| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā |
13. අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගො
13. Appamaññāvibhaṅgo
1. සුත්‌තන්‌තභාජනීයවණ්‌ණනා
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
642. දිසාදෙසොධිනාති ‘‘එකං දිස’’න්‌තිආදිදිසොධිනා, විහාරගාමනිගමනගරජනපදරජ්‌ජාදිදෙසොධිනා ච. සත්‌තොධිනාති ‘‘සබ්‌බා ඉත්‌ථියො, සබ්‌බෙ පුරිසා, අරියා, අනරියා’’තිආදිවසප්‌පවත්‌තෙන සත්‌තොධිනා. එතස්‌සාති එතස්‌ස පදස්‌ස, පදත්‌ථස්‌ස වා. අනුවත්‌තකන්‌ති අධිකාරවසෙන පවත්‌තකං. තං ද්‌වයන්‌ති තථා-සද්‌දො, ඉති-සද්‌දොති උභයං. ‘‘තථා දුතිය’’න්‌ති හි වුත්‌තෙ ‘‘තථා-සද්‌දො යථා මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා පුරත්‌ථිමාදීසු එකං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති, තථා දුතියම්‌පි දිසං මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා ඵරිත්‌වා විහරතී’’ති ඉමමත්‌ථං දීපෙති. සෙසද්‌වයෙපි එසෙව නයො. යස්‌මා ඉතීති අයං ඉති-සද්‌දො පකාරත්‌ථෙ, එවන්‌ති වුත්‌තං හොති, තස්‌මා ‘‘යථා මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා එකං, දුතියං, තතියං, චතුත්‌ථං දිසං ඵරිත්‌වා විහරති, එවං උද්‌ධං, අධො, තිරියං මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසා ඵරිත්‌වා විහරතී’’ති ඉමමත්‌ථං දීපෙති. තෙන වුත්‌තං ‘‘මෙත්‌තා…පෙ.… තං ද්‌වය’’න්‌ති. තස්‌සාති ද්‌වයස්‌ස. ඵරණන්‌තරාදිට්‌ඨානන්‌ති ඵරණතො අඤ්‌ඤං ඵරණන්‌තරං, තං ආදි යස්‌ස, තං ඵරණන්‌තරාදි. ඵරණන්‌තරඤ්‌හෙතං මෙත්‌තාභාවනාය, යදිදං විපුලතා. ආදි-සද්‌දෙන භුම්‌මන්‌තරපගුණභාවාදි ගය්‌හති, තස්‌ස ඵරණන්‌තරාදිනො ඨානං ඨානභූතො ‘‘විපුලෙනා’’තිආදිනා වුච්‌චමානො මෙත්‌තාභාවනාවිසෙසො. වුත්‌තප්‌පකාරමත්‌තපරාමසනස්‌ස තස්‌ස ද්‌වයස්‌ස අට්‌ඨානං අනොකාසොති. ඉති කත්‌වා ඉමිනා කාරණෙන න වුත්‌තං තං ද්‌වයන්‌ති අත්‌ථො.
642. Disādesodhināti ‘‘ekaṃ disa’’ntiādidisodhinā, vihāragāmanigamanagarajanapadarajjādidesodhinā ca. Sattodhināti ‘‘sabbā itthiyo, sabbe purisā, ariyā, anariyā’’tiādivasappavattena sattodhinā. Etassāti etassa padassa, padatthassa vā. Anuvattakanti adhikāravasena pavattakaṃ. Taṃ dvayanti tathā-saddo, iti-saddoti ubhayaṃ. ‘‘Tathā dutiya’’nti hi vutte ‘‘tathā-saddo yathā mettāsahagatena cetasā puratthimādīsu ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyampi disaṃ mettāsahagatena cetasā pharitvā viharatī’’ti imamatthaṃ dīpeti. Sesadvayepi eseva nayo. Yasmā itīti ayaṃ iti-saddo pakāratthe, evanti vuttaṃ hoti, tasmā ‘‘yathā mettāsahagatena cetasā ekaṃ, dutiyaṃ, tatiyaṃ, catutthaṃ disaṃ pharitvā viharati, evaṃ uddhaṃ, adho, tiriyaṃ mettāsahagatena cetasā pharitvā viharatī’’ti imamatthaṃ dīpeti. Tena vuttaṃ ‘‘mettā…pe… taṃ dvaya’’nti. Tassāti dvayassa. Pharaṇantarādiṭṭhānanti pharaṇato aññaṃ pharaṇantaraṃ, taṃ ādi yassa, taṃ pharaṇantarādi. Pharaṇantarañhetaṃ mettābhāvanāya, yadidaṃ vipulatā. Ādi-saddena bhummantarapaguṇabhāvādi gayhati, tassa pharaṇantarādino ṭhānaṃ ṭhānabhūto ‘‘vipulenā’’tiādinā vuccamāno mettābhāvanāviseso. Vuttappakāramattaparāmasanassa tassa dvayassa aṭṭhānaṃ anokāsoti. Iti katvā iminā kāraṇena na vuttaṃ taṃ dvayanti attho.
643. රාගස්‌සාති කාමරාගස්‌ස. සිනෙහස්‌සාති පුත්‌තසිනෙහාදිසිනෙහස්‌ස. විපත්‌තියාති රාගසිනෙහසඞ්‌ඛාතාය මෙත්‌තාභාවනාය විපත්‌තියා විනාසස්‌ස. අනුප්‌පත්‌තිතො හිරොත්‌තප්‌පබලෙන අනුප්‌පජ්‌ජනතො.
643. Rāgassāti kāmarāgassa. Sinehassāti puttasinehādisinehassa. Vipattiyāti rāgasinehasaṅkhātāya mettābhāvanāya vipattiyā vināsassa. Anuppattito hirottappabalena anuppajjanato.
645. අධිමුඤ්‌චිත්‌වාති භාවනාචිත්‌තං ආරම්‌මණෙ සුට්‌ඨු විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා, තං පනෙත්‌ථ අධිමුච්‌චනං යස්‌මා ඵරණවසෙනෙව හොති, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘සුට්‌ඨු පසාරෙත්‌වා’’ති. යස්‌මා පන ආරම්‌මණෙ සුට්‌ඨු අසංසප්‌පනවසෙනෙව තං මෙත්‌තාභාවනාය අධිමුච්‌චනං හොති, තස්‌මා ‘‘බලවතා වා අධිමොක්‌ඛෙන අධිමුච්‌චිත්‌වා’’ති ච වුත්‌තං.
645. Adhimuñcitvāti bhāvanācittaṃ ārammaṇe suṭṭhu vissajjetvā, taṃ panettha adhimuccanaṃ yasmā pharaṇavaseneva hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘suṭṭhu pasāretvā’’ti. Yasmā pana ārammaṇe suṭṭhu asaṃsappanavaseneva taṃ mettābhāvanāya adhimuccanaṃ hoti, tasmā ‘‘balavatā vā adhimokkhena adhimuccitvā’’ti ca vuttaṃ.
648. එතෙසං පදානං සබ්‌බෙන සකලෙන දිසාදෙසාදිභෙදෙන අවධිනා. සබ්‌බාවධිදිසාදිඵරණාකාරෙහීති සබ්‌බාවධිභූතදිසාදෙසපුග්‌ගලඵරණප්‌පකාරෙහි.
648. Etesaṃ padānaṃ sabbena sakalena disādesādibhedena avadhinā. Sabbāvadhidisādipharaṇākārehīti sabbāvadhibhūtadisādesapuggalapharaṇappakārehi.
650. විඝාතවසෙනාති වික්‌ඛම්‌භනවසෙන.
650. Vighātavasenāti vikkhambhanavasena.
සුත්‌තන්‌තභාජනීයවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
3. පඤ්‌හපුච්‌ඡකවණ්‌ණනා
3. Pañhapucchakavaṇṇanā
699. කථිතානං කුසලාදිධම්‌මානං. ඉමස්‌මිං පන අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගෙ කථිතා අප්‌පමඤ්‌ඤා, තා ච සභාවතො ලොකියා එව, න ඛන්‌ධවිභඞ්‌ගාදීසු කථිතා ඛන්‌ධාදයො විය ලොකුත්‌තරාපීති එකංසතො සබ්‌බාසං අප්‌පමඤ්‌ඤානං ලොකියභාවමෙව දීපෙතුං අට්‌ඨකථායං ‘‘ඉමස්‌මිං පනා’’තිආදි වුත්‌තන්‌ති ඉමමත්‌ථං දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘ඉමස්‌මිං පන…පෙ.… හොතී’’ති.
699. Kathitānaṃ kusalādidhammānaṃ. Imasmiṃ pana appamaññāvibhaṅge kathitā appamaññā, tā ca sabhāvato lokiyā eva, na khandhavibhaṅgādīsu kathitā khandhādayo viya lokuttarāpīti ekaṃsato sabbāsaṃ appamaññānaṃ lokiyabhāvameva dīpetuṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘imasmiṃ panā’’tiādi vuttanti imamatthaṃ dassento āha ‘‘imasmiṃ pana…pe… hotī’’ti.
පඤ්‌හපුච්‌ඡකවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.
අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Appamaññāvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 13. අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගො • 13. Appamaññāvibhaṅgo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā / 1. සුත්‌තන්‌තභාජනීයවණ්‌ණනා • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 13. අප්‌පමඤ්‌ඤාවිභඞ්‌ගො • 13. Appamaññāvibhaṅgo
