| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๔. ปวารณากฺขนฺธกํ
4. Pavāraṇākkhandhakaṃ
๑๒๐. อผาสุกวิหารกถา
120. Aphāsukavihārakathā
๒๐๙. ปวารณากฺขนฺธเก อลฺลาโปติ เอตฺถ อาตฺยูปสคฺคสฺส อาทิกมฺมตฺถํ, ลปธาตุยา จ กถนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปฐมวจน’’นฺติฯ อาทิโต, อาทิมฺหิ วา ลปนํ กถนํ, ลปติ อเนนาติ วา อลฺลาโป สํโยเค ปเร รโสฺสฯ สํ ปุน ลปนํ, ลปติ วา อเนนาติ สลฺลาโปฯ หตฺถวิลงฺฆเกนาติ เอตฺถ วิปุโพฺพ ลฆิธาตุ อุกฺขิปนโตฺถติ อาห ‘‘หตฺถุเกฺขปเกนา’’ติฯ ปสุสํวาสนฺติ เอตฺถ ปสูติ สพฺพจตุปฺปทาฯ เต หิ อญฺญมญฺญํ ปสนฺติ พาธนฺติ, มนุสฺสาทีหิ วา ปสียนฺติ พาธียนฺตีติ ปสโวติ วุจฺจนฺติฯ ปสูนํ วิย สํวาสนฺติ ปสูนํ สํวาโส วิย สํวาโสติ ปสุสํวาโส, ตํ ปสุสํวาสํฯ ตมตฺถํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ปสโวปิ หี’’ติอาทิฯ ตถาติ ยถา น กโรนฺติ, ตถาติ อโตฺถฯ เอเตปีติ ภิกฺขโวปิฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อกํสุ, ตสฺมาฯ เนสนฺติ ภิกฺขูนํฯ สพฺพตฺถาติ สเพฺพสุ เอฬกสํวาสสปตฺตสํวาเสสุฯ มูคพฺพตนฺติ มูคสฺส วตํ วิย วตนฺติ มูคพฺพตํ, สุญฺญวจนวตนฺติ อโตฺถฯ ติตฺถิยสมาทานนฺติ ติตฺถิเยหิ สมาทาตพฺพํฯ วตสมาทานนฺติ สมาทาตพฺพํ วตํฯ อญฺญมญฺญานุโลมตาติ เอตฺถ ตาสทฺทสฺส ภาวตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อนุโลมภาโว’’ติฯ อิมินา ‘‘เทวตา’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. อฎฺฐ. ๑.๑.๑; ขุ. ปา. อฎฺฐ. ๕.เอวมิจฺจาทิปาฐวณฺณนา; สุ. นิ. อฎฺฐ. ๒.องฺคลสุตฺตวณฺณนา) วิย ตาปจฺจยสฺส สฺวตฺถํ ‘‘ชนตา’’ติอาทีสุ (เป. ว. อฎฺฐ. ๔๖๐) วิย สมูหตฺถญฺจ นิวเตฺตติฯ ‘‘อญฺญมญฺญํ วตฺตุ’’นฺติ วจนสฺส ยุตฺติํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วทนฺตุ ม’’นฺติอาทิฯ วทนฺตํ ภิกฺขุํ วตฺตุนฺติ โยชนาฯ ‘‘อาปตฺตีหิ วุฎฺฐานภาโว’’ติ อิมินา อาปตฺติวุฎฺฐานตาติ ปทสฺส ปญฺจมีสมาสญฺจ ตาปจฺจยสฺส ภาวตฺถญฺจ ทเสฺสติฯ ‘‘วินย’’นฺติอาทินา ปุรโต กตฺวา กรณํ ปุเรกฺขาโร, ตสฺส ภาโว ปุเรกฺขารตา, วินยํ ปุเรกฺขารตา วินยปุเรกฺขารตาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ เอตฺถ ปุรสทฺทสฺส เอการตฺตํ สทฺทสเตฺถสุ (โมคฺคลฺลานพฺยากรเณ ๕.๑๓๔ สุเตฺต) วทนฺติฯ ตสฺส ยุตฺติํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วทนฺตุม’’นฺติอาทิ (โมคฺคลฺลานพฺยากรเณ ๕.๑๓๔ สุเตฺต)ฯ
209. Pavāraṇākkhandhake allāpoti ettha ātyūpasaggassa ādikammatthaṃ, lapadhātuyā ca kathanatthaṃ dassento āha ‘‘paṭhamavacana’’nti. Ādito, ādimhi vā lapanaṃ kathanaṃ, lapati anenāti vā allāpo saṃyoge pare rasso. Saṃ puna lapanaṃ, lapati vā anenāti sallāpo. Hatthavilaṅghakenāti ettha vipubbo laghidhātu ukkhipanatthoti āha ‘‘hatthukkhepakenā’’ti. Pasusaṃvāsanti ettha pasūti sabbacatuppadā. Te hi aññamaññaṃ pasanti bādhanti, manussādīhi vā pasīyanti bādhīyantīti pasavoti vuccanti. Pasūnaṃ viya saṃvāsanti pasūnaṃ saṃvāso viya saṃvāsoti pasusaṃvāso, taṃ pasusaṃvāsaṃ. Tamatthaṃ vitthārento āha ‘‘pasavopi hī’’tiādi. Tathāti yathā na karonti, tathāti attho. Etepīti bhikkhavopi. Tasmāti yasmā akaṃsu, tasmā. Nesanti bhikkhūnaṃ. Sabbatthāti sabbesu eḷakasaṃvāsasapattasaṃvāsesu. Mūgabbatanti mūgassa vataṃ viya vatanti mūgabbataṃ, suññavacanavatanti attho. Titthiyasamādānanti titthiyehi samādātabbaṃ. Vatasamādānanti samādātabbaṃ vataṃ. Aññamaññānulomatāti ettha tāsaddassa bhāvatthaṃ dassento āha ‘‘anulomabhāvo’’ti. Iminā ‘‘devatā’’tiādīsu (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.1; khu. pā. aṭṭha. 5.evamiccādipāṭhavaṇṇanā; su. ni. aṭṭha. 2.aṅgalasuttavaṇṇanā) viya tāpaccayassa svatthaṃ ‘‘janatā’’tiādīsu (pe. va. aṭṭha. 460) viya samūhatthañca nivatteti. ‘‘Aññamaññaṃ vattu’’nti vacanassa yuttiṃ dassento āha ‘‘vadantu ma’’ntiādi. Vadantaṃ bhikkhuṃ vattunti yojanā. ‘‘Āpattīhi vuṭṭhānabhāvo’’ti iminā āpattivuṭṭhānatāti padassa pañcamīsamāsañca tāpaccayassa bhāvatthañca dasseti. ‘‘Vinaya’’ntiādinā purato katvā karaṇaṃ purekkhāro, tassa bhāvo purekkhāratā, vinayaṃ purekkhāratā vinayapurekkhāratāti vacanatthaṃ dasseti. Ettha purasaddassa ekārattaṃ saddasatthesu (moggallānabyākaraṇe 5.134 sutte) vadanti. Tassa yuttiṃ dassento āha ‘‘vadantuma’’ntiādi (moggallānabyākaraṇe 5.134 sutte).
๒๑๐. สพฺพสงฺคาหิกาติ ‘‘สโงฺฆ ปวาเรยฺยา’’ติ สามญฺญโต วุตฺตตฺตา สเพฺพสํ เตวาจิกาทีนํ สงฺคาหกาฯ ญตฺตีติ ญาเปติ สงฺฆํ เอตาย วจนายาติ ญตฺติฯ สพฺพสงฺคาหิกภาวํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘เอวญฺหิ วุเตฺต’’ติอาทิฯ เตวาจิกนฺติ ติโสฺส วาจา เอตสฺสาติ เตวาจิกํ, ตีหิ วาจาหิ กตฺตพฺพนฺติ วา เตวาจิกํฯ เอเสว นโย เสเสสุปิฯ สมานวสฺสิกนฺติ สมานํ วสฺสํ เอเตสนฺติ สมานวสฺสา, เตหิ กตฺตพฺพนฺติ สมานวสฺสิกํฯ อญฺญนฺติ เทฺววาจิกเอกวาจิกํฯ
210.Sabbasaṅgāhikāti ‘‘saṅgho pavāreyyā’’ti sāmaññato vuttattā sabbesaṃ tevācikādīnaṃ saṅgāhakā. Ñattīti ñāpeti saṅghaṃ etāya vacanāyāti ñatti. Sabbasaṅgāhikabhāvaṃ vitthārento āha ‘‘evañhi vutte’’tiādi. Tevācikanti tisso vācā etassāti tevācikaṃ, tīhi vācāhi kattabbanti vā tevācikaṃ. Eseva nayo sesesupi. Samānavassikanti samānaṃ vassaṃ etesanti samānavassā, tehi kattabbanti samānavassikaṃ. Aññanti dvevācikaekavācikaṃ.
๒๑๑. อจฺฉนฺตีติ เอตฺถ อาสธาตุยา อุปเวสนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘นิสินฺนาว โหนฺตี’’ติฯ ‘‘น อุฎฺฐหนฺตี’’ติ อิมินา เอวผลํ ทเสฺสติฯ ตทมนฺตราติ เอตฺถ ‘‘ตทนฺตรา’’ติ วตฺตเพฺพ วาจาสิลิฎฺฐวเสน มการาคมํ กตฺวา วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ตทนฺตรา’’ติฯ ตสฺส อตฺตโน ปวาริตกาลสฺส อนฺตราฯ ‘‘ยาว ปวาเรนฺตี’’ติ ปทสฺส นิยมตฺถํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘ตาวตกํ กาล’’นฺติฯ ยาวาติ นิปาตสฺส ปโยคตฺตา ‘‘ตทมนฺตรา’’ติ เอตฺถ อภิวิธิอวธฺยเตฺถ ปญฺจมีวิภตฺติ โหตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ
211.Acchantīti ettha āsadhātuyā upavesanatthaṃ dassento āha ‘‘nisinnāva hontī’’ti. ‘‘Na uṭṭhahantī’’ti iminā evaphalaṃ dasseti. Tadamantarāti ettha ‘‘tadantarā’’ti vattabbe vācāsiliṭṭhavasena makārāgamaṃ katvā vuttanti āha ‘‘tadantarā’’ti. Tassa attano pavāritakālassa antarā. ‘‘Yāva pavārentī’’ti padassa niyamatthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘tāvatakaṃ kāla’’nti. Yāvāti nipātassa payogattā ‘‘tadamantarā’’ti ettha abhividhiavadhyatthe pañcamīvibhatti hotīti daṭṭhabbaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๒๐. อผาสุกวิหาโร • 120. Aphāsukavihāro
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / อผาสุกวิหารกถา • Aphāsukavihārakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / อผาสุกวิหารกถาวณฺณนา • Aphāsukavihārakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / อผาสุกวิหารกถาวณฺณนา • Aphāsukavihārakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / อผาสุวิหารกถาทิวณฺณนา • Aphāsuvihārakathādivaṇṇanā
