| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៦. អបណ្ណកសុត្តវណ្ណនា
6. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā
១៦. ឆដ្ឋេ អបណ្ណកបដិបទន្តិ អវិរទ្ធបដិបទំ ឯកំសបដិបទំ និយ្យានិកបដិបទំ ការណបដិបទំ សារបដិបទំ មណ្ឌបដិបទំ អបច្ចនីកបដិបទំ អនុលោមបដិបទំ ធម្មានុធម្មបដិបទំ បដិបន្នោ ហោតិ, ន តក្កគ្គាហេន វា នយគ្គាហេន វា។ ឯវំ គហេត្វា បដិបន្នោ ហិ ភិក្ខុ វា ភិក្ខុនី វា ឧបាសកោ វា ឧបាសិកា វា មនុស្សទេវនិព្ពានសម្បត្តីហិ ហាយតិ បរិហាយតិ, អបណ្ណកបដិបទំ បដិបន្នោ បន តាហិ សម្បត្តីហិ ន បរិហាយតិ។ អតីតេ កន្តារទ្ធានមគ្គំ បដិបន្នេសុ ទ្វីសុ សត្ថវាហេសុ យក្ខស្ស វចនំ គហេត្វា ពាលសត្ថវាហោ សទ្ធិំ សត្ថេន អនយព្យសនំ បត្តោ, យក្ខស្ស វចនំ អគ្គហេត្វា ‘‘ឧទកទិដ្ឋដ្ឋានេ ឧទកំ ឆឌ្ឌេស្សាមា’’តិ សត្ថកេ សញ្ញាបេត្វា មគ្គំ បដិបន្នោ បណ្ឌិតសត្ថវាហោ វិយ។ យំ សន្ធាយ វុត្តំ –
16. Chaṭṭhe apaṇṇakapaṭipadanti aviraddhapaṭipadaṃ ekaṃsapaṭipadaṃ niyyānikapaṭipadaṃ kāraṇapaṭipadaṃ sārapaṭipadaṃ maṇḍapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipanno hoti, na takkaggāhena vā nayaggāhena vā. Evaṃ gahetvā paṭipanno hi bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā manussadevanibbānasampattīhi hāyati parihāyati, apaṇṇakapaṭipadaṃ paṭipanno pana tāhi sampattīhi na parihāyati. Atīte kantāraddhānamaggaṃ paṭipannesu dvīsu satthavāhesu yakkhassa vacanaṃ gahetvā bālasatthavāho saddhiṃ satthena anayabyasanaṃ patto, yakkhassa vacanaṃ aggahetvā ‘‘udakadiṭṭhaṭṭhāne udakaṃ chaḍḍessāmā’’ti satthake saññāpetvā maggaṃ paṭipanno paṇḍitasatthavāho viya. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘អបណ្ណកំ ឋានមេកេ, ទុតិយំ អាហុ តក្កិកា;
‘‘Apaṇṇakaṃ ṭhānameke, dutiyaṃ āhu takkikā;
ឯតទញ្ញាយ មេធាវី, តំ គណ្ហេ យទបណ្ណក’’ន្តិ។ (ជា. ១.១.១);
Etadaññāya medhāvī, taṃ gaṇhe yadapaṇṇaka’’nti. (jā. 1.1.1);
យោនិ ចស្ស អារទ្ធា ហោតីតិ ឯត្ថ យោនីតិ ខន្ធកោដ្ឋាសស្សបិ ការណស្សបិ បស្សាវមគ្គស្សបិ នាមំ។ ‘‘ចតស្សោ ខោ ឥមា, សារិបុត្ត, យោនិយោ’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.១៥២) ហិ ខន្ធកោដ្ឋាសោ យោនិ នាម។ ‘‘យោនិ ហេសា ភូមិជ ផលស្ស អធិគមាយា’’តិអាទីសុ (ម. និ. ៣.២២៦) ការណំ។ ‘‘ន ចាហំ ព្រាហ្មណំ ព្រូមិ, យោនិជំ មត្តិសម្ភវ’’ន្តិ (ម. និ. ២.៤៥៧; ធ. ប. ៣៩៦) ច ‘‘តមេនំ កម្មជវាតា និវត្តិត្វា ឧទ្ធំបាទំ អធោសិរំ សម្បរិវត្តេត្វា មាតុ យោនិមុខេ សម្បដិបាទេន្តី’’តិ ច អាទីសុ បស្សាវមគ្គោ។ ឥធ បន ការណំ អធិប្បេតំ។ អារទ្ធាតិ បគ្គហិតា បរិបុណ្ណា។
Yoni cassa āraddhā hotīti ettha yonīti khandhakoṭṭhāsassapi kāraṇassapi passāvamaggassapi nāmaṃ. ‘‘Catasso kho imā, sāriputta, yoniyo’’tiādīsu (ma. ni. 1.152) hi khandhakoṭṭhāso yoni nāma. ‘‘Yoni hesā bhūmija phalassa adhigamāyā’’tiādīsu (ma. ni. 3.226) kāraṇaṃ. ‘‘Na cāhaṃ brāhmaṇaṃ brūmi, yonijaṃ mattisambhava’’nti (ma. ni. 2.457; dha. pa. 396) ca ‘‘tamenaṃ kammajavātā nivattitvā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ samparivattetvā mātu yonimukhe sampaṭipādentī’’ti ca ādīsu passāvamaggo. Idha pana kāraṇaṃ adhippetaṃ. Āraddhāti paggahitā paripuṇṇā.
អាសវានំ ខយាយាតិ ឯត្ថ អាសវន្តីតិ អាសវា, ចក្ខុតោបិ…បេ.… មនតោបិ សន្ទន្តិ បវត្តន្តីតិ វុត្តំ ហោតិ។ ធម្មតោ យាវ គោត្រភុ, ឱកាសតោ យាវ ភវគ្គា សវន្តីតិ វា អាសវា, ឯតេ ធម្មេ ឯតញ្ច ឱកាសំ អន្តោករិត្វា បវត្តន្តីតិ អត្ថោ។ អន្តោករណត្ថោ ហិ អយំ អាការោ។ ចិរបារិវាសិយដ្ឋេន មទិរាទយោ អាសវា, អាសវា វិយាតិបិ អាសវា។ លោកស្មិម្បិ ហិ ចិរបារិវាសិកា មទិរាទយោ អាសវាតិ វុច្ចន្តិ, យទិ ច ចិរបារិវាសិយដ្ឋេន អាសវា, ឯតេយេវ ភវិតុមរហន្តិ។ វុត្តញ្ហេតំ – ‘‘បុរិមា, ភិក្ខវេ, កោដិ ន បញ្ញាយតិ អវិជ្ជាយ, ឥតោ បុព្ពេ អវិជ្ជា នាហោសី’’តិអាទិ (អ. និ. ១០.៦១)។ អាយតំ វា សំសារទុក្ខំ សវន្តិ បសវន្តីតិបិ អាសវា។ បុរិមានិ ចេត្ថ និព្ពចនានិ យត្ថ កិលេសា អាសវាតិ អាគច្ឆន្តិ, តត្ថ យុជ្ជន្តិ, បច្ឆិមំ កម្មេបិ។ ន កេវលញ្ច កម្មកិលេសាយេវ អាសវា, អបិច ខោ នានប្បការា ឧបទ្ទវាបិ។ សុត្តេសុ ហិ ‘‘នាហំ, ចុន្ទ, ទិដ្ឋធម្មិកានំយេវ អាសវានំ សំវរាយ ធម្មំ ទេសេមី’’តិ (ទី. និ. ៣.១៨២) ឯត្ថ វិវាទមូលភូតា កិលេសា អាសវាតិ អាគតា។
Āsavānaṃ khayāyāti ettha āsavantīti āsavā, cakkhutopi…pe… manatopi sandanti pavattantīti vuttaṃ hoti. Dhammato yāva gotrabhu, okāsato yāva bhavaggā savantīti vā āsavā, ete dhamme etañca okāsaṃ antokaritvā pavattantīti attho. Antokaraṇattho hi ayaṃ ākāro. Cirapārivāsiyaṭṭhena madirādayo āsavā, āsavā viyātipi āsavā. Lokasmimpi hi cirapārivāsikā madirādayo āsavāti vuccanti, yadi ca cirapārivāsiyaṭṭhena āsavā, eteyeva bhavitumarahanti. Vuttañhetaṃ – ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ito pubbe avijjā nāhosī’’tiādi (a. ni. 10.61). Āyataṃ vā saṃsāradukkhaṃ savanti pasavantītipi āsavā. Purimāni cettha nibbacanāni yattha kilesā āsavāti āgacchanti, tattha yujjanti, pacchimaṃ kammepi. Na kevalañca kammakilesāyeva āsavā, apica kho nānappakārā upaddavāpi. Suttesu hi ‘‘nāhaṃ, cunda, diṭṭhadhammikānaṃyeva āsavānaṃ saṃvarāya dhammaṃ desemī’’ti (dī. ni. 3.182) ettha vivādamūlabhūtā kilesā āsavāti āgatā.
‘‘យេន ទេវូបបត្យស្ស, គន្ធព្ពោ វា វិហង្គមោ;
‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;
យក្ខត្តំ យេន គច្ឆេយ្យំ, មនុស្សត្តញ្ច អព្ពជេ;
Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;
តេ មយ្ហំ អាសវា ខីណា, វិទ្ធស្តា វិនឡីកតា’’តិ។ (អ. និ. ៤.៣៦) –
Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36) –
ឯត្ថ តេភូមកំ ច កម្មំ អវសេសា ច អកុសលា ធម្មា។ ‘‘ទិដ្ឋធម្មិកានំ អាសវានំ សំវរាយ សម្បរាយិកានំ អាសវានំ បដិឃាតាយា’’តិ (បារា. ៣៩; អ. និ. ២.២០២-២៣០) ឯត្ថ បរូបវាទវិប្បដិសារវធពន្ធាទយោ ចេវ អបាយទុក្ខភូតា ច នានប្បការា ឧបទ្ទវា។
Ettha tebhūmakaṃ ca kammaṃ avasesā ca akusalā dhammā. ‘‘Diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti (pārā. 39; a. ni. 2.202-230) ettha parūpavādavippaṭisāravadhabandhādayo ceva apāyadukkhabhūtā ca nānappakārā upaddavā.
តេ បនេតេ អាសវា យត្ថ យថា អាគតា, តត្ថ តថា វេទិតព្ពា។ ឯតេ ហិ វិនយេ តាវ ‘‘ទិដ្ឋធម្មិកានំ អាសវានំ សំវរាយ, សម្បរាយិកានំ អាសវានំ បដិឃាតាយា’’តិ (បារា. ៣៩; អ. និ. ២.២០២-២៣០) ទ្វេធា អាគតា។ សឡាយតនេ ‘‘តយោ មេ, អាវុសោ, អាសវា កាមាសវោ ភវាសវោ អវិជ្ជាសវោ’’តិ (សំ. និ. ៤.៣២១) តិធា អាគតា។ អញ្ញេសុ ច សុត្តន្តេសុ (ចូឡនិ. ជតុកណ្ណិមាណវបុច្ឆានិទ្ទេសោ ៦៩; បដិ. ម. ១.១០៧) អភិធម្មេ (ធ. ស. ១១០២-១១០៦; វិភ. ៩៣៧) ច តេយេវ ទិដ្ឋាសវេន សហ ចតុធា អាគតា។ និព្ពេធិកបរិយាយេន ‘‘អត្ថិ, ភិក្ខវេ, អាសវា និរយគាមិនិយា , អត្ថិ អាសវា តិរច្ឆានយោនិគាមិនិយា, អត្ថិ អាសវា បេត្តិវិសយគាមិនិយា, អត្ថិ អាសវា មនុស្សលោកគាមិនិយា, អត្ថិ អាសវា ទេវលោកគាមិនិយា’’តិ (អ. និ. ៦.៦៣) បញ្ចធា អាគតា។ កម្មមេវ ចេត្ថ អាសវាតិ វុត្តំ។ ឆក្កនិបាតេ ‘‘អត្ថិ, ភិក្ខវេ, អាសវា សំវរាបហាតព្ពា’’តិអាទិនា (អ. និ. ៦.៥៨) នយេន ឆធា អាគតា។ សព្ពាសវបរិយាយេ (ម. និ. ១.១៤ អាទយោ) តេយេវ ទស្សនេន បហាតព្ពេហិ សទ្ធិំ សត្តធា អាគតា។ ឥធ បន អភិធម្មនយេន ចត្តារោ អាសវា អធិប្បេតាតិ វេទិតព្ពា។
Te panete āsavā yattha yathā āgatā, tattha tathā veditabbā. Ete hi vinaye tāva ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya, samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti (pārā. 39; a. ni. 2.202-230) dvedhā āgatā. Saḷāyatane ‘‘tayo me, āvuso, āsavā kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo’’ti (saṃ. ni. 4.321) tidhā āgatā. Aññesu ca suttantesu (cūḷani. jatukaṇṇimāṇavapucchāniddeso 69; paṭi. ma. 1.107) abhidhamme (dha. sa. 1102-1106; vibha. 937) ca teyeva diṭṭhāsavena saha catudhā āgatā. Nibbedhikapariyāyena ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā nirayagāminiyā , atthi āsavā tiracchānayonigāminiyā, atthi āsavā pettivisayagāminiyā, atthi āsavā manussalokagāminiyā, atthi āsavā devalokagāminiyā’’ti (a. ni. 6.63) pañcadhā āgatā. Kammameva cettha āsavāti vuttaṃ. Chakkanipāte ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā saṃvarāpahātabbā’’tiādinā (a. ni. 6.58) nayena chadhā āgatā. Sabbāsavapariyāye (ma. ni. 1.14 ādayo) teyeva dassanena pahātabbehi saddhiṃ sattadhā āgatā. Idha pana abhidhammanayena cattāro āsavā adhippetāti veditabbā.
ខយាយាតិ ឯត្ថ បន អាសវានំ សរសភេទោបិ ខីណាការោបិ មគ្គផលនិព្ពានានិបិ ‘‘អាសវក្ខយោ’’តិ វុច្ចតិ។ ‘‘យោ អាសវានំ ខយោ វយោ ភេទោ បរិភេទោ អនិច្ចតា អន្តរធាន’’ន្តិ ឯត្ថ ហិ អាសវានំ សរសភេទោ ‘‘អាសវក្ខយោ’’តិ វុត្តោ។ ‘‘ជានតោ អហំ, ភិក្ខវេ, បស្សតោ អាសវានំ ខយំ វទាមី’’តិ (ម. និ. ១.១៥; សំ. និ. ២.២៣; ឥតិវុ. ១០២) ឯត្ថ អាសវប្បហានំ អាសវានំ អច្ចន្តក្ខយោ អសមុប្បាទោ ខីណាការោ នត្ថិភាវោ ‘‘អាសវក្ខយោ’’តិ វុត្តោ។
Khayāyāti ettha pana āsavānaṃ sarasabhedopi khīṇākāropi maggaphalanibbānānipi ‘‘āsavakkhayo’’ti vuccati. ‘‘Yo āsavānaṃ khayo vayo bhedo paribhedo aniccatā antaradhāna’’nti ettha hi āsavānaṃ sarasabhedo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto. ‘‘Jānato ahaṃ, bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 1.15; saṃ. ni. 2.23; itivu. 102) ettha āsavappahānaṃ āsavānaṃ accantakkhayo asamuppādo khīṇākāro natthibhāvo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto.
‘‘សេខស្ស សិក្ខមានស្ស, ឧជុមគ្គានុសារិនោ;
‘‘Sekhassa sikkhamānassa, ujumaggānusārino;
ខយស្មិំ បឋមំ ញាណំ, តតោ អញ្ញា អនន្តរា’’តិ។ (ឥតិវុ. ៦២) –
Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ, tato aññā anantarā’’ti. (itivu. 62) –
ឯត្ថ មគ្គោ ‘‘អាសវក្ខយោ’’តិ វុត្តោ។ ‘‘អាសវានំ ខយា សមណោ ហោតី’’តិ (ម. និ. ១.៤៣៨) ឯត្ថ ផលំ។
Ettha maggo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto. ‘‘Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’ti (ma. ni. 1.438) ettha phalaṃ.
‘‘បរវជ្ជានុបស្សិស្ស, និច្ចំ ឧជ្ឈានសញ្ញិនោ;
‘‘Paravajjānupassissa, niccaṃ ujjhānasaññino;
អាសវា តស្ស វឌ្ឍន្តិ, អារា សោ អាសវក្ខយា’’តិ។ (ធ. ប. ២៥៣) –
Āsavā tassa vaḍḍhanti, ārā so āsavakkhayā’’ti. (dha. pa. 253) –
ឯត្ថ និព្ពានំ។ ឥមស្មិំ បន សុត្តេ ផលំ សន្ធាយ ‘‘អាសវានំ ខយាយា’’តិ អាហ, អរហត្តផលត្ថាយាតិ អត្ថោ។
Ettha nibbānaṃ. Imasmiṃ pana sutte phalaṃ sandhāya ‘‘āsavānaṃ khayāyā’’ti āha, arahattaphalatthāyāti attho.
ឥន្ទ្រិយេសុ គុត្តទ្វារោតិ មនច្ឆដ្ឋេសុ ឥន្ទ្រិយេសុ បិហិតទ្វារោ។ ភោជនេ មត្តញ្ញូតិ ភោជនស្មិំ បមាណញ្ញូ, បដិគ្គហណបរិភោគបច្ចវេក្ខណមត្តំ ជានាតិ បជានាតីតិ អត្ថោ។ ជាគរិយំ អនុយុត្តោតិ រត្តិន្ទិវំ ឆ កោដ្ឋាសេ កត្វា បញ្ចសុ កោដ្ឋាសេសុ ជាគរណភាវំ អនុយុត្តោ, ជាគរណេយេវ យុត្តប្បយុត្តោតិ អត្ថោ។
Indriyesu guttadvāroti manacchaṭṭhesu indriyesu pihitadvāro. Bhojane mattaññūti bhojanasmiṃ pamāṇaññū, paṭiggahaṇaparibhogapaccavekkhaṇamattaṃ jānāti pajānātīti attho. Jāgariyaṃanuyuttoti rattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā pañcasu koṭṭhāsesu jāgaraṇabhāvaṃ anuyutto, jāgaraṇeyeva yuttappayuttoti attho.
ឯវំ មាតិកំ ឋបេត្វា ឥទានិ តមេវ ឋបិតបដិបាដិយា វិភជន្តោ កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូតិអាទិមាហ។ តត្ថ ចក្ខុនា រូបំ ទិស្វាតិអាទីនំ អត្ថោ វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ១.១៥) វិត្ថារិតោ, តថា បដិសង្ខា យោនិសោ អាហារំ អាហារេតិ នេវ ទវាយាតិអាទីនំ (វិសុទ្ធិ. ១.១៨)។ អាវរណីយេហិ ធម្មេហីតិ បញ្ចហិ នីវរណេហិ ធម្មេហិ។ នីវរណានិ ហិ ចិត្តំ អាវរិត្វា តិដ្ឋន្តិ, តស្មា អាវរណីយា ធម្មាតិ វុច្ចន្តិ។ សីហសេយ្យំ កប្បេតីតិ សីហោ វិយ សេយ្យំ កប្បេតិ។ បាទេ បាទំ អច្ចាធាយាតិ វាមបាទំ ទក្ខិណបាទេ អតិអាធាយ។ សមំ ឋបិតេ ហិ បាទេ ជាណុកេន ជាណុកំ គោប្ផកេន ច គោប្ផកំ ឃដីយតិ, តតោ វេទនា ឧដ្ឋហន្តិ។ តស្មា តស្ស ទោសស្ស បរិវជ្ជនត្ថំ ថោកំ អតិក្កមិត្វា ឯស បាទំ ឋបេតិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘បាទេ បាទំ អច្ចាធាយា’’តិ។
Evaṃ mātikaṃ ṭhapetvā idāni tameva ṭhapitapaṭipāṭiyā vibhajanto kathañca, bhikkhave, bhikkhūtiādimāha. Tattha cakkhunā rūpaṃ disvātiādīnaṃ attho visuddhimagge (visuddhi. 1.15) vitthārito, tathā paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti neva davāyātiādīnaṃ (visuddhi. 1.18). Āvaraṇīyehi dhammehīti pañcahi nīvaraṇehi dhammehi. Nīvaraṇāni hi cittaṃ āvaritvā tiṭṭhanti, tasmā āvaraṇīyā dhammāti vuccanti. Sīhaseyyaṃ kappetīti sīho viya seyyaṃ kappeti. Pāde pādaṃ accādhāyāti vāmapādaṃ dakkhiṇapāde atiādhāya. Samaṃ ṭhapite hi pāde jāṇukena jāṇukaṃ gopphakena ca gopphakaṃ ghaṭīyati, tato vedanā uṭṭhahanti. Tasmā tassa dosassa parivajjanatthaṃ thokaṃ atikkamitvā esa pādaṃ ṭhapeti. Tena vuttaṃ – ‘‘pāde pādaṃ accādhāyā’’ti.
សតោ សម្បជានោតិ សតិយា ចេវ សម្បជញ្ញេន ច សមន្នាគតោ។ កថំ បនេស និទ្ទាយន្តោ សតោ សម្បជានោ នាម ហោតីតិ? បុរិមប្បវត្តិវសេន។ អយំ ហិ ចង្កមេ ចង្កមន្តោ និទ្ទាយ ឱក្កមនភាវំ ញត្វា បវត្តមានំ កម្មដ្ឋានំ ឋបេត្វា មញ្ចេ វា ផលកេ វា និបន្នោ និទ្ទំ ឧបគន្ត្វា បុន បពុជ្ឈមានោ កម្មដ្ឋានំ ឋិតដ្ឋានេ គណ្ហន្តោយេវ បពុជ្ឈតិ។ តស្មា និទ្ទាយន្តោបិ សតោ សម្បជានោ នាម ហោតិ។ អយំ តាវ មូលកម្មដ្ឋានេ នយោវ។ បរិគ្គហកម្មដ្ឋានវសេនាបិ បនេស សតោ សម្បជានោ នាម ហោតិ។ កថំ? អយំ ហិ ចង្កមន្តោ និទ្ទាយ ឱក្កមនភាវំ ញត្វា បាសាណផលកេ វា មញ្ចេ វា ទក្ខិណេន បស្សេន និបជ្ជិត្វា បច្ចវេក្ខតិ – ‘‘អចេតនោ កាយោ អចេតនេ មញ្ចេ បតិដ្ឋិតោ, អចេតនោ មញ្ចោ អចេតនាយ បថវិយា, អចេតនា បថវី អចេតនេ ឧទកេ, អចេតនំ ឧទកំ អចេតនេ វាតេ, អចេតនោ វាតោ អចេតនេ អាកាសេ បតិដ្ឋិតោ។ តត្ថ អាកាសម្បិ ‘អហំ វាតំ ឧក្ខិបិត្វា ឋិត’ន្តិ ន ជានាតិ, វាតោបិ ‘អហំ អាកាសេ បតិដ្ឋិតោ’តិ ន ជានាតិ។ តថា វាតោ ន ជានាតិ។ ‘អហំ ឧទកំ ឧក្ខិបិត្វា ឋិតោ’តិ…បេ.… មញ្ចោ ន ជានាតិ, ‘អហំ កាយំ ឧក្ខិបិត្វា ឋិតោ’តិ, កាយោ ន ជានាតិ ‘អហំ មញ្ចេ បតិដ្ឋិតោ’តិ។ ន ហិ តេសំ អញ្ញមញ្ញំ អាភោគោ វា សមន្នាហារោ វា មនសិការោ វា ចេតនា វា បត្ថនា វា អត្ថី’’តិ។ តស្ស ឯវំ បច្ចវេក្ខតោ តំ បច្ចវេក្ខណចិត្តំ ភវង្គេ ឱតរតិ។ ឯវំ និទ្ទាយន្តោបិ សតោ សម្បជានោ នាម ហោតីតិ។
Satosampajānoti satiyā ceva sampajaññena ca samannāgato. Kathaṃ panesa niddāyanto sato sampajāno nāma hotīti? Purimappavattivasena. Ayaṃ hi caṅkame caṅkamanto niddāya okkamanabhāvaṃ ñatvā pavattamānaṃ kammaṭṭhānaṃ ṭhapetvā mañce vā phalake vā nipanno niddaṃ upagantvā puna pabujjhamāno kammaṭṭhānaṃ ṭhitaṭṭhāne gaṇhantoyeva pabujjhati. Tasmā niddāyantopi sato sampajāno nāma hoti. Ayaṃ tāva mūlakammaṭṭhāne nayova. Pariggahakammaṭṭhānavasenāpi panesa sato sampajāno nāma hoti. Kathaṃ? Ayaṃ hi caṅkamanto niddāya okkamanabhāvaṃ ñatvā pāsāṇaphalake vā mañce vā dakkhiṇena passena nipajjitvā paccavekkhati – ‘‘acetano kāyo acetane mañce patiṭṭhito, acetano mañco acetanāya pathaviyā, acetanā pathavī acetane udake, acetanaṃ udakaṃ acetane vāte, acetano vāto acetane ākāse patiṭṭhito. Tattha ākāsampi ‘ahaṃ vātaṃ ukkhipitvā ṭhita’nti na jānāti, vātopi ‘ahaṃ ākāse patiṭṭhito’ti na jānāti. Tathā vāto na jānāti. ‘Ahaṃ udakaṃ ukkhipitvā ṭhito’ti…pe… mañco na jānāti, ‘ahaṃ kāyaṃ ukkhipitvā ṭhito’ti, kāyo na jānāti ‘ahaṃ mañce patiṭṭhito’ti. Na hi tesaṃ aññamaññaṃ ābhogo vā samannāhāro vā manasikāro vā cetanā vā patthanā vā atthī’’ti. Tassa evaṃ paccavekkhato taṃ paccavekkhaṇacittaṃ bhavaṅge otarati. Evaṃ niddāyantopi sato sampajāno nāma hotīti.
ឧដ្ឋានសញ្ញំ មនសិករិត្វាតិ ‘‘ឯត្តកំ ឋានំ គតេ ចន្ទេ វា តារកាយ វា ឧដ្ឋហិស្សាមី’’តិ ឧដ្ឋានកាលបរិច្ឆេទិកំ សញ្ញំ មនសិករិត្វា, ចិត្តេ ឋបេត្វាតិ អត្ថោ។ ឯវំ ករិត្វា សយិតោ ហិ យថាបរិច្ឆិន្នេយេវ កាលេ ឧដ្ឋហតិ។
Uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvāti ‘‘ettakaṃ ṭhānaṃ gate cande vā tārakāya vā uṭṭhahissāmī’’ti uṭṭhānakālaparicchedikaṃ saññaṃ manasikaritvā, citte ṭhapetvāti attho. Evaṃ karitvā sayito hi yathāparicchinneyeva kāle uṭṭhahati.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៦. អបណ្ណកសុត្តំ • 6. Apaṇṇakasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៦. អបណ្ណកសុត្តវណ្ណនា • 6. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā
