| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੬. ਅਪਣ੍ਣਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
6. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā
੧੬. ਛਟ੍ਠੇ વਿਰਜ੍ਝਨਕਿਰਿਯਾ ਨਾਮ ਪਚ੍ਛਾ ਸਮਾਦਾਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਪਣ੍ਣਕਪ੍ਪਯੋਗਸਮਾਦਾਨਾ વਿਯ ਹੋਤਿ, ਅવਿਰਜ੍ਝਨਕਿਰਿਯਾ ਪਨ ਪਚ੍ਛਾ ਅਸਮਾਦਾਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਨੂਨਾਤਿ ਤਂਸਮਙ੍ਗਿਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਪਣ੍ਣਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਅਪਣ੍ਣਕਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਪਣ੍ਣਕਪਟਿਪਦਨ੍ਤਿ ਅવਿਰਦ੍ਧਪਟਿਪਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਸਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥਸਾਧਨੇਨ ਏਕਂਸਿਕਾ વਟ੍ਟਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਾવਹਾ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਯੁਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤਾ ਅਸਾਰਾਪਗਤਾ ਅવਿਰੁਦ੍ਧਤਾਯ ਅਪਚ੍ਚਨੀਕਾ ਅਨੁਲੋਮਿਕਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਭੂਤਾ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਕਂਸਪਟਿਪਦ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਨ ਤਕ੍ਕਗ੍ਗਾਹੇਨ વਾ ਨਯਗ੍ਗਾਹੇਨ વਾਤਿ ਤਕ੍ਕਗ੍ਗਾਹੇਨ વਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਨ ਹੋਤਿ ਨਯਗ੍ਗਾਹੇਨ વਾ ਅਪਣ੍ਣਕਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਤਤ੍ਥ ਤਕ੍ਕਗ੍ਗਾਹੇਨ વਾਤਿ ਆਚਰਿਯਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਗਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਕ੍ਕਗ੍ਗਹਣਮਤ੍ਤੇਨ। ਨਯਗ੍ਗਾਹੇਨਾਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਅਦਿਸ੍વਾ ਨਯਤੋ ਅਨੁਮਾਨਤੋ ਗਹਣੇਨ। ਏવਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਤਿ ਤਕ੍ਕਮਤ੍ਤੇਨ, ਨਯਗ੍ਗਾਹੇਨ વਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਪਣ੍ਡਿਤਸਤ੍ਥવਾਹੋ વਿਯ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ਨ ਪਰਿਹਾਯਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।
16. Chaṭṭhe virajjhanakiriyā nāma pacchā samādātabbatāya apaṇṇakappayogasamādānā viya hoti, avirajjhanakiriyā pana pacchā asamādātabbatāya anūnāti taṃsamaṅgipuggalo apaṇṇako, tassa bhāvo apaṇṇakatāti āha ‘‘apaṇṇakapaṭipadanti aviraddhapaṭipada’’ntiādi. Yasmā sā adhippetatthasādhanena ekaṃsikā vaṭṭato niyyānāvahā, tattha ca yuttiyuttā asārāpagatā aviruddhatāya apaccanīkā anulomikā anudhammabhūtā ca, tasmā vuttaṃ ‘‘ekaṃsapaṭipada’’ntiādi. Na takkaggāhena vā nayaggāhena vāti takkaggāhena vā paṭipanno na hoti nayaggāhena vā apaṇṇakapaṭipadaṃ paṭipanno. Tattha takkaggāhena vāti ācariyaṃ alabhitvā ‘‘evaṃ me sugati, nibbānaṃ vā bhavissatī’’ti attano takkaggahaṇamattena. Nayaggāhenāti paccakkhato adisvā nayato anumānato gahaṇena. Evaṃ gahetvā paṭipannoti takkamattena, nayaggāhena vā paṭipanno. Paṇḍitasatthavāho viya sampattīhi na parihāyatīti yojanā.
ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਹਾਨਞ੍ਚ ਅਪਰਿਹਾਨਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ ਜਾਤਕੇ (ਜਾ॰ ੧.੧.੧) વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ – ਅਪਣ੍ਣਕਂ ਠਾਨਂ ਅવਿਰਦ੍ਧਕਾਰਣਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਕਾਰਣਂ ਏਕੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਪ੍ਪਮੁਖਾ ਪਣ੍ਡਿਤਮਨੁਸ੍ਸਾ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਬਾਲਸਤ੍ਥવਾਹਪੁਤ੍ਤਪ੍ਪਮੁਖਾ ਤਕ੍ਕਿਕਾ ਆਹੁ, ਤੇ ਦੁਤਿਯਂ ਸਾਪਰਾਧਂ ਅਨੇਕਂਸਿਕਂ ਠਾਨਂ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ ਕਾਰਣਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ, ਤੇ ਕਣ੍ਹਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਕ੍ਕਪਟਿਪਦਾ ਅਪਰਿਹਾਨਿਪਟਿਪਦਾ, ਕਣ੍ਹਪਟਿਪਦਾ ਪਰਿਹਾਨਿਪਟਿਪਦਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਯੇ ਸੁਕ੍ਕਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ, ਤੇ ਅਪਰਿਹੀਨਾ ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਪਤ੍ਤਾ। ਯੇ ਪਨ ਕਣ੍ਹਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ, ਤੇ ਪਰਿਹੀਨਾ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਨੋ વਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਿ ਇਦਮਾਹ ‘‘ਏਤਦਞ੍ਞਾਯ ਮੇਧਾવੀ, ਤਂ ਗਣ੍ਹੇ ਯਦਪਣ੍ਣਕ’’ਨ੍ਤਿ।
Yaṃ sandhāya vuttanti parihānañca aparihānañca sandhāya jātake (jā. 1.1.1) vuttaṃ. Ayaṃ panettha gāthāya atthayojanā – apaṇṇakaṃ ṭhānaṃ aviraddhakāraṇaṃ niyyānikakāraṇaṃ eke bodhisattappamukhā paṇḍitamanussā gaṇhiṃsu. Ye pana te bālasatthavāhaputtappamukhā takkikā āhu, te dutiyaṃ sāparādhaṃ anekaṃsikaṃ ṭhānaṃ aniyyānikaṃ kāraṇaṃ aggahesuṃ, te kaṇhapaṭipadaṃ paṭipannā. Tattha sukkapaṭipadā aparihānipaṭipadā, kaṇhapaṭipadā parihānipaṭipadā, tasmā ye sukkapaṭipadaṃ paṭipannā, te aparihīnā sotthibhāvaṃ pattā. Ye pana kaṇhapaṭipadaṃ paṭipannā, te parihīnā anayabyasanaṃ āpannāti imamatthaṃ bhagavā anāthapiṇḍikassa gahapatino vatvā uttari idamāha ‘‘etadaññāya medhāvī, taṃ gaṇhe yadapaṇṇaka’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਏਤਦਞ੍ਞਾਯ ਮੇਧਾવੀਤਿ ਮੇਧਾਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਾਯ વਿਸੁਦ੍ਧਾਯ ਉਤ੍ਤਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਏਤਂ ਅਪਣ੍ਣਕਂ ਠਾਨਂ ਦੁਤਿਯਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਅਤਕ੍ਕਗ੍ਗਾਹਤਕ੍ਕਗ੍ਗਾਹਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਗੁਣਦੋਸਂ વੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਂ ਅਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਂ ਗਣ੍ਹੇ ਯਦਪਣ੍ਣਕਨ੍ਤਿ ਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕਂ ਏਕਂਸਿਕਂ ਸੁਕ੍ਕਪਟਿਪਦਾਅਪਰਿਹਾਨਿਯਪਟਿਪਦਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਕਾਰਣਂ, ਤਦੇવ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ। ਕਸ੍ਮਾ? ਏਕਂਸਿਕਾਦਿਭਾવਤੋਯੇવ। ਇਤਰਂ ਪਨ ਨ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ। ਕਸ੍ਮਾ? ਅਨੇਕਂਸਿਕਾਦਿਭਾવਤੋਯੇવ।
Tattha etadaññāya medhāvīti medhāti laddhanāmāya visuddhāya uttamāya paññāya samannāgato kulaputto etaṃ apaṇṇakaṃ ṭhānaṃ dutiyañcāti dvīsu atakkaggāhatakkaggāhasaṅkhātesu ṭhānesu guṇadosaṃ vuddhihāniṃ atthānatthaṃ ñatvāti attho. Taṃ gaṇhe yadapaṇṇakanti yaṃ apaṇṇakaṃ ekaṃsikaṃ sukkapaṭipadāaparihāniyapaṭipadāsaṅkhātaṃ niyyānikakāraṇaṃ, tadeva gaṇheyya. Kasmā? Ekaṃsikādibhāvatoyeva. Itaraṃ pana na gaṇheyya. Kasmā? Anekaṃsikādibhāvatoyeva.
ਯવਨ੍ਤਿ ਤਾਯ ਸਤ੍ਤਾ ਅਮਿਸ੍ਸਿਤਾਪਿ ਸਮਾਨਜਾਤਿਤਾਯ ਮਿਸ੍ਸਿਤਾ વਿਯ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਨਿ। ਸਾ ਪਨ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਣ੍ਡਾਦਿਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨવਿਸਿਟ੍ਠੋ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਭਾਗਸੋ ਪવਤ੍ਤਿવਿਸੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਖਨ੍ਧਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਯੋਨਿ ਨਾਮਾ’’ਤਿ। ਕਾਰਣਂ ਯੋਨਿ ਨਾਮ, ਯੋਨੀਤਿ ਤਂ ਤਂ ਫਲਂ ਅਨੁਪਚਿਤਞਾਣਸਮ੍ਭਾਰੇਹਿ ਦੁਰવਗਾਧਭੇਦਤਾਯ ਮਿਸ੍ਸਿਤਂ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ। ਯਤੋ ਏਕਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸੋ ਏવਾਯਨ੍ਤਿ ਬਾਲਾਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਗਾਹੋ। ਪਸ੍ਸਾવਮਗ੍ਗੋ ਯੋਨਿ ਨਾਮ ਯવਨ੍ਤਿ ਤਾਯ ਸਤ੍ਤਾ ਯੋਨਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ ਮਿਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ। ਪਗ੍ਗਹਿਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਾਨੇਨ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਸੇવਨਾਯ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ।
Yavanti tāya sattā amissitāpi samānajātitāya missitā viya hontīti yoni. Sā pana atthato aṇḍādiuppattiṭṭhānavisiṭṭho khandhānaṃ bhāgaso pavattivisesoti āha ‘‘khandhakoṭṭhāso yoni nāmā’’ti. Kāraṇaṃ yoni nāma, yonīti taṃ taṃ phalaṃ anupacitañāṇasambhārehi duravagādhabhedatāya missitaṃ viya hotīti. Yato ekattanayena so evāyanti bālānaṃ micchāgāho. Passāvamaggo yoni nāma yavanti tāya sattā yonisambandhena missitā hontīti. Paggahitā anuṭṭhānena, punappunaṃ āsevanāya paripuṇṇā.
‘‘ਚਕ੍ਖੁਤੋਪੀ’’ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ਪਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿવੀਥੀਸੁ ਤਦਨੁਗਤਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣવੀਥੀਸੁ ਚ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਪવਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਕਾਮਾਸવਾਦਯੋ ਏવ ਪਨ વਣਤੋ ਯੂਸਂ વਿਯ ਪਗ੍ਘਰਨਕਅਸੁਚਿਭਾવੇਨ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਏવ ‘‘ਆਸવਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਪਗ੍ਘਰਨਕਅਸੁਚਿਮ੍ਹਿ ਆਸવਸਦ੍ਦੋ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਤੋ ਯਾવ ਗੋਤ੍ਰਭੂਤਿ ਤਤੋ ਪਰਂ ਮਗ੍ਗਫਲੇਸੁ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤੇ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਧਮ੍ਮੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਤਤੋ ਪਰਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਨਨੁ ਤਤੋ ਪਰਂ ਭવਙ੍ਗਾਦੀਨਿਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਆਲਮ੍ਬਿਤੇਸੁ ਲੋਕਿਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਾਸવਭਾવੇਨ ਅਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ ਤਤੋ ਪਰਤਾਭਾવਤੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਗੋਤ੍ਰਭੁવਚਨੇਨ ਗੋਤ੍ਰਭੁવੋਦਾਨਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪੁਰੇਚਾਰਿਕਪਰਿਕਮ੍ਮਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਪਠਮਮਗ੍ਗਪੁਰੇਚਾਰਿਕਮੇવ વਾ ਗੋਤ੍ਰਭੁ ਅવਧਿਨਿਦਸ੍ਸਨਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਂ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਨ ਮਗ੍ਗਫਲਸਮਾਨਤਾਯ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਮਗ੍ਗੇਸੁ ਮਗ੍ਗવੀਥਿਯਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવੀਥੀਯਂ ਨਿਰੋਧਾਨਨ੍ਤਰਞ੍ਚ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇਸੁ ਫਲੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਚ ਆਸવਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿ ਨਿવਾਰਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸવਨ੍ਤੀਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅવਧਿਅਤ੍ਥੋ ਆ-ਕਾਰੋ, ਅવਧਿ ਚ ਮਰਿਯਾਦਾਭਿવਿਧਿਭੇਦਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਮਰਿਯਾਦਂ ਕਿਰਿਯਂ ਬਹਿ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਯਥਾ ‘‘ਆਪਾਟਲੀਪੁਤ੍ਤਂ વੁਟ੍ਠੋ ਦੇવੋ’’ਤਿ। ਅਭਿવਿਧਿ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ਬ੍ਯਾਪੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਯਥਾ ‘‘ਆਭવਗ੍ਗਂ ਭਗવਤੋ ਯਸੋ ਪવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ। ਅਭਿવਿਧਿਅਤ੍ਥੋ ਚਾਯਮਾ-ਕਾਰੋ ਇਧ ਗਹਿਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਨ੍ਤੋਕਰਣਤ੍ਥੋ’’ਤਿ।
‘‘Cakkhutopī’’tiādimhi pana cakkhuviññāṇādivīthīsu tadanugatamanoviññāṇavīthīsu ca kiñcāpi kusalādīnaṃ pavatti atthi, kāmāsavādayo eva pana vaṇato yūsaṃ viya paggharanakaasucibhāvena sandanti, tasmā te eva ‘‘āsavā’’ti vuccanti. Tattha hi paggharanakaasucimhi āsavasaddo niruḷhoti. Dhammato yāva gotrabhūti tato paraṃ maggaphalesu appavattanato vuttaṃ. Ete hi ārammaṇakaraṇavasena dhamme gacchantā tato paraṃ na gacchanti. Nanu tato paraṃ bhavaṅgādīnipi gacchantīti ce? Na, tesampi pubbe ālambitesu lokiyadhammesu sāsavabhāvena antogadhattā tato paratābhāvato. Ettha ca gotrabhuvacanena gotrabhuvodānaphalasamāpattipurecārikaparikammāni vuttānīti veditabbāni. Paṭhamamaggapurecārikameva vā gotrabhu avadhinidassanabhāvena gahitaṃ, tato paraṃ pana maggaphalasamānatāya aññesu maggesu maggavīthiyaṃ samāpattivīthīyaṃ nirodhānantarañca pavattamānesu phalesu nibbāne ca āsavānaṃ pavatti nivāritāti veditabbaṃ. Savantīti gacchanti, ārammaṇakaraṇavasena pavattantīti attho. Avadhiattho ā-kāro, avadhi ca mariyādābhividhibhedato duvidho. Tattha mariyādaṃ kiriyaṃ bahi katvā pavattati yathā ‘‘āpāṭalīputtaṃ vuṭṭho devo’’ti. Abhividhi pana kiriyaṃ byāpetvā pavattati yathā ‘‘ābhavaggaṃ bhagavato yaso pavattatī’’ti. Abhividhiattho cāyamā-kāro idha gahitoti vuttaṃ ‘‘antokaraṇattho’’ti.
ਮਦਿਰਾਦਯੋਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਿਨ੍ਧવਕਾਦਮ੍ਬਰਿਕਾਪੋਤਿਕਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਚਿਰਪਾਰਿવਾਸਿਯਟ੍ਠੋ ਚਿਰਪਰਿવੁਟ੍ਠਤਾ ਪੁਰਾਣਭਾવੋ। ਅવਿਜ੍ਜਾ ਨਾਹੋਸੀਤਿਆਦੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਪੁਰਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਭવਤਣ੍ਹਾਯਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੬੨) ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ। ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਭવਾਸવਾਨਂ ਚਿਰਪਰਿવੁਟ੍ਠਤਾਯ ਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਤਬ੍ਭਾવਭਾવਿਨੋ ਕਾਮਾਸવਸ੍ਸ ਚਿਰਪਰਿવੁਟ੍ਠਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾવ ਹੋਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਓਕਾਸਞ੍ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇਸੁ ਮਾਨਾਦੀਸੁ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁ ਅਤ੍ਤਤ੍ਤਨਿਯਾਦਿਗ੍ਗਾਹવਸੇਨ ਅਭਿਬ੍ਯਾਪਨਂ ਮਦਕਰਣવਸੇਨ ਆਸવਸਦਿਸਤਾ ਚ ਏਤੇਸਂਯੇવ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਨ੍ਤਿ ਏਤੇਸ੍વੇવ ਆਸવਸਦ੍ਦੋ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਆਯਤਂ ਅਨਾਦਿਕਾਲਿਕਤ੍ਤਾ। ਪਸવਨ੍ਤੀਤਿ ਫਲਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਂ ਆਸવੇਹਿ વਿਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਚੇਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪੇਸੁ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਤੀਣਿ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਾਭਿਧਮ੍ਮਪ੍ਪਦੇਸੇਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸੇਸੁਯੇવ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਤੋ। ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਕਮ੍ਮੇਪੀਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ‘‘ਆਯਤਂ વਾ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਂ ਸવਨ੍ਤਿ ਪਸવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਚਨਂ ਕਮ੍ਮੇਪਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਸવਨਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਕਮ੍ਮਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ।
Madirādayoti ādi-saddena sindhavakādambarikāpotikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Cirapārivāsiyaṭṭho ciraparivuṭṭhatā purāṇabhāvo. Avijjā nāhosītiādīti ettha ādi-saddena ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavataṇhāyā’’ti (a. ni. 10.62) idaṃ suttaṃ saṅgahitaṃ. Avijjāsavabhavāsavānaṃ ciraparivuṭṭhatāya dassitāya tabbhāvabhāvino kāmāsavassa ciraparivuṭṭhatā dassitāva hoti. Aññesu ca yathāvutte dhamme okāsañca ārammaṇaṃ katvā pavattamānesu mānādīsu vijjamānesu attattaniyādiggāhavasena abhibyāpanaṃ madakaraṇavasena āsavasadisatā ca etesaṃyeva, na aññesanti etesveva āsavasaddo niruḷhoti daṭṭhabbo. Āyataṃ anādikālikattā. Pasavantīti phalanti. Na hi kiñci saṃsāradukkhaṃ atthi, yaṃ āsavehi vinā uppajjeyya. Purimāni cetthāti etesu catūsu atthavikappesu purimāni tīṇi. Yatthāti yesu suttābhidhammappadesesu. Tattha yujjanti kilesesuyeva yathāvuttassa atthattayassa sambhavato. Pacchimaṃ kammepīti pacchimaṃ ‘‘āyataṃ vā saṃsāradukkhaṃ savanti pasavantī’’ti vuttanibbacanaṃ kammepi yujjati dukkhappasavanassa kilesakammasādhāraṇattā.
ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭੂਤਾ ਖਨ੍ਧਾ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੇ ਭવਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾ। વਿવਾਦਮੂਲਭੂਤਾਤਿ વਿવਾਦਸ੍ਸ ਮੂਲਕਾਰਣਭੂਤਾ ਕੋਧੂਪਨਾਹਮਕ੍ਖਪਲਾਸਇਸ੍ਸਾਮਚ੍ਛਰਿਯਮਾਯਾਸਾਠੇਯ੍ਯਥਮ੍ਭਸਾਰਮ੍ਭਮਾਨਾਤਿਮਾਨਾ। ਯੇਨ ਦੇવੂਪਪਤ੍ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਯੇਨ ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਆਸવੇਨ ਦੇવੇਸੁ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੋ વਾ વਿਹਙ੍ਗਮੋ ਆਕਾਸਚਾਰੀ ਅਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਤ੍ਤਿਂ વਿਪਰਿਣਾਮੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਕ੍ਖਗਨ੍ਧਬ੍ਬવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਾ ਦੇવਤਾ ਦੇવਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤਾ। ਨਲ਼ੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਮੂਲਂ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਨਲ਼ੀਕਤਾਤਿ વਿਗਤਨਲ਼ਾ વਿਗਤਮੂਲਾ ਕਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅવਸੇਸਾ ਚ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਤੋ ਅવਸੇਸਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਸવਾਤਿ ਆਗਤਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Diṭṭhadhammā vuccanti paccakkhabhūtā khandhā, diṭṭhadhamme bhavā diṭṭhadhammikā. Vivādamūlabhūtāti vivādassa mūlakāraṇabhūtā kodhūpanāhamakkhapalāsaissāmacchariyamāyāsāṭheyyathambhasārambhamānātimānā. Yena devūpapatyassāti yena kammakilesappakārena āsavena devesu upapatti nibbatti assa mayhanti sambandho. Gandhabbo vā vihaṅgamo ākāsacārī assanti vibhattiṃ vipariṇāmetvā yojetabbaṃ. Ettha ca yakkhagandhabbavinimuttā sabbā devatā devaggahaṇena gahitā. Naḷo vuccati mūlaṃ, tasmā vinaḷīkatāti vigatanaḷā vigatamūlā katāti attho. Avasesā ca akusalā dhammāti akusalakammato avasesā akusalā dhammā āsavāti āgatāti sambandho.
ਪਟਿਘਾਤਾਯਾਤਿ ਪਟਿਸੇਧਨਾਯ। ਪਰੂਪવਾਦ…ਪੇ॰… ਉਪਦ੍ਦવਾਤਿ ਇਦਂ ਯਦਿ ਭਗવਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਨ ਪਞ੍ਞਾਪੇਯ੍ਯ, ਤਤੋ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਸੇવਨਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਹੇਤੁ ਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਪਰੂਪવਾਦਾਦਯੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਅਨਤ੍ਥਾ, ਯੇ ਚ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੇવ ਨਿਰਯਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚવਿਧਬਨ੍ਧਨਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾਦਿવਸੇਨ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਾਨੁਭવਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰਾ ਅਨਤ੍ਥਾ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ।
Paṭighātāyāti paṭisedhanāya. Parūpavāda…pe… upaddavāti idaṃ yadi bhagavā sikkhāpadaṃ na paññāpeyya, tato asaddhammappaṭisevanaadinnādānapāṇātipātādihetu ye uppajjeyyuṃ parūpavādādayo diṭṭhadhammikā nānappakārā anatthā, ye ca tannimittameva nirayādīsu nibbattassa pañcavidhabandhanakammakāraṇādivasena mahādukkhānubhavādippakārā anatthā, te sandhāya vuttaṃ.
ਤੇ ਪਨੇਤੇਤਿ ਏਤੇ ਕਾਮਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਤੇਭੂਮਕਕਮ੍ਮਪਰੂਪવਾਦਾਦਿਉਪ੍ਪਦ੍ਦવਪ੍ਪਕਾਰਾ ਆਸવਾ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ વਿਨਯਾਦਿਪਾਲ਼ਿਪ੍ਪਦੇਸੇ। ਯਥਾਤਿ ਯੇਨ ਦੁવਿਧਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਅવਸੇਸੇਸੁ ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਸੁ ਤਿਧਾ ਆਗਤਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਨਿਰਯਂ ਗਮੇਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਰਯਗਾਮਿਨਿਯਾ। ਛਕ੍ਕਨਿਪਾਤੇਤਿ ਛਕ੍ਕਨਿਪਾਤੇ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤੇ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੫੮)। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਆਸવਾ ਛਧਾ ਆਗਤਾ।
Tepaneteti ete kāmarāgādikilesatebhūmakakammaparūpavādādiuppaddavappakārā āsavā. Yatthāti yasmiṃ vinayādipāḷippadese. Yathāti yena duvidhādippakārena avasesesu ca suttantesu tidhā āgatāti sambandho. Nirayaṃ gamentīti nirayagāminiyā. Chakkanipāteti chakkanipāte āhuneyyasutte (a. ni. 6.58). Tattha hi āsavā chadhā āgatā.
ਸਰਸਭੇਦੋਤਿ ਖਣਿਕਨਿਰੋਧੋ। ਖੀਣਾਕਾਰੋਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਾਯ ਖੀਣਤਾ। ਆਸવਾ ਖੀਯਨ੍ਤਿ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ, ਮਗ੍ਗੋ। ਆਸવਾਨਂ ਖਯਨ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ, ਫਲਂ। ਆਸવਕ੍ਖਯੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਆਸવਾ ਖੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੨.੫੫੭-੫੬੦) વਿਤ੍ਥਾਰਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ, ਤਂ ਸਂવਣ੍ਣਨਾਯ ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Sarasabhedoti khaṇikanirodho. Khīṇākāroti accantāya khīṇatā. Āsavā khīyanti pahīyanti etenāti āsavakkhayo, maggo. Āsavānaṃ khayante uppajjanato āsavakkhayo, phalaṃ. Āsavakkhayena pattabbato āsavā khīyanti etthāti āsavakkhayo, nibbānaṃ. Visuddhimagge (visuddhi. 2.557-560) vitthārito, tasmā tattha, taṃ saṃvaṇṇanāya ca vuttanayena veditabbo.
ਤਥਾਤਿ ਇਮਿਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆવਰਨ੍ਤਿ ਨਿવਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਆવਰਣੀਯਾ। ਪੁਰਿਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਕ੍ਕਮਨਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ। ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਹਤ੍ਥਗਤਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਠਪੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞવਸੇਨ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਿਦ੍ਦਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਝਾਨਸਮਾਪਨ੍ਨੋ વਿਯ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇਨੇવ ਕਾਲੇਨ ਪਬੁਜ੍ਝਮਾਨੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਠਪਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋਯੇવ ਪਬੁਜ੍ਝਤਿ ਨਾਮ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਸ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਨਾਮ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਮੂਲਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਰਿਹਰਿਯਮਾਨਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ। ਪਰਿਗ੍ਗਹਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨવਸੇਨਾਤਿ ਸਯਨਂ ਉਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਮਾਨਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮਨਸਿਕਾਰવਸੇਨ। ਸੋ ਪਨ ਧਾਤੁਮਨਸਿਕਾਰવਸੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਯਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Tathāti iminā visuddhimagge vitthāritataṃ upasaṃharati. Kusalappavattiṃ āvaranti nivārentīti āvaraṇīyā. Purimappavattivasenāti niddokkamanato pubbe kammaṭṭhānassa pavattivasena. Ṭhapetvāti hatthagataṃ kiñci ṭhapento viya kammaṭṭhānaṃ satisampajaññavasena ṭhapetvā kammaṭṭhānameva manasikaronto niddaṃ okkamati, jhānasamāpanno viya yathāparicchinneneva kālena pabujjhamāno kammaṭṭhānaṃ ṭhapitaṭṭhāne gaṇhantoyeva pabujjhati nāma. Tena vuttaṃ ‘‘tasmā…pe… nāma hotī’’ti. Mūlakammaṭṭhāneti ādito paṭṭhāya parihariyamānakammaṭṭhāne. Pariggahakammaṭṭhānavasenāti sayanaṃ upagacchantena pariggahamānakammaṭṭhānamanasikāravasena. So pana dhātumanasikāravasena icchitabboti dassetuṃ ‘‘ayaṃ hī’’tiādi vuttaṃ.
ਅਪਣ੍ਣਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Apaṇṇakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੬. ਅਪਣ੍ਣਕਸੁਤ੍ਤਂ • 6. Apaṇṇakasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੬. ਅਪਣ੍ਣਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 6. Apaṇṇakasuttavaṇṇanā
