Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൭. (അപര)-ഗോതമത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
7. (Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā
വിജാനേയ്യ സകം അത്ഥന്തിആദികാ ആയസ്മതോ അപരസ്സ ഗോതമത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം കുസലം ഉപചിനിത്വാ അമ്ഹാകം ഭഗവതോ ഉപ്പത്തിതോ പുരേതരമേവ സാവത്ഥിയം ഉദിച്ചബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വയപ്പത്തോ തിണ്ണം വേദാനം പാരഗൂ ഹുത്വാ, വാദമഗ്ഗം ഉഗ്ഗഹേത്വാ അത്തനോ വാദസ്സ ഉപരി ഉത്തരിം വദന്തം അലഭന്തോ തേഹി തേഹി വിഗ്ഗാഹികകഥം അനുയുത്തോ വിചരതി. അഥ അമ്ഹാകം ഭഗവാ ലോകേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ പവത്തിതവരധമ്മചക്കോ അനുപുബ്ബേന യസാദികേ വേനേയ്യേ വിനേത്വാ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ അഭിയാചനായ സാവത്ഥിം ഉപഗച്ഛി. തദാ സത്ഥു ജേതവനപടിഗ്ഗഹേ പടിലദ്ധസദ്ധോ സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ ധമ്മം സുത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചി. സത്ഥാ അഞ്ഞതരം പിണ്ഡചാരികം ഭിക്ഖും ആണാപേസി – ‘‘ഭിക്ഖു, ഇമം പബ്ബാജേഹീ’’തി. സോ തേന പബ്ബാജിയമാനോ ഖുരഗ്ഗേയേവ അരഹത്തം പാപുണിത്വാ കോസലജനപദം ഗന്ത്വാ തത്ഥ ചിരം വസിത്വാ പുന സാവത്ഥിം പച്ചാഗമി. തം ബഹൂ ഞാതകാ ബ്രാഹ്മണമഹാസാലാ ഉപസങ്കമിത്വാ പയിരുപാസിത്വാ നിസിന്നാ ‘‘ഇമസ്മിം ലോകേ ബഹൂ സമണബ്രാഹ്മണാ സംസാരേ സുദ്ധിവാദാ, തേസു കതമേസം നു ഖോ വാദോ നിയ്യാനികോ, കഥം പടിപജ്ജന്തോ സംസാരതോ സുജ്ഝതീ’’തി പുച്ഛിംസു. ഥേരോ തേസം തമത്ഥം പകാസേന്തോ –
Vijāneyya sakaṃ atthantiādikā āyasmato aparassa gotamattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā amhākaṃ bhagavato uppattito puretarameva sāvatthiyaṃ udiccabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā, vādamaggaṃ uggahetvā attano vādassa upari uttariṃ vadantaṃ alabhanto tehi tehi viggāhikakathaṃ anuyutto vicarati. Atha amhākaṃ bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena yasādike veneyye vinetvā anāthapiṇḍikassa abhiyācanāya sāvatthiṃ upagacchi. Tadā satthu jetavanapaṭiggahe paṭiladdhasaddho satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā pabbajjaṃ yāci. Satthā aññataraṃ piṇḍacārikaṃ bhikkhuṃ āṇāpesi – ‘‘bhikkhu, imaṃ pabbājehī’’ti. So tena pabbājiyamāno khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇitvā kosalajanapadaṃ gantvā tattha ciraṃ vasitvā puna sāvatthiṃ paccāgami. Taṃ bahū ñātakā brāhmaṇamahāsālā upasaṅkamitvā payirupāsitvā nisinnā ‘‘imasmiṃ loke bahū samaṇabrāhmaṇā saṃsāre suddhivādā, tesu katamesaṃ nu kho vādo niyyāniko, kathaṃ paṭipajjanto saṃsārato sujjhatī’’ti pucchiṃsu. Thero tesaṃ tamatthaṃ pakāsento –
൫൮൭.
587.
‘‘വിജാനേയ്യ സകം അത്ഥം, അവലോകേയ്യാഥ പാവചനം;
‘‘Vijāneyya sakaṃ atthaṃ, avalokeyyātha pāvacanaṃ;
യഞ്ചേത്ഥ അസ്സ പതിരൂപം, സാമഞ്ഞം അജ്ഝൂപഗതസ്സ.
Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassa.
൫൮൮.
588.
‘‘മിത്തം ഇധ ച കല്യാണം, സിക്ഖാ വിപുലം സമാദാനം;
‘‘Mittaṃ idha ca kalyāṇaṃ, sikkhā vipulaṃ samādānaṃ;
സുസ്സൂസാ ച ഗരൂനം, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപം.
Sussūsā ca garūnaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
൫൮൯.
589.
‘‘ബുദ്ധേസു സഗാരവതാ, ധമ്മേ അപചിതി യഥാഭൂതം;
‘‘Buddhesu sagāravatā, dhamme apaciti yathābhūtaṃ;
സങ്ഘേ ച ചിത്തീകാരോ, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപം.
Saṅghe ca cittīkāro, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
൫൯൦.
590.
‘‘ആചാരഗോചരേ യുത്തോ, ആജീവോ സോധിതോ അഗാരയ്ഹോ;
‘‘Ācāragocare yutto, ājīvo sodhito agārayho;
ചിത്തസ്സ ച സണ്ഠപനം, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപം.
Cittassa ca saṇṭhapanaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
൫൯൧.
591.
‘‘ചാരിത്തം അഥ വാരിത്തം, ഇരിയാപഥിയം പസാദനിയം;
‘‘Cārittaṃ atha vārittaṃ, iriyāpathiyaṃ pasādaniyaṃ;
അധിചിത്തേ ച ആയോഗോ, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപം.
Adhicitte ca āyogo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
൫൯൨.
592.
‘‘ആരഞ്ഞകാനി സേനാസനാനി, പന്താനി അപ്പസദ്ദാനി;
‘‘Āraññakāni senāsanāni, pantāni appasaddāni;
ഭജിതബ്ബാനി മുനിനാ, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപം.
Bhajitabbāni muninā, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
൫൯൩.
593.
‘‘സീലഞ്ച ബാഹുസച്ചഞ്ച, ധമ്മാനം പവിചയോ യഥാഭൂതം;
‘‘Sīlañca bāhusaccañca, dhammānaṃ pavicayo yathābhūtaṃ;
സച്ചാനം അഭിസമയോ, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപം.
Saccānaṃ abhisamayo, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
൫൯൪.
594.
‘‘ഭാവേയ്യ ച അനിച്ചന്തി, അനത്തസഞ്ഞം അസുഭസഞ്ഞഞ്ച;
‘‘Bhāveyya ca aniccanti, anattasaññaṃ asubhasaññañca;
ലോകമ്ഹി ച അനഭിരതിം, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപം.
Lokamhi ca anabhiratiṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
൫൯൫.
595.
‘‘ഭാവേയ്യ ച ബോജ്ഝങ്ഗേ, ഇദ്ധിപാദാനി ഇന്ദ്രിയാനി ബലാനി;
‘‘Bhāveyya ca bojjhaṅge, iddhipādāni indriyāni balāni;
അട്ഠങ്ഗമഗ്ഗമരിയം, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപം.
Aṭṭhaṅgamaggamariyaṃ, etaṃ samaṇassa patirūpaṃ.
൫൯൬.
596.
‘‘തണ്ഹം പജഹേയ്യ മുനി, സമൂലകേ ആസവേ പദാലേയ്യ;
‘‘Taṇhaṃ pajaheyya muni, samūlake āsave padāleyya;
വിഹരേയ്യ വിപ്പമുത്തോ, ഏതം സമണസ്സ പതിരൂപ’’ന്തി. –
Vihareyya vippamutto, etaṃ samaṇassa patirūpa’’nti. –
ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി.
Imā gāthā abhāsi.
തത്ഥ വിജാനേയ്യ സകം അത്ഥന്തി, വിഞ്ഞൂജാതികോ പുരിസോ അത്തനോ അത്ഥം യാഥാവതോ വിചാരേത്വാ ജാനേയ്യ. വിചാരേന്തോ ച അവലോകേയ്യാഥ പാവചനം ഇധ ലോകേ പുഥുസമണബ്രാഹ്മണേഹി സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ച പവുത്തം പാവചനം, സമയോ. തത്ഥ യം നിയ്യാനികം, തം ഓലോകേയ്യ പഞ്ഞാചക്ഖുനാ പസ്സേയ്യ. ഇമേ ഹി നാനാതിത്ഥിയാ സമണബ്രാഹ്മണാ അനിച്ചേ ‘‘നിച്ച’’ന്തി, അനത്തനി ‘‘അത്താ’’തി, അസുദ്ധിമഗ്ഗഞ്ച ‘‘സുദ്ധിമഗ്ഗോ’’തി മിച്ഛാഭിനിവേസിനോ അഞ്ഞമഞ്ഞഞ്ച വിരുദ്ധവാദാ, തസ്മാ നേസം വാദോ അനിയ്യാനികോ. സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ പന ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ, സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ, സന്തം നിബ്ബാന’’ന്തി സയമ്ഭൂഞാണേന യഥാഭൂതം അബ്ഭഞ്ഞായ പവേദേതി, തസ്മാ ‘‘തസ്സ വാദോ നിയ്യാനികോ’’തി സത്ഥു സാസനമഹന്തതം ഓലോകേയ്യാതി അത്ഥോ. യഞ്ചേത്ഥ അസ്സ പതിരൂപം, സാമഞ്ഞം അജ്ഝൂപഗതസ്സാതി, സാമഞ്ഞം സമണഭാവം പബ്ബജ്ജം ഉപഗതസ്സ കുലപുത്തസ്സ യം ഏത്ഥ സാസനേ പബ്ബജിതഭാവേ വാ പതിരൂപം യുത്തരൂപം സാരുപ്പം അസ്സ സിയാ, തമ്പി അപലോകേയ്യ.
Tattha vijāneyya sakaṃ atthanti, viññūjātiko puriso attano atthaṃ yāthāvato vicāretvā jāneyya. Vicārento ca avalokeyyātha pāvacanaṃ idha loke puthusamaṇabrāhmaṇehi sammāsambuddhena ca pavuttaṃ pāvacanaṃ, samayo. Tattha yaṃ niyyānikaṃ, taṃ olokeyya paññācakkhunā passeyya. Ime hi nānātitthiyā samaṇabrāhmaṇā anicce ‘‘nicca’’nti, anattani ‘‘attā’’ti, asuddhimaggañca ‘‘suddhimaggo’’ti micchābhinivesino aññamaññañca viruddhavādā, tasmā nesaṃ vādo aniyyāniko. Sammāsambuddho pana ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe dhammā anattā, santaṃ nibbāna’’nti sayambhūñāṇena yathābhūtaṃ abbhaññāya pavedeti, tasmā ‘‘tassa vādo niyyāniko’’ti satthu sāsanamahantataṃ olokeyyāti attho. Yañcettha assa patirūpaṃ, sāmaññaṃ ajjhūpagatassāti, sāmaññaṃ samaṇabhāvaṃ pabbajjaṃ upagatassa kulaputtassa yaṃ ettha sāsane pabbajitabhāve vā patirūpaṃ yuttarūpaṃ sāruppaṃ assa siyā, tampi apalokeyya.
കിം പന തന്തി ആഹ ‘‘മിത്തം ഇധ ച കല്യാണ’’ന്തിആദി. ഇമസ്മിം സാസനേ കല്യാണമിത്തം സേവിയമാനം സമണസ്സ പതിരൂപന്തി യോജനാ. ഏസ നയോ ഇതരേസുപി. കല്യാണമിത്തഞ്ഹി നിസ്സായ അകുസലം പജഹതി, കുസലം ഭാവേതി, സുദ്ധമത്താനം പരിഹരതി. സിക്ഖാ വിപുലം സമാദാനന്തി വിപുലം സിക്ഖാസമാദാനം, മഹതിയാ നിബ്ബാനാവഹായ അധിസീലാദിസിക്ഖായ അനുട്ഠാനന്തി അത്ഥോ. സുസ്സൂസാ ച ഗരൂനന്തി ഗരൂനം ആചരിയുപജ്ഝായാദീനം കല്യാണമിത്താനം ഓവാദസ്സ സോതുകമ്യതാ പാരിചരിയാ ച. ഏതന്തി കല്യാണമിത്തസേവനാദി.
Kiṃ pana tanti āha ‘‘mittaṃ idha ca kalyāṇa’’ntiādi. Imasmiṃ sāsane kalyāṇamittaṃ seviyamānaṃ samaṇassa patirūpanti yojanā. Esa nayo itaresupi. Kalyāṇamittañhi nissāya akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharati. Sikkhā vipulaṃ samādānanti vipulaṃ sikkhāsamādānaṃ, mahatiyā nibbānāvahāya adhisīlādisikkhāya anuṭṭhānanti attho. Sussūsā ca garūnanti garūnaṃ ācariyupajjhāyādīnaṃ kalyāṇamittānaṃ ovādassa sotukamyatā pāricariyā ca. Etanti kalyāṇamittasevanādi.
ബുദ്ധേസു സഗാരവതാതി സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധേസു ‘‘സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഭഗവാ’’തി ഗാരവയോഗോ ഗരുചിത്തീകാരോ. ധമ്മേ അപചിതി യഥാഭൂതന്തി അരിയധമ്മേ യാഥാവതോ അപചായനം ആദരേന അഭിപൂജനം. സങ്ഘേതി അരിയസങ്ഘേ. ചിത്തീകാരോതി സക്കാരോ സമ്മാനനം. ഏതന്തി രതനത്തയഗരുകരണം.
Buddhesu sagāravatāti sabbaññubuddhesu ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’ti gāravayogo garucittīkāro. Dhamme apaciti yathābhūtanti ariyadhamme yāthāvato apacāyanaṃ ādarena abhipūjanaṃ. Saṅgheti ariyasaṅghe. Cittīkāroti sakkāro sammānanaṃ. Etanti ratanattayagarukaraṇaṃ.
ആചാരഗോചരേ യുത്തോതി കായികവാചസികവീതിക്കമനസങ്ഖാതം അനാചാരം, പിണ്ഡപാതാദീനം അത്ഥായ ഉപസങ്കമിതും അയുത്തട്ഠാനഭൂതം വേസിയാദിഅഗോചരഞ്ച പഹായ കായികവാചസികഅവീതിക്കമനസങ്ഖാതേന ആചാരേന പിണ്ഡപാതാദീനം അത്ഥായ ഉപസങ്കമിതും യുത്തട്ഠാനഭൂതേന ഗോചരേന ച യുത്തോ സമ്പന്നോ, സമ്പന്നആചാരഗോചരോതി അത്ഥോ. ആജീവോ സോധിതോതി വേളുദാനാദിം ബുദ്ധപടികുട്ഠം അനേസനം പഹായ അനവജ്ജുപ്പാദേ പച്ചയേ സേവന്തസ്സ ആജീവോ സോധിതോ ഹോതി സുവിസുദ്ധോ, സോധിതത്താ ഏവ അഗാരയ്ഹോ വിഞ്ഞൂഹി. ചിത്തസ്സ ച സണ്ഠപനന്തി യഥാ ചക്ഖാദിദ്വാരേഹി രൂപാദിആരമ്മണേസു അഭിജ്ഝാദയോ നപ്പവത്തന്തി, ഏവം ദിട്ഠേ ദിട്ഠമത്താദിവസേന ചിത്തസ്സ സമ്മാ ഠപനം. ഏതന്തി ആചാരഗോചരസമ്പത്തി ആജീവപാരിസുദ്ധി ഇന്ദ്രിയേസു ഗുത്തദ്വാരതാതി ഏതം തയം.
Ācāragocare yuttoti kāyikavācasikavītikkamanasaṅkhātaṃ anācāraṃ, piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ ayuttaṭṭhānabhūtaṃ vesiyādiagocarañca pahāya kāyikavācasikaavītikkamanasaṅkhātena ācārena piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānabhūtena gocarena ca yutto sampanno, sampannaācāragocaroti attho. Ājīvo sodhitoti veḷudānādiṃ buddhapaṭikuṭṭhaṃ anesanaṃ pahāya anavajjuppāde paccaye sevantassa ājīvo sodhito hoti suvisuddho, sodhitattā eva agārayho viññūhi. Cittassa ca saṇṭhapananti yathā cakkhādidvārehi rūpādiārammaṇesu abhijjhādayo nappavattanti, evaṃ diṭṭhe diṭṭhamattādivasena cittassa sammā ṭhapanaṃ. Etanti ācāragocarasampatti ājīvapārisuddhi indriyesu guttadvāratāti etaṃ tayaṃ.
ചാരിത്തന്തി ചരിത്വാ പരിപൂരേതബ്ബസീലം. വാരിത്തന്തി വിരതിയാ അകരണേന പരിപൂരേതബ്ബസീലം. ഇരിയാപഥിയം പസാദനിയന്തി പരേസം പസാദാവഹം ആകപ്പസമ്പത്തിനിമിത്തം ഇരിയാപഥനിസ്സിതം സമ്പജഞ്ഞം. അധിചിത്തേ ച ആയോഗോതി സമഥവിപസ്സനാസു അനുയോഗോ ഭാവനാ.
Cārittanti caritvā paripūretabbasīlaṃ. Vārittanti viratiyā akaraṇena paripūretabbasīlaṃ. Iriyāpathiyaṃ pasādaniyanti paresaṃ pasādāvahaṃ ākappasampattinimittaṃ iriyāpathanissitaṃ sampajaññaṃ. Adhicitte ca āyogoti samathavipassanāsu anuyogo bhāvanā.
ആരഞ്ഞകാനീതി അരഞ്ഞേ പരിയാപന്നാനി. പന്താനീതി വിവിത്താനി.
Āraññakānīti araññe pariyāpannāni. Pantānīti vivittāni.
സീലന്തി ചതുപാരിസുദ്ധിസീലം. ഹേട്ഠാ ഹി ഭിന്ദിത്വാ വുത്തം, ഇധ അഭിന്ദിത്വാ വദതി. ബാഹുസച്ചന്തി ബഹുസ്സുതഭാവോ. സോ ഹി ഭാവനാനുയോഗസ്സ ബഹുകാരോ, ബോജ്ഝങ്ഗകോസല്ലഅനുത്തരസീതിഭാവഅധിചിത്തയുത്തതാദീസു സമ്മാ പവിചയബഹുലസ്സ സമഥവിപസ്സനാനുയോഗോ സമ്പജ്ജതി. ധമ്മാനം പവിചയോ യഥാഭൂതന്തി രൂപാരൂപധമ്മാനം അവിപരീതസലക്ഖണതോ സാമഞ്ഞലക്ഖണതോ ച പരിവീമംസാ. ഇമിനാ അധിപഞ്ഞാധമ്മവിപസ്സനമാഹ. സച്ചാനം അഭിസമയോതി ദുക്ഖാദീനം അരിയസച്ചാനം പരിഞ്ഞാഭിസമയാദിവസേന പടിവേധോ.
Sīlanti catupārisuddhisīlaṃ. Heṭṭhā hi bhinditvā vuttaṃ, idha abhinditvā vadati. Bāhusaccanti bahussutabhāvo. So hi bhāvanānuyogassa bahukāro, bojjhaṅgakosallaanuttarasītibhāvaadhicittayuttatādīsu sammā pavicayabahulassa samathavipassanānuyogo sampajjati. Dhammānaṃ pavicayo yathābhūtanti rūpārūpadhammānaṃ aviparītasalakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca parivīmaṃsā. Iminā adhipaññādhammavipassanamāha. Saccānaṃ abhisamayoti dukkhādīnaṃ ariyasaccānaṃ pariññābhisamayādivasena paṭivedho.
സ്വായം സച്ചാഭിസമയോ യഥാ ഹോതി, തം ദസ്സേതും ‘‘ഭാവേയ്യാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ഭാവേയ്യ ച അനിച്ചന്തി ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തിആദിനാ (ധ॰ പ॰ ൨൭൭) അവിഭാഗതോ ‘‘യം കിഞ്ചി രൂപം അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്ന’’ന്തിആദിനാ (വിഭ॰ ൨; സം॰ നി॰ ൩.൪൯) വിഭാഗതോ വാ സബ്ബസങ്ഖാരേസു അനിച്ചസഞ്ഞം ഭാവേയ്യ ഉപ്പാദേയ്യ ചേവ വഡ്ഢേയ്യ ചാതി അത്ഥോ. അനത്തസഞ്ഞന്തി, ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി പവത്തം അനത്തസഞ്ഞഞ്ച ഭാവേയ്യാതി യോജനാ. ഏവം സേസേസുപി. അസുഭസഞ്ഞന്തി, കരജകായേ സബ്ബസ്മിമ്പി വാ തേഭൂമകസങ്ഖാരേ കിലേസാസുചിപഗ്ഘരണതോ ‘‘അസുഭാ’’തി പവത്തസഞ്ഞം. ദുക്ഖസഞ്ഞാപരിവാരാ ഹി അയം, ഏതേനേവ ചേത്ഥ ദുക്ഖസഞ്ഞാപി ഗഹിതാതി വേദിതബ്ബം. ലോകമ്ഹി ച അനഭിരതിന്തി സബ്ബലോകേ തേഭൂമകേസു സങ്ഖാരേസു അനാഭിരതിസഞ്ഞം. ഏതേന ആദീനവാനുപസ്സനം നിബ്ബിദാനുപസ്സനഞ്ച വദതി.
Svāyaṃ saccābhisamayo yathā hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘bhāveyyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhāveyya ca aniccanti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277) avibhāgato ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinā (vibha. 2; saṃ. ni. 3.49) vibhāgato vā sabbasaṅkhāresu aniccasaññaṃ bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya cāti attho. Anattasaññanti, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti pavattaṃ anattasaññañca bhāveyyāti yojanā. Evaṃ sesesupi. Asubhasaññanti, karajakāye sabbasmimpi vā tebhūmakasaṅkhāre kilesāsucipaggharaṇato ‘‘asubhā’’ti pavattasaññaṃ. Dukkhasaññāparivārā hi ayaṃ, eteneva cettha dukkhasaññāpi gahitāti veditabbaṃ. Lokamhi ca anabhiratinti sabbaloke tebhūmakesu saṅkhāresu anābhiratisaññaṃ. Etena ādīnavānupassanaṃ nibbidānupassanañca vadati.
ഏവം പന വിപസ്സനാഭാവനം അനുയുത്തോ തം ഉസ്സുക്കാപേന്തോ ഇമേ ധമ്മേ വഡ്ഢേയ്യാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘ഭാവേയ്യ ച ബോജ്ഝങ്ഗേ’’തി ഗാഥമാഹ. തസ്സത്ഥോ – ബോധിയാ സതിആദിസത്തവിധധമ്മസാമഗ്ഗിയാ, ബോധിസ്സ വാ തംസമങ്ഗിനോ പുഗ്ഗലസ്സ അങ്ഗാതി ബോജ്ഝങ്ഗാ, സതിആദയോ ധമ്മാ. തേ സതിആദികേ സത്തബോജ്ഝങ്ഗേ, ഛന്ദആദീനി ചത്താരി ഇദ്ധിപാദാനി, സദ്ധാദീനി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി, സദ്ധാദീനിയേവ പഞ്ച ബലാനി, സമ്മാദിട്ഠിആദീനം വസേന അട്ഠങ്ഗഅരിയമഗ്ഗഞ്ച. ച-സദ്ദേന സതിപട്ഠാനാനി സമ്മപ്പധാനാനി ച ഗഹിതാനീതി സബ്ബേപി സത്തതിംസപ്പഭേദേ ബോധിപക്ഖിയധമ്മേ ഭാവേയ്യ ഉപ്പാദേയ്യ ചേവ വഡ്ഢേയ്യ ച. തത്ഥ യദേതേസം പഠമമഗ്ഗക്ഖണേ ഉപ്പാദനം, ഉപരിമഗ്ഗക്ഖണേ ച വഡ്ഢനം, ഏതം സമണസ്സ ഭിക്ഖുനോ സാരുപ്പന്തി.
Evaṃ pana vipassanābhāvanaṃ anuyutto taṃ ussukkāpento ime dhamme vaḍḍheyyāti dassento ‘‘bhāveyya ca bojjhaṅge’’ti gāthamāha. Tassattho – bodhiyā satiādisattavidhadhammasāmaggiyā, bodhissa vā taṃsamaṅgino puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā, satiādayo dhammā. Te satiādike sattabojjhaṅge, chandaādīni cattāri iddhipādāni, saddhādīni pañcindriyāni, saddhādīniyeva pañca balāni, sammādiṭṭhiādīnaṃ vasena aṭṭhaṅgaariyamaggañca. Ca-saddena satipaṭṭhānāni sammappadhānāni ca gahitānīti sabbepi sattatiṃsappabhede bodhipakkhiyadhamme bhāveyya uppādeyya ceva vaḍḍheyya ca. Tattha yadetesaṃ paṭhamamaggakkhaṇe uppādanaṃ, uparimaggakkhaṇe ca vaḍḍhanaṃ, etaṃ samaṇassa bhikkhuno sāruppanti.
ഏവം ബോധിപക്ഖിയസത്തതിംസധമ്മേ ഭാവേന്തോ യഥാ മഗ്ഗസച്ചം ഭാവനാഭിസമയവസേന അഭിസമേതി, ഏവം സമുദയസച്ചം പഹാനാഭിസമയവസേന, നിരോധസച്ചം സച്ഛികിരിയാഭിസമയവസേന അഭിസമേതീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘തണ്ഹം പജഹേയ്യാ’’തി ഓസാനഗാഥമാഹ. തത്ഥ തണ്ഹം പജഹേയ്യാതി, കാമതണ്ഹാദിപഭേദം സബ്ബം തണ്ഹം അരിയമഗ്ഗേന അനവസേസതോ സമുച്ഛിന്ദേയ്യ, മോനം വുച്ചതി ഞാണം, തേന സമന്നാഗതത്താ മുനി. സമൂലകേ ആസവേ പദാലേയ്യാതി കാമരാഗാനുസയാദിസമൂലകേ കാമാസവാദികേ സബ്ബേപി ആസവേ ഭിന്ദേയ്യ സമുച്ഛിന്ദേയ്യ. വിഹരേയ്യ വിപ്പമുത്തോതി ഏവം സബ്ബസോ കിലേസാനം പഹീനത്താ സബ്ബധി വിമുത്തോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗം നിരോധം നിബ്ബാനം സച്ഛികത്വാ വിഹരേയ്യ. ഏതന്തി യദേതം വിഹരണം, ഏതം സമണസ്സ സമിതപാപസ്സ ഭിക്ഖുനോ പതിരൂപം സാരുപ്പന്തി അത്ഥോ.
Evaṃ bodhipakkhiyasattatiṃsadhamme bhāvento yathā maggasaccaṃ bhāvanābhisamayavasena abhisameti, evaṃ samudayasaccaṃ pahānābhisamayavasena, nirodhasaccaṃ sacchikiriyābhisamayavasena abhisametīti dassento ‘‘taṇhaṃ pajaheyyā’’ti osānagāthamāha. Tattha taṇhaṃ pajaheyyāti, kāmataṇhādipabhedaṃ sabbaṃ taṇhaṃ ariyamaggena anavasesato samucchindeyya, monaṃ vuccati ñāṇaṃ, tena samannāgatattā muni. Samūlake āsave padāleyyāti kāmarāgānusayādisamūlake kāmāsavādike sabbepi āsave bhindeyya samucchindeyya. Vihareyya vippamuttoti evaṃ sabbaso kilesānaṃ pahīnattā sabbadhi vimutto sabbūpadhipaṭinissaggaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikatvā vihareyya. Etanti yadetaṃ viharaṇaṃ, etaṃ samaṇassa samitapāpassa bhikkhuno patirūpaṃ sāruppanti attho.
ഏവം ഥേരോ സമണസാരുപ്പപടിപത്തികിത്തനമുഖേന സാസനസ്സ നിയ്യാനികഭാവം തബ്ബിലോമതോ ബാഹിരകസമയസ്സ അനിയ്യാനികതഞ്ച വിഭാവേസി. തം സുത്വാ തേ ബ്രാഹ്മണമഹാസാലാ സാസനേ അഭിപ്പസന്നാ സരണാദീസു പതിട്ഠഹിംസു.
Evaṃ thero samaṇasāruppapaṭipattikittanamukhena sāsanassa niyyānikabhāvaṃ tabbilomato bāhirakasamayassa aniyyānikatañca vibhāvesi. Taṃ sutvā te brāhmaṇamahāsālā sāsane abhippasannā saraṇādīsu patiṭṭhahiṃsu.
(അപര)-ഗോതമത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
(Apara)-gotamattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ദസകനിപാതവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Dasakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൭. (അപര)-ഗോതമത്ഥേരഗാഥാ • 7. (Apara)-gotamattheragāthā