| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
२-३. आरभतिसुत्तादिवण्णना
2-3. Ārabhatisuttādivaṇṇanā
१४२-३. दुतिये आरभतीति एत्थ आरम्भ-सद्दो कम्मकिरियहिंसनवीरियकोपनापत्तिवीतिक्कमेसु वत्तति। तथा हेस ‘‘यं किञ्चि दुक्खं सम्भोति, सब्बं आरम्भपच्चया’’ति (सु॰ नि॰ ७४९) कम्मे आगतो। ‘‘महारम्भा महायञ्ञा, न ते होन्ति महप्फला’’ति (सं॰ नि॰ १.१२०; अ॰ नि॰ ४.३९) किरियाय। ‘‘समणं गोतमं उद्दिस्स पाणं आरभन्ती’’ति (म॰ नि॰ २.५१) हिंसने। ‘‘आरम्भथ निक्खमथ, युञ्जथ बुद्धसासने’’ति (सं॰ नि॰ १.१८५; नेत्ति॰ २९; पेटको॰ ३८; मि॰ प॰ ५.१.४) वीरिये। ‘‘बीजगामभूतगामसमारम्भा पटिविरतो होती’’ति (दी॰ नि॰ १.१०, १९५; म॰ नि॰ १.२९३) कोपने। ‘‘आरभति च विप्पटिसारी च होती’’ति (अ॰ नि॰ ५.१४२; पु॰ प॰ १९१) अयं पन आपत्तिवीतिक्कमे आगतो, तस्मा आपत्तिवीतिक्कमवसेन आरभति चेव, तप्पच्चया च विप्पटिसारी होतीति अयमेत्थ अत्थो। यथाभूतं नप्पजानातीति अनधिगतत्ता यथासभावतो न जानाति। यत्थस्साति यस्मिं अस्स, यं ठानं पत्वा एतस्स पुग्गलस्स उप्पन्ना पापका अकुसला धम्मा अपरिसेसा निरुज्झन्तीति अत्थो। किं पन पत्वा ते निरुज्झन्तीति? अरहत्तमग्गं, फलप्पत्तस्स पन निरुद्धा नाम होन्ति। एवं सन्तेपि इध मग्गकिच्चवसेन पन फलमेव वुत्तन्ति वेदितब्बं।
142-3. Dutiye ārabhatīti ettha ārambha-saddo kammakiriyahiṃsanavīriyakopanāpattivītikkamesu vattati. Tathā hesa ‘‘yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā’’ti (su. ni. 749) kamme āgato. ‘‘Mahārambhā mahāyaññā, na te honti mahapphalā’’ti (saṃ. ni. 1.120; a. ni. 4.39) kiriyāya. ‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhantī’’ti (ma. ni. 2.51) hiṃsane. ‘‘Ārambhatha nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185; netti. 29; peṭako. 38; mi. pa. 5.1.4) vīriye. ‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 195; ma. ni. 1.293) kopane. ‘‘Ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142; pu. pa. 191) ayaṃ pana āpattivītikkame āgato, tasmā āpattivītikkamavasena ārabhati ceva, tappaccayā ca vippaṭisārī hotīti ayamettha attho. Yathābhūtaṃ nappajānātīti anadhigatattā yathāsabhāvato na jānāti. Yatthassāti yasmiṃ assa, yaṃ ṭhānaṃ patvā etassa puggalassa uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantīti attho. Kiṃ pana patvā te nirujjhantīti? Arahattamaggaṃ, phalappattassa pana niruddhā nāma honti. Evaṃ santepi idha maggakiccavasena pana phalameva vuttanti veditabbaṃ.
आरभती न विप्पटिसारी होतीति आपत्तिं आपज्जति, तं पनेस देसेतुं सभागपुग्गलं परियेसति, तस्मा न विप्पटिसारी होति। न आरभति विप्पटिसारी होतीति आपत्तिं न आपज्जति, विनयपञ्ञत्तियं पन अकोविदत्ता अनापत्तिया आपत्तिसञ्ञी हुत्वा विप्पटिसारी होतीति एवमेत्थ अत्थो दट्ठब्बो। ‘‘न आरभति न विप्पटिसारी होती’’ति यो वुत्तो, कतरो सो पुग्गलो? ओस्सट्ठवीरियपुग्गलो। सो हि ‘‘किं मे इमस्मिं काले परिनिब्बानेन, अनागते मेत्तेय्यसम्मासम्बुद्धकाले परिनिब्बायिस्सामी’’ति विसुद्धसीलोपि पटिपत्तिं न पूरेति। सो हि ‘‘किमत्थं आयस्मा पमत्तो विहरति, पुथुज्जनस्स नाम गति अनिबद्धा, तस्मा हि मेत्तेय्यसम्मासम्बुद्धस्स सम्मुखीभावं लभेय्यासि, अरहत्तत्थाय विपस्सनं भावेही’’ति ओवदितब्बोव।
Ārabhatī na vippaṭisārī hotīti āpattiṃ āpajjati, taṃ panesa desetuṃ sabhāgapuggalaṃ pariyesati, tasmā na vippaṭisārī hoti. Na ārabhati vippaṭisārī hotīti āpattiṃ na āpajjati, vinayapaññattiyaṃ pana akovidattā anāpattiyā āpattisaññī hutvā vippaṭisārī hotīti evamettha attho daṭṭhabbo. ‘‘Na ārabhati na vippaṭisārī hotī’’ti yo vutto, kataro so puggalo? Ossaṭṭhavīriyapuggalo. So hi ‘‘kiṃ me imasmiṃ kāle parinibbānena, anāgate metteyyasammāsambuddhakāle parinibbāyissāmī’’ti visuddhasīlopi paṭipattiṃ na pūreti. So hi ‘‘kimatthaṃ āyasmā pamatto viharati, puthujjanassa nāma gati anibaddhā, tasmā hi metteyyasammāsambuddhassa sammukhībhāvaṃ labheyyāsi, arahattatthāya vipassanaṃ bhāvehī’’ti ovaditabbova.
साधूति आयाचनत्थे निपातो। इदं वुत्तं होति – याव अपरद्धं वत आयस्मता, एवं सन्तेपि मयं आयस्मन्तं याचाम, देसेतब्बयुत्तकस्स देसनाय, वुट्ठातब्बयुत्तकस्स वुट्ठानेन, आविकातब्बयुत्तकस्स आविकिरियाय आरम्भजे आसवे पहाय सुद्धन्ते ठितभावपच्चवेक्खणेन विप्पटिसारजे आसवे पटिविनोदेत्वा नीहरित्वा विपस्सनाचित्तञ्चेव विपस्सनापञ्ञञ्च वड्ढेतूति। अमुना पञ्चमेन पुग्गलेनाति एतेन पञ्चमेन खीणासवपुग्गलेन। समसमो भविस्सतीति लोकुत्तरगुणेहि समभावेनेव समो भविस्सतीति एवं खीणासवेन ओवदितब्बोति अत्थो। ततियं उत्तानमेव।
Sādhūti āyācanatthe nipāto. Idaṃ vuttaṃ hoti – yāva aparaddhaṃ vata āyasmatā, evaṃ santepi mayaṃ āyasmantaṃ yācāma, desetabbayuttakassa desanāya, vuṭṭhātabbayuttakassa vuṭṭhānena, āvikātabbayuttakassa āvikiriyāya ārambhaje āsave pahāya suddhante ṭhitabhāvapaccavekkhaṇena vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā nīharitvā vipassanācittañceva vipassanāpaññañca vaḍḍhetūti. Amunā pañcamena puggalenāti etena pañcamena khīṇāsavapuggalena. Samasamo bhavissatīti lokuttaraguṇehi samabhāveneva samo bhavissatīti evaṃ khīṇāsavena ovaditabboti attho. Tatiyaṃ uttānameva.
आरभतिसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Ārabhatisuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
२. आरभतिसुत्तं • 2. Ārabhatisuttaṃ
३. सारन्ददसुत्तं • 3. Sārandadasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
२. आरभतिसुत्तवण्णना • 2. Ārabhatisuttavaṇṇanā
३. सारन्ददसुत्तवण्णना • 3. Sārandadasuttavaṇṇanā
