| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೬. ಅಪಣ್ಣಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
6. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā
೧೬. ಛಟ್ಠೇ ವಿರಜ್ಝನಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ಪಚ್ಛಾ ಸಮಾದಾತಬ್ಬತಾಯ ಅಪಣ್ಣಕಪ್ಪಯೋಗಸಮಾದಾನಾ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಅವಿರಜ್ಝನಕಿರಿಯಾ ಪನ ಪಚ್ಛಾ ಅಸಮಾದಾತಬ್ಬತಾಯ ಅನೂನಾತಿ ತಂಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲೋ ಅಪಣ್ಣಕೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಪಣ್ಣಕತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದನ್ತಿ ಅವಿರದ್ಧಪಟಿಪದ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಯಸ್ಮಾ ಸಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಸಾಧನೇನ ಏಕಂಸಿಕಾ ವಟ್ಟತೋ ನಿಯ್ಯಾನಾವಹಾ, ತತ್ಥ ಚ ಯುತ್ತಿಯುತ್ತಾ ಅಸಾರಾಪಗತಾ ಅವಿರುದ್ಧತಾಯ ಅಪಚ್ಚನೀಕಾ ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಅನುಧಮ್ಮಭೂತಾ ಚ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏಕಂಸಪಟಿಪದ’’ನ್ತಿಆದಿ। ನ ತಕ್ಕಗ್ಗಾಹೇನ ವಾ ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ವಾತಿ ತಕ್ಕಗ್ಗಾಹೇನ ವಾ ಪಟಿಪನ್ನೋ ನ ಹೋತಿ ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ವಾ ಅಪಣ್ಣಕಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ತತ್ಥ ತಕ್ಕಗ್ಗಾಹೇನ ವಾತಿ ಆಚರಿಯಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸುಗತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ತಕ್ಕಗ್ಗಹಣಮತ್ತೇನ। ನಯಗ್ಗಾಹೇನಾತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಅದಿಸ್ವಾ ನಯತೋ ಅನುಮಾನತೋ ಗಹಣೇನ। ಏವಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ತಕ್ಕಮತ್ತೇನ, ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ವಾ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಪಣ್ಡಿತಸತ್ಥವಾಹೋ ವಿಯ ಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ನ ಪರಿಹಾಯತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
16. Chaṭṭhe virajjhanakiriyā nāma pacchā samādātabbatāya apaṇṇakappayogasamādānā viya hoti, avirajjhanakiriyā pana pacchā asamādātabbatāya anūnāti taṃsamaṅgipuggalo apaṇṇako, tassa bhāvo apaṇṇakatāti āha ‘‘apaṇṇakapaṭipadanti aviraddhapaṭipada’’ntiādi. Yasmā sā adhippetatthasādhanena ekaṃsikā vaṭṭato niyyānāvahā, tattha ca yuttiyuttā asārāpagatā aviruddhatāya apaccanīkā anulomikā anudhammabhūtā ca, tasmā vuttaṃ ‘‘ekaṃsapaṭipada’’ntiādi. Na takkaggāhena vā nayaggāhena vāti takkaggāhena vā paṭipanno na hoti nayaggāhena vā apaṇṇakapaṭipadaṃ paṭipanno. Tattha takkaggāhena vāti ācariyaṃ alabhitvā ‘‘evaṃ me sugati, nibbānaṃ vā bhavissatī’’ti attano takkaggahaṇamattena. Nayaggāhenāti paccakkhato adisvā nayato anumānato gahaṇena. Evaṃ gahetvā paṭipannoti takkamattena, nayaggāhena vā paṭipanno. Paṇḍitasatthavāho viya sampattīhi na parihāyatīti yojanā.
ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಪರಿಹಾನಞ್ಚ ಅಪರಿಹಾನಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ಜಾತಕೇ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧) ವುತ್ತಂ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ – ಅಪಣ್ಣಕಂ ಠಾನಂ ಅವಿರದ್ಧಕಾರಣಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣಂ ಏಕೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಪ್ಪಮುಖಾ ಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸಾ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಯೇ ಪನ ತೇ ಬಾಲಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತಪ್ಪಮುಖಾ ತಕ್ಕಿಕಾ ಆಹು, ತೇ ದುತಿಯಂ ಸಾಪರಾಧಂ ಅನೇಕಂಸಿಕಂ ಠಾನಂ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಂ ಕಾರಣಂ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ, ತೇ ಕಣ್ಹಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ। ತತ್ಥ ಸುಕ್ಕಪಟಿಪದಾ ಅಪರಿಹಾನಿಪಟಿಪದಾ, ಕಣ್ಹಪಟಿಪದಾ ಪರಿಹಾನಿಪಟಿಪದಾ, ತಸ್ಮಾ ಯೇ ಸುಕ್ಕಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ, ತೇ ಅಪರಿಹೀನಾ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಂ ಪತ್ತಾ। ಯೇ ಪನ ಕಣ್ಹಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ, ತೇ ಪರಿಹೀನಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಆಪನ್ನಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಭಗವಾ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಗಹಪತಿನೋ ವತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಇದಮಾಹ ‘‘ಏತದಞ್ಞಾಯ ಮೇಧಾವೀ, ತಂ ಗಣ್ಹೇ ಯದಪಣ್ಣಕ’’ನ್ತಿ।
Yaṃ sandhāya vuttanti parihānañca aparihānañca sandhāya jātake (jā. 1.1.1) vuttaṃ. Ayaṃ panettha gāthāya atthayojanā – apaṇṇakaṃ ṭhānaṃ aviraddhakāraṇaṃ niyyānikakāraṇaṃ eke bodhisattappamukhā paṇḍitamanussā gaṇhiṃsu. Ye pana te bālasatthavāhaputtappamukhā takkikā āhu, te dutiyaṃ sāparādhaṃ anekaṃsikaṃ ṭhānaṃ aniyyānikaṃ kāraṇaṃ aggahesuṃ, te kaṇhapaṭipadaṃ paṭipannā. Tattha sukkapaṭipadā aparihānipaṭipadā, kaṇhapaṭipadā parihānipaṭipadā, tasmā ye sukkapaṭipadaṃ paṭipannā, te aparihīnā sotthibhāvaṃ pattā. Ye pana kaṇhapaṭipadaṃ paṭipannā, te parihīnā anayabyasanaṃ āpannāti imamatthaṃ bhagavā anāthapiṇḍikassa gahapatino vatvā uttari idamāha ‘‘etadaññāya medhāvī, taṃ gaṇhe yadapaṇṇaka’’nti.
ತತ್ಥ ಏತದಞ್ಞಾಯ ಮೇಧಾವೀತಿ ಮೇಧಾತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾಯ ವಿಸುದ್ಧಾಯ ಉತ್ತಮಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಏತಂ ಅಪಣ್ಣಕಂ ಠಾನಂ ದುತಿಯಞ್ಚಾತಿ ದ್ವೀಸು ಅತಕ್ಕಗ್ಗಾಹತಕ್ಕಗ್ಗಾಹಸಙ್ಖಾತೇಸು ಠಾನೇಸು ಗುಣದೋಸಂ ವುದ್ಧಿಹಾನಿಂ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಞತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಗಣ್ಹೇ ಯದಪಣ್ಣಕನ್ತಿ ಯಂ ಅಪಣ್ಣಕಂ ಏಕಂಸಿಕಂ ಸುಕ್ಕಪಟಿಪದಾಅಪರಿಹಾನಿಯಪಟಿಪದಾಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಕಾರಣಂ, ತದೇವ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ? ಏಕಂಸಿಕಾದಿಭಾವತೋಯೇವ। ಇತರಂ ಪನ ನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ಕಸ್ಮಾ? ಅನೇಕಂಸಿಕಾದಿಭಾವತೋಯೇವ।
Tattha etadaññāya medhāvīti medhāti laddhanāmāya visuddhāya uttamāya paññāya samannāgato kulaputto etaṃ apaṇṇakaṃ ṭhānaṃ dutiyañcāti dvīsu atakkaggāhatakkaggāhasaṅkhātesu ṭhānesu guṇadosaṃ vuddhihāniṃ atthānatthaṃ ñatvāti attho. Taṃ gaṇhe yadapaṇṇakanti yaṃ apaṇṇakaṃ ekaṃsikaṃ sukkapaṭipadāaparihāniyapaṭipadāsaṅkhātaṃ niyyānikakāraṇaṃ, tadeva gaṇheyya. Kasmā? Ekaṃsikādibhāvatoyeva. Itaraṃ pana na gaṇheyya. Kasmā? Anekaṃsikādibhāvatoyeva.
ಯವನ್ತಿ ತಾಯ ಸತ್ತಾ ಅಮಿಸ್ಸಿತಾಪಿ ಸಮಾನಜಾತಿತಾಯ ಮಿಸ್ಸಿತಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋನಿ। ಸಾ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ಅಣ್ಡಾದಿಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನವಿಸಿಟ್ಠೋ ಖನ್ಧಾನಂ ಭಾಗಸೋ ಪವತ್ತಿವಿಸೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಖನ್ಧಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಯೋನಿ ನಾಮಾ’’ತಿ। ಕಾರಣಂ ಯೋನಿ ನಾಮ, ಯೋನೀತಿ ತಂ ತಂ ಫಲಂ ಅನುಪಚಿತಞಾಣಸಮ್ಭಾರೇಹಿ ದುರವಗಾಧಭೇದತಾಯ ಮಿಸ್ಸಿತಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ। ಯತೋ ಏಕತ್ತನಯೇನ ಸೋ ಏವಾಯನ್ತಿ ಬಾಲಾನಂ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹೋ। ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ ಯೋನಿ ನಾಮ ಯವನ್ತಿ ತಾಯ ಸತ್ತಾ ಯೋನಿಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಮಿಸ್ಸಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಪಗ್ಗಹಿತಾ ಅನುಟ್ಠಾನೇನ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಆಸೇವನಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ।
Yavanti tāya sattā amissitāpi samānajātitāya missitā viya hontīti yoni. Sā pana atthato aṇḍādiuppattiṭṭhānavisiṭṭho khandhānaṃ bhāgaso pavattivisesoti āha ‘‘khandhakoṭṭhāso yoni nāmā’’ti. Kāraṇaṃ yoni nāma, yonīti taṃ taṃ phalaṃ anupacitañāṇasambhārehi duravagādhabhedatāya missitaṃ viya hotīti. Yato ekattanayena so evāyanti bālānaṃ micchāgāho. Passāvamaggo yoni nāma yavanti tāya sattā yonisambandhena missitā hontīti. Paggahitā anuṭṭhānena, punappunaṃ āsevanāya paripuṇṇā.
‘‘ಚಕ್ಖುತೋಪೀ’’ತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಪನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದಿವೀಥೀಸು ತದನುಗತಮನೋವಿಞ್ಞಾಣವೀಥೀಸು ಚ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕುಸಲಾದೀನಂ ಪವತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ, ಕಾಮಾಸವಾದಯೋ ಏವ ಪನ ವಣತೋ ಯೂಸಂ ವಿಯ ಪಗ್ಘರನಕಅಸುಚಿಭಾವೇನ ಸನ್ದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಏವ ‘‘ಆಸವಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಹಿ ಪಗ್ಘರನಕಅಸುಚಿಮ್ಹಿ ಆಸವಸದ್ದೋ ನಿರುಳ್ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮತೋ ಯಾವ ಗೋತ್ರಭೂತಿ ತತೋ ಪರಂ ಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಅಪ್ಪವತ್ತನತೋ ವುತ್ತಂ। ಏತೇ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಧಮ್ಮೇ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ತತೋ ಪರಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ನನು ತತೋ ಪರಂ ಭವಙ್ಗಾದೀನಿಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಚೇ? ನ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಆಲಮ್ಬಿತೇಸು ಲೋಕಿಯಧಮ್ಮೇಸು ಸಾಸವಭಾವೇನ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾ ತತೋ ಪರತಾಭಾವತೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಗೋತ್ರಭುವಚನೇನ ಗೋತ್ರಭುವೋದಾನಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಪುರೇಚಾರಿಕಪರಿಕಮ್ಮಾನಿ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಪಠಮಮಗ್ಗಪುರೇಚಾರಿಕಮೇವ ವಾ ಗೋತ್ರಭು ಅವಧಿನಿದಸ್ಸನಭಾವೇನ ಗಹಿತಂ, ತತೋ ಪರಂ ಪನ ಮಗ್ಗಫಲಸಮಾನತಾಯ ಅಞ್ಞೇಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಮಗ್ಗವೀಥಿಯಂ ಸಮಾಪತ್ತಿವೀಥೀಯಂ ನಿರೋಧಾನನ್ತರಞ್ಚ ಪವತ್ತಮಾನೇಸು ಫಲೇಸು ನಿಬ್ಬಾನೇ ಚ ಆಸವಾನಂ ಪವತ್ತಿ ನಿವಾರಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸವನ್ತೀತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಧಿಅತ್ಥೋ ಆ-ಕಾರೋ, ಅವಧಿ ಚ ಮರಿಯಾದಾಭಿವಿಧಿಭೇದತೋ ದುವಿಧೋ। ತತ್ಥ ಮರಿಯಾದಂ ಕಿರಿಯಂ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ ಯಥಾ ‘‘ಆಪಾಟಲೀಪುತ್ತಂ ವುಟ್ಠೋ ದೇವೋ’’ತಿ। ಅಭಿವಿಧಿ ಪನ ಕಿರಿಯಂ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ ಯಥಾ ‘‘ಆಭವಗ್ಗಂ ಭಗವತೋ ಯಸೋ ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ। ಅಭಿವಿಧಿಅತ್ಥೋ ಚಾಯಮಾ-ಕಾರೋ ಇಧ ಗಹಿತೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನ್ತೋಕರಣತ್ಥೋ’’ತಿ।
‘‘Cakkhutopī’’tiādimhi pana cakkhuviññāṇādivīthīsu tadanugatamanoviññāṇavīthīsu ca kiñcāpi kusalādīnaṃ pavatti atthi, kāmāsavādayo eva pana vaṇato yūsaṃ viya paggharanakaasucibhāvena sandanti, tasmā te eva ‘‘āsavā’’ti vuccanti. Tattha hi paggharanakaasucimhi āsavasaddo niruḷhoti. Dhammato yāva gotrabhūti tato paraṃ maggaphalesu appavattanato vuttaṃ. Ete hi ārammaṇakaraṇavasena dhamme gacchantā tato paraṃ na gacchanti. Nanu tato paraṃ bhavaṅgādīnipi gacchantīti ce? Na, tesampi pubbe ālambitesu lokiyadhammesu sāsavabhāvena antogadhattā tato paratābhāvato. Ettha ca gotrabhuvacanena gotrabhuvodānaphalasamāpattipurecārikaparikammāni vuttānīti veditabbāni. Paṭhamamaggapurecārikameva vā gotrabhu avadhinidassanabhāvena gahitaṃ, tato paraṃ pana maggaphalasamānatāya aññesu maggesu maggavīthiyaṃ samāpattivīthīyaṃ nirodhānantarañca pavattamānesu phalesu nibbāne ca āsavānaṃ pavatti nivāritāti veditabbaṃ. Savantīti gacchanti, ārammaṇakaraṇavasena pavattantīti attho. Avadhiattho ā-kāro, avadhi ca mariyādābhividhibhedato duvidho. Tattha mariyādaṃ kiriyaṃ bahi katvā pavattati yathā ‘‘āpāṭalīputtaṃ vuṭṭho devo’’ti. Abhividhi pana kiriyaṃ byāpetvā pavattati yathā ‘‘ābhavaggaṃ bhagavato yaso pavattatī’’ti. Abhividhiattho cāyamā-kāro idha gahitoti vuttaṃ ‘‘antokaraṇattho’’ti.
ಮದಿರಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಿನ್ಧವಕಾದಮ್ಬರಿಕಾಪೋತಿಕಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಚಿರಪಾರಿವಾಸಿಯಟ್ಠೋ ಚಿರಪರಿವುಟ್ಠತಾ ಪುರಾಣಭಾವೋ। ಅವಿಜ್ಜಾ ನಾಹೋಸೀತಿಆದೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಪುರಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಭವತಣ್ಹಾಯಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೬೨) ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ಅವಿಜ್ಜಾಸವಭವಾಸವಾನಂ ಚಿರಪರಿವುಟ್ಠತಾಯ ದಸ್ಸಿತಾಯ ತಬ್ಭಾವಭಾವಿನೋ ಕಾಮಾಸವಸ್ಸ ಚಿರಪರಿವುಟ್ಠತಾ ದಸ್ಸಿತಾವ ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞೇಸು ಚ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಓಕಾಸಞ್ಚ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನೇಸು ಮಾನಾದೀಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಅತ್ತತ್ತನಿಯಾದಿಗ್ಗಾಹವಸೇನ ಅಭಿಬ್ಯಾಪನಂ ಮದಕರಣವಸೇನ ಆಸವಸದಿಸತಾ ಚ ಏತೇಸಂಯೇವ, ನ ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಏತೇಸ್ವೇವ ಆಸವಸದ್ದೋ ನಿರುಳ್ಹೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಆಯತಂ ಅನಾದಿಕಾಲಿಕತ್ತಾ। ಪಸವನ್ತೀತಿ ಫಲನ್ತಿ। ನ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ಆಸವೇಹಿ ವಿನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಪುರಿಮಾನಿ ಚೇತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ಚತೂಸು ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೇಸು ಪುರಿಮಾನಿ ತೀಣಿ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯೇಸು ಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮಪ್ಪದೇಸೇಸು। ತತ್ಥ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ ಕಿಲೇಸೇಸುಯೇವ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥತ್ತಯಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ। ಪಚ್ಛಿಮಂ ಕಮ್ಮೇಪೀತಿ ಪಚ್ಛಿಮಂ ‘‘ಆಯತಂ ವಾ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಂ ಸವನ್ತಿ ಪಸವನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಿಬ್ಬಚನಂ ಕಮ್ಮೇಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ ದುಕ್ಖಪ್ಪಸವನಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಕಮ್ಮಸಾಧಾರಣತ್ತಾ।
Madirādayoti ādi-saddena sindhavakādambarikāpotikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Cirapārivāsiyaṭṭho ciraparivuṭṭhatā purāṇabhāvo. Avijjā nāhosītiādīti ettha ādi-saddena ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavataṇhāyā’’ti (a. ni. 10.62) idaṃ suttaṃ saṅgahitaṃ. Avijjāsavabhavāsavānaṃ ciraparivuṭṭhatāya dassitāya tabbhāvabhāvino kāmāsavassa ciraparivuṭṭhatā dassitāva hoti. Aññesu ca yathāvutte dhamme okāsañca ārammaṇaṃ katvā pavattamānesu mānādīsu vijjamānesu attattaniyādiggāhavasena abhibyāpanaṃ madakaraṇavasena āsavasadisatā ca etesaṃyeva, na aññesanti etesveva āsavasaddo niruḷhoti daṭṭhabbo. Āyataṃ anādikālikattā. Pasavantīti phalanti. Na hi kiñci saṃsāradukkhaṃ atthi, yaṃ āsavehi vinā uppajjeyya. Purimāni cetthāti etesu catūsu atthavikappesu purimāni tīṇi. Yatthāti yesu suttābhidhammappadesesu. Tattha yujjanti kilesesuyeva yathāvuttassa atthattayassa sambhavato. Pacchimaṃ kammepīti pacchimaṃ ‘‘āyataṃ vā saṃsāradukkhaṃ savanti pasavantī’’ti vuttanibbacanaṃ kammepi yujjati dukkhappasavanassa kilesakammasādhāraṇattā.
ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಭೂತಾ ಖನ್ಧಾ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಭವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾ। ವಿವಾದಮೂಲಭೂತಾತಿ ವಿವಾದಸ್ಸ ಮೂಲಕಾರಣಭೂತಾ ಕೋಧೂಪನಾಹಮಕ್ಖಪಲಾಸಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯಮಾಯಾಸಾಠೇಯ್ಯಥಮ್ಭಸಾರಮ್ಭಮಾನಾತಿಮಾನಾ। ಯೇನ ದೇವೂಪಪತ್ಯಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸಪ್ಪಕಾರೇನ ಆಸವೇನ ದೇವೇಸು ಉಪಪತ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಅಸ್ಸ ಮಯ್ಹನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಗನ್ಧಬ್ಬೋ ವಾ ವಿಹಙ್ಗಮೋ ಆಕಾಸಚಾರೀ ಅಸ್ಸನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಿಂ ವಿಪರಿಣಾಮೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಕ್ಖಗನ್ಧಬ್ಬವಿನಿಮುತ್ತಾ ಸಬ್ಬಾ ದೇವತಾ ದೇವಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾ। ನಳೋ ವುಚ್ಚತಿ ಮೂಲಂ, ತಸ್ಮಾ ವಿನಳೀಕತಾತಿ ವಿಗತನಳಾ ವಿಗತಮೂಲಾ ಕತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಸೇಸಾ ಚ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮತೋ ಅವಸೇಸಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಆಸವಾತಿ ಆಗತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Diṭṭhadhammā vuccanti paccakkhabhūtā khandhā, diṭṭhadhamme bhavā diṭṭhadhammikā. Vivādamūlabhūtāti vivādassa mūlakāraṇabhūtā kodhūpanāhamakkhapalāsaissāmacchariyamāyāsāṭheyyathambhasārambhamānātimānā. Yena devūpapatyassāti yena kammakilesappakārena āsavena devesu upapatti nibbatti assa mayhanti sambandho. Gandhabbo vā vihaṅgamo ākāsacārī assanti vibhattiṃ vipariṇāmetvā yojetabbaṃ. Ettha ca yakkhagandhabbavinimuttā sabbā devatā devaggahaṇena gahitā. Naḷo vuccati mūlaṃ, tasmā vinaḷīkatāti vigatanaḷā vigatamūlā katāti attho. Avasesā ca akusalā dhammāti akusalakammato avasesā akusalā dhammā āsavāti āgatāti sambandho.
ಪಟಿಘಾತಾಯಾತಿ ಪಟಿಸೇಧನಾಯ। ಪರೂಪವಾದ…ಪೇ॰… ಉಪದ್ದವಾತಿ ಇದಂ ಯದಿ ಭಗವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನ ಪಞ್ಞಾಪೇಯ್ಯ, ತತೋ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಸೇವನಅದಿನ್ನಾದಾನಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಹೇತು ಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಪರೂಪವಾದಾದಯೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಅನತ್ಥಾ, ಯೇ ಚ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಮೇವ ನಿರಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚವಿಧಬನ್ಧನಕಮ್ಮಕಾರಣಾದಿವಸೇನ ಮಹಾದುಕ್ಖಾನುಭವಾದಿಪ್ಪಕಾರಾ ಅನತ್ಥಾ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ।
Paṭighātāyāti paṭisedhanāya. Parūpavāda…pe… upaddavāti idaṃ yadi bhagavā sikkhāpadaṃ na paññāpeyya, tato asaddhammappaṭisevanaadinnādānapāṇātipātādihetu ye uppajjeyyuṃ parūpavādādayo diṭṭhadhammikā nānappakārā anatthā, ye ca tannimittameva nirayādīsu nibbattassa pañcavidhabandhanakammakāraṇādivasena mahādukkhānubhavādippakārā anatthā, te sandhāya vuttaṃ.
ತೇ ಪನೇತೇತಿ ಏತೇ ಕಾಮರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸತೇಭೂಮಕಕಮ್ಮಪರೂಪವಾದಾದಿಉಪ್ಪದ್ದವಪ್ಪಕಾರಾ ಆಸವಾ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿನಯಾದಿಪಾಳಿಪ್ಪದೇಸೇ। ಯಥಾತಿ ಯೇನ ದುವಿಧಾದಿಪ್ಪಕಾರೇನ ಅವಸೇಸೇಸು ಚ ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ತಿಧಾ ಆಗತಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ನಿರಯಂ ಗಮೇನ್ತೀತಿ ನಿರಯಗಾಮಿನಿಯಾ। ಛಕ್ಕನಿಪಾತೇತಿ ಛಕ್ಕನಿಪಾತೇ ಆಹುನೇಯ್ಯಸುತ್ತೇ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೫೮)। ತತ್ಥ ಹಿ ಆಸವಾ ಛಧಾ ಆಗತಾ।
Tepaneteti ete kāmarāgādikilesatebhūmakakammaparūpavādādiuppaddavappakārā āsavā. Yatthāti yasmiṃ vinayādipāḷippadese. Yathāti yena duvidhādippakārena avasesesu ca suttantesu tidhā āgatāti sambandho. Nirayaṃ gamentīti nirayagāminiyā. Chakkanipāteti chakkanipāte āhuneyyasutte (a. ni. 6.58). Tattha hi āsavā chadhā āgatā.
ಸರಸಭೇದೋತಿ ಖಣಿಕನಿರೋಧೋ। ಖೀಣಾಕಾರೋತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾಯ ಖೀಣತಾ। ಆಸವಾ ಖೀಯನ್ತಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆಸವಕ್ಖಯೋ, ಮಗ್ಗೋ। ಆಸವಾನಂ ಖಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಆಸವಕ್ಖಯೋ, ಫಲಂ। ಆಸವಕ್ಖಯೇನ ಪತ್ತಬ್ಬತೋ ಆಸವಾ ಖೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಆಸವಕ್ಖಯೋ, ನಿಬ್ಬಾನಂ। ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೫೫೭-೫೬೦) ವಿತ್ಥಾರಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ, ತಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Sarasabhedoti khaṇikanirodho. Khīṇākāroti accantāya khīṇatā. Āsavā khīyanti pahīyanti etenāti āsavakkhayo, maggo. Āsavānaṃ khayante uppajjanato āsavakkhayo, phalaṃ. Āsavakkhayena pattabbato āsavā khīyanti etthāti āsavakkhayo, nibbānaṃ. Visuddhimagge (visuddhi. 2.557-560) vitthārito, tasmā tattha, taṃ saṃvaṇṇanāya ca vuttanayena veditabbo.
ತಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತತಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಆವರನ್ತಿ ನಿವಾರೇನ್ತೀತಿ ಆವರಣೀಯಾ। ಪುರಿಮಪ್ಪವತ್ತಿವಸೇನಾತಿ ನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪವತ್ತಿವಸೇನ। ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಹತ್ಥಗತಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಠಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞವಸೇನ ಠಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮೇವ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮತಿ, ಝಾನಸಮಾಪನ್ನೋ ವಿಯ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇನೇವ ಕಾಲೇನ ಪಬುಜ್ಝಮಾನೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಠಪಿತಟ್ಠಾನೇ ಗಣ್ಹನ್ತೋಯೇವ ಪಬುಜ್ಝತಿ ನಾಮ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಸ್ಮಾ…ಪೇ॰… ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇತಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಹರಿಯಮಾನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ। ಪರಿಗ್ಗಹಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಸೇನಾತಿ ಸಯನಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಮಾನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರವಸೇನ। ಸೋ ಪನ ಧಾತುಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಯಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Tathāti iminā visuddhimagge vitthāritataṃ upasaṃharati. Kusalappavattiṃ āvaranti nivārentīti āvaraṇīyā. Purimappavattivasenāti niddokkamanato pubbe kammaṭṭhānassa pavattivasena. Ṭhapetvāti hatthagataṃ kiñci ṭhapento viya kammaṭṭhānaṃ satisampajaññavasena ṭhapetvā kammaṭṭhānameva manasikaronto niddaṃ okkamati, jhānasamāpanno viya yathāparicchinneneva kālena pabujjhamāno kammaṭṭhānaṃ ṭhapitaṭṭhāne gaṇhantoyeva pabujjhati nāma. Tena vuttaṃ ‘‘tasmā…pe… nāma hotī’’ti. Mūlakammaṭṭhāneti ādito paṭṭhāya parihariyamānakammaṭṭhāne. Pariggahakammaṭṭhānavasenāti sayanaṃ upagacchantena pariggahamānakammaṭṭhānamanasikāravasena. So pana dhātumanasikāravasena icchitabboti dassetuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
ಅಪಣ್ಣಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Apaṇṇakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೬. ಅಪಣ್ಣಕಸುತ್ತಂ • 6. Apaṇṇakasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೬. ಅಪಣ್ಣಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 6. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā
