Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၆. အရဟန္တဝေဒနာဝေဒိယနပဉ္ဟော
6. Arahantavedanāvediyanapañho
၆. ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, တုမ္ဟေ ဘဏထ ‘အရဟာ ဧကံ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ ကာယိကံ, န စေတသိက’န္တိ။ ကိံ နု ခော, ဘန္တေ နာဂသေန, အရဟတော စိတ္တံ ယံ ကာယံ နိသ္သာယ ပဝတ္တတိ, တတ္ထ အရဟာ အနိသ္သရော အသ္သာမီ အဝသဝတ္တီ’’တိ ? ‘‘အာမ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘န ခော, ဘန္တေ နာဂသေန, ယုတ္တမေတံ, ယံ သော သကစိတ္တသ္သ ပဝတ္တမာနေ ကာယေ အနိသ္သရော ဟောတိ အသ္သာမီ အဝသဝတ္တီ; သကုဏောပိ တာဝ, ဘန္တေ, ယသ္မိံ ကုလာဝကေ ပဋိဝသတိ, တတ္ထ သော ဣသ္သရော ဟောတိ သာမီ ဝသဝတ္တီ’’တိ။
6. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’nti. Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, arahato cittaṃ yaṃ kāyaṃ nissāya pavattati, tattha arahā anissaro assāmī avasavattī’’ti ? ‘‘Āma, mahārājā’’ti. ‘‘Na kho, bhante nāgasena, yuttametaṃ, yaṃ so sakacittassa pavattamāne kāye anissaro hoti assāmī avasavattī; sakuṇopi tāva, bhante, yasmiṃ kulāvake paṭivasati, tattha so issaro hoti sāmī vasavattī’’ti.
‘‘ဒသယိမေ, မဟာရာဇ, ကာယာနုဂတာ ဓမ္မာ ဘဝေ ဘဝေ ကာယံ အနုဓာဝန္တိ အနုပရိဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ဒသ? သီတံ ဥဏ္ဟံ ဇိဃစ္ဆာ ပိပာသာ ဥစ္စာရော ပသ္သာဝော မိဒ္ဓံ ဇရာ ဗ္ယာဓိ မရဏံ။ ဣမေ ခော, မဟာရာဇ, ဒသ ကာယာနုဂတာ ဓမ္မာ ဘဝေ ဘဝေ ကာယံ အနုဓာဝန္တိ အနုပရိဝတ္တန္တိ, တတ္ထ အရဟာ အနိသ္သရော အသ္သာမီ အဝသဝတ္တီ’’တိ။
‘‘Dasayime, mahārāja, kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaṃ anudhāvanti anuparivattanti. Katame dasa? Sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo middhaṃ jarā byādhi maraṇaṃ. Ime kho, mahārāja, dasa kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaṃ anudhāvanti anuparivattanti, tattha arahā anissaro assāmī avasavattī’’ti.
‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ကေန ကာရဏေန အရဟတော ကာယေ အာဏာ နပ္ပဝတ္တတိ ဣသ္သရိယံ ဝာ, တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဗ္ရူဟီ’’တိ? ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ယေ ကေစိ ပထဝိနိသ္သိတာ သတ္တာ, သဗ္ဗေ တေ ပထဝိံ နိသ္သာယ စရန္တိ ဝိဟရန္တိ ဝုတ္တိံ ကပ္ပေန္တိ, အပိ နု ခော, မဟာရာဇ, တေသံ ပထဝိယာ အာဏာ ပဝတ္တတိ ဣသ္သရိယံ ဝာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အရဟတော စိတ္တံ ကာယံ နိသ္သာယ ပဝတ္တတိ, န စ အရဟတော ကာယေ အာဏာ ပဝတ္တတိ ဣသ္သရိယံ ဝာ’’တိ။
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena arahato kāye āṇā nappavattati issariyaṃ vā, tattha me kāraṇaṃ brūhī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, ye keci pathavinissitā sattā, sabbe te pathaviṃ nissāya caranti viharanti vuttiṃ kappenti, api nu kho, mahārāja, tesaṃ pathaviyā āṇā pavattati issariyaṃ vā’’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, arahato cittaṃ kāyaṃ nissāya pavattati, na ca arahato kāye āṇā pavattati issariyaṃ vā’’ti.
‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ကေန ကာရဏေန ပုထုဇ္ဇနော ကာယိကမ္ပိ စေတသိကမ္ပိ ဝေဒနံ ဝေဒယတီ’’တိ? ‘‘အဘာဝိတတ္တာ, မဟာရာဇ, စိတ္တသ္သ ပုထုဇ္ဇနော ကာယိကမ္ပိ စေတသိကမ္ပိ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ။ ယထာ, မဟာရာဇ, ဂောဏော ဆာတော ပရိတသိတော အဗလဒုဗ္ဗလပရိတ္တကတိဏေသု ဝာ လတာယ ဝာ ဥပနိဗဒ္ဓော အသ္သ, ယဒာ သော ဂောဏော ပရိကုပိတော ဟောတိ, တဒာ သဟ ဥပနိဗန္ဓနေန ပက္ကမတိ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အဘာဝိတစိတ္တသ္သ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ စိတ္တံ ပရိကောပေတိ, စိတ္တံ ပရိကုပိတံ ကာယံ အာဘုဇတိ နိဗ္ဘုဇတိ သမ္ပရိဝတ္တကံ ကရောတိ။ အထ ခော သော အဘာဝိတစိတ္တော တသတိ ရဝတိ ဘေရဝရာဝမဘိရဝတိ, ဣဒမေတ္ထ, မဟာရာဇ, ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန ပုထုဇ္ဇနော ကာယိကမ္ပိ စေတသိကမ္ပိ ဝေဒနံ ဝေဒယတီ’’တိ။
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayatī’’ti? ‘‘Abhāvitattā, mahārāja, cittassa puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayati. Yathā, mahārāja, goṇo chāto paritasito abaladubbalaparittakatiṇesu vā latāya vā upanibaddho assa, yadā so goṇo parikupito hoti, tadā saha upanibandhanena pakkamati. Evameva kho, mahārāja, abhāvitacittassa vedanā uppajjitvā cittaṃ parikopeti, cittaṃ parikupitaṃ kāyaṃ ābhujati nibbhujati samparivattakaṃ karoti. Atha kho so abhāvitacitto tasati ravati bheravarāvamabhiravati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayatī’’ti.
‘‘ကိံ ပန တံ ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန အရဟာ ဧကံ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ ကာယိကံ, န စေတသိက’’န္တိ? ‘‘အရဟတော, မဟာရာဇ, စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ သုဘာဝိတံ ဒန္တံ သုဒန္တံ အသ္သဝံ ဝစနကရံ, သော ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဖုဋ္ဌော သမာနော ‘အနိစ္စ’န္တိ ဒဠ္ဟံ ဂဏ္ဟာတိ, သမာဓိထမ္ဘေ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓတိ, တသ္သ တံ စိတ္တံ သမာဓိထမ္ဘေ ဥပနိဗန္ဓနံ န ဝေဓတိ န စလတိ, ဌိတံ ဟောတိ အဝိက္ခိတ္တံ, တသ္သ ဝေဒနာဝိကာရဝိပ္ဖာရေန ကာယော အာဘုဇတိ နိဗ္ဘုဇတိ သမ္ပရိဝတ္တတိ, ဣဒမေတ္ထ, မဟာရာဇ, ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန အရဟာ ဧကံ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ ကာယိကံ, န စေတသိက’’န္တိ။
‘‘Kiṃ pana taṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’’nti? ‘‘Arahato, mahārāja, cittaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ dantaṃ sudantaṃ assavaṃ vacanakaraṃ, so dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno ‘anicca’nti daḷhaṃ gaṇhāti, samādhithambhe cittaṃ upanibandhati, tassa taṃ cittaṃ samādhithambhe upanibandhanaṃ na vedhati na calati, ṭhitaṃ hoti avikkhittaṃ, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’’nti.
‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, တံ နာမ လောကေ အစ္ဆရိယံ ယံ ကာယေ စလမာနေ စိတ္တံ န စလတိ, တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဗ္ရူဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, မဟတိမဟာရုက္ခေ ခန္ဓသာခာပလာသသမ္ပန္နေ အနိလဗလသမာဟတေ သာခာ စလတိ, အပိ နု တသ္သ ခန္ဓောပိ စလတီ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ’’တိ ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အရဟာ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဖုဋ္ဌော သမာနော ‘အနိစ္စ’န္တိ ဒဠ္ဟံ ဂဏ္ဟာတိ, သမာဓိထမ္ဘေ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓတိ, တသ္သ တံ စိတ္တံ သမာဓိထမ္ဘေ ဥပနိဗန္ဓနံ န ဝေဓတိ န စလတိ, ဌိတံ ဟောတိ အဝိက္ခိတ္တံ, တသ္သ ဝေဒနာဝိကာရဝိပ္ဖာရေန ကာယော အာဘုဇတိ နိဗ္ဘုဇတိ သမ္ပရိဝတ္တတိ, စိတ္တံ ပန တသ္သ န ဝေဓတိ န စလတိ ခန္ဓော ဝိယ မဟာရုက္ခသ္သာ’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ နာဂသေန, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ နာဂသေန, န မေ ဧဝရူပော သဗ္ဗကာလိကော ဓမ္မပဒီပော ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ။
‘‘Bhante nāgasena, taṃ nāma loke acchariyaṃ yaṃ kāye calamāne cittaṃ na calati, tattha me kāraṇaṃ brūhī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, mahatimahārukkhe khandhasākhāpalāsasampanne anilabalasamāhate sākhā calati, api nu tassa khandhopi calatī’’ti? ‘‘Na hi, bhante’’ti . ‘‘Evameva kho, mahārāja, arahā dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno ‘anicca’nti daḷhaṃ gaṇhāti, samādhithambhe cittaṃ upanibandhati, tassa taṃ cittaṃ samādhithambhe upanibandhanaṃ na vedhati na calati, ṭhitaṃ hoti avikkhittaṃ, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, cittaṃ pana tassa na vedhati na calati khandho viya mahārukkhassā’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, na me evarūpo sabbakāliko dhammapadīpo diṭṭhapubbo’’ti.
အရဟန္တဝေဒနာဝေဒိယနပဉ္ဟော ဆဋ္ဌော။
Arahantavedanāvediyanapañho chaṭṭho.