Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౭. (అపర)-గోతమత్థేరగాథావణ్ణనా
7. (Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā
విజానేయ్య సకం అత్థన్తిఆదికా ఆయస్మతో అపరస్స గోతమత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినిత్వా అమ్హాకం భగవతో ఉప్పత్తితో పురేతరమేవ సావత్థియం ఉదిచ్చబ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో తిణ్ణం వేదానం పారగూ హుత్వా, వాదమగ్గం ఉగ్గహేత్వా అత్తనో వాదస్స ఉపరి ఉత్తరిం వదన్తం అలభన్తో తేహి తేహి విగ్గాహికకథం అనుయుత్తో విచరతి. అథ అమ్హాకం భగవా లోకే ఉప్పజ్జిత్వా పవత్తితవరధమ్మచక్కో అనుపుబ్బేన యసాదికే వేనేయ్యే వినేత్వా అనాథపిణ్డికస్స అభియాచనాయ సావత్థిం ఉపగచ్ఛి. తదా సత్థు జేతవనపటిగ్గహే పటిలద్ధసద్ధో సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ధమ్మం సుత్వా పబ్బజ్జం యాచి. సత్థా అఞ్ఞతరం పిణ్డచారికం భిక్ఖుం ఆణాపేసి – ‘‘భిక్ఖు, ఇమం పబ్బాజేహీ’’తి. సో తేన పబ్బాజియమానో ఖురగ్గేయేవ అరహత్తం పాపుణిత్వా కోసలజనపదం గన్త్వా తత్థ చిరం వసిత్వా పున సావత్థిం పచ్చాగమి. తం బహూ ఞాతకా బ్రాహ్మణమహాసాలా ఉపసఙ్కమిత్వా పయిరుపాసిత్వా నిసిన్నా ‘‘ఇమస్మిం లోకే బహూ సమణబ్రాహ్మణా సంసారే సుద్ధివాదా, తేసు కతమేసం ను ఖో వాదో నియ్యానికో, కథం పటిపజ్జన్తో సంసారతో సుజ్ఝతీ’’తి పుచ్ఛింసు. థేరో తేసం తమత్థం పకాసేన్తో –
Vijāneyya sakaṃ atthantiādikā āyasmato aparassa gotamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā amhākaṃ bhagavato uppattito puretarameva sāvatthiyaṃ udiccabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā, vādamaggaṃ uggahetvā attano vādassa upari uttariṃ vadantaṃ alabhanto tehi tehi viggāhikakathaṃ anuyutto vicarati. Atha amhākaṃ bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena yasādike veneyye vinetvā anāthapiṇḍikassa abhiyācanāya sāvatthiṃ upagacchi. Tadā satthu jetavanapaṭiggahe paṭiladdhasaddho satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā pabbajjaṃ yāci. Satthā aññataraṃ piṇḍacārikaṃ bhikkhuṃ āṇāpesi – ‘‘bhikkhu, imaṃ pabbājehī’’ti. So tena pabbājiyamāno khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇitvā kosalajanapadaṃ gantvā tattha ciraṃ vasitvā puna sāvatthiṃ paccāgami. Taṃ bahū ñātakā brāhmaṇamahāsālā upasaṅkamitvā payirupāsitvā nisinnā ‘‘imasmiṃ loke bahū samaṇabrāhmaṇā saṃsāre suddhivādā, tesu katamesaṃ nu kho vādo niyyāniko, kathaṃ paṭipajjanto saṃsārato sujjhatī’’ti pucchiṃsu. Thero tesaṃ tamatthaṃ pakāsento –
౫౮౭.
587.
‘‘విజానేయ్య సకం అత్థం, అవలోకేయ్యాథ పావచనం;
‘‘Vijāneyya sakaṃ atthaṃ, avalokeyyātha pāvacanaṃ;
యఞ్చేత్థ అస్స పతిరూపం, సామఞ్ఞం అజ్ఝూపగతస్స.
Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassa.
౫౮౮.
588.
‘‘మిత్తం ఇధ చ కల్యాణం, సిక్ఖా విపులం సమాదానం;
‘‘Mittaṃ idha ca kalyāṇaṃ, sikkhā vipulaṃ samādānaṃ;
సుస్సూసా చ గరూనం, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.
Sussūsā ca garūnaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
౫౮౯.
589.
‘‘బుద్ధేసు సగారవతా, ధమ్మే అపచితి యథాభూతం;
‘‘Buddhesu sagāravatā, dhamme apaciti yathābhūtaṃ;
సఙ్ఘే చ చిత్తీకారో, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.
Saṅghe ca cittīkāro, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
౫౯౦.
590.
‘‘ఆచారగోచరే యుత్తో, ఆజీవో సోధితో అగారయ్హో;
‘‘Ācāragocare yutto, ājīvo sodhito agārayho;
చిత్తస్స చ సణ్ఠపనం, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.
Cittassa ca saṇṭhapanaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
౫౯౧.
591.
‘‘చారిత్తం అథ వారిత్తం, ఇరియాపథియం పసాదనియం;
‘‘Cārittaṃ atha vārittaṃ, iriyāpathiyaṃ pasādaniyaṃ;
అధిచిత్తే చ ఆయోగో, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.
Adhicitte ca āyogo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
౫౯౨.
592.
‘‘ఆరఞ్ఞకాని సేనాసనాని, పన్తాని అప్పసద్దాని;
‘‘Āraññakāni senāsanāni, pantāni appasaddāni;
భజితబ్బాని మునినా, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.
Bhajitabbāni muninā, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
౫౯౩.
593.
‘‘సీలఞ్చ బాహుసచ్చఞ్చ, ధమ్మానం పవిచయో యథాభూతం;
‘‘Sīlañca bāhusaccañca, dhammānaṃ pavicayo yathābhūtaṃ;
సచ్చానం అభిసమయో, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.
Saccānaṃ abhisamayo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
౫౯౪.
594.
‘‘భావేయ్య చ అనిచ్చన్తి, అనత్తసఞ్ఞం అసుభసఞ్ఞఞ్చ;
‘‘Bhāveyya ca aniccanti, anattasaññaṃ asubhasaññañca;
లోకమ్హి చ అనభిరతిం, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.
Lokamhi ca anabhiratiṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
౫౯౫.
595.
‘‘భావేయ్య చ బోజ్ఝఙ్గే, ఇద్ధిపాదాని ఇన్ద్రియాని బలాని;
‘‘Bhāveyya ca bojjhaṅge, iddhipādāni indriyāni balāni;
అట్ఠఙ్గమగ్గమరియం, ఏతం సమణస్స పతిరూపం.
Aṭṭhaṅgamaggamariyaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
౫౯౬.
596.
‘‘తణ్హం పజహేయ్య ముని, సమూలకే ఆసవే పదాలేయ్య;
‘‘Taṇhaṃ pajaheyya muni, samūlake āsave padāleyya;
విహరేయ్య విప్పముత్తో, ఏతం సమణస్స పతిరూప’’న్తి. –
Vihareyya vippamutto, etaṃ samaṇassa patirūpa’’nti. –
ఇమా గాథా అభాసి.
Imā gāthā abhāsi.
తత్థ విజానేయ్య సకం అత్థన్తి, విఞ్ఞూజాతికో పురిసో అత్తనో అత్థం యాథావతో విచారేత్వా జానేయ్య. విచారేన్తో చ అవలోకేయ్యాథ పావచనం ఇధ లోకే పుథుసమణబ్రాహ్మణేహి సమ్మాసమ్బుద్ధేన చ పవుత్తం పావచనం, సమయో. తత్థ యం నియ్యానికం, తం ఓలోకేయ్య పఞ్ఞాచక్ఖునా పస్సేయ్య. ఇమే హి నానాతిత్థియా సమణబ్రాహ్మణా అనిచ్చే ‘‘నిచ్చ’’న్తి, అనత్తని ‘‘అత్తా’’తి, అసుద్ధిమగ్గఞ్చ ‘‘సుద్ధిమగ్గో’’తి మిచ్ఛాభినివేసినో అఞ్ఞమఞ్ఞఞ్చ విరుద్ధవాదా, తస్మా నేసం వాదో అనియ్యానికో. సమ్మాసమ్బుద్ధో పన ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా, సబ్బే ధమ్మా అనత్తా, సన్తం నిబ్బాన’’న్తి సయమ్భూఞాణేన యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాయ పవేదేతి, తస్మా ‘‘తస్స వాదో నియ్యానికో’’తి సత్థు సాసనమహన్తతం ఓలోకేయ్యాతి అత్థో. యఞ్చేత్థ అస్స పతిరూపం, సామఞ్ఞం అజ్ఝూపగతస్సాతి, సామఞ్ఞం సమణభావం పబ్బజ్జం ఉపగతస్స కులపుత్తస్స యం ఏత్థ సాసనే పబ్బజితభావే వా పతిరూపం యుత్తరూపం సారుప్పం అస్స సియా, తమ్పి అపలోకేయ్య.
Tattha vijāneyya sakaṃ atthanti, viññūjātiko puriso attano atthaṃ yāthāvato vicāretvā jāneyya. Vicārento ca avalokeyyātha pāvacanaṃ idha loke puthusamaṇabrāhmaṇehi sammāsambuddhena ca pavuttaṃ pāvacanaṃ, samayo. Tattha yaṃ niyyānikaṃ, taṃ olokeyya paññācakkhunā passeyya. Ime hi nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā anicce ‘‘nicca’’nti, anattani ‘‘attā’’ti, asuddhimaggañca ‘‘suddhimaggo’’ti micchābhinivesino aññamaññañca viruddhavādā, tasmā nesaṃ vādo aniyyāniko. Sammāsambuddho pana ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe dhammā anattā, santaṃ nibbāna’’nti sayambhūñāṇena yathābhūtaṃ abbhaññāya pavedeti, tasmā ‘‘tassa vādo niyyāniko’’ti satthu sāsanamahantataṃ olokeyyāti attho. Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassāti, sāmaññaṃ samaṇabhāvaṃ pabbajjaṃ upagatassa kulaputtassa yaṃ ettha sāsane pabbajitabhāve vā patirūpaṃ yuttarūpaṃ sāruppaṃ assa siyā, tampi apalokeyya.
కిం పన తన్తి ఆహ ‘‘మిత్తం ఇధ చ కల్యాణ’’న్తిఆది. ఇమస్మిం సాసనే కల్యాణమిత్తం సేవియమానం సమణస్స పతిరూపన్తి యోజనా. ఏస నయో ఇతరేసుపి. కల్యాణమిత్తఞ్హి నిస్సాయ అకుసలం పజహతి, కుసలం భావేతి, సుద్ధమత్తానం పరిహరతి. సిక్ఖా విపులం సమాదానన్తి విపులం సిక్ఖాసమాదానం, మహతియా నిబ్బానావహాయ అధిసీలాదిసిక్ఖాయ అనుట్ఠానన్తి అత్థో. సుస్సూసా చ గరూనన్తి గరూనం ఆచరియుపజ్ఝాయాదీనం కల్యాణమిత్తానం ఓవాదస్స సోతుకమ్యతా పారిచరియా చ. ఏతన్తి కల్యాణమిత్తసేవనాది.
Kiṃ pana tanti āha ‘‘mittaṃ idha ca kalyāṇa’’ntiādi. Imasmiṃ sāsane kalyāṇamittaṃ seviyamānaṃ samaṇassa patirūpanti yojanā. Esa nayo itaresupi. Kalyāṇamittañhi nissāya akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharati. Sikkhā vipulaṃ samādānanti vipulaṃ sikkhāsamādānaṃ, mahatiyā nibbānāvahāya adhisīlādisikkhāya anuṭṭhānanti attho. Sussūsā ca garūnanti garūnaṃ ācariyupajjhāyādīnaṃ kalyāṇamittānaṃ ovādassa sotukamyatā pāricariyā ca. Etanti kalyāṇamittasevanādi.
బుద్ధేసు సగారవతాతి సబ్బఞ్ఞుబుద్ధేసు ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధో భగవా’’తి గారవయోగో గరుచిత్తీకారో. ధమ్మే అపచితి యథాభూతన్తి అరియధమ్మే యాథావతో అపచాయనం ఆదరేన అభిపూజనం. సఙ్ఘేతి అరియసఙ్ఘే. చిత్తీకారోతి సక్కారో సమ్మాననం. ఏతన్తి రతనత్తయగరుకరణం.
Buddhesu sagāravatāti sabbaññubuddhesu ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti gāravayogo garucittīkāro. Dhamme apaciti yathābhūtanti ariyadhamme yāthāvato apacāyanaṃ ādarena abhipūjanaṃ. Saṅgheti ariyasaṅghe. Cittīkāroti sakkāro sammānanaṃ. Etanti ratanattayagarukaraṇaṃ.
ఆచారగోచరే యుత్తోతి కాయికవాచసికవీతిక్కమనసఙ్ఖాతం అనాచారం, పిణ్డపాతాదీనం అత్థాయ ఉపసఙ్కమితుం అయుత్తట్ఠానభూతం వేసియాదిఅగోచరఞ్చ పహాయ కాయికవాచసికఅవీతిక్కమనసఙ్ఖాతేన ఆచారేన పిణ్డపాతాదీనం అత్థాయ ఉపసఙ్కమితుం యుత్తట్ఠానభూతేన గోచరేన చ యుత్తో సమ్పన్నో, సమ్పన్నఆచారగోచరోతి అత్థో. ఆజీవో సోధితోతి వేళుదానాదిం బుద్ధపటికుట్ఠం అనేసనం పహాయ అనవజ్జుప్పాదే పచ్చయే సేవన్తస్స ఆజీవో సోధితో హోతి సువిసుద్ధో, సోధితత్తా ఏవ అగారయ్హో విఞ్ఞూహి. చిత్తస్స చ సణ్ఠపనన్తి యథా చక్ఖాదిద్వారేహి రూపాదిఆరమ్మణేసు అభిజ్ఝాదయో నప్పవత్తన్తి, ఏవం దిట్ఠే దిట్ఠమత్తాదివసేన చిత్తస్స సమ్మా ఠపనం. ఏతన్తి ఆచారగోచరసమ్పత్తి ఆజీవపారిసుద్ధి ఇన్ద్రియేసు గుత్తద్వారతాతి ఏతం తయం.
Ācāragocare yuttoti kāyikavācasikavītikkamanasaṅkhātaṃ anācāraṃ, piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ ayuttaṭṭhānabhūtaṃ vesiyādiagocarañca pahāya kāyikavācasikaavītikkamanasaṅkhātena ācārena piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānabhūtena gocarena ca yutto sampanno, sampannaācāragocaroti attho. Ājīvo sodhitoti veḷudānādiṃ buddhapaṭikuṭṭhaṃ anesanaṃ pahāya anavajjuppāde paccaye sevantassa ājīvo sodhito hoti suvisuddho, sodhitattā eva agārayho viññūhi. Cittassa ca saṇṭhapananti yathā cakkhādidvārehi rūpādiārammaṇesu abhijjhādayo nappavattanti, evaṃ diṭṭhe diṭṭhamattādivasena cittassa sammā ṭhapanaṃ. Etanti ācāragocarasampatti ājīvapārisuddhi indriyesu guttadvāratāti etaṃ tayaṃ.
చారిత్తన్తి చరిత్వా పరిపూరేతబ్బసీలం. వారిత్తన్తి విరతియా అకరణేన పరిపూరేతబ్బసీలం. ఇరియాపథియం పసాదనియన్తి పరేసం పసాదావహం ఆకప్పసమ్పత్తినిమిత్తం ఇరియాపథనిస్సితం సమ్పజఞ్ఞం. అధిచిత్తే చ ఆయోగోతి సమథవిపస్సనాసు అనుయోగో భావనా.
Cārittanti caritvā paripūretabbasīlaṃ. Vārittanti viratiyā akaraṇena paripūretabbasīlaṃ. Iriyāpathiyaṃ pasādaniyanti paresaṃ pasādāvahaṃ ākappasampattinimittaṃ iriyāpathanissitaṃ sampajaññaṃ. Adhicitte ca āyogoti samathavipassanāsu anuyogo bhāvanā.
ఆరఞ్ఞకానీతి అరఞ్ఞే పరియాపన్నాని. పన్తానీతి వివిత్తాని.
Āraññakānīti araññe pariyāpannāni. Pantānīti vivittāni.
సీలన్తి చతుపారిసుద్ధిసీలం. హేట్ఠా హి భిన్దిత్వా వుత్తం, ఇధ అభిన్దిత్వా వదతి. బాహుసచ్చన్తి బహుస్సుతభావో. సో హి భావనానుయోగస్స బహుకారో, బోజ్ఝఙ్గకోసల్లఅనుత్తరసీతిభావఅధిచిత్తయుత్తతాదీసు సమ్మా పవిచయబహులస్స సమథవిపస్సనానుయోగో సమ్పజ్జతి. ధమ్మానం పవిచయో యథాభూతన్తి రూపారూపధమ్మానం అవిపరీతసలక్ఖణతో సామఞ్ఞలక్ఖణతో చ పరివీమంసా. ఇమినా అధిపఞ్ఞాధమ్మవిపస్సనమాహ. సచ్చానం అభిసమయోతి దుక్ఖాదీనం అరియసచ్చానం పరిఞ్ఞాభిసమయాదివసేన పటివేధో.
Sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Heṭṭhā hi bhinditvā vuttaṃ, idha abhinditvā vadati. Bāhusaccanti bahussutabhāvo. So hi bhāvanānuyogassa bahukāro, bojjhaṅgakosallaanuttarasītibhāvaadhicittayuttatādīsu sammā pavicayabahulassa samathavipassanānuyogo sampajjati. Dhammānaṃ pavicayo yathābhūtanti rūpārūpadhammānaṃ aviparītasalakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca parivīmaṃsā. Iminā adhipaññādhammavipassanamāha. Saccānaṃ abhisamayoti dukkhādīnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena paṭivedho.
స్వాయం సచ్చాభిసమయో యథా హోతి, తం దస్సేతుం ‘‘భావేయ్యా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ భావేయ్య చ అనిచ్చన్తి ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తిఆదినా (ధ॰ ప॰ ౨౭౭) అవిభాగతో ‘‘యం కిఞ్చి రూపం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్న’’న్తిఆదినా (విభ॰ ౨; సం॰ ని॰ ౩.౪౯) విభాగతో వా సబ్బసఙ్ఖారేసు అనిచ్చసఞ్ఞం భావేయ్య ఉప్పాదేయ్య చేవ వడ్ఢేయ్య చాతి అత్థో. అనత్తసఞ్ఞన్తి, ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి పవత్తం అనత్తసఞ్ఞఞ్చ భావేయ్యాతి యోజనా. ఏవం సేసేసుపి. అసుభసఞ్ఞన్తి, కరజకాయే సబ్బస్మిమ్పి వా తేభూమకసఙ్ఖారే కిలేసాసుచిపగ్ఘరణతో ‘‘అసుభా’’తి పవత్తసఞ్ఞం. దుక్ఖసఞ్ఞాపరివారా హి అయం, ఏతేనేవ చేత్థ దుక్ఖసఞ్ఞాపి గహితాతి వేదితబ్బం. లోకమ్హి చ అనభిరతిన్తి సబ్బలోకే తేభూమకేసు సఙ్ఖారేసు అనాభిరతిసఞ్ఞం. ఏతేన ఆదీనవానుపస్సనం నిబ్బిదానుపస్సనఞ్చ వదతి.
Svāyaṃ saccābhisamayo yathā hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘bhāveyyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhāveyya ca aniccanti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277) avibhāgato ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinā (vibha. 2; saṃ. ni. 3.49) vibhāgato vā sabbasaṅkhāresu aniccasaññaṃ bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya cāti attho. Anattasaññanti, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti pavattaṃ anattasaññañca bhāveyyāti yojanā. Evaṃ sesesupi. Asubhasaññanti, karajakāye sabbasmimpi vā tebhūmakasaṅkhāre kilesāsucipaggharaṇato ‘‘asubhā’’ti pavattasaññaṃ. Dukkhasaññāparivārā hi ayaṃ, eteneva cettha dukkhasaññāpi gahitāti veditabbaṃ. Lokamhi ca anabhiratinti sabbaloke tebhūmakesu saṅkhāresu anābhiratisaññaṃ. Etena ādīnavānupassanaṃ nibbidānupassanañca vadati.
ఏవం పన విపస్సనాభావనం అనుయుత్తో తం ఉస్సుక్కాపేన్తో ఇమే ధమ్మే వడ్ఢేయ్యాతి దస్సేన్తో ‘‘భావేయ్య చ బోజ్ఝఙ్గే’’తి గాథమాహ. తస్సత్థో – బోధియా సతిఆదిసత్తవిధధమ్మసామగ్గియా, బోధిస్స వా తంసమఙ్గినో పుగ్గలస్స అఙ్గాతి బోజ్ఝఙ్గా, సతిఆదయో ధమ్మా. తే సతిఆదికే సత్తబోజ్ఝఙ్గే, ఛన్దఆదీని చత్తారి ఇద్ధిపాదాని, సద్ధాదీని పఞ్చిన్ద్రియాని, సద్ధాదీనియేవ పఞ్చ బలాని, సమ్మాదిట్ఠిఆదీనం వసేన అట్ఠఙ్గఅరియమగ్గఞ్చ. చ-సద్దేన సతిపట్ఠానాని సమ్మప్పధానాని చ గహితానీతి సబ్బేపి సత్తతింసప్పభేదే బోధిపక్ఖియధమ్మే భావేయ్య ఉప్పాదేయ్య చేవ వడ్ఢేయ్య చ. తత్థ యదేతేసం పఠమమగ్గక్ఖణే ఉప్పాదనం, ఉపరిమగ్గక్ఖణే చ వడ్ఢనం, ఏతం సమణస్స భిక్ఖునో సారుప్పన్తి.
Evaṃ pana vipassanābhāvanaṃ anuyutto taṃ ussukkāpento ime dhamme vaḍḍheyyāti dassento ‘‘bhāveyya ca bojjhaṅge’’ti gāthamāha. Tassattho – bodhiyā satiādisattavidhadhammasāmaggiyā, bodhissa vā taṃsamaṅgino puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā, satiādayo dhammā. Te satiādike sattabojjhaṅge, chandaādīni cattāri iddhipādāni, saddhādīni pañcindriyāni, saddhādīniyeva pañca balāni, sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena aṭṭhaṅgaariyamaggañca. Ca-saddena satipaṭṭhānāni sammappadhānāni ca gahitānīti sabbepi sattatiṃsappabhede bodhipakkhiyadhamme bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya ca. Tattha yadetesaṃ paṭhamamaggakkhaṇe uppādanaṃ, uparimaggakkhaṇe ca vaḍḍhanaṃ, etaṃ samaṇassa bhikkhuno sāruppanti.
ఏవం బోధిపక్ఖియసత్తతింసధమ్మే భావేన్తో యథా మగ్గసచ్చం భావనాభిసమయవసేన అభిసమేతి, ఏవం సముదయసచ్చం పహానాభిసమయవసేన, నిరోధసచ్చం సచ్ఛికిరియాభిసమయవసేన అభిసమేతీతి దస్సేన్తో ‘‘తణ్హం పజహేయ్యా’’తి ఓసానగాథమాహ. తత్థ తణ్హం పజహేయ్యాతి, కామతణ్హాదిపభేదం సబ్బం తణ్హం అరియమగ్గేన అనవసేసతో సముచ్ఛిన్దేయ్య, మోనం వుచ్చతి ఞాణం, తేన సమన్నాగతత్తా ముని. సమూలకే ఆసవే పదాలేయ్యాతి కామరాగానుసయాదిసమూలకే కామాసవాదికే సబ్బేపి ఆసవే భిన్దేయ్య సముచ్ఛిన్దేయ్య. విహరేయ్య విప్పముత్తోతి ఏవం సబ్బసో కిలేసానం పహీనత్తా సబ్బధి విముత్తో సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గం నిరోధం నిబ్బానం సచ్ఛికత్వా విహరేయ్య. ఏతన్తి యదేతం విహరణం, ఏతం సమణస్స సమితపాపస్స భిక్ఖునో పతిరూపం సారుప్పన్తి అత్థో.
Evaṃ bodhipakkhiyasattatiṃsadhamme bhāvento yathā maggasaccaṃ bhāvanābhisamayavasena abhisameti, evaṃ samudayasaccaṃ pahānābhisamayavasena, nirodhasaccaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisametīti dassento ‘‘taṇhaṃ pajaheyyā’’ti osānagāthamāha. Tattha taṇhaṃ pajaheyyāti, kāmataṇhādipabhedaṃ sabbaṃ taṇhaṃ ariyamaggena anavasesato samucchindeyya, monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena samannāgatattā muni. Samūlake āsave padāleyyāti kāmarāgānusayādisamūlake kāmāsavādike sabbepi āsave bhindeyya samucchindeyya. Vihareyya vippamuttoti evaṃ sabbaso kilesānaṃ pahīnattā sabbadhi vimutto sabbūpadhipaṭinissaggaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikatvā vihareyya. Etanti yadetaṃ viharaṇaṃ, etaṃ samaṇassa samitapāpassa bhikkhuno patirūpaṃ sāruppanti attho.
ఏవం థేరో సమణసారుప్పపటిపత్తికిత్తనముఖేన సాసనస్స నియ్యానికభావం తబ్బిలోమతో బాహిరకసమయస్స అనియ్యానికతఞ్చ విభావేసి. తం సుత్వా తే బ్రాహ్మణమహాసాలా సాసనే అభిప్పసన్నా సరణాదీసు పతిట్ఠహింసు.
Evaṃ thero samaṇasāruppapaṭipattikittanamukhena sāsanassa niyyānikabhāvaṃ tabbilomato bāhirakasamayassa aniyyānikatañca vibhāvesi. Taṃ sutvā te brāhmaṇamahāsālā sāsane abhippasannā saraṇādīsu patiṭṭhahiṃsu.
(అపర)-గోతమత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
(Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
దసకనిపాతవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dasakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౭. (అపర)-గోతమత్థేరగాథా • 7. (Apara)-gotamattheragāthā