| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਨਯવਿਨਿਚ੍ਛਯ-ਟੀਕਾ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ਆਪਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Āpattisamuṭṭhānakathāvaṇṇanā
੪੦੫. ਆਦਿਨਾਤਿ ਪਠਮੇਨ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ।
405.Ādināti paṭhamena kāyasaṅkhātena samuṭṭhānena.
੪੦੬-੭. ਦੁਕ੍ਕਟਾਦਯੋਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾ ਗਹਿਤਾ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਪਯੋਗੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ । ਏਕਂ ਪਿਣ੍ਡਂ ਅਨਾਗਤੇ ਆਪਤ੍ਤਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਿਣ੍ਡੇ ਆਗਤੇ ਆਪਤ੍ਤਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੨੭੭)। વਿਕਾਲੇ ਪਨ ਪਾਚਿਤ੍ਤੀਤਿ વਿਕਾਲਭੋਜਨਪਾਚਿਤ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞਾਤਿਹਤ੍ਥਤੋਤਿ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਯ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਅਨ੍ਤਰਘਰਂ ਪવਿਟ੍ਠਾਯ ਹਤ੍ਥਤੋ। ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਖਾਦਨੀਯਂ વਾ ਭੋਜਨੀਯਂ વਾ ਸਹਤ੍ਥਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ‘‘ਪਞ੍ਚ ਇਮਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ’’ਤਿ ਪਦਚ੍ਛੇਦੋ।
406-7.Dukkaṭādayoti ādi-saddena thullaccayasaṅghādisesā gahitā. Yathāha – ‘‘payoge dukkaṭaṃ . Ekaṃ piṇḍaṃ anāgate āpatti thullaccayassa. Tasmiṃ piṇḍe āgate āpatti saṅghādisesassā’’ti (pari. 277). Vikāle pana pācittīti vikālabhojanapācitti. Aññātihatthatoti aññātikāya bhikkhuniyā antaragharaṃ paviṭṭhāya hatthato. Gahetvāti khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā. ‘‘Pañca imā āpattiyo’’ti padacchedo.
੪੦੮. ਦੁਤਿਯੇਨਾਤਿ વਾਚਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ।
408.Dutiyenāti vācāsaṅkhātena samuṭṭhānena.
੪੦੯-੧੦. ਸਮਾਦਿਸਤਿ ਕਥੇਤਿ ਚੇ। ਸਬ੍ਬਥਾ વਿਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਦੇਸਿਤવਤ੍ਥੁਕਤਾਦਿਨਾ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ વਿਪਨ੍ਨਪ੍ਪਦੇਸਂ। ਕੁਟਿਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਚਿਕਾਯ ਕੁਟਿਂ। ਯਥਾਹ ਪਰਿવਾਰੇ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਕੁਟਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਅਦੇਸਿਤવਤ੍ਥੁਕਂ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਸਾਰਮ੍ਭਂ ਅਪਰਿਕ੍ਕਮਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੨੭੮)। ਪਦਸੋਧਮ੍ਮਂ ਮੂਲਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਯਸ੍ਸ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ ਪਦਸੋਧਮ੍ਮਮੂਲੇਨ, ਸਹਤ੍ਥੇ ਚੇਤਂ ਕਰਣવਚਨਂ।
409-10.Samādisati katheti ce. Sabbathā vipannanti adesitavatthukatādinā sabbappakārena vipannappadesaṃ. Kuṭinti saññācikāya kuṭiṃ. Yathāha parivāre ‘‘tassa kuṭiṃ karonti adesitavatthukaṃ pamāṇātikkantaṃ sārambhaṃ aparikkamana’’nti (pari. 278). Padasodhammaṃ mūlaṃ samuṭṭhānaṃ yassa pācittiyassāti tathā vuttaṃ, tena padasodhammamūlena, sahatthe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
੪੧੧. ਤਤਿਯੇਨ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨਾਤਿ ਕਾਯવਾਚਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ।
411.Tatiyena samuṭṭhānenāti kāyavācāsaṅkhātena samuṭṭhānena.
੪੧੨. ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾਨਾਤਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਦਹਿਤ੍વਾ, ‘‘ਕੁਟਿਂ ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
412.Saṃvidahitvānāti saddhiṃ vidahitvā, ‘‘kuṭiṃ karomā’’ti aññehi saddhiṃ mantetvāti attho.
੪੧੩. વਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਾਯ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭੁਞ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਇਧ ਸੂਪਂ ਦੇਥ, ਇਧ ਓਦਨਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ વੋਸਾਸਮਾਨਂ ਉਪਾਸਕਾਨਂ વਤ੍વਾ ਦਾਪੇਨ੍ਤਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਂ। ਨ ਨਿવਾਰੇਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਅਪਸਕ੍ਕ ਤਾવ, ਭਗਿਨਿ, ਯਾવ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਨਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਤੋਤਿ ਯੋਜਨਾ।
413.Vatvāti attano atthāya viññāpetvā. Bhikkhuninti bhikkhūnaṃ bhuñjanaṭṭhāne ṭhatvā ‘‘idha sūpaṃ detha, idha odanaṃ dethā’’ti vosāsamānaṃ upāsakānaṃ vatvā dāpentiṃ bhikkhuniṃ. Na nivāretvāti ‘‘apasakka tāva, bhagini, yāva bhikkhū bhuñjantī’’ti anapasādetvā bhuñjatoti yojanā.
੪੧੪. ਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ ਕਤਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਸਿਯੁਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
414. Catutthena kāyacittasamuṭṭhānena kati āpattiyo siyunti yojanā.
੪੧੭. ਪਞ੍ਚਮੇਨਾਤਿ વਾਚਾਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ। વਦਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੋ।
417.Pañcamenāti vācācittasamuṭṭhānena. Vadanti vadanto samudācaranto.
੪੧੮. ਕੁਟਿਨ੍ਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ, ਅਦੇਸਿਤવਤ੍ਥੁਕਂ ਪਮਾਣਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਸਾਰਮ੍ਭਂ ਅਪਰਿਕ੍ਕਮਨਂ ਸੇਨਾਸਨਮ੍ਪਿ ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
418.Kuṭinti nidassanamattaṃ, adesitavatthukaṃ pamāṇātikkantaṃ sārambhaṃ aparikkamanaṃ senāsanampi gahaṇaṃ veditabbaṃ.
੪੧੯. વਾਚੇਤਿ ਪਦਸੋ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਸੇਸੋ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞੀ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਦਸੋ ਧਮ੍ਮਂ વਾਚੇਤੀ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੨੮੧)। ਦવਕਮ੍ਯਤਾ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੂਹਿ ਕੀਲ਼ਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਦવਕਮ੍ਯਤਾਤਿ ਚ ‘‘ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨, ੨੪, ੪੨੨; ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੫੮; ੮.੯; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੯੯, ੨੦੬; ਧ॰ ਸ॰ ੧੩੫੫; વਿਭ॰ ੫੧੮) વਿਯ ਯ-ਕਾਰਲੋਪੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ।
419.Vāceti padaso dhammanti ettha ‘‘anupasampanna’’nti seso. Yathāha – ‘‘bhikkhu akappiyasaññī anupasampannaṃ padaso dhammaṃ vācetī’’ti (pari. 281). Davakamyatā vadantassāti jātiādīhi akkosavatthūhi kīḷādhippāyena vadantassa. Davakamyatāti ca ‘‘paṭisaṅkhā yoniso’’tiādīsu (ma. ni. 1.22, 24, 422; a. ni. 6.58; 8.9; mahāni. 199, 206; dha. sa. 1355; vibha. 518) viya ya-kāralopena niddeso.
੪੨੦. ਛਟ੍ਠੇਨ ਕਾਯવਾਚਾਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇਨ। ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾਨਾਤਿ ਸਂવਿਧਾਯ, ‘‘ਤ੍વਞ੍ਚ ਅਹਞ੍ਚ ਏਕਤੋ ਅવਹਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਮ੍ਮਨ੍ਤਨਂ ਕਤ੍વਾ। ਭਣ੍ਡਂ ਹਰਤੀਤਿ ‘‘ਭਾਰਿਯਂ ਤ੍વਂ ਏਕਂ ਪਸ੍ਸਂ ਗਣ੍ਹ, ਅਹਂ ਇਮ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਹ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤਿ ਚੇ।
420. Chaṭṭhena kāyavācācittasamuṭṭhānena. Saṃvidahitvānāti saṃvidhāya, ‘‘tvañca ahañca ekato avaharissāmā’’ti sammantanaṃ katvā. Bhaṇḍaṃ haratīti ‘‘bhāriyaṃ tvaṃ ekaṃ passaṃ gaṇha, ahaṃ ima’’nti vatvā tena saha ṭhānā cāveti ce.
੪੨੩. ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ। વਿਮਤੂਪਰਮਂ ਪਰਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਨੁ ਖੋ, ਅਕਪ੍ਪਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ‘‘ਆਪਤ੍ਤਿ ਨੁ ਖੋ, ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਨੁ ਖੋ, ਅਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ વਾ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿવਿਧੇਨਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ વਿਮਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ વਿਮਤਿ। વਿਮਤਿਂ ਉਪਰਮੇਤਿ વਿਨਾਸੇਤੀਤਿ વਿਮਤੂਪਰਮਂ। ਪਰਮਂ ਉਤ੍ਤਮਂ। ਉਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ વਿਭਙ੍ਗਖਨ੍ਧਕਾਗਤਾਨਂ ਨਿਦਾਨਾਦਿવਿਨਿਚ੍ਛਯਾਨਂ ਪਞ੍ਹਉਤ੍ਤਰਭਾવੇਨ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਰਂ। ਇਮਂ ਉਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ ਪਕਰਣਂ ਯੋ ਉਤ੍ਤਰਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਸਾਪੇਤਿ। ਇਧ ‘‘ਉਤ੍ਤਰਂ ਉਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਦ੍વਯੇ ਏਕਂ ਗੁਣਨਿਦਸ੍ਸਨਂ, ਏਕਂ ਸਤ੍ਥਨਿਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਸੁਨਯੇਨ ਯੁਤੋ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਨਯਂ ਪਿਟਕਂ ਉਤ੍ਤਰਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਕਿਂ વਿਸਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੁਨਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ । ਸੁਟ੍ਠੁ ਚਾਰਿਤ੍ਤવਾਰਿਤ੍ਤਦਲ਼੍ਹੀਕਰਣਸਿਥਿਲਕਰਣਭੇਦਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਅਨਉਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਦਿਨਯਾ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੁਨਯੋ, ਤਂ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਨੀਯਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਸੁਨਯੋ, ਉਤ੍ਤਰવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ, ਤੇਨ। વਿਨਿਚ੍ਛਯਾવਬੋਧੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਉਤ੍ਤਰੀਯਤੀਤਿ ਦੁਤ੍ਤਰਂ। ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਦੀਪਕਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤਉਤ੍ਤਰਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭਾવਤੋ ਉਤ੍ਤਰਂ ਉਤ੍ਤਰਤਿ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
423.Idha imasmiṃ sāsane. Vimatūparamaṃ paramanti ettha ‘‘kappiyaṃ nu kho, akappiya’’nti vā ‘‘āpatti nu kho, anāpattī’’ti vā ‘‘dhammo nu kho, adhammo’’ti vā evamādinā nayena vividhenākārena pavattā vimati vicikicchā vimati. Vimatiṃ uparameti vināsetīti vimatūparamaṃ. Paramaṃ uttamaṃ. Uttaranti vibhaṅgakhandhakāgatānaṃ nidānādivinicchayānaṃ pañhauttarabhāvena ṭhitattā uttaraṃ. Imaṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ yo uttarati paññāya ogāhetvā pariyosāpeti. Idha ‘‘uttaraṃ uttara’’nti padadvaye ekaṃ guṇanidassanaṃ, ekaṃ satthanidassananti gahetabbaṃ. Sunayena yuto so puggalo vinayaṃ piṭakaṃ uttaratīti sambandho. Kiṃ visiṭṭhanti āha ‘‘sunaya’’ntiādi . Suṭṭhu cārittavārittadaḷhīkaraṇasithilakaraṇabhedā paññattianaupaññattādinayā etthāti sunayo, taṃ. Suṭṭhu nīyati vinicchayo etenāti sunayo, uttaravinicchayo, tena. Vinicchayāvabodhena saṃyutto samannāgato. Dukkhena uttarīyatīti duttaraṃ. Pātimokkhasaṃvarasīladīpakattena samādhipaññānibbānasaṅkhātauttarappattiyā patiṭṭhābhāvato uttaraṃ uttarati ogāhetvā pariyosānaṃ pāpuṇātīti attho.
ਇਧ ਯੋ વਿਮਤੂਪਰਮਂ ਪਰਮਂ ਉਤ੍ਤਰਂ ਉਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ ਪਕਰਣਂ ਉਤ੍ਤਰਤਿ, ਸੁਨਯੇਨ ਯੁਤੋ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਨਯਂ ਦੁਤ੍ਤਰਂ ਉਤ੍ਤਰਂ વਿਨਯਂ ਉਤ੍ਤਰਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਚ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਤ੍ਥਨ੍ਤਰਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੇਨ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ, ਇਧ ਯੋ ਸੁਨਯਂ ਦੁਤ੍ਤਰਂ ਉਤ੍ਤਰਂ વਿਨਯਂ ਉਤ੍ਤਰਤਿ, ਸੁਨਯੇਨ ਯੁਤੋ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਮਤੂਪਰਮਂ ਪਰਮਂ ਉਤ੍ਤਰਂ ਉਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ ਪਕਰਣਂ ਉਤ੍ਤਰਤੀਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਯੋ ਉਤ੍ਤਰਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ વਿਨਯਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਯੋ વਿਨਯਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਉਤ੍ਤਰਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਉਤ੍ਤਰਪਕਰਣਸ੍ਸ વਿਨਯਪਿਟਕਜਾਨਨੇ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤੂਪਕਾਰਿਤਾ વਿਭਾવਿਤਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Idha yo vimatūparamaṃ paramaṃ uttaraṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ uttarati, sunayena yuto so puggalo sunayaṃ duttaraṃ uttaraṃ vinayaṃ uttaratīti yojanā. Ca-saddena satthantarasamuccayatthena imamatthaṃ dīpeti. Seyyathidaṃ, idha yo sunayaṃ duttaraṃ uttaraṃ vinayaṃ uttarati, sunayena yuto so puggalo vimatūparamaṃ paramaṃ uttaraṃ uttaraṃ nāma pakaraṇaṃ uttaratīti. Iminā yo uttaraṃ jānāti, so vinayaṃ jānāti. Yo vinayaṃ jānāti, so uttaraṃ jānātīti uttarapakaraṇassa vinayapiṭakajānane accantūpakāritā vibhāvitāti daṭṭhabbaṃ.
ਇਤਿ ਉਤ੍ਤਰੇ ਲੀਨਤ੍ਥਪਕਾਸਨਿਯਾ
Iti uttare līnatthapakāsaniyā
ਆਪਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Āpattisamuṭṭhānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
