| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਭਙ੍ਗ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Vibhaṅga-anuṭīkā |
੧੩. ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾવਿਭਙ੍ਗੋ
13. Appamaññāvibhaṅgo
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
੬੪੨. ਦਿਸਾਦੇਸੋਧਿਨਾਤਿ ‘‘ਏਕਂ ਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਦਿਸੋਧਿਨਾ, વਿਹਾਰਗਾਮਨਿਗਮਨਗਰਜਨਪਦਰਜ੍ਜਾਦਿਦੇਸੋਧਿਨਾ ਚ। ਸਤ੍ਤੋਧਿਨਾਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ, ਸਬ੍ਬੇ ਪੁਰਿਸਾ, ਅਰਿਯਾ, ਅਨਰਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿવਸਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਨ ਸਤ੍ਤੋਧਿਨਾ। ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ, ਪਦਤ੍ਥਸ੍ਸ વਾ। ਅਨੁવਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ ਅਧਿਕਾਰવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਕਂ। ਤਂ ਦ੍વਯਨ੍ਤਿ ਤਥਾ-ਸਦ੍ਦੋ, ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋਤਿ ਉਭਯਂ। ‘‘ਤਥਾ ਦੁਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਤਥਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਯਥਾ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਦੀਸੁ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਦਿਸਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਸੇਸਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਇਤੀਤਿ ਅਯਂ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਕਾਰਤ੍ਥੇ, ਏવਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਥਾ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ, ਦੁਤਿਯਂ, ਤਤਿਯਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਏવਂ ਉਦ੍ਧਂ, ਅਧੋ, ਤਿਰਿਯਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮੇਤ੍ਤਾ…ਪੇ॰… ਤਂ ਦ੍વਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦ੍વਯਸ੍ਸ। ਫਰਣਨ੍ਤਰਾਦਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਫਰਣਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਫਰਣਨ੍ਤਰਂ, ਤਂ ਆਦਿ ਯਸ੍ਸ, ਤਂ ਫਰਣਨ੍ਤਰਾਦਿ। ਫਰਣਨ੍ਤਰਞ੍ਹੇਤਂ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ, ਯਦਿਦਂ વਿਪੁਲਤਾ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਭੁਮ੍ਮਨ੍ਤਰਪਗੁਣਭਾવਾਦਿ ਗਯ੍ਹਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਫਰਣਨ੍ਤਰਾਦਿਨੋ ਠਾਨਂ ਠਾਨਭੂਤੋ ‘‘વਿਪੁਲੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾવਿਸੇਸੋ। વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਮਤ੍ਤਪਰਾਮਸਨਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਯਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਅਨੋਕਾਸੋਤਿ। ਇਤਿ ਕਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਨ વੁਤ੍ਤਂ ਤਂ ਦ੍વਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
642. Disādesodhināti ‘‘ekaṃ disa’’ntiādidisodhinā, vihāragāmanigamanagarajanapadarajjādidesodhinā ca. Sattodhināti ‘‘sabbā itthiyo, sabbe purisā, ariyā, anariyā’’tiādivasappavattena sattodhinā. Etassāti etassa padassa, padatthassa vā. Anuvattakanti adhikāravasena pavattakaṃ. Taṃ dvayanti tathā-saddo, iti-saddoti ubhayaṃ. ‘‘Tathā dutiya’’nti hi vutte ‘‘tathā-saddo yathā mettāsahagatena cetasā puratthimādīsu ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyampi disaṃ mettāsahagatena cetasā pharitvā viharatī’’ti imamatthaṃ dīpeti. Sesadvayepi eseva nayo. Yasmā itīti ayaṃ iti-saddo pakāratthe, evanti vuttaṃ hoti, tasmā ‘‘yathā mettāsahagatena cetasā ekaṃ, dutiyaṃ, tatiyaṃ, catutthaṃ disaṃ pharitvā viharati, evaṃ uddhaṃ, adho, tiriyaṃ mettāsahagatena cetasā pharitvā viharatī’’ti imamatthaṃ dīpeti. Tena vuttaṃ ‘‘mettā…pe… taṃ dvaya’’nti. Tassāti dvayassa. Pharaṇantarādiṭṭhānanti pharaṇato aññaṃ pharaṇantaraṃ, taṃ ādi yassa, taṃ pharaṇantarādi. Pharaṇantarañhetaṃ mettābhāvanāya, yadidaṃ vipulatā. Ādi-saddena bhummantarapaguṇabhāvādi gayhati, tassa pharaṇantarādino ṭhānaṃ ṭhānabhūto ‘‘vipulenā’’tiādinā vuccamāno mettābhāvanāviseso. Vuttappakāramattaparāmasanassa tassa dvayassa aṭṭhānaṃ anokāsoti. Iti katvā iminā kāraṇena na vuttaṃ taṃ dvayanti attho.
੬੪੩. ਰਾਗਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਰਾਗਸ੍ਸ। ਸਿਨੇਹਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹਾਦਿਸਿਨੇਹਸ੍ਸ। વਿਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਰਾਗਸਿਨੇਹਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ વਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਨਾਸਸ੍ਸ। ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਬਲੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ।
643. Rāgassāti kāmarāgassa. Sinehassāti puttasinehādisinehassa. Vipattiyāti rāgasinehasaṅkhātāya mettābhāvanāya vipattiyā vināsassa. Anuppattito hirottappabalena anuppajjanato.
੬੪੫. ਅਧਿਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ਭਾવਨਾਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ, ਤਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਂ ਯਸ੍ਮਾ ਫਰਣવਸੇਨੇવ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਸਂਸਪ੍ਪਨવਸੇਨੇવ ਤਂ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਬਲવਤਾ વਾ ਅਧਿਮੋਕ੍ਖੇਨ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
645. Adhimuñcitvāti bhāvanācittaṃ ārammaṇe suṭṭhu vissajjetvā, taṃ panettha adhimuccanaṃ yasmā pharaṇavaseneva hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘suṭṭhu pasāretvā’’ti. Yasmā pana ārammaṇe suṭṭhu asaṃsappanavaseneva taṃ mettābhāvanāya adhimuccanaṃ hoti, tasmā ‘‘balavatā vā adhimokkhena adhimuccitvā’’ti ca vuttaṃ.
੬੪੮. ਏਤੇਸਂ ਪਦਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਕਲੇਨ ਦਿਸਾਦੇਸਾਦਿਭੇਦੇਨ ਅવਧਿਨਾ। ਸਬ੍ਬਾવਧਿਦਿਸਾਦਿਫਰਣਾਕਾਰੇਹੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾવਧਿਭੂਤਦਿਸਾਦੇਸਪੁਗ੍ਗਲਫਰਣਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ।
648. Etesaṃ padānaṃ sabbena sakalena disādesādibhedena avadhinā. Sabbāvadhidisādipharaṇākārehīti sabbāvadhibhūtadisādesapuggalapharaṇappakārehi.
੬੫੦. વਿਘਾਤવਸੇਨਾਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਸੇਨ।
650. Vighātavasenāti vikkhambhanavasena.
ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
੩. ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕવਣ੍ਣਨਾ
3. Pañhapucchakavaṇṇanā
੬੯੯. ਕਥਿਤਾਨਂ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾવਿਭਙ੍ਗੇ ਕਥਿਤਾ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾ, ਤਾ ਚ ਸਭਾવਤੋ ਲੋਕਿਯਾ ਏવ, ਨ ਖਨ੍ਧવਿਭਙ੍ਗਾਦੀਸੁ ਕਥਿਤਾ ਖਨ੍ਧਾਦਯੋ વਿਯ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਪੀਤਿ ਏਕਂਸਤੋ ਸਬ੍ਬਾਸਂ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਨਂ ਲੋਕਿਯਭਾવਮੇવ ਦੀਪੇਤੁਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ…ਪੇ॰… ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
699. Kathitānaṃ kusalādidhammānaṃ. Imasmiṃ pana appamaññāvibhaṅge kathitā appamaññā, tā ca sabhāvato lokiyā eva, na khandhavibhaṅgādīsu kathitā khandhādayo viya lokuttarāpīti ekaṃsato sabbāsaṃ appamaññānaṃ lokiyabhāvameva dīpetuṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘imasmiṃ panā’’tiādi vuttanti imamatthaṃ dassento āha ‘‘imasmiṃ pana…pe… hotī’’ti.
ਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Appamaññāvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / વਿਭਙ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Vibhaṅgapāḷi / ੧੩. ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾવਿਭਙ੍ਗੋ • 13. Appamaññāvibhaṅgo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨੀ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā / ੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ੧੩. ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾવਿਭਙ੍ਗੋ • 13. Appamaññāvibhaṅgo
