’ti, idaṃ me aviditaṃ. Ahañceva kho pana ajānanto apassanto ekaṃsena ādāya vohareyyaṃ – idameva saccaṃ, moghamaññanti, na metaṃ assa patirūpaṃ. Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso bhavanirodho’ti, sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, ṭhānametaṃ vijjati – ye te devā arūpino saññāmayā apaṇṇakaṃ me tatrūpapatti bhavissati. Ye pana te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso bhavanirodho’ti, sace tesaṃ bhavataṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ saccaṃ vacanaṃ, ṭhānametaṃ vijjati – yaṃ diṭṭheva dhamme parinibbāyissāmi . Ye kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘natthi sabbaso bhavanirodho’ti, tesamayaṃ diṭṭhi sārāgāya 30 santike, saṃyogāya santike, abhinandanāya santike, ajjhosānāya santike, upādānāya santike. Ye pana te bhonto samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘atthi sabbaso bhavanirodho’ti, tesamayaṃ diṭṭhi asārāgāya santike, asaṃyogāya santike, anabhinandanāya santike, anajjhosānāya santike, anupādānāya santike’’’ti. So iti paṭisaṅkhāya bhavānaṃyeva nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
105. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, ගහපතයො, පුග්‌ගලා සන්‌තො සංවිජ්‌ජමානා ලොකස්‌මිං. කතමෙ චත්‌තාරො? ඉධ, ගහපතයො, එකච්‌චො පුග්‌ගලො අත්‌තන්‌තපො හොති අත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො. ඉධ, ගහපතයො, එකච්‌චො පුග්‌ගලො පරන්‌තපො හොති පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො. ඉධ, ගහපතයො, එකච්‌චො පුග්‌ගලො අත්‌තන්‌තපො ච හොති අත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො පරන්‌තපො ච පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො. ඉධ, ගහපතයො, එකච්‌චො පුග්‌ගලො නෙවත්‌තන්‌තපො හොති නාත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො න පරන්‌තපො න පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො; සො අනත්‌තන්‌තපො අපරන්‌තපො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ නිච්‌ඡාතො නිබ්‌බුතො සීතීභූතො සුඛප්‌පටිසංවෙදී බ්‍රහ්‌මභූතෙන අත්‌තනා විහරති.
105. ‘‘Cattārome, gahapatayo, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame cattāro? Idha, gahapatayo, ekacco puggalo attantapo hoti attaparitāpanānuyogamanuyutto. Idha, gahapatayo, ekacco puggalo parantapo hoti paraparitāpanānuyogamanuyutto. Idha, gahapatayo, ekacco puggalo attantapo ca hoti attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto. Idha, gahapatayo, ekacco puggalo nevattantapo hoti nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto; so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati.
106. ‘‘කතමො ච, ගහපතයො, පුග්‌ගලො අත්‌තන්‌තපො අත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො ? ඉධ, ගහපතයො, එකච්‌චො පුග්‌ගලො අචෙලකො හොති මුත්‌තාචාරො හත්‌ථාපලෙඛනො…පෙ.… 31 ඉති එවරූපං අනෙකවිහිතං කායස්‌ස ආතාපනපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො විහරති. අයං වුච්‌චති, ගහපතයො, පුග්‌ගලො අත්‌තන්‌තපො අත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො.
106. ‘‘Katamo ca, gahapatayo, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto ? Idha, gahapatayo, ekacco puggalo acelako hoti muttācāro hatthāpalekhano…pe… 32 iti evarūpaṃ anekavihitaṃ kāyassa ātāpanaparitāpanānuyogamanuyutto viharati. Ayaṃ vuccati, gahapatayo, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto.
‘‘කතමො ච, ගහපතයො, පුග්‌ගලො පරන්‌තපො පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො? ඉධ, ගහපතයො, එකච්‌චො පුග්‌ගලො ඔරබ්‌භිකො හොති සූකරිකො…පෙ.… යෙ වා පනඤ්‌ඤෙපි කෙචි කුරූරකම්‌මන්‌තා. අයං වුච්‌චති, ගහපතයො, පුග්‌ගලො පරන්‌තපො පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො.
‘‘Katamo ca, gahapatayo, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogamanuyutto? Idha, gahapatayo, ekacco puggalo orabbhiko hoti sūkariko…pe… ye vā panaññepi keci kurūrakammantā. Ayaṃ vuccati, gahapatayo, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogamanuyutto.
‘‘කතමො ච, ගහපතයො, පුග්‌ගලො අත්‌තන්‌තපො ච අත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො පරන්‌තපො ච පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො? ඉධ, ගහපතයො, එකච්‌චො පුග්‌ගලො රාජා වා හොති ඛත්‌තියො මුද්‌ධාවසිත්‌තො…පෙ.… තෙපි දණ්‌ඩතජ්‌ජිතා භයතජ්‌ජිතා අස්‌සුමුඛා රුදමානා පරිකම්‌මානි කරොන්‌ති. අයං වුච්‌චති, ගහපතයො, පුග්‌ගලො අත්‌තන්‌තපො ච අත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො පරන්‌තපො ච පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො.
‘‘Katamo ca, gahapatayo, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto? Idha, gahapatayo, ekacco puggalo rājā vā hoti khattiyo muddhāvasitto…pe… tepi daṇḍatajjitā bhayatajjitā assumukhā rudamānā parikammāni karonti. Ayaṃ vuccati, gahapatayo, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto.
‘‘කතමො ච, ගහපතයො, පුග්‌ගලො නෙවත්‌තන්‌තපො නාත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො න පරන්‌තපො න පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො; සො අනත්‌තන්‌තපො අපරන්‌තපො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ නිච්‌ඡාතො නිබ්‌බුතො සීතීභූතො සුඛප්‌පටිසංවෙදී බ්‍රහ්‌මභූතෙන අත්‌තනා විහරති? ඉධ, ගහපතයො, තථාගතො ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො…පෙ.… සො ඉමෙ පඤ්‌ච නීවරණෙ පහාය චෙතසො උපක්‌කිලෙසෙ පඤ්‌ඤාය දුබ්‌බලීකරණෙ විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි සවිතක්‌කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා අජ්‌ඣත්‌තං සම්‌පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්‌කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති.
‘‘Katamo ca, gahapatayo, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto; so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati? Idha, gahapatayo, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho…pe… so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
‘‘සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතිඤාණාය චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙති. සො අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරති සෙය්‍යථිදං – එකම්‌පි ජාතිං ද්‌වෙපි ජාතියො…පෙ.… ඉති සාකාරං සඋද්‌දෙසං අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරති. සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ සත්‌තානං චුතූපපාතඤාණාය චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙති. සො දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සති චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ, සුගතෙ දුග්‌ගතෙ…පෙ.… යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානාති. සො එවං සමාහිතෙ චිත්‌තෙ පරිසුද්‌ධෙ පරියොදාතෙ අනඞ්‌ගණෙ විගතූපක්‌කිලෙසෙ මුදුභූතෙ කම්‌මනියෙ ඨිතෙ ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තෙ ආසවානං ඛයඤාණාය චිත්‌තං අභිනින්‌නාමෙති. සො ‘ඉදං දුක්‌ඛ’න්‌ති යථාභූතං පජානාති…පෙ.… ‘අයං ආසවනිරොධගාමිනී පටිපදා’ති යථාභූතං පජානාති. තස්‌ස එවං ජානතො එවං පස්‌සතො කාමාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති, භවාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති, අවිජ්‌ජාසවාපි චිත්‌තං විමුච්‌චති. විමුත්‌තස්‌මිං විමුත්‌තමිති ඤාණං හොති. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාති. අයං වුච්‌චති, ගහපතයො, පුග්‌ගලො නෙවත්‌තන්‌තපො නාත්‌තපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො න පරන්‌තපො න පරපරිතාපනානුයොගමනුයුත්‌තො; සො අනත්‌තන්‌තපො අපරන්‌තපො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ නිච්‌ඡාතො නිබ්‌බුතො සීතීභූතො සුඛප්‌පටිසංවෙදී බ්‍රහ්‌මභූතෙන අත්‌තනා විහරතී’’ති.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate…pe… yathākammūpage satte pajānāti. So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti. Ayaṃ vuccati, gahapatayo, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto; so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatī’’ti.
එවං වුත්‌තෙ, සාලෙය්‍යකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා භගවන්‌තං එතදවොචුං – ‘‘අභික්‌කන්‌තං, භො ගොතම, අභික්‌කන්‌තං, භො ගොතම! සෙය්‍යථාපි, භො ගොතම, නික්‌කුජ්‌ජිතං වා උක්‌කුජ්‌ජෙය්‍ය, පටිච්‌ඡන්‌නං වා විවරෙය්‍ය, මූළ්‌හස්‌ස වා මග්‌ගං ආචික්‌ඛෙය්‍ය, අන්‌ධකාරෙ වා තෙලපජ්‌ජොතං ධාරෙය්‍ය ‘චක්‌ඛුමන්‌තො රූපානි දක්‌ඛන්‌තී’ති; එවමෙවං භොතා ගොතමෙන අනෙකපරියායෙන ධම්‌මො පකාසිතො. එතෙ මයං භවන්‌තං ගොතමං සරණං ගච්‌ඡාම ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකෙ නො භවං ගොතමො ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගතෙ’’ති.
Evaṃ vutte, sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama! Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Ete mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsake no bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gate’’ti.
අපණ්‌ණකසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං දසමං.
Apaṇṇakasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
ගහපතිවග්‌ගො නිට්‌ඨිතො පඨමො.
Gahapativaggo niṭṭhito paṭhamo.
තස්‌සුද්‌දානං –
Tassuddānaṃ –
කන්‌දරනාගරසෙඛවතො ච, පොතලියො පුන ජීවකභච්‌චො;
Kandaranāgarasekhavato ca, potaliyo puna jīvakabhacco;
උපාලිදමථො කුක්‌කුරඅභයො, බහුවෙදනීයාපණ්‌ණකතො දසමො.
Upālidamatho kukkuraabhayo, bahuvedanīyāpaṇṇakato dasamo.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 10. අපණ්‌ණකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 10. අපණ්‌ණකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā
