Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā

    ఆపత్తిభేదవణ్ణనా

    Āpattibhedavaṇṇanā

    ౧౨౨. ‘‘విభఙ్గనయదస్సనతో’’తి వుత్తత్తా తం సమ్పాదేతుం ‘‘ఇదాని తత్థ తత్థా’’తిఆది ఆరద్ధం. తత్థ అఙ్గవత్థుభేదేన చాతి అవహారఙ్గజాననభేదేన వత్థుస్స హరితబ్బభణ్డస్స గరుకలహుకభావభేదేనాతి అత్థో. అథ వా అఙ్గఞ్చ వత్థుభేదేన ఆపత్తిభేదఞ్చ దస్సేన్తోతి అత్థో. అతిరేకమాసకో ఊనపఞ్చమాసకోతి ఏత్థ వా-సద్దో న వుత్తో, తీహిపి ఏకో ఏవ పరిచ్ఛేదో వుత్తోతి. అనజ్ఝావుట్ఠకం నామ అరఞ్ఞపాలకాదినా న కేనచి మమాయితం. ఛడ్డితం నామ అనత్థికభావేన అతిరేకమత్తాదినా సామికేన ఛడ్డితం. నట్ఠం పరియేసిత్వా ఛిన్నాలయత్తా ఛిన్నమూలకం. అస్సామికవత్థూతి అచ్ఛిన్నమూలకమ్పి యస్స సామికో కోచి నో హోతి, నిరపేక్ఖా వా పరిచ్చజన్తి, యం వా పరిచ్చత్తం దేవతాదీనం, ఇదం సబ్బం అస్సామికవత్థు నామ. దేవతాదీనం వా బుద్ధధమ్మానం వా పరిచ్చత్తం పరేహి చే ఆరక్ఖకేహి పరిగ్గహితం, పరపరిగ్గహితమేవ. తథారూపే హి అదిన్నాదానే రాజానో చోరం గహేత్వా హననాదికం కరేయ్యుం, అనారక్ఖకే పన ఆవాసే, అభిక్ఖుకే అనారామికాదికే చ యం బుద్ధధమ్మస్స సన్తకం, తం ‘‘ఆగతాగతేహి భిక్ఖూహి రక్ఖితబ్బం గోపేతబ్బం మమాయితబ్బ’’న్తి వచనతో అభిక్ఖుకావాససఙ్ఘసన్తకం వియ పరపరిగ్గహితసఙ్ఖ్యమేవ గచ్ఛతీతి ఛాయా దిస్సతి. ఇస్సరో హి యో కోచి భిక్ఖు తాదిసే పరిక్ఖారే చోరేహిపి గయ్హమానే వారేతుం పటిబలో చే, బలక్కారేన అచ్ఛిన్దిత్వా యథాఠానే ఠపేతున్తి. అపరిగ్గహితే పరసన్తకసఞ్ఞిస్స ఛసు ఆకారేసు విజ్జమానేసుపి అనాపత్తి వియ దిస్సతి , ‘‘యం పరపరిగ్గహితఞ్చ హోతీ’’తి అఙ్గభావో కిఞ్చాపి దిస్సతి, పరసన్తకే తథా పటిపన్నకే సన్ధాయ వుత్తన్తి గహేతబ్బం. అత్తనో సన్తకం చోరేహి హటం, చోరపరిగ్గహితత్తా పరపరిగ్గహితం హోతి, తస్మా పరో చేతం థేయ్యచిత్తో గణ్హతి, పారాజికం. సామికో ఏవ చే గణ్హతి, న పారాజికం, యస్మా చోదేత్వా, అచ్ఛిన్దిత్వా చ సో ‘‘మమ సన్తకం గణ్హామీ’’తి గహేతుం లభతి. పఠమం ధురం నిక్ఖిపిత్వా చే పచ్ఛా థేయ్యచిత్తో గణ్హతి, ఏస నయో. సామికేన ధురం నిక్ఖిత్తకాలే సో చే చోరో కాలం కరోతి, అఞ్ఞో థేయ్యచిత్తేన గణ్హతి, న పారాజికో. అనిక్ఖిత్తకాలే ఏవ చే కాలం కరోతి, తం థేయ్యచిత్తేన గణ్హన్తస్స భిక్ఖునో పారాజికం మూలభిక్ఖుస్స సన్తకభావే ఠితత్తా. చోరభిక్ఖుమ్హి మతే ‘‘మతకపరిక్ఖార’’న్తి సఙ్ఘో విభజిత్వా చే తం గణ్హతి, మూలసామికో ‘‘మమ సన్తకమిద’’న్తి గహేతుం లభతి.

    122. ‘‘Vibhaṅganayadassanato’’ti vuttattā taṃ sampādetuṃ ‘‘idāni tattha tatthā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha aṅgavatthubhedena cāti avahāraṅgajānanabhedena vatthussa haritabbabhaṇḍassa garukalahukabhāvabhedenāti attho. Atha vā aṅgañca vatthubhedena āpattibhedañca dassentoti attho. Atirekamāsako ūnapañcamāsakoti ettha -saddo na vutto, tīhipi eko eva paricchedo vuttoti. Anajjhāvuṭṭhakaṃ nāma araññapālakādinā na kenaci mamāyitaṃ. Chaḍḍitaṃ nāma anatthikabhāvena atirekamattādinā sāmikena chaḍḍitaṃ. Naṭṭhaṃ pariyesitvā chinnālayattā chinnamūlakaṃ. Assāmikavatthūti acchinnamūlakampi yassa sāmiko koci no hoti, nirapekkhā vā pariccajanti, yaṃ vā pariccattaṃ devatādīnaṃ, idaṃ sabbaṃ assāmikavatthu nāma. Devatādīnaṃ vā buddhadhammānaṃ vā pariccattaṃ parehi ce ārakkhakehi pariggahitaṃ, parapariggahitameva. Tathārūpe hi adinnādāne rājāno coraṃ gahetvā hananādikaṃ kareyyuṃ, anārakkhake pana āvāse, abhikkhuke anārāmikādike ca yaṃ buddhadhammassa santakaṃ, taṃ ‘‘āgatāgatehi bhikkhūhi rakkhitabbaṃ gopetabbaṃ mamāyitabba’’nti vacanato abhikkhukāvāsasaṅghasantakaṃ viya parapariggahitasaṅkhyameva gacchatīti chāyā dissati. Issaro hi yo koci bhikkhu tādise parikkhāre corehipi gayhamāne vāretuṃ paṭibalo ce, balakkārena acchinditvā yathāṭhāne ṭhapetunti. Apariggahite parasantakasaññissa chasu ākāresu vijjamānesupi anāpatti viya dissati , ‘‘yaṃ parapariggahitañca hotī’’ti aṅgabhāvo kiñcāpi dissati, parasantake tathā paṭipannake sandhāya vuttanti gahetabbaṃ. Attano santakaṃ corehi haṭaṃ, corapariggahitattā parapariggahitaṃ hoti, tasmā paro cetaṃ theyyacitto gaṇhati, pārājikaṃ. Sāmiko eva ce gaṇhati, na pārājikaṃ, yasmā codetvā, acchinditvā ca so ‘‘mama santakaṃ gaṇhāmī’’ti gahetuṃ labhati. Paṭhamaṃ dhuraṃ nikkhipitvā ce pacchā theyyacitto gaṇhati, esa nayo. Sāmikena dhuraṃ nikkhittakāle so ce coro kālaṃ karoti, añño theyyacittena gaṇhati, na pārājiko. Anikkhittakāle eva ce kālaṃ karoti, taṃ theyyacittena gaṇhantassa bhikkhuno pārājikaṃ mūlabhikkhussa santakabhāve ṭhitattā. Corabhikkhumhi mate ‘‘matakaparikkhāra’’nti saṅgho vibhajitvā ce taṃ gaṇhati, mūlasāmiko ‘‘mama santakamida’’nti gahetuṃ labhati.

    ఏత్థాహ – భూమట్ఠాదినిమిత్తకమ్మపరియోసానా ఏవ అవహారభేదా, ఉదాహు అఞ్ఞేపి సన్తీతి. కిఞ్చేత్థ యది అఞ్ఞేపి సన్తి, తేపి వత్తబ్బా. న హి భగవా సావసేసం పారాజికం పఞ్ఞపేతి. నో చే సన్తి, యే ఇమే తులాకూటకంసకూటమానకూటఉక్కోటనవఞ్చననికతిసాచియోగవిపరామోసఆలోపసాహసాకారా చ సుత్తఙ్గేసు సన్దిస్సమానా, తే ఇధ ఆగతేసు ఏత్థ సమోధానం గచ్ఛన్తీతి చ లక్ఖణతో వా తేసం సమోధానగతభావో వత్తబ్బోతి? వుచ్చతే – లక్ఖణతో సిద్ధోవ. కథం? ‘‘పఞ్చహి ఆకారేహీ’’తిఆదినా నయేన అఙ్గవత్థుభేదేన. ఆపత్తిభేదో హి పాళియం (పారా॰ ౧౨౮-౧౩౦) వుత్తో ఏవ, అట్ఠకథాయఞ్చ ‘‘కూటమానకూటకహాపణాదీహి వా వఞ్చేత్వా గణ్హతి, తస్సేవం గణ్హతో అవహారో థేయ్యావహారో’’తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౩౮; కఙ్ఖా॰ అట్ఠ॰ దుతియపారాజికవణ్ణనా) ఆగతత్తా తులాకూటగహణాదయో థేయ్యావహారే సమోధానం గతాతి సిద్ధం. విపరామోసఆలోపసాహసాకారా చ అట్ఠకథాయాగతే పసయ్హావహారే సమోధానం గచ్ఛన్తి. ఇమంయేవ వా పసయ్హావహారం దస్సేతుం ‘‘గామట్ఠం అరఞ్ఞట్ఠ’’న్తి మాతికం నిక్ఖిపిత్వా ‘‘గామట్ఠం నామ భణ్డం చతూహి ఠానేహి నిక్ఖిత్తం హోతీ’’తిఆదినా నయేన విభాగో వుత్తో. తేనేదం వుత్తం హోతి – గహణాకారభేదసన్దస్సనత్థం విసుం కతం. న హి భూమితలాదీహి గామారఞ్ఞట్ఠం యం కిఞ్చీతి. తత్థ యం తులాకూటం, తం రూపకూటఙ్గగహణపటిచ్ఛన్నకూటవసేన చతుబ్బిధమ్పి వేహాసట్ఠే సమోధానం గచ్ఛతి. హదయభేదసిఖాభేదరజ్జుభేదవసేన తివిధే మానకూటే ‘‘స్వాయం హదయభేదో మరియాదం ఛిన్దతీ’’తి ఏత్థ సమోధానం గచ్ఛతి. హదయభేదో హి సప్పితేలాదిమిననకాలే లబ్భతి. ‘‘ఫన్దాపేతి అత్తనో భాజనగతం కరోతీ’’తి ఏత్థ సిఖాభేదోపి లబ్భతి. సో ‘‘తిలతణ్డులాదిమిననకాలే లబ్భతీ’’తి వుత్తం. ఖేత్తమిననకాలే రజ్జుభేదో సమోధానం గచ్ఛతి. ‘‘ధమ్మం చరన్తో సామికం పరాజేతీ’’తి ఏత్థ ఉక్కోటనం సమోధానం గచ్ఛతీతి తే చ తథా వఞ్చననికతియోపి.

    Etthāha – bhūmaṭṭhādinimittakammapariyosānā eva avahārabhedā, udāhu aññepi santīti. Kiñcettha yadi aññepi santi, tepi vattabbā. Na hi bhagavā sāvasesaṃ pārājikaṃ paññapeti. No ce santi, ye ime tulākūṭakaṃsakūṭamānakūṭaukkoṭanavañcananikatisāciyogaviparāmosaālopasāhasākārā ca suttaṅgesu sandissamānā, te idha āgatesu ettha samodhānaṃ gacchantīti ca lakkhaṇato vā tesaṃ samodhānagatabhāvo vattabboti? Vuccate – lakkhaṇato siddhova. Kathaṃ? ‘‘Pañcahi ākārehī’’tiādinā nayena aṅgavatthubhedena. Āpattibhedo hi pāḷiyaṃ (pārā. 128-130) vutto eva, aṭṭhakathāyañca ‘‘kūṭamānakūṭakahāpaṇādīhi vā vañcetvā gaṇhati, tassevaṃ gaṇhato avahāro theyyāvahāro’’ti (pārā. aṭṭha. 1.138; kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) āgatattā tulākūṭagahaṇādayo theyyāvahāre samodhānaṃ gatāti siddhaṃ. Viparāmosaālopasāhasākārā ca aṭṭhakathāyāgate pasayhāvahāre samodhānaṃ gacchanti. Imaṃyeva vā pasayhāvahāraṃ dassetuṃ ‘‘gāmaṭṭhaṃ araññaṭṭha’’nti mātikaṃ nikkhipitvā ‘‘gāmaṭṭhaṃ nāma bhaṇḍaṃ catūhi ṭhānehi nikkhittaṃ hotī’’tiādinā nayena vibhāgo vutto. Tenedaṃ vuttaṃ hoti – gahaṇākārabhedasandassanatthaṃ visuṃ kataṃ. Na hi bhūmitalādīhi gāmāraññaṭṭhaṃ yaṃ kiñcīti. Tattha yaṃ tulākūṭaṃ, taṃ rūpakūṭaṅgagahaṇapaṭicchannakūṭavasena catubbidhampi vehāsaṭṭhe samodhānaṃ gacchati. Hadayabhedasikhābhedarajjubhedavasena tividhe mānakūṭe ‘‘svāyaṃ hadayabhedo mariyādaṃ chindatī’’ti ettha samodhānaṃ gacchati. Hadayabhedo hi sappitelādiminanakāle labbhati. ‘‘Phandāpeti attano bhājanagataṃ karotī’’ti ettha sikhābhedopi labbhati. So ‘‘tilataṇḍulādiminanakāle labbhatī’’ti vuttaṃ. Khettaminanakāle rajjubhedo samodhānaṃ gacchati. ‘‘Dhammaṃ caranto sāmikaṃ parājetī’’ti ettha ukkoṭanaṃ samodhānaṃ gacchatīti te ca tathā vañcananikatiyopi.

    ఆపత్తిభేదవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Āpattibhedavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౨. దుతియపారాజికం • 2. Dutiyapārājikaṃ

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౨. దుతియపారాజికం • 2. Dutiyapārājikaṃ

    టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ఆపత్తిభేదవణ్ణనా • Āpattibhedavaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ఆపత్తిభేదవణ్ణనా • Āpattibhedavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact