| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi |
13. අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගො
13. Appamaññāvibhaṅgo
1. සුත්‌තන්‌තභාජනීයං
1. Suttantabhājanīyaṃ
642. චතස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො – ඉධ භික්‌ඛු මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්‌ථං 1. ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන 2 ඵරිත්‌වා විහරති. කරුණාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්‌ථං. ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං කරුණාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහරති. මුදිතාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්‌ථං. ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං මුදිතාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහරති. උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති, තථා දුතියං, තථා තතියං, තථා චතුත්‌ථං. ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහරති.
642. Catasso appamaññāyo – idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ 3. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena 4 pharitvā viharati. Karuṇāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. Muditāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ muditāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. Upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
1. මෙත්‌තා
1. Mettā
643. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති? සෙය්‍යථාපි නාම එකං පුග්‌ගලං පියං මනාපං දිස්‌වා මෙත්‌තායෙය්‍ය, එවමෙව සබ්‌බෙ සත්‌තෙ මෙත්‌තාය ඵරති.
643. Kathañca bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati? Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ piyaṃ manāpaṃ disvā mettāyeyya, evameva sabbe satte mettāya pharati.
තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? යා සත්‌තෙසු මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’.
Tattha katamā mettā? Yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’.
තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’. ඉදං චිත්‌තං ඉමාය මෙත්‌තාය සහගතං හොති සහජාතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. තෙන වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා’’ති.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya mettāya sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘mettāsahagatena cetasā’’ti.
644. ‘‘එකං දිස’’න්‌ති පුරත්‌ථිමං වා දිසං පච්‌ඡිමං වා දිසං උත්‌තරං වා දිසං දක්‌ඛිණං වා දිසං උද්‌ධං වා අධො වා තිරියං වා විදිසං වා.
644. ‘‘Ekaṃ disa’’nti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā vidisaṃ vā.
645. ‘‘ඵරිත්‌වා’’ති ඵරිත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා.
645. ‘‘Pharitvā’’ti pharitvā adhimuccitvā.
646. ‘‘විහරතී’’ති ඉරියති වත්‌තති පාලෙති යපෙති යාපෙති චරති විහරති. තෙන වුච්‌චති ‘‘විහරතී’’ති.
646. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
647. ‘‘තථා දුතිය’’න්‌ති යථෙව එකං දිසං තථා දුතියං දිසං තථා තතියං දිසං තථා චතුත්‌ථං දිසං තථා උද්‌ධං තථා අධො තථා තිරියං තථා විදිසං.
647. ‘‘Tathā dutiya’’nti yatheva ekaṃ disaṃ tathā dutiyaṃ disaṃ tathā tatiyaṃ disaṃ tathā catutthaṃ disaṃ tathā uddhaṃ tathā adho tathā tiriyaṃ tathā vidisaṃ.
648. ‘‘සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොක’’න්‌ති සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං අසෙසං නිස්‌සෙසං. පරියාදායවචනමෙතං – ‘‘සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොක’’න්‌ති.
648. ‘‘Sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ loka’’nti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ. Pariyādāyavacanametaṃ – ‘‘sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ loka’’nti.
649. ‘‘මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා’’ති තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? යා සත්‌තෙසු මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’.
649. ‘‘Mettāsahagatena cetasā’’ti tattha katamā mettā? Yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’.
තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’. ඉදං චිත්‌තං ඉමාය මෙත්‌තාය සහගතං හොති සහජාතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. තෙන වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා’’ති.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya mettāya sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘mettāsahagatena cetasā’’ti.
650. ‘‘විපුලෙනා’’ති යං විපුලං තං මහග්‌ගතං, යං මහග්‌ගතං තං අප්‌පමාණං, යං අප්‌පමාණං සො අවෙරො, යො අවෙරො සො අබ්‍යාපජ්‌ජො 5.
650. ‘‘Vipulenā’’ti yaṃ vipulaṃ taṃ mahaggataṃ, yaṃ mahaggataṃ taṃ appamāṇaṃ, yaṃ appamāṇaṃ so avero, yo avero so abyāpajjo 6.
651. ‘‘ඵරිත්‌වා’’ති ඵරිත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා.
651. ‘‘Pharitvā’’ti pharitvā adhimuccitvā.
652. ‘‘විහරතී’’ති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති ‘‘විහරතී’’ති.
652. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
2. කරුණා
2. Karuṇā
653. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු කරුණාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති? සෙය්‍යථාපි නාම එකං පුග්‌ගලං දුග්‌ගතං දුරූපෙතං දිස්‌වා කරුණායෙය්‍ය, එවමෙව සබ්‌බෙ සත්‌තෙ කරුණාය ඵරති.
653. Kathañca bhikkhu karuṇāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati? Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ duggataṃ durūpetaṃ disvā karuṇāyeyya, evameva sabbe satte karuṇāya pharati.
තත්‌ථ කතමා කරුණා? යා සත්‌තෙසු කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’.
Tattha katamā karuṇā? Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’.
තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’. ඉදං චිත්‌තං ඉමාය කරුණාය සහගතං හොති සහජාතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. තෙන වුච්‌චති ‘‘කරුණාසහගතෙන චෙතසා’’ති.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya karuṇāya sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘karuṇāsahagatena cetasā’’ti.
654. ‘‘එකං දිස’’න්‌ති පුරත්‌ථිමං වා දිසං පච්‌ඡිමං වා දිසං උත්‌තරං වා දිසං දක්‌ඛිණං වා දිසං උද්‌ධං වා අධො වා තිරියං වා විදිසං වා.
654. ‘‘Ekaṃ disa’’nti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā vidisaṃ vā.
655. ‘‘ඵරිත්‌වා’’ති ඵරිත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා.
655. ‘‘Pharitvā’’ti pharitvā adhimuccitvā.
656. ‘‘විහරතී’’ති ඉරියති වත්‌තති පාලෙති යපෙති යාපෙති චරති විහරති. තෙන වුච්‌චති ‘‘විහරතී’’ති.
656. ‘‘Viharatī’’ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati. Tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
657. ‘‘තථා දුතිය’’න්‌ති යථෙව එකං දිසං තථා දුතියං දිසං තථා තතියං දිසං තථා චතුත්‌ථං දිසං තථා උද්‌ධං තථා අධො තථා තිරියං තථා විදිසං.
657. ‘‘Tathā dutiya’’nti yatheva ekaṃ disaṃ tathā dutiyaṃ disaṃ tathā tatiyaṃ disaṃ tathā catutthaṃ disaṃ tathā uddhaṃ tathā adho tathā tiriyaṃ tathā vidisaṃ.
658. ‘‘සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොක’’න්‌ති සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං අසෙසං නිස්‌සෙසං. පරියාදායවචනමෙතං – ‘‘සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොක’’න්‌ති.
658. ‘‘Sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ loka’’nti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ. Pariyādāyavacanametaṃ – ‘‘sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ loka’’nti.
659. ‘‘කරුණාසහගතෙන චෙතසා’’ති තත්‌ථ කතමා කරුණා? යා සත්‌තෙසු කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’.
659. ‘‘Karuṇāsahagatena cetasā’’ti tattha katamā karuṇā? Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’.
තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’. ඉදං චිත්‌තං ඉමාය කරුණාය සහගතං හොති සහජාතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. තෙන වුච්‌චති ‘‘කරුණාසහගතෙන චෙතසා’’ති.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya karuṇāya sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘karuṇāsahagatena cetasā’’ti.
660. ‘‘විපුලෙනා’’ති යං විපුලං තං මහග්‌ගතං, යං මහග්‌ගතං තං අප්‌පමාණං, යං අප්‌පමාණං සො අවෙරො, යො අවෙරො සො අබ්‍යාපජ්‌ජො.
660. ‘‘Vipulenā’’ti yaṃ vipulaṃ taṃ mahaggataṃ, yaṃ mahaggataṃ taṃ appamāṇaṃ, yaṃ appamāṇaṃ so avero, yo avero so abyāpajjo.
661. ‘‘ඵරිත්‌වා’’ති ඵරිත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා.
661. ‘‘Pharitvā’’ti pharitvā adhimuccitvā.
662. ‘‘විහරතී’’ති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති ‘‘විහරතී’’ති.
662. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
3. මුදිතා
3. Muditā
663. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු මුදිතාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති? සෙය්‍යථාපි නාම එකං පුග්‌ගලං පියං මනාපං දිස්‌වා මුදිතො අස්‌ස, එවමෙව සබ්‌බෙ සත්‌තෙ මුදිතාය ඵරති.
663. Kathañca bhikkhu muditāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati? Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ piyaṃ manāpaṃ disvā mudito assa, evameva sabbe satte muditāya pharati.
තත්‌ථ කතමා මුදිතා? යා සත්‌තෙසු මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’.
Tattha katamā muditā? Yā sattesu muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’.
තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’. ඉදං චිත්‌තං ඉමාය මුදිතාය සහගතං හොති සහජාතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. තෙන වුච්‌චති ‘‘මුදිතාසහගතෙන චෙතසා’’ති.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya muditāya sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘muditāsahagatena cetasā’’ti.
664. ‘‘එකං දිස’’න්‌ති පුරත්‌ථිමං වා දිසං පච්‌ඡිමං වා දිසං උත්‌තරං වා දිසං දක්‌ඛිණං වා දිසං උද්‌ධං වා අධො වා තිරියං වා විදිසං වා.
664. ‘‘Ekaṃ disa’’nti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā vidisaṃ vā.
665. ‘‘ඵරිත්‌වා’’ති ඵරිත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා.
665. ‘‘Pharitvā’’ti pharitvā adhimuccitvā.
666. ‘‘විහරතී’’ති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති ‘‘විහරතී’’ති.
666. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
667. ‘‘තථා දුතිය’’න්‌ති යථෙව එකං දිසං තථා දුතියං දිසං තථා තතියං දිසං තථා චතුත්‌ථං දිසං තථා උද්‌ධං තථා අධො තථා තිරියං තථා විදිසං.
667. ‘‘Tathā dutiya’’nti yatheva ekaṃ disaṃ tathā dutiyaṃ disaṃ tathā tatiyaṃ disaṃ tathā catutthaṃ disaṃ tathā uddhaṃ tathā adho tathā tiriyaṃ tathā vidisaṃ.
668. ‘‘සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොක’’න්‌ති සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං අසෙසං නිස්‌සෙසං. පරියාදායවචනමෙතං – ‘‘සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොක’’න්‌ති.
668. ‘‘Sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ loka’’nti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ. Pariyādāyavacanametaṃ – ‘‘sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ loka’’nti.
669. ‘‘මුදිතාසහගතෙන චෙතසා’’ති තත්‌ථ කතමා මුදිතා? යා සත්‌තෙසු මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’.
669. ‘‘Muditāsahagatena cetasā’’ti tattha katamā muditā? Yā sattesu muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’.
තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’. ඉදං චිත්‌තං ඉමාය මුදිතාය සහගතං හොති සහජාතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. තෙන වුච්‌චති ‘‘මුදිතාසහගතෙන චෙතසා’’ති.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya muditāya sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘muditāsahagatena cetasā’’ti.
670. ‘‘විපුලෙනා’’ති යං විපුලං තං මහග්‌ගතං, යං මහග්‌ගතං තං අප්‌පමාණං, යං අප්‌පමාණං සො අවෙරො, යො අවෙරො සො අබ්‍යාපජ්‌ජො.
670. ‘‘Vipulenā’’ti yaṃ vipulaṃ taṃ mahaggataṃ, yaṃ mahaggataṃ taṃ appamāṇaṃ, yaṃ appamāṇaṃ so avero, yo avero so abyāpajjo.
671. ‘‘ඵරිත්‌වා’’ති ඵරිත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා.
671. ‘‘Pharitvā’’ti pharitvā adhimuccitvā.
672. ‘‘විහරතී’’ති …පෙ.… තෙන වුච්‌චති ‘‘විහරතී’’ති.
672. ‘‘Viharatī’’ti …pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
4. උපෙක්‌ඛා
4. Upekkhā
673. කථඤ්‌ච භික්‌ඛු උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති? සෙය්‍යථාපි නාම එකං පුග්‌ගලං නෙව මනාපං න අමනාපං දිස්‌වා උපෙක්‌ඛකො අස්‌ස, එවමෙව සබ්‌බෙ සත්‌තෙ උපෙක්‌ඛාය ඵරති.
673. Kathañca bhikkhu upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati? Seyyathāpi nāma ekaṃ puggalaṃ neva manāpaṃ na amanāpaṃ disvā upekkhako assa, evameva sabbe satte upekkhāya pharati.
තත්‌ථ කතමා උපෙක්‌ඛා? යා සත්‌තෙසු උපෙක්‌ඛා උපෙක්‌ඛායනා උපෙක්‌ඛායිතත්‌තං උපෙක්‌ඛාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘උපෙක්‌ඛා’’.
Tattha katamā upekkhā? Yā sattesu upekkhā upekkhāyanā upekkhāyitattaṃ upekkhācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’.
තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’. ඉදං චිත්‌තං ඉමාය උපෙක්‌ඛාය සහගතං හොති සහජාතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. තෙන වුච්‌චති ‘‘උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා’’ති.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya upekkhāya sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘upekkhāsahagatena cetasā’’ti.
674. ‘‘එකං දිස’’න්‌ති පුරත්‌ථිමං වා දිසං පච්‌ඡිමං වා දිසං උත්‌තරං වා දිසං දක්‌ඛිණං වා දිසං උද්‌ධං වා අධො වා තිරියං වා විදිසං වා.
674. ‘‘Ekaṃ disa’’nti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā vidisaṃ vā.
675. ‘‘ඵරිත්‌වා’’ති ඵරිත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා.
675. ‘‘Pharitvā’’ti pharitvā adhimuccitvā.
676. ‘‘විහරතී’’ති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති ‘‘විහරතී’’ති.
676. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
677. ‘‘තථා දුතිය’’න්‌ති යථෙව එකං දිසං තථා දුතියං දිසං තථා තතියං දිසං තථා චතුත්‌ථං දිසං තථා උද්‌ධං තථා අධො තථා තිරියං තථා විදිසං.
677. ‘‘Tathā dutiya’’nti yatheva ekaṃ disaṃ tathā dutiyaṃ disaṃ tathā tatiyaṃ disaṃ tathā catutthaṃ disaṃ tathā uddhaṃ tathā adho tathā tiriyaṃ tathā vidisaṃ.
678. ‘‘සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොක’’න්‌ති සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං අසෙසං නිස්‌සෙසං. පරියාදායවචනමෙතං – ‘‘සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොක’’න්‌ති.
678. ‘‘Sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ loka’’nti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ. Pariyādāyavacanametaṃ – ‘‘sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ loka’’nti.
679. ‘‘උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා’’ති, තත්‌ථ කතමා උපෙක්‌ඛා? යා සත්‌තෙසු උපෙක්‌ඛා උපෙක්‌ඛායනා උපෙක්‌ඛායිතත්‌තං උපෙක්‌ඛාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘උපෙක්‌ඛා’’.
679. ‘‘Upekkhāsahagatena cetasā’’ti, tattha katamā upekkhā? Yā sattesu upekkhā upekkhāyanā upekkhāyitattaṃ upekkhācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’.
තත්‌ථ කතමං චිත්‌තං? යං චිත්‌තං මනො මානසං…පෙ.… තජ්‌ජාමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං වුච්‌චති ‘‘චිත්‌තං’’. ඉදං චිත්‌තං ඉමාය උපෙක්‌ඛාය සහගතං හොති සහජාතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. තෙන වුච්‌චති ‘‘උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා’’ති.
Tattha katamaṃ cittaṃ? Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ…pe… tajjāmanoviññāṇadhātu – idaṃ vuccati ‘‘cittaṃ’’. Idaṃ cittaṃ imāya upekkhāya sahagataṃ hoti sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Tena vuccati ‘‘upekkhāsahagatena cetasā’’ti.
680. ‘‘විපුලෙනා’’ති යං විපුලං තං මහග්‌ගතං, යං මහග්‌ගතං තං අප්‌පමාණං, යං අප්‌පමාණං සො අවෙරො, යො අවෙරො සො අබ්‍යාපජ්‌ජො.
680. ‘‘Vipulenā’’ti yaṃ vipulaṃ taṃ mahaggataṃ, yaṃ mahaggataṃ taṃ appamāṇaṃ, yaṃ appamāṇaṃ so avero, yo avero so abyāpajjo.
681. ‘‘ඵරිත්‌වා’’ති ඵරිත්‌වා අධිමුච්‌චිත්‌වා.
681. ‘‘Pharitvā’’ti pharitvā adhimuccitvā.
682. ‘‘විහරතී’’ති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති ‘‘විහරතී’’ති.
682. ‘‘Viharatī’’ti…pe… tena vuccati ‘‘viharatī’’ti.
සුත්‌තන්‌තභාජනීයං.
Suttantabhājanīyaṃ.
2. අභිධම්‌මභාජනීයං
2. Abhidhammabhājanīyaṃ
683. චතස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො – මෙත්‌තා, කරුණා, මුදිතා, උපෙක්‌ඛා.
683. Catasso appamaññāyo – mettā, karuṇā, muditā, upekkhā.
684. තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං , යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
684. Tattha katamā mettā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ , yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā mettā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති පීතියා ච විරාගා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā mettā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
685. ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
685. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි අවිතක්‌කං විචාරමත්‌තං විවෙකජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති පීතියා ච විරාගා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
686. තත්‌ථ කතමා කරුණා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
686. Tattha katamā karuṇā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා කරුණා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති පීතියා ච විරාගා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā karuṇā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා කරුණා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති පීතියා ච විරාගා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā karuṇā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
687. ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
687. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි අවිතක්‌කං විචාරමත්‌තං විවෙකජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති පීතියා ච විරාගා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
688. තත්‌ථ කතමා මුදිතා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
688. Tattha katamā muditā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා මුදිතා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායතනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā muditā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyatanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා මුදිතා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති පීතියා ච විරාගා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā muditā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
689. ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
689. Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි අවිතක්‌කං විචාරමත්‌තං විවෙකජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṃ vicāramattaṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති පීතියා ච විරාගා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti pītiyā ca virāgā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
690. තත්‌ථ කතමා උපෙක්‌ඛා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති සුඛස්‌ස ච පහානා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති උපෙක්‌ඛාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ උපෙක්‌ඛා උපෙක්‌ඛායනා උපෙක්‌ඛායිතත්‌තං උපෙක්‌ඛාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘උපෙක්‌ඛා’’. අවසෙසා ධම්‌මා උපෙක්‌ඛාය සම්‌පයුත්‌තා.
690. Tattha katamā upekkhā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye upekkhā upekkhāyanā upekkhāyitattaṃ upekkhācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’. Avasesā dhammā upekkhāya sampayuttā.
691. චතස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො – මෙත්‌තා, කරුණා, මුදිතා, උපෙක්‌ඛා.
691. Catasso appamaññāyo – mettā, karuṇā, muditā, upekkhā.
692. තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති. ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා. තස්‌සෙව රූපාවචරස්‌ස කුසලස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා උපචිතත්‌තා විපාකං විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
692. Tattha katamā mettā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං , තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති. ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා. තස්‌සෙව රූපාවචරස්‌ස කුසලස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා උපචිතත්‌තා විපාකං විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… පඨමං ඣානං…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā mettā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ , tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
693. තත්‌ථ කතමා කරුණා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති. ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා. තස්‌සෙව රූපාවචරස්‌ස කුසලස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා උපචිතත්‌තා විපාකං විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
693. Tattha katamā karuṇā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා කරුණා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති. ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා. තස්‌සෙව රූපාවචරස්‌ස කුසලස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා උපචිතත්‌තා විපාකං විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… පඨමං ඣානං…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති කරුණාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ කරුණා කරුණායනා කරුණායිතත්‌තං කරුණාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘කරුණා’’. අවසෙසා ධම්‌මා කරුණාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā karuṇā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati karuṇāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘karuṇā’’. Avasesā dhammā karuṇāya sampayuttā.
694. තත්‌ථ කතමා මුදිතා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති. ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා. තස්‌සෙව රූපාවචරස්‌ස කුසලස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා උපචිතත්‌තා විපාකං විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
694. Tattha katamā muditā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා මුදිතා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති. ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා. තස්‌සෙව රූපාවචරස්‌ස කුසලස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා උපචිතත්‌තා විපාකං විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… පඨමං ඣානං…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මුදිතාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මුදිතා මුදිතායනා මුදිතායිතත්‌තං මුදිතාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මුදිතා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මුදිතාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā muditā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati muditāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye muditā muditāyanā muditāyitattaṃ muditācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘muditā’’. Avasesā dhammā muditāya sampayuttā.
695. තත්‌ථ කතමා උපෙක්‌ඛා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපූපපත්‌තියා මග්‌ගං භාවෙති සුඛස්‌ස ච පහානා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති උපෙක්‌ඛාසහගතං, තස්‌මිං සමයෙ ඵස්‌සො හොති…පෙ.… අවික්‌ඛෙපො හොති. ඉමෙ ධම්‌මා කුසලා. තස්‌සෙව රූපාවචරස්‌ස කුසලස්‌ස කම්‌මස්‌ස කතත්‌තා උපචිතත්‌තා විපාකං සුඛස්‌ස ච පහානා දුක්‌ඛස්‌ස ච පහානා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති උපෙක්‌ඛාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ උපෙක්‌ඛා උපෙක්‌ඛායනා උපෙක්‌ඛායිතත්‌තං උපෙක්‌ඛාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘උපෙක්‌ඛා’’. අවසෙසා ධම්‌මා උපෙක්‌ඛාය සම්‌පයුත්‌තා.
695. Tattha katamā upekkhā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpūpapattiyā maggaṃ bhāveti sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ime dhammā kusalā. Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye upekkhā upekkhāyanā upekkhāyitattaṃ upekkhācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’. Avasesā dhammā upekkhāya sampayuttā.
696. චතස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො – මෙත්‌තා, කරුණා, මුදිතා, උපෙක්‌ඛා.
696. Catasso appamaññāyo – mettā, karuṇā, muditā, upekkhā.
697. තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපාවචරං ඣානං භාවෙති කිරියං නෙව කුසලං නාකුසලං න ච කම්‌මවිපාකං දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරං විවිච්‌චෙව කාමෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
697. Tattha katamā mettā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
තත්‌ථ කතමා මෙත්‌තා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපාවචරං ඣානං භාවෙති කිරියං නෙව කුසලං නාකුසලං න ච කම්‌මවිපාකං දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරං විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… පඨමං ඣානං…පෙ.… දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති මෙත්‌තාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ මෙත්‌ති මෙත්‌තායනා මෙත්‌තායිතත්‌තං මෙත්‌තාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘මෙත්‌තා’’. අවසෙසා ධම්‌මා මෙත්‌තාය සම්‌පයුත්‌තා.
Tattha katamā mettā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ…pe… dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati mettāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘mettā’’. Avasesā dhammā mettāya sampayuttā.
698. තත්‌ථ කතමා කරුණා…පෙ.… තත්‌ථ කතමා මුදිතා…පෙ.… තත්‌ථ කතමා උපෙක්‌ඛා? ඉධ භික්‌ඛු යස්‌මිං සමයෙ රූපාවචරං ඣානං භාවෙති කිරියං නෙව කුසලං නාකුසලං න ච කම්‌මවිපාකං දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරං සුඛස්‌ස ච පහානා දුක්‌ඛස්‌ස ච පහානා…පෙ.… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති උපෙක්‌ඛාසහගතං, යා තස්‌මිං සමයෙ උපෙක්‌ඛා උපෙක්‌ඛායනා උපෙක්‌ඛායිතත්‌තං උපෙක්‌ඛාචෙතොවිමුත්‌ති – අයං වුච්‌චති ‘‘උපෙක්‌ඛා’’. අවසෙසා ධම්‌මා උපෙක්‌ඛාය සම්‌පයුත්‌තා.
698. Tattha katamā karuṇā…pe… tattha katamā muditā…pe… tattha katamā upekkhā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye rūpāvacaraṃ jhānaṃ bhāveti kiriyaṃ neva kusalaṃ nākusalaṃ na ca kammavipākaṃ diṭṭhadhammasukhavihāraṃ sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati upekkhāsahagataṃ, yā tasmiṃ samaye upekkhā upekkhāyanā upekkhāyitattaṃ upekkhācetovimutti – ayaṃ vuccati ‘‘upekkhā’’. Avasesā dhammā upekkhāya sampayuttā.
අභිධම්‌මභාජනීයං.
Abhidhammabhājanīyaṃ.
3. පඤ්‌හාපුච්‌ඡකං
3. Pañhāpucchakaṃ
699. චතස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො – ඉධ භික්‌ඛු මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්‌ථං, ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහරති; කරුණාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්‌ථං, ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං කරුණාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහරති; මුදිතාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්‌ථං, ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං මුදිතාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහරති; උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති තථා දුතියං තථා තතියං තථා චතුත්‌ථං, ඉති උද්‌ධමධො තිරියං සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌තතාය සබ්‌බාවන්‌තං ලොකං උපෙක්‌ඛාසහගතෙන චෙතසා විපුලෙන මහග්‌ගතෙන අප්‌පමාණෙන අවෙරෙන අබ්‍යාපජ්‌ජෙන ඵරිත්‌වා විහරති.
699. Catasso appamaññāyo – idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati; karuṇāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ karuṇāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati; muditāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ muditāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati; upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ, iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.
700. චතුන්‌නං අප්‌පමඤ්‌ඤානං කති කුසලා, කති අකුසලා, කති අබ්‍යාකතා…පෙ.… කති සරණා, කති අරණා?
700. Catunnaṃ appamaññānaṃ kati kusalā, kati akusalā, kati abyākatā…pe… kati saraṇā, kati araṇā?
1. තිකං
1. Tikaṃ
701. සියා කුසලා, සියා අබ්‍යාකතා. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො සුඛාය වෙදනාය සම්‌පයුත්‌තා, උපෙක්‌ඛා අදුක්‌ඛමසුඛාය වෙදනාය සම්‌පයුත්‌තා. සියා විපාකා, සියා විපාකධම්‌මධම්‌මා, සියා නෙවවිපාකනවිපාකධම්‌මධම්‌මා. සියා උපාදින්‌නුපාදානියා, සියා අනුපාදින්‌නුපාදානියා. අසංකිලිට්‌ඨසංකිලෙසිකා. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො සියා සවිතක්‌කසවිචාරා, සියා අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තා, සියා අවිතක්‌කඅවිචාරා; උපෙක්‌ඛා අවිතක්‌කඅවිචාරා. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො සියා පීතිසහගතා, සියා සුඛසහගතා, න උපෙක්‌ඛාසහගතා, සියා න වත්‌තබ්‌බා පීතිසහගතාති; උපෙක්‌ඛා උපෙක්‌ඛාසහගතා. නෙව දස්‌සනෙන න භාවනාය පහාතබ්‌බා. නෙව දස්‌සනෙන න භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතුකා. සියා ආචයගාමිනො, සියා නෙවාචයගාමිනාපචයගාමිනො, නෙවසෙක්‌ඛනාසෙක්‌ඛා, මහග්‌ගතා, න වත්‌තබ්‌බා පරිත්‌තාරම්‌මණාතිපි, මහග්‌ගතාරම්‌මණාතිපි, අප්‌පමාණාරම්‌මණාතිපි. මජ්‌ඣිමා, අනියතා, න වත්‌තබ්‌බා මග්‌ගාරම්‌මණාතිපි, මග්‌ගහෙතුකාතිපි , මග්‌ගාධිපතිනොතිපි. සියා උප්‌පන්‌නා, සියා අනුප්‌පන්‌නා, සියා උප්‌පාදිනො. සියා අතීතා, සියා අනාගතා, සියා පච්‌චුප්‌පන්‌නා. න වත්‌තබ්‌බා අතීතාරම්‌මණාතිපි, අනාගතාරම්‌මණාතිපි, පච්‌චුප්‌පන්‌නාරම්‌මණාතිපි. සියා අජ්‌ඣත්‌තා, සියා බහිද්‌ධා, සියා අජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධා, බහිද්‌ධාරම්‌මණා, අනිදස්‌සනඅප්‌පටිඝා.
701. Siyā kusalā, siyā abyākatā. Tisso appamaññāyo sukhāya vedanāya sampayuttā, upekkhā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā. Siyā vipākā, siyā vipākadhammadhammā, siyā nevavipākanavipākadhammadhammā. Siyā upādinnupādāniyā, siyā anupādinnupādāniyā. Asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikā. Tisso appamaññāyo siyā savitakkasavicārā, siyā avitakkavicāramattā, siyā avitakkaavicārā; upekkhā avitakkaavicārā. Tisso appamaññāyo siyā pītisahagatā, siyā sukhasahagatā, na upekkhāsahagatā, siyā na vattabbā pītisahagatāti; upekkhā upekkhāsahagatā. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā. Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā. Siyā ācayagāmino, siyā nevācayagāmināpacayagāmino, nevasekkhanāsekkhā, mahaggatā, na vattabbā parittārammaṇātipi, mahaggatārammaṇātipi, appamāṇārammaṇātipi. Majjhimā, aniyatā, na vattabbā maggārammaṇātipi, maggahetukātipi , maggādhipatinotipi. Siyā uppannā, siyā anuppannā, siyā uppādino. Siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā. Na vattabbā atītārammaṇātipi, anāgatārammaṇātipi, paccuppannārammaṇātipi. Siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā, bahiddhārammaṇā, anidassanaappaṭighā.
2. දුකං
2. Dukaṃ
702. මෙත්‌තා හෙතු, තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො න හෙතූ, සහෙතුකා, හෙතුසම්‌පයුත්‌තා. මෙත්‌තා හෙතු චෙව සහෙතුකා ච; තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො න වත්‌තබ්‌බා හෙතූ චෙව සහෙතුකා චාති, සහෙතුකා චෙව න ච හෙතූ. මෙත්‌තා හෙතු චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තා ච; තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො න වත්‌තබ්‌බා හෙතූ චෙව හෙතුසම්‌පයුත්‌තා චාති, හෙතුසම්‌පයුත්‌තා චෙව න ච හෙතූ. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො න හෙතූ සහෙතුකා; මෙත්‌තා න වත්‌තබ්‌බා න හෙතු සහෙතුකාතිපි, න හෙතු අහෙතුකාතිපි.
702. Mettā hetu, tisso appamaññāyo na hetū, sahetukā, hetusampayuttā. Mettā hetu ceva sahetukā ca; tisso appamaññāyo na vattabbā hetū ceva sahetukā cāti, sahetukā ceva na ca hetū. Mettā hetu ceva hetusampayuttā ca; tisso appamaññāyo na vattabbā hetū ceva hetusampayuttā cāti, hetusampayuttā ceva na ca hetū. Tisso appamaññāyo na hetū sahetukā; mettā na vattabbā na hetu sahetukātipi, na hetu ahetukātipi.
සප්‌පච්‌චයා, සඞ්‌ඛතා, අනිදස්‌සනා, අප්‌පටිඝා, අරූපා, ලොකියා, කෙනචි විඤ්‌ඤෙය්‍යා, කෙනචි න විඤ්‌ඤෙය්‍යා, නො ආසවා, සාසවා, ආසවවිප්‌පයුත්‌තා , න වත්‌තබ්‌බා ආසවා චෙව සාසවා චාති, සාසවා චෙව නො ච ආසවා, න වත්‌තබ්‌බා ආසවා චෙව ආසවසම්‌පයුත්‌තා චාතිපි, ආසවසම්‌පයුත්‌තා චෙව නො ච ආසවාතිපි. ආසවවිප්‌පයුත්‌තා සාසවා.
Sappaccayā, saṅkhatā, anidassanā, appaṭighā, arūpā, lokiyā, kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā, no āsavā, sāsavā, āsavavippayuttā , na vattabbā āsavā ceva sāsavā cāti, sāsavā ceva no ca āsavā, na vattabbā āsavā ceva āsavasampayuttā cātipi, āsavasampayuttā ceva no ca āsavātipi. Āsavavippayuttā sāsavā.
නො සංයොජනා…පෙ.… නො ගන්‌ථා…පෙ.… නො ඔඝා…පෙ.… නො යොගා…පෙ.… නො නීවරණා…පෙ.… නො පරාමාසා …පෙ.… සාරම්‌මණා, නො චිත්‌තා, චෙතසිකා, චිත්‌තසම්‌පයුත්‌තා, චිත්‌තසංසට්‌ඨා, චිත්‌තසමුට්‌ඨානා, චිත්‌තසහභුනො, චිත්‌තානුපරිවත්‌තිනො, චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානා, චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානසහභුනො, චිත්‌තසංසට්‌ඨසමුට්‌ඨානානුපරිවත්‌තිනො, බාහිරා, නො උපාදා, සියා උපාදින්‌නා, සියා අනුපාදින්‌නා.
No saṃyojanā…pe… no ganthā…pe… no oghā…pe… no yogā…pe… no nīvaraṇā…pe… no parāmāsā …pe… sārammaṇā, no cittā, cetasikā, cittasampayuttā, cittasaṃsaṭṭhā, cittasamuṭṭhānā, cittasahabhuno, cittānuparivattino, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno, cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino, bāhirā, no upādā, siyā upādinnā, siyā anupādinnā.
නො උපාදානා…පෙ.… නො කිලෙසා…පෙ.… න දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බා, න භාවනාය පහාතබ්‌බා, න දස්‌සනෙන පහාතබ්‌බහෙතුකා, න භාවනාය පහාතබ්‌බහෙතුකා. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො සියා සවිතක්‌කා, සියා අවිතක්‌කා; උපෙක්‌ඛා අවිතක්‌කා. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො සියා සවිචාරා, සියා අවිචාරා; උපෙක්‌ඛා අවිචාරා. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො සියා සප්‌පීතිකා, සියා අප්‌පීතිකා; උපෙක්‌ඛා අප්‌පීතිකා. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො සියා පීතිසහගතා, සියා න පීතිසහගතා; උපෙක්‌ඛා න පීතිසහගතා. තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො සුඛසහගතා, උපෙක්‌ඛා න සුඛසහගතා. උපෙක්‌ඛා උපෙක්‌ඛාසහගතා, තිස්‌සො අප්‌පමඤ්‌ඤායො න උපෙක්‌ඛාසහගතා, න කාමාවචරා, රූපාවචරා, න අරූපාවචරා, පරියාපන්‌නා, අනිය්‍යානිකා, අනියතා, සඋත්‌තරා, අරණාති.
No upādānā…pe… no kilesā…pe… na dassanena pahātabbā, na bhāvanāya pahātabbā, na dassanena pahātabbahetukā, na bhāvanāya pahātabbahetukā. Tisso appamaññāyo siyā savitakkā, siyā avitakkā; upekkhā avitakkā. Tisso appamaññāyo siyā savicārā, siyā avicārā; upekkhā avicārā. Tisso appamaññāyo siyā sappītikā, siyā appītikā; upekkhā appītikā. Tisso appamaññāyo siyā pītisahagatā, siyā na pītisahagatā; upekkhā na pītisahagatā. Tisso appamaññāyo sukhasahagatā, upekkhā na sukhasahagatā. Upekkhā upekkhāsahagatā, tisso appamaññāyo na upekkhāsahagatā, na kāmāvacarā, rūpāvacarā, na arūpāvacarā, pariyāpannā, aniyyānikā, aniyatā, sauttarā, araṇāti.
පඤ්‌හාපුච්‌ඡකං.
Pañhāpucchakaṃ.
අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගො නිට්‌ඨිතො.
Appamaññāvibhaṅgo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
1. සුත්‌තන්‌තභාජනීයවණ්‌ණනා • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
2. අභිධම්‌මභාජනීයවණ්‌ණනා • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
3. පඤ්‌හාපුච්‌ඡකවණ්‌ණනා • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 13. අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගො • 13. Appamaññāvibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 13. අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගො • 13. Appamaññāvibhaṅgo
