| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
४. अरहन्तसुत्तवण्णना
4. Arahantasuttavaṇṇanā
७६. चतुत्थे यावता, भिक्खवे, सत्तावासाति, भिक्खवे, यत्तका सत्तावासा नाम अत्थि। यावता भवग्गन्ति यत्तकं भवग्गं नाम अत्थि। एते अग्गा एते सेट्ठाति एते अग्गभूता चेव सेट्ठभूता च। यदिदं अरहन्तोति ये इमे अरहन्तो नाम। इदम्पि सुत्तं पुरिमनयेनेव उस्सदनन्दियञ्च पलोभनीयञ्चाति वेदितब्बं।
76. Catutthe yāvatā, bhikkhave, sattāvāsāti, bhikkhave, yattakā sattāvāsā nāma atthi. Yāvatā bhavagganti yattakaṃ bhavaggaṃ nāma atthi. Ete aggā ete seṭṭhāti ete aggabhūtā ceva seṭṭhabhūtā ca. Yadidaṃ arahantoti ye ime arahanto nāma. Idampi suttaṃ purimanayeneva ussadanandiyañca palobhanīyañcāti veditabbaṃ.
अथापरं एतदवोचाति तदत्थपरिदीपनाहि चेव विसेसत्थपरिदीपनाहि च गाथाहि एतं ‘‘सुखिनो वत अरहन्तो’’तिआदिवचनं अवोच। तत्थ सुखिनोति झानसुखेन मग्गसुखेन फलसुखेन च सुखिता। तण्हा तेसं न विज्जतीति तेसं अपायदुक्खजनिका तण्हा न वज्जति। एवं ते इमस्सपि तण्हामूलकस्स अभावेन सुखिताव। अस्मिमानो समुच्छिन्नोति नवविधो अस्मिमानो अरहत्तमग्गेन समुच्छिन्नो। मोहजालं पदालितन्ति ञाणेन अविज्जाजालं फालितं।
Athāparaṃ etadavocāti tadatthaparidīpanāhi ceva visesatthaparidīpanāhi ca gāthāhi etaṃ ‘‘sukhino vata arahanto’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha sukhinoti jhānasukhena maggasukhena phalasukhena ca sukhitā. Taṇhā tesaṃ na vijjatīti tesaṃ apāyadukkhajanikā taṇhā na vajjati. Evaṃ te imassapi taṇhāmūlakassa abhāvena sukhitāva. Asmimāno samucchinnoti navavidho asmimāno arahattamaggena samucchinno. Mohajālaṃ padālitanti ñāṇena avijjājālaṃ phālitaṃ.
अनेजन्ति एजासङ्खाताय तण्हाय पहानभूतं अरहत्तं। अनुपलित्ताति तण्हादिट्ठिलेपेहि अलित्ता। ब्रह्मभूताति सेट्ठभूता। परिञ्ञायाति तीहि परिञ्ञाहि परिजानित्वा। सत्तसद्धम्मगोचराति सद्धा हिरी ओत्तप्पं बाहुसच्चं आरद्धवीरियता उपट्ठितस्सतिता पञ्ञाति इमे सत्त सद्धम्मा गोचरो एतेसन्ति सत्तसद्धम्मगोचरा।
Anejanti ejāsaṅkhātāya taṇhāya pahānabhūtaṃ arahattaṃ. Anupalittāti taṇhādiṭṭhilepehi alittā. Brahmabhūtāti seṭṭhabhūtā. Pariññāyāti tīhi pariññāhi parijānitvā. Sattasaddhammagocarāti saddhā hirī ottappaṃ bāhusaccaṃ āraddhavīriyatā upaṭṭhitassatitā paññāti ime satta saddhammā gocaro etesanti sattasaddhammagocarā.
सत्तरतनसम्पन्नाति सत्तहि बोज्झङ्गरतनेहि समन्नागता। अनुविचरन्तीति लोकियमहाजनापि अनुविचरन्तियेव। इध पन खीणासवानं निरासङ्कचारो नाम गहितो। तेनेवाह ‘‘पहीनभयभेरवा’’ति। तत्थ भयं भयमेव, भेरवं बलवभयं। दसहङ्गेहि सम्पन्नाति असेक्खेहि दसहि अङ्गेहि समन्नागता। महानागाति चतूहि कारणेहि महानागा। समाहिताति उपचारप्पनाहि समाहिता। तण्हा तेसं न विज्जतीति ‘‘ऊनो लोको अतित्तो तण्हादासोति खो, महाराज, तेन भगवता’’ति (म॰ नि॰ २.३०५) एवं वुत्ता दासकारिका तण्हापि तेसं नत्थि। इमिना खीणासवानं भुजिस्सभावं दस्सेति।
Sattaratanasampannāti sattahi bojjhaṅgaratanehi samannāgatā. Anuvicarantīti lokiyamahājanāpi anuvicarantiyeva. Idha pana khīṇāsavānaṃ nirāsaṅkacāro nāma gahito. Tenevāha ‘‘pahīnabhayabheravā’’ti. Tattha bhayaṃ bhayameva, bheravaṃ balavabhayaṃ. Dasahaṅgehi sampannāti asekkhehi dasahi aṅgehi samannāgatā. Mahānāgāti catūhi kāraṇehi mahānāgā. Samāhitāti upacārappanāhi samāhitā. Taṇhā tesaṃ na vijjatīti ‘‘ūno loko atitto taṇhādāsoti kho, mahārāja, tena bhagavatā’’ti (ma. ni. 2.305) evaṃ vuttā dāsakārikā taṇhāpi tesaṃ natthi. Iminā khīṇāsavānaṃ bhujissabhāvaṃ dasseti.
असेखञाणन्ति अरहत्तफलञाणं। अन्तिमोयं समुस्सयोति पच्छिमो अयं अत्तभावो। यो सारो ब्रह्मचरियस्साति सारो नाम फलं। तस्मिं अपरपच्चयाति तस्मिं अरियफले, न अञ्ञं पत्तियायन्ति, पच्चक्खतोव पटिविज्झित्वा ठिता। विधासु न विकम्पन्तीति तीसु मानकोट्ठासेसु न विकम्पन्ति। दन्तभूमिन्ति अरहत्तं। विजिताविनोति रागादयो विजेत्वा ठिता।
Asekhañāṇanti arahattaphalañāṇaṃ. Antimoyaṃ samussayoti pacchimo ayaṃ attabhāvo. Yo sāro brahmacariyassāti sāro nāma phalaṃ. Tasmiṃ aparapaccayāti tasmiṃ ariyaphale, na aññaṃ pattiyāyanti, paccakkhatova paṭivijjhitvā ṭhitā. Vidhāsu na vikampantīti tīsu mānakoṭṭhāsesu na vikampanti. Dantabhūminti arahattaṃ. Vijitāvinoti rāgādayo vijetvā ṭhitā.
उद्धन्तिआदीसु उद्धं वुच्चति केसमत्थको, अपाचीनं पादतलं, तिरियं वेमज्झं। उद्धं वा अतीतं, अपाचीनं अनागतं, तिरियं पच्चुप्पन्नं। उद्धं वा वुच्चति देवलोको, अपाचीनं अपायलोको, तिरियं मनुस्सलोको। नन्दी तेसं न विज्जतीति एतेसु ठानेसु सङ्खेपतो वा अतीतानागतपच्चुप्पन्नेसु खन्धेसु तेसं तण्हा नत्थि। इध वट्टमूलकतण्हाय अभावो दस्सितो। बुद्धाति चतुन्नं सच्चानं बुद्धत्ता बुद्धा।
Uddhantiādīsu uddhaṃ vuccati kesamatthako, apācīnaṃ pādatalaṃ, tiriyaṃ vemajjhaṃ. Uddhaṃ vā atītaṃ, apācīnaṃ anāgataṃ, tiriyaṃ paccuppannaṃ. Uddhaṃ vā vuccati devaloko, apācīnaṃ apāyaloko, tiriyaṃ manussaloko. Nandī tesaṃ na vijjatīti etesu ṭhānesu saṅkhepato vā atītānāgatapaccuppannesu khandhesu tesaṃ taṇhā natthi. Idha vaṭṭamūlakataṇhāya abhāvo dassito. Buddhāti catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddhā.
इदं पनेत्थ सीहनादसमोधानं – ‘‘विमुत्तिसुखेनम्हा सुखिता, दुक्खजनिका नो तण्हा पहीना, पञ्चक्खन्धा परिञ्ञाता, दासकारिकतण्हा चेव वट्टमूलिकतण्हा च पहीना, अनुत्तरम्हा असदिसा, चतुन्नं सच्चानं बुद्धत्ता बुद्धा’’ति भवपिट्ठे ठत्वा अभीतनादसङ्खातं सीहनादं नदन्ति खीणासवाति। चतुत्थं।
Idaṃ panettha sīhanādasamodhānaṃ – ‘‘vimuttisukhenamhā sukhitā, dukkhajanikā no taṇhā pahīnā, pañcakkhandhā pariññātā, dāsakārikataṇhā ceva vaṭṭamūlikataṇhā ca pahīnā, anuttaramhā asadisā, catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddhā’’ti bhavapiṭṭhe ṭhatvā abhītanādasaṅkhātaṃ sīhanādaṃ nadanti khīṇāsavāti. Catutthaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ४. अरहन्तसुत्तं • 4. Arahantasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ४. अरहन्तसुत्तवण्णना • 4. Arahantasuttavaṇṇanā
