| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
6. අප්‌පස්‌සුතසුත්‌තවණ්‌ණනා
6. Appassutasuttavaṇṇanā
6. ඡට්‌ඨෙ අප්‌පකං සුතං හොතීති නවඞ්‌ගසත්‌ථුසාසනෙ කිඤ්‌චිදෙව සුතං හොති. තදෙව නවඞ්‌ගසත්‌ථුසාසනං දස්‌සෙතුං ‘‘සුත්‌තං ගෙය්‍ය’’න්‌තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ සුත්‌තාදීනි විභජිත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො ‘‘උභතොවිභඞ්‌ගනිද්‌දෙසක්‌ඛන්‌ධකපරිවාරා’’තිආදිමාහ. කථං පනායං විභාගො යුජ්‌ජෙය්‍ය. සගාථකඤ්‌හි සුත්‌තං ගෙය්‍යං, නිග්‌ගාථකං සුත්‌තං වෙය්‍යාකරණං. තදුභයවිනිමුත්‌තඤ්‌ච සුත්‌තං උදානාදිවිසෙසසඤ්‌ඤාරහිතං නත්‌ථි, යං සුත්‌තඞ්‌ගං සියා. මඞ්‌ගලසුත්‌තාදීනඤ්‌ච (ඛු. පා. 5.1 ආදයො; සු. නි. 261 ආදයො) සුත්‌තඞ්‌ගසඞ්‌ගහො න සියා ගාථාභාවතො ධම්‌මපදාදීනං විය . ගෙය්‍යඞ්‌ගසඞ්‌ගහො වා සියා සගාථකත්‌තා සගාථාවග්‌ගස්‌ස විය. තථා උභතොවිභඞ්‌ගාදීසු සගාථකප්‌පදෙසානන්‌ති? වුච්‌චතෙ –
6. Chaṭṭhe appakaṃ sutaṃ hotīti navaṅgasatthusāsane kiñcideva sutaṃ hoti. Tadeva navaṅgasatthusāsanaṃ dassetuṃ ‘‘suttaṃ geyya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha suttādīni vibhajitvā dassento ‘‘ubhatovibhaṅganiddesakkhandhakaparivārā’’tiādimāha. Kathaṃ panāyaṃ vibhāgo yujjeyya. Sagāthakañhi suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇaṃ. Tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññārahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā. Maṅgalasuttādīnañca (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. 261 ādayo) suttaṅgasaṅgaho na siyā gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya . Geyyaṅgasaṅgaho vā siyā sagāthakattā sagāthāvaggassa viya. Tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti? Vuccate –
‘‘සුත්‌තන්‌ති සාමඤ්‌ඤවිධි, විසෙසවිධයො පරෙ;
‘‘Suttanti sāmaññavidhi, visesavidhayo pare;
සනිමිත්‌තා නිරුළ්‌හත්‌තා, සහතාඤ්‌ඤෙන නාඤ්‌ඤතො’’. (නෙත්‌ති. අට්‌ඨ. සඞ්‌ගහවාරවණ්‌ණනා; දී. නි. ටී. 1.පඨමමහාසඞ්‌ගීතිකථාවණ්‌ණනා; සාරත්‌ථ. ටී. 1.පඨමමහාසඞ්‌ගීතිකථාවණ්‌ණනා)
Sanimittā niruḷhattā, sahatāññena nāññato’’. (netti. aṭṭha. saṅgahavāravaṇṇanā; dī. ni. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā; sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā)
සබ්‌බස්‌සපි හි බුද්‌ධවචනස්‌ස සුත්‌තන්‌ති අයං සාමඤ්‌ඤවිධි. තෙනෙවාහ ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො නෙත්‌තියං (නෙත්‌ති. සඞ්‌ගහවාරො) ‘‘නවවිධසුත්‌තන්‌තපරියෙට්‌ඨී’’ති. එත්‌තකං තස්‌ස භගවතො සුත්‌තාගතං සුත්‌තපරියාපන්‌නං (පාචි. 655, 1242) සකවාදෙ පඤ්‌ච සුත්‌තසතානීති (ධ. ස. අට්‌ඨ. නිදානකථා; කථා. අට්‌ඨ. නිදානකථා) එවමාදි ච එතස්‌ස අත්‌ථස්‌ස සාධකං. විසෙසවිධයො පරෙ සනිමිත්‌තා තදෙකදෙසෙසු ගෙය්‍යාදයො විසෙසවිධයො තෙන තෙන නිමිත්‌තෙන පතිට්‌ඨිතා. තථා හි ගෙය්‍යස්‌ස සගාථකත්‌තං තබ්‌භාවනිමිත්‌තං. ලොකෙපි හි සසිලොකං සගාථකං වා චුණ්‌ණියගන්‌ථං ‘‘ගෙය්‍ය’’න්‌ති වදන්‌ති. ගාථාවිරහෙ පන සති පුච්‌ඡං කත්‌වා විස්‌සජ්‌ජනභාවො වෙය්‍යාකරණස්‌ස තබ්‌භාවනිමිත්‌තං. පුච්‌ඡාවිස්‌සජ්‌ජනඤ්‌හි ‘‘බ්‍යාකරණ’’න්‌ති වුච්‌චති. බ්‍යාකරණමෙව වෙය්‍යාකරණං. එවං සන්‌තෙ සගාථකාදීනම්‌පි පුච්‌ඡං කත්‌වා විස්‌සජ්‌ජනවසෙන පවත්‌තානං වෙය්‍යාකරණභාවො ආපජ්‌ජතීති? නාපජ්‌ජති ගෙය්‍යාදිසඤ්‌ඤානං අනොකාසභාවතො, ‘‘ගාථාවිරහෙ සතී’’ති විසෙසිතත්‌තා ච. තථා හි ධම්‌මපදාදීසු කෙවලං ගාථාබන්‌ධෙසු සගාථකත්‌තෙපි සොමනස්‌සඤාණමයිකගාථායුත්‌තෙසු ‘‘වුත්‌තං හෙත’’න්‌තිආදීවචනසම්‌බන්‌ධෙසු අබ්‌භුතධම්‌මප්‌පටිසංයුත්‌තෙසු ච සුත්‌තවිසෙසෙසු යථාක්‌කමං ගාථාඋදානඉතිවුත්‌තකඅබ්‌භුතධම්‌මසඤ්‌ඤා පතිට්‌ඨිතා, තථා සතිපි ගාථාබන්‌ධභාවෙ භගවතො අතීතාසු ජාතීසු චරියානුභාවප්‌පකාසකෙසු ජාතකසඤ්‌ඤා, සතිපි පඤ්‌හවිස්‌සජ්‌ජනභාවෙ සගාථකත්‌තෙ ච කෙසුචි සුත්‌තන්‌තෙසු වෙදස්‌ස ලභාපනතො වෙදල්‌ලසඤ්‌ඤා පතිට්‌ඨිතාති එවං තෙන තෙන සගාථකත්‌තාදිනා නිමිත්‌තෙන තෙසු තෙසු සුත්‌තවිසෙසෙසු ගෙය්‍යාදිසඤ්‌ඤා පතිට්‌ඨිතාති විසෙසවිධයො සුත්‌තඞ්‌ගතො පරෙ ගෙය්‍යාදයො. යං පනෙත්‌ථ ගෙය්‍යඞ්‌ගාදිනිමිත්‌තරහිතං, තං සුත්‌තඞ්‌ගං විසෙසසඤ්‌ඤාපරිහාරෙන සාමඤ්‌ඤසඤ්‌ඤාය පවත්‌තනතො. නනු ච සගාථකං සුත්‌තං ගෙය්‍යං, නිග්‌ගාථකං සුත්‌තං වෙය්‍යාකරණන්‌ති සුත්‌තඞ්‌ගං න සම්‌භවතීති චොදනා තදවත්‌ථාවාති? න තදවත්‌ථා සොධිතත්‌තා. සොධිතඤ්‌හි පුබ්‌බෙ ‘‘ගාථාවිරහෙ සති පුච්‌ඡාවිස්‌සජ්‌ජනභාවො වෙය්‍යාකරණස්‌ස තබ්‌භාවනිමිත්‌ත’’න්‌ති.
Sabbassapi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi. Tenevāha āyasmā mahākaccāno nettiyaṃ (netti. saṅgahavāro) ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti. Ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ (pāci. 655, 1242) sakavāde pañca suttasatānīti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) evamādi ca etassa atthassa sādhakaṃ. Visesavidhayo pare sanimittā tadekadesesu geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā. Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ. Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ vā cuṇṇiyaganthaṃ ‘‘geyya’’nti vadanti. Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ. Pucchāvissajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati. Byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ. Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā vissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti? Nāpajjati geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato, ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca. Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādīvacanasambandhesu abbhutadhammappaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā, satipi pañhavissajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo. Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanato. Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthāvāti? Na tadavatthā sodhitattā. Sodhitañhi pubbe ‘‘gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimitta’’nti.
යඤ්‌ච වුත්‌තං – ‘‘ගාථාභාවතො මඞ්‌ගලසුත්‌තාදීනං සුත්‌තඞ්‌ගසඞ්‌ගහො න සියා’’ති, තං න, නිරුළ්‌හත්‌තා. නිරුළ්‌හො හි මඞ්‌ගලසුත්‌තාදීනං සුත්‌තභාවො. න හි තානි ධම්‌මපදබුද්‌ධවංසාදයො විය ගාථාභාවෙන පඤ්‌ඤාතානි, අථ ඛො සුත්‌තභාවෙනෙව, තෙනෙව හි අට්‌ඨකථායං ‘‘සුත්‌තනාමක’’න්‌ති නාමග්‌ගහණං කතං. යං පන වුත්‌තං ‘‘සගාථකත්‌තා ගෙය්‍යඞ්‌ගසඞ්‌ගහො සියා’’ති, තදපි නත්‌ථි, යස්‌මා සහතාඤ්‌ඤෙන. සහ ගාථාහීති හි සගාථකං. සහභාවො නාම අත්‌ථතො අඤ්‌ඤෙන හොති, න ච මඞ්‌ගලසුත්‌තාදීසු ගාථාවිනිමුත්‌තො කොචි සුත්‌තප්‌පදෙසො අත්‌ථි, යො ‘‘සහ ගාථාහී’’ති වුච්‌චෙය්‍ය, න ච සමුදායො නාම කොචි අත්‌ථි. යදපි වුත්‌තං – ‘‘උභතොවිභඞ්‌ගාදීසු සගාථකප්‌පදෙසානං ගෙය්‍යඞ්‌ගසඞ්‌ගහො සියා’’ති, තදපි න, අඤ්‌ඤතො. අඤ්‌ඤා එව හි තා ගාථා ජාතකාදිපරියාපන්‌නත්‌තා. අතො න තාහි උභතොවිභඞ්‌ගාදීනං ගෙය්‍යඞ්‌ගභාවොති. එවං සුත්‌තාදීනං අඞ්‌ගානං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සඞ්‌කරාභාවො වෙදිතබ්‌බො. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරො පන සමන්‌තපාසාදිකාය විනයසංවණ්‌ණනාය සාරත්‌ථදීපනියා (සාරත්‌ථ. ටී. 1.පඨමමහාසඞ්‌ගීතිකථාවණ්‌ණනා) අම්‌හෙහි පකාසිතො, ඉච්‌ඡන්‌තෙහි තතොයෙව ගහෙතබ්‌බො.
Yañca vuttaṃ – ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, taṃ na, niruḷhattā. Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo. Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, atha kho suttabhāveneva, teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ. Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi natthi, yasmā sahatāññena. Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ. Sahabhāvo nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttappadeso atthi, yo ‘‘saha gāthāhī’’ti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi. Yadapi vuttaṃ – ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi na, aññato. Aññā eva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā. Ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti. Evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññaṃ saṅkarābhāvo veditabbo. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya sāratthadīpaniyā (sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā) amhehi pakāsito, icchantehi tatoyeva gahetabbo.
න අත්‌ථමඤ්‌ඤාය ධම්‌මමඤ්‌ඤාය ධම්‌මානුධම්‌මප්‌පටිපන්‌නො හොතීති අට්‌ඨකථාඤ්‌ච පාළිඤ්‌ච ජානිත්‌වා ලොකුත්‌තරධම්‌මස්‌ස අනුරූපධම්‌මං පුබ්‌බභාගප්‌පටිපදං පටිපන්‌නො න හොතීති එවමෙත්‌ථ සම්‌බන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො. තෙනෙවාහ ‘‘න අත්‌ථමඤ්‌ඤාය ධම්‌මමඤ්‌ඤායාති අට්‌ඨකථඤ්‌ච පාළිඤ්‌ච ජානිත්‌වා…පෙ.… න පටිපන්‌නො හොතී’’ති.
Na atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipanno hotīti aṭṭhakathāñca pāḷiñca jānitvā lokuttaradhammassa anurūpadhammaṃ pubbabhāgappaṭipadaṃ paṭipanno na hotīti evamettha sambandho veditabbo. Tenevāha ‘‘na atthamaññāya dhammamaññāyāti aṭṭhakathañca pāḷiñca jānitvā…pe… na paṭipanno hotī’’ti.
අප්‌පස්‌සුතසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Appassutasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 6. අප්‌පස්‌සුතසුත්‌තං • 6. Appassutasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 6. අප්‌පස්‌සුතසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Appassutasuttavaṇṇanā
