| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
อาปตฺตานาปตฺติวารวณฺณนา
Āpattānāpattivāravaṇṇanā
๖๖. ปฎิญฺญากรณํ นตฺถีติ ปุจฺฉิตพฺพาภาวโตฯ น หิ ทูสโก ‘‘เกน จิเตฺตน วีติกฺกมํ อกาสิ, ชานิตฺวา อกาสิ, อุทาหุ อชานิตฺวา’’ติ เอวํ ปุจฺฉาย อรหติฯ ตเตฺถวาติ เวสาลิยํ มหาวเน เอวฯ สพฺพงฺคคตนฺติ ฐเปตฺวา เกสโลมทนฺตนขานํ มํสวินิมุตฺตฎฺฐานเญฺจว ถทฺธสุกฺขจมฺมญฺจ อุทกมิว เตลพินฺทุ อวเสสสพฺพสรีรํ พฺยาเปตฺวา ฐิตํฯ สรีรกมฺปาทีนีติ อาทิ-สเทฺทน อกฺขีนํ ปีตวณฺณาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ปิตฺตโกสเก ฐิตนฺติ หทยปปฺผาสานํ อนฺตเร ยกนมํสํ นิสฺสาย ปติฎฺฐิเต มหาโกสาตกีโกสสทิเส ปิตฺตโกเส ฐิตํฯ กุปิเตติ ปิตฺตโกสโต จลิตฺวา พหิ นิกฺขเนฺตฯ
66.Paṭiññākaraṇaṃnatthīti pucchitabbābhāvato. Na hi dūsako ‘‘kena cittena vītikkamaṃ akāsi, jānitvā akāsi, udāhu ajānitvā’’ti evaṃ pucchāya arahati. Tatthevāti vesāliyaṃ mahāvane eva. Sabbaṅgagatanti ṭhapetvā kesalomadantanakhānaṃ maṃsavinimuttaṭṭhānañceva thaddhasukkhacammañca udakamiva telabindu avasesasabbasarīraṃ byāpetvā ṭhitaṃ. Sarīrakampādīnīti ādi-saddena akkhīnaṃ pītavaṇṇādiṃ saṅgaṇhāti. Pittakosake ṭhitanti hadayapapphāsānaṃ antare yakanamaṃsaṃ nissāya patiṭṭhite mahākosātakīkosasadise pittakose ṭhitaṃ. Kupiteti pittakosato calitvā bahi nikkhante.
วิสฺสฎฺฐจิโตฺตติ วิสฺสฎฺฐปกติจิโตฺตฯ ยกฺขุมฺมตฺตโกติ ยกฺขา กิร ยสฺส จิตฺตํ ขิปิตุกามา โหนฺติ, ตสฺส เสตมุขํ นีโลทรํ สุรตฺตหตฺถปาทํ มหาสีสํ ปชฺชลิตเนตฺตํ เภรวํ วา อตฺตภาวํ นิมฺมินิตฺวา ทเสฺสนฺติ, เภรวํ วา สทฺทํ สาเวนฺติ, กเถนฺตเสฺสว วา มุเขน หตฺถํ ปกฺขิปิตฺวา หทยมํสํ มทฺทนฺติ, เตน โส สโตฺต อุมฺมตฺตโก โหติ ขิตฺตจิโตฺตฯ เตเนวาห ‘‘เภรวานิ วา อารมฺมณานิ ทเสฺสตฺวา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เภรวานีติ ทสฺสนมเตฺตเนว สตฺตานํ ภยํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํสํ อุปฺปาเทตุํ สมตฺถานิฯ นิจฺจเมว อุมฺมตฺตโก โหตีติ ยสฺส ปิตฺตโกสโต ปิตฺตํ จลิตฺวา พหิ นิกฺขนฺตํ โหติ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ยสฺส ปน ปิตฺตํ จลิตฺวา ปิตฺตโกเสเยว ฐิตํ โหติ พหิ อนิกฺขนฺตํ, โส อนฺตรนฺตรา สญฺญํ ปฎิลภติ, น นิจฺจเมว อุมฺมตฺตโก โหตีติ เวทิตพฺพํฯ ญตฺวาติ สญฺญาปฎิลาเภน ชานิตฺวาฯ อธิมตฺตายาติ อธิกปฺปมาณายฯ
Vissaṭṭhacittoti vissaṭṭhapakaticitto. Yakkhummattakoti yakkhā kira yassa cittaṃ khipitukāmā honti, tassa setamukhaṃ nīlodaraṃ surattahatthapādaṃ mahāsīsaṃ pajjalitanettaṃ bheravaṃ vā attabhāvaṃ nimminitvā dassenti, bheravaṃ vā saddaṃ sāventi, kathentasseva vā mukhena hatthaṃ pakkhipitvā hadayamaṃsaṃ maddanti, tena so satto ummattako hoti khittacitto. Tenevāha ‘‘bheravāni vā ārammaṇāni dassetvā’’tiādi. Tattha bheravānīti dassanamatteneva sattānaṃ bhayaṃ chambhitattaṃ lomahaṃsaṃ uppādetuṃ samatthāni. Niccameva ummattako hotīti yassa pittakosato pittaṃ calitvā bahi nikkhantaṃ hoti, taṃ sandhāya vuttaṃ. Yassa pana pittaṃ calitvā pittakoseyeva ṭhitaṃ hoti bahi anikkhantaṃ, so antarantarā saññaṃ paṭilabhati, na niccameva ummattako hotīti veditabbaṃ. Ñatvāti saññāpaṭilābhena jānitvā. Adhimattāyāti adhikappamāṇāya.
อาปตฺตานาปตฺติวารวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Āpattānāpattivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ปทภาชนียวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Padabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อาปตฺตานาปตฺติวารวณฺณนา • Āpattānāpattivāravaṇṇanā
