| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
११. आपायिकसुत्तवण्णना
11. Āpāyikasuttavaṇṇanā
४८. एकादसमे आपायिकाति अपाये निब्बत्तिस्सन्तीति आपायिका। तत्थापि निरये निब्बत्तिस्सन्तीति नेरयिका। इदमप्पहायाति इदं इदानि वक्खमानं दुविधं पापसमाचारं अप्पजहित्वा, तथापटिपत्तितथापग्गहणवसेन पवत्तं वाचं चित्तं दिट्ठिञ्च अप्पटिनिस्सज्जित्वाति अत्थो। अब्रह्मचारीति ब्रह्मसेट्ठं चरतीति ब्रह्मचारी, ब्रह्मा वा सेट्ठो आचारो एतस्स अत्थीति ब्रह्मचारी, न ब्रह्मचारीति अब्रह्मचारी, ब्रह्मचारिपटिरूपको दुस्सीलोति अत्थो। ब्रह्मचारिपटिञ्ञोति ‘‘ब्रह्मचारी अह’’न्ति एवंपटिञ्ञो। परिपुण्णन्ति अखण्डादिभावेन अविकलं। परिसुद्धन्ति उपक्किलेसाभावेन परिसुद्धं। अमूलकेनाति दिट्ठादिमूलविरहितेन, दिट्ठं सुतं परिसङ्कितन्ति इमेहि चोदनामूलेहि वज्जितेन। अब्रह्मचरियेन असेट्ठचरियेन। अनुद्धंसेतीति ‘‘परिसुद्धो अय’’न्ति जानन्तोव पाराजिकवत्थुना धंसेति पधंसेति, चोदेति अक्कोसति वा।
48. Ekādasame āpāyikāti apāye nibbattissantīti āpāyikā. Tatthāpi niraye nibbattissantīti nerayikā. Idamappahāyāti idaṃ idāni vakkhamānaṃ duvidhaṃ pāpasamācāraṃ appajahitvā, tathāpaṭipattitathāpaggahaṇavasena pavattaṃ vācaṃ cittaṃ diṭṭhiñca appaṭinissajjitvāti attho. Abrahmacārīti brahmaseṭṭhaṃ caratīti brahmacārī, brahmā vā seṭṭho ācāro etassa atthīti brahmacārī, na brahmacārīti abrahmacārī, brahmacāripaṭirūpako dussīloti attho. Brahmacāripaṭiññoti ‘‘brahmacārī aha’’nti evaṃpaṭiñño. Paripuṇṇanti akhaṇḍādibhāvena avikalaṃ. Parisuddhanti upakkilesābhāvena parisuddhaṃ. Amūlakenāti diṭṭhādimūlavirahitena, diṭṭhaṃ sutaṃ parisaṅkitanti imehi codanāmūlehi vajjitena. Abrahmacariyena aseṭṭhacariyena. Anuddhaṃsetīti ‘‘parisuddho aya’’nti jānantova pārājikavatthunā dhaṃseti padhaṃseti, codeti akkosati vā.
गाथासु अभूतवादीति परस्स दोसं अदिस्वाव अभूतेन तुच्छेन मुसावादं कत्वा परं अब्भाचिक्खन्तो। कत्वाति यो वा पन पापकम्मं कत्वा ‘‘नाहं एतं करोमी’’ति आह। उभोपि ते पेच्च समा भवन्तीति ते उभोपि जना इतो परलोकं गन्त्वा निरयं उपगमनतो गतिया समाना भवन्ति। तत्थ गतियेव नेसं परिच्छिन्ना, न पन आयु। बहुञ्हि पापं कत्वा चिरं निरये पच्चति, परित्तं कत्वा अप्पमत्तकमेव कालं। यस्मा पन तेसं उभिन्नम्पि कम्मं लामकमेव। तेन वुत्तं ‘‘निहीनकम्मा मनुजा परत्था’’ति। ‘‘परत्था’’ति पन पदस्स पुरतो ‘‘पेच्चा’’ति पदेन सम्बन्धो – परत्थ पेच्च इतो गन्त्वा ते निहीनकम्मा समा भवन्तीति।
Gāthāsu abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva abhūtena tucchena musāvādaṃ katvā paraṃ abbhācikkhanto. Katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha. Ubhopi te pecca samā bhavantīti te ubhopi janā ito paralokaṃ gantvā nirayaṃ upagamanato gatiyā samānā bhavanti. Tattha gatiyeva nesaṃ paricchinnā, na pana āyu. Bahuñhi pāpaṃ katvā ciraṃ niraye paccati, parittaṃ katvā appamattakameva kālaṃ. Yasmā pana tesaṃ ubhinnampi kammaṃ lāmakameva. Tena vuttaṃ ‘‘nihīnakammā manujā paratthā’’ti. ‘‘Paratthā’’ti pana padassa purato ‘‘peccā’’ti padena sambandho – parattha pecca ito gantvā te nihīnakammā samā bhavantīti.
एवं भगवा अभूतब्भक्खानवसेन भूतदोसपटिच्छादनवसेन च पवत्तस्स मुसावादस्स विपाकं दस्सेत्वा इदानि तस्मिं ठाने निसिन्नानं बहूनं पापभिक्खूनं दुच्चरितकम्मस्स विपाकदस्सनेन संवेजनत्थं द्वे गाथा अभासि। तत्थ कासावकण्ठाति कसावरसपीतत्ता कासावेन वत्थेन पलिवेठितकण्ठा। पापधम्माति लामकधम्मा। असञ्ञताति कायादीहि सञ्ञमरहिता। पापाति तथारूपा पापपुग्गला, पापेहि कम्मेहि उपपज्जित्वा ‘‘तस्स कायोपि आदित्तो सम्पज्जलितो सजोतिभूतो, सङ्घाटिपि आदित्ता’’तिआदिना (सं॰ नि॰ २.२१८-२१९; पारा॰ २३०) लक्खणसंयुत्ते वुत्तनयेन महादुक्खं अनुभवन्तियेव।
Evaṃ bhagavā abhūtabbhakkhānavasena bhūtadosapaṭicchādanavasena ca pavattassa musāvādassa vipākaṃ dassetvā idāni tasmiṃ ṭhāne nisinnānaṃ bahūnaṃ pāpabhikkhūnaṃ duccaritakammassa vipākadassanena saṃvejanatthaṃ dve gāthā abhāsi. Tattha kāsāvakaṇṭhāti kasāvarasapītattā kāsāvena vatthena paliveṭhitakaṇṭhā. Pāpadhammāti lāmakadhammā. Asaññatāti kāyādīhi saññamarahitā. Pāpāti tathārūpā pāpapuggalā, pāpehi kammehi upapajjitvā ‘‘tassa kāyopi āditto sampajjalito sajotibhūto, saṅghāṭipi ādittā’’tiādinā (saṃ. ni. 2.218-219; pārā. 230) lakkhaṇasaṃyutte vuttanayena mahādukkhaṃ anubhavantiyeva.
ततियगाथाय अयं सङ्खेपत्थो – यञ्चे भुञ्जेय्य दुस्सीलो निस्सीलपुग्गलो कायादीहि असञ्ञतो रट्ठवासीहि सद्धाय दिन्नं यं रट्ठपिण्डं ‘‘समणोम्ही’’ति पटिजानन्तो गहेत्वा भुञ्जेय्य, ततो आदित्तो अग्गिवण्णो अयोगुळोव भुत्तो सेय्यो सुन्दरतरो। किंकारणा? तप्पच्चया हिस्स एकोव अत्तभावो झायेय्य, दुस्सीलो पन हुत्वा सद्धादेय्यं भुञ्जित्वा अनेकानिपि जातिसतानि निरये उप्पज्जेय्याति।
Tatiyagāthāya ayaṃ saṅkhepattho – yañce bhuñjeyya dussīlo nissīlapuggalo kāyādīhi asaññato raṭṭhavāsīhi saddhāya dinnaṃ yaṃ raṭṭhapiṇḍaṃ ‘‘samaṇomhī’’ti paṭijānanto gahetvā bhuñjeyya, tato āditto aggivaṇṇo ayoguḷova bhutto seyyo sundarataro. Kiṃkāraṇā? Tappaccayā hissa ekova attabhāvo jhāyeyya, dussīlo pana hutvā saddhādeyyaṃ bhuñjitvā anekānipi jātisatāni niraye uppajjeyyāti.
एकादसमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Ekādasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi / ११. आपायिकसुत्तं • 11. Āpāyikasuttaṃ
