| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විනයවිනිච්‌ඡය-ටීකා • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ආපත්‌තිසමුට්‌ඨානකථාවණ්‌ණනා
Āpattisamuṭṭhānakathāvaṇṇanā
405. ආදිනාති පඨමෙන කායසඞ්‌ඛාතෙන සමුට්‌ඨානෙන.
405.Ādināti paṭhamena kāyasaṅkhātena samuṭṭhānena.
406-7. දුක්‌කටාදයොති ආදි-සද්‌දෙන ථුල්‌ලච්‌චයසඞ්‌ඝාදිසෙසා ගහිතා. යථාහ – ‘‘පයොගෙ දුක්‌කටං . එකං පිණ්‌ඩං අනාගතෙ ආපත්‌ති ථුල්‌ලච්‌චයස්‌ස. තස්‌මිං පිණ්‌ඩෙ ආගතෙ ආපත්‌ති සඞ්‌ඝාදිසෙසස්‌සා’’ති (පරි. 277). විකාලෙ පන පාචිත්‌තීති විකාලභොජනපාචිත්‌ති. අඤ්‌ඤාතිහත්‌ථතොති අඤ්‌ඤාතිකාය භික්‌ඛුනියා අන්‌තරඝරං පවිට්‌ඨාය හත්‌ථතො. ගහෙත්‌වාති ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා සහත්‌ථා පටිග්‌ගහෙත්‌වා. ‘‘පඤ්‌ච ඉමා ආපත්‌තියො’’ති පදච්‌ඡෙදො.
406-7.Dukkaṭādayoti ādi-saddena thullaccayasaṅghādisesā gahitā. Yathāha – ‘‘payoge dukkaṭaṃ . Ekaṃ piṇḍaṃ anāgate āpatti thullaccayassa. Tasmiṃ piṇḍe āgate āpatti saṅghādisesassā’’ti (pari. 277). Vikāle pana pācittīti vikālabhojanapācitti. Aññātihatthatoti aññātikāya bhikkhuniyā antaragharaṃ paviṭṭhāya hatthato. Gahetvāti khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā. ‘‘Pañca imā āpattiyo’’ti padacchedo.
408. දුතියෙනාති වාචාසඞ්‌ඛාතෙන සමුට්‌ඨානෙන.
408.Dutiyenāti vācāsaṅkhātena samuṭṭhānena.
409-10. සමාදිසති කථෙති චෙ. සබ්‌බථා විපන්‌නන්‌ති අදෙසිතවත්‌ථුකතාදිනා සබ්‌බප්‌පකාරෙන විපන්‌නප්‌පදෙසං. කුටින්‌ති සඤ්‌ඤාචිකාය කුටිං. යථාහ පරිවාරෙ ‘‘තස්‌ස කුටිං කරොන්‌ති අදෙසිතවත්‌ථුකං පමාණාතික්‌කන්‌තං සාරම්‌භං අපරික්‌කමන’’න්‌ති (පරි. 278). පදසොධම්‌මං මූලං සමුට්‌ඨානං යස්‌ස පාචිත්‌තියස්‌සාති තථා වුත්‌තං, තෙන පදසොධම්‌මමූලෙන, සහත්‌ථෙ චෙතං කරණවචනං.
409-10.Samādisati katheti ce. Sabbathā vipannanti adesitavatthukatādinā sabbappakārena vipannappadesaṃ. Kuṭinti saññācikāya kuṭiṃ. Yathāha parivāre ‘‘tassa kuṭiṃ karonti adesitavatthukaṃ pamāṇātikkantaṃ sārambhaṃ aparikkamana’’nti (pari. 278). Padasodhammaṃ mūlaṃ samuṭṭhānaṃ yassa pācittiyassāti tathā vuttaṃ, tena padasodhammamūlena, sahatthe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
411. තතියෙන සමුට්‌ඨානෙනාති කායවාචාසඞ්‌ඛාතෙන සමුට්‌ඨානෙන.
411.Tatiyena samuṭṭhānenāti kāyavācāsaṅkhātena samuṭṭhānena.
412. සංවිදහිත්‌වානාති සද්‌ධිං විදහිත්‌වා, ‘‘කුටිං කරොමා’’ති අඤ්‌ඤෙහි සද්‌ධිං මන්‌තෙත්‌වාති අත්‌ථො.
412.Saṃvidahitvānāti saddhiṃ vidahitvā, ‘‘kuṭiṃ karomā’’ti aññehi saddhiṃ mantetvāti attho.
413. වත්‌වාති අත්‌තනො අත්‌ථාය විඤ්‌ඤාපෙත්‌වා. භික්‌ඛුනින්‌ති භික්‌ඛූනං භුඤ්‌ජනට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා ‘‘ඉධ සූපං දෙථ, ඉධ ඔදනං දෙථා’’ති වොසාසමානං උපාසකානං වත්‌වා දාපෙන්‌තිං භික්‌ඛුනිං. න නිවාරෙත්‌වාති ‘‘අපසක්‌ක තාව, භගිනි, යාව භික්‌ඛූ භුඤ්‌ජන්‌තී’’ති අනපසාදෙත්‌වා භුඤ්‌ජතොති යොජනා.
413.Vatvāti attano atthāya viññāpetvā. Bhikkhuninti bhikkhūnaṃ bhuñjanaṭṭhāne ṭhatvā ‘‘idha sūpaṃ detha, idha odanaṃ dethā’’ti vosāsamānaṃ upāsakānaṃ vatvā dāpentiṃ bhikkhuniṃ. Na nivāretvāti ‘‘apasakka tāva, bhagini, yāva bhikkhū bhuñjantī’’ti anapasādetvā bhuñjatoti yojanā.
414. චතුත්‌ථෙන කායචිත්‌තසමුට්‌ඨානෙන කති ආපත්‌තියො සියුන්‌ති යොජනා.
414. Catutthena kāyacittasamuṭṭhānena kati āpattiyo siyunti yojanā.
417. පඤ්‌චමෙනාති වාචාචිත්‌තසමුට්‌ඨානෙන. වදන්‌ති වදන්‌තො සමුදාචරන්‌තො.
417.Pañcamenāti vācācittasamuṭṭhānena. Vadanti vadanto samudācaranto.
418. කුටින්‌ති නිදස්‌සනමත්‌තං, අදෙසිතවත්‌ථුකං පමාණාතික්‌කන්‌තං සාරම්‌භං අපරික්‌කමනං සෙනාසනම්‌පි ගහණං වෙදිතබ්‌බං.
418.Kuṭinti nidassanamattaṃ, adesitavatthukaṃ pamāṇātikkantaṃ sārambhaṃ aparikkamanaṃ senāsanampi gahaṇaṃ veditabbaṃ.
419. වාචෙති පදසො ධම්‌මන්‌ති එත්‌ථ ‘‘අනුපසම්‌පන්‌න’’න්‌ති සෙසො. යථාහ – ‘‘භික්‌ඛු අකප්‌පියසඤ්‌ඤී අනුපසම්‌පන්‌නං පදසො ධම්‌මං වාචෙතී’’ති (පරි. 281). දවකම්‍යතා වදන්‌තස්‌සාති ජාතිආදීහි අක්‌කොසවත්‌ථූහි කීළාධිප්‌පායෙන වදන්‌තස්‌ස. දවකම්‍යතාති ච ‘‘පටිසඞ්‌ඛා යොනිසො’’තිආදීසු (ම. නි. 1.22, 24, 422; අ. නි. 6.58; 8.9; මහානි. 199, 206; ධ. ස. 1355; විභ. 518) විය ය-කාරලොපෙන නිද්‌දෙසො.
419.Vāceti padaso dhammanti ettha ‘‘anupasampanna’’nti seso. Yathāha – ‘‘bhikkhu akappiyasaññī anupasampannaṃ padaso dhammaṃ vācetī’’ti (pari. 281). Davakamyatā vadantassāti jātiādīhi akkosavatthūhi kīḷādhippāyena vadantassa. Davakamyatāti ca ‘‘paṭisaṅkhā yoniso’’tiādīsu (ma. ni. 1.22, 24, 422; a. ni. 6.58; 8.9; mahāni. 199, 206; dha. sa. 1355; vibha. 518) viya ya-kāralopena niddeso.
420. ඡට්‌ඨෙන කායවාචාචිත්‌තසමුට්‌ඨානෙන. සංවිදහිත්‌වානාති සංවිධාය, ‘‘ත්‌වඤ්‌ච අහඤ්‌ච එකතො අවහරිස්‌සාමා’’ති සම්‌මන්‌තනං කත්‌වා. භණ්‌ඩං හරතීති ‘‘භාරියං ත්‌වං එකං පස්‌සං ගණ්‌හ, අහං ඉම’’න්‌ති වත්‌වා තෙන සහ ඨානා චාවෙති චෙ.
420. Chaṭṭhena kāyavācācittasamuṭṭhānena. Saṃvidahitvānāti saṃvidhāya, ‘‘tvañca ahañca ekato avaharissāmā’’ti sammantanaṃ katvā. Bhaṇḍaṃ haratīti ‘‘bhāriyaṃ tvaṃ ekaṃ passaṃ gaṇha, ahaṃ ima’’nti vatvā tena saha ṭhānā cāveti ce.
423. ඉධ ඉමස්‌මිං සාසනෙ. විමතූපරමං පරමන්‌ති එත්‌ථ ‘‘කප්‌පියං නු ඛො, අකප්‌පිය’’න්‌ති වා ‘‘ආපත්‌ති නු ඛො, අනාපත්‌තී’’ති වා ‘‘ධම්‌මො නු ඛො, අධම්‌මො’’ති වා එවමාදිනා නයෙන විවිධෙනාකාරෙන පවත්‌තා විමති විචිකිච්‌ඡා විමති. විමතිං උපරමෙති විනාසෙතීති විමතූපරමං. පරමං උත්‌තමං. උත්‌තරන්‌ති විභඞ්‌ගඛන්‌ධකාගතානං නිදානාදිවිනිච්‌ඡයානං පඤ්‌හඋත්‌තරභාවෙන ඨිතත්‌තා උත්‌තරං. ඉමං උත්‌තරං නාම පකරණං යො උත්‌තරති පඤ්‌ඤාය ඔගාහෙත්‌වා පරියොසාපෙති. ඉධ ‘‘උත්‌තරං උත්‌තර’’න්‌ති පදද්‌වයෙ එකං ගුණනිදස්‌සනං, එකං සත්‌ථනිදස්‌සනන්‌ති ගහෙතබ්‌බං. සුනයෙන යුතො සො පුග්‌ගලො විනයං පිටකං උත්‌තරතීති සම්‌බන්‌ධො. කිං විසිට්‌ඨන්‌ති ආහ ‘‘සුනය’’න්‌තිආදි . සුට්‌ඨු චාරිත්‌තවාරිත්‌තදළ්‌හීකරණසිථිලකරණභෙදා පඤ්‌ඤත්‌තිඅනඋපඤ්‌ඤත්‌තාදිනයා එත්‌ථාති සුනයො, තං. සුට්‌ඨු නීයති විනිච්‌ඡයො එතෙනාති සුනයො, උත්‌තරවිනිච්‌ඡයො, තෙන. විනිච්‌ඡයාවබොධෙන සංයුත්‌තො සමන්‌නාගතො. දුක්‌ඛෙන උත්‌තරීයතීති දුත්‌තරං. පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලදීපකත්‌තෙන සමාධිපඤ්‌ඤානිබ්‌බානසඞ්‌ඛාතඋත්‌තරප්‌පත්‌තියා පතිට්‌ඨාභාවතො උත්‌තරං උත්‌තරති ඔගාහෙත්‌වා පරියොසානං පාපුණාතීති අත්‌ථො.
423.Idha imasmiṃ sāsane. Vimatūparamaṃ paramanti ettha ‘‘kappiyaṃ nu kho, akappiya’’nti vā ‘‘āpatti nu kho, anāpattī’’ti vā ‘‘dhammo nu kho, adhammo’’ti vā evamādinā nayena vividhenākārena pavattā vimati vicikicchā vimati. Vimatiṃ uparameti vināsetīti vimatūparamaṃ. Paramaṃ uttamaṃ. Uttaranti vibhaṅgakhandhakāgatānaṃ nidānādivinicchayānaṃ pañhauttarabhāvena ṭhitattā uttaraṃ. Imaṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ yo uttarati paññāya ogāhetvā pariyosāpeti. Idha ‘‘uttaraṃ uttara’’nti padadvaye ekaṃ guṇanidassanaṃ, ekaṃ satthanidassananti gahetabbaṃ. Sunayena yuto so puggalo vinayaṃ piṭakaṃ uttaratīti sambandho. Kiṃ visiṭṭhanti āha ‘‘sunaya’’ntiādi . Suṭṭhu cārittavārittadaḷhīkaraṇasithilakaraṇabhedā paññattianaupaññattādinayā etthāti sunayo, taṃ. Suṭṭhu nīyati vinicchayo etenāti sunayo, uttaravinicchayo, tena. Vinicchayāvabodhena saṃyutto samannāgato. Dukkhena uttarīyatīti duttaraṃ. Pātimokkhasaṃvarasīladīpakattena samādhipaññānibbānasaṅkhātauttarappattiyā patiṭṭhābhāvato uttaraṃ uttarati ogāhetvā pariyosānaṃ pāpuṇātīti attho.
ඉධ යො විමතූපරමං පරමං උත්‌තරං උත්‌තරං නාම පකරණං උත්‌තරති, සුනයෙන යුතො සො පුග්‌ගලො සුනයං දුත්‌තරං උත්‌තරං විනයං උත්‌තරතීති යොජනා. ච-සද්‌දෙන සත්‌ථන්‌තරසමුච්‌චයත්‌ථෙන ඉමමත්‌ථං දීපෙති. සෙය්‍යථිදං, ඉධ යො සුනයං දුත්‌තරං උත්‌තරං විනයං උත්‌තරති, සුනයෙන යුතො සො පුග්‌ගලො විමතූපරමං පරමං උත්‌තරං උත්‌තරං නාම පකරණං උත්‌තරතීති. ඉමිනා යො උත්‌තරං ජානාති, සො විනයං ජානාති. යො විනයං ජානාති, සො උත්‌තරං ජානාතීති උත්‌තරපකරණස්‌ස විනයපිටකජානනෙ අච්‌චන්‌තූපකාරිතා විභාවිතාති දට්‌ඨබ්‌බං.
Idha yo vimatūparamaṃ paramaṃ uttaraṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ uttarati, sunayena yuto so puggalo sunayaṃ duttaraṃ uttaraṃ vinayaṃ uttaratīti yojanā. Ca-saddena satthantarasamuccayatthena imamatthaṃ dīpeti. Seyyathidaṃ, idha yo sunayaṃ duttaraṃ uttaraṃ vinayaṃ uttarati, sunayena yuto so puggalo vimatūparamaṃ paramaṃ uttaraṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ uttaratīti. Iminā yo uttaraṃ jānāti, so vinayaṃ jānāti. Yo vinayaṃ jānāti, so uttaraṃ jānātīti uttarapakaraṇassa vinayapiṭakajānane accantūpakāritā vibhāvitāti daṭṭhabbaṃ.
ඉති උත්‌තරෙ ලීනත්‌ථපකාසනියා
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
ආපත්‌තිසමුට්‌ඨානකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Āpattisamuṭṭhānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
