| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๑๐. อรกสุตฺตวณฺณนา
10. Arakasuttavaṇṇanā
๗๔. ทสเม ปริตฺตนฺติ อิตฺตรํฯ เตนาห ‘‘อปฺปํ โถก’’นฺติฯ ปพนฺธานุปเจฺฉทสฺส ปจฺจยภาโว อิธ ชีวิตสฺส รโส กิจฺจนฺติ อธิเปฺปตนฺติ อาห ‘‘สรสปริตฺตตายปี’’ติฯ ตทธีนวุตฺติตายปิ หิ ‘‘โย, ภิกฺขเว, จิรํ ชีวติ, โส วสฺสสตํ อปฺปํ วา ภิโยฺย’’ติ วจนโต ปริตฺตํ ขณปริตฺตตายปิฯ ปรมตฺถโต หิ อติปริโตฺต สตฺตานํ ชีวิตกฺขโณ เอกจิตฺตกฺขณปฺปวตฺติมโตฺตเยวฯ ยถา นาม รถจกฺกํ ปวตฺตมานมฺปิ เอเกเนว เนมิปฺปเทเสน ปวตฺตติ, ติฎฺฐมานมฺปิ เอเกเนว ติฎฺฐติ, เอวเมวํ เอกจิตฺตกฺขณิกํ สตฺตานํ ชีวิตํ ตสฺมิํ จิเตฺต นิรุทฺธมเตฺต สโตฺต นิรุโทฺธติ วุจฺจติฯ ยถาห ‘‘อตีเต จิตฺตกฺขเณ ชีวิตฺถ น ชีวติ น ชีวิสฺสติฯ อนาคเต จิตฺตกฺขเณ น ชีวิตฺถ น ชีวติ ชีวิสฺสติฯ ปจฺจุปฺปเนฺน จิตฺตกฺขเณ น ชีวิตฺถ ชีวติ น ชีวิสฺสติฯ
74. Dasame parittanti ittaraṃ. Tenāha ‘‘appaṃ thoka’’nti. Pabandhānupacchedassa paccayabhāvo idha jīvitassa raso kiccanti adhippetanti āha ‘‘sarasaparittatāyapī’’ti. Tadadhīnavuttitāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti vacanato parittaṃ khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittakkhaṇappavattimattoyeva. Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha ‘‘atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe na jīvittha na jīvati jīvissati. Paccuppanne cittakkhaṇe na jīvittha jīvati na jīvissati.
‘‘ชีวิตํ อตฺตภาโว จ, สุขทุกฺขา จ เกวลา;
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
เอกจิตฺตสมายุตฺตา, ลหุโส วตฺตเต ขโณฯ
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘เย นิรุทฺธา มรนฺตสฺส, ติฎฺฐมานสฺส วา อิธ;
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
สเพฺพปิ สทิสา ขนฺธา, คตา อปฺปฎิสนฺธิกาฯ
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
‘‘อนิพฺพเตฺตน น ชาโต, ปจฺจุปฺปเนฺนน ชีวติ;
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
จิตฺตภงฺคา มโต โลโก, ปญฺญตฺติ ปรมตฺถิยา’’ติฯ (มหานิ. ๑๐);
Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);
ลหุสนฺติ ลหุกํฯ เตนาห ‘‘ลหุํ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนโต ลหุส’’นฺติฯ ปริตฺตํ ลหุสนฺติ อุภยํ ปเนตํ อปฺปกสฺส เววจนํฯ ยญฺหิ อปฺปกํ, ตํ ปริตฺตเญฺจว ลหุกญฺจ โหติฯ อิธ ปน อายุโน อธิเปฺปตตฺตา รสฺสนฺติ วุตฺตํ โหติฯ มนฺตายนฺติ กรณเตฺถ เอตํ ภุมฺมวจนนฺติ อาห ‘‘มนฺตาย โพทฺธพฺพํ, ปญฺญาย ชานิตพฺพนฺติ อโตฺถ’’ติฯ มนฺตายนฺติ วา มเนฺตยฺยนฺติ วุตฺตํ โหติ, มเนฺตตพฺพํ มนฺตาย อุปปริกฺขิตพฺพนฺติ อโตฺถฯ ปญฺญาย ชานิตพฺพนฺติ ชานิตพฺพํ ชีวิตสฺส ปริตฺตภาโว พหุทุกฺขาทิภาโวฯ ชานิตฺวา จ ปน สพฺพปลิโพเธ ฉินฺทิตฺวา กตฺตพฺพํ กุสลํ, จริตพฺพํ พฺรหฺมจริยํฯ ยสฺมา อิตฺถิ ชาตสฺส อมรณํ, อปฺปํ วา ภิโยฺย วสฺสสตโต อุปริ อปฺปํ อญฺญํ วสฺสสตํ อปฺปตฺวา วีสํ วา ติํสํ วา จตฺตาลีสํ วา ปณฺณาสํ วา สฎฺฐิ วา วสฺสานิ ชีวติ, เอวํทีฆายุโก ปน อติทุลฺลโภฯ ‘‘อสุโก หิ เอวํ จิรํ ชีวตี’’ติ ตตฺถ ตตฺถ คนฺตฺวา ทฎฺฐโพฺพ โหติฯ ตตฺถ วิสาขา อุปาสิกา วีสสตํ ชีวติ, ตถา โปกฺขรสาติพฺราหฺมโณ, พฺรหฺมายุพฺราหฺมโณ, พาวริยพฺราหฺมโณ, อานนฺทเตฺถโร, มหากสฺสปเตฺถโรติ ฯ อนุรุทฺธเตฺถโร ปน วสฺสสตเญฺจว ปณฺณาสญฺจ วสฺสานิฯ พากุลเตฺถโร วสฺสสตเญฺจว สฎฺฐิ จ วสฺสานิ, อยํ สพฺพทีฆายุโก, โสปิ เทฺว วสฺสสตานิ น ชีวิฯ
Lahusanti lahukaṃ. Tenāha ‘‘lahuṃ uppajjitvā nirujjhanato lahusa’’nti. Parittaṃ lahusanti ubhayaṃ panetaṃ appakassa vevacanaṃ. Yañhi appakaṃ, taṃ parittañceva lahukañca hoti. Idha pana āyuno adhippetattā rassanti vuttaṃ hoti. Mantāyanti karaṇatthe etaṃ bhummavacananti āha ‘‘mantāya boddhabbaṃ, paññāya jānitabbanti attho’’ti. Mantāyanti vā manteyyanti vuttaṃ hoti, mantetabbaṃ mantāya upaparikkhitabbanti attho. Paññāya jānitabbanti jānitabbaṃ jīvitassa parittabhāvo bahudukkhādibhāvo. Jānitvā ca pana sabbapalibodhe chinditvā kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ. Yasmā itthi jātassa amaraṇaṃ, appaṃ vā bhiyyo vassasatato upari appaṃ aññaṃ vassasataṃ appatvā vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā cattālīsaṃ vā paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati, evaṃdīghāyuko pana atidullabho. ‘‘Asuko hi evaṃ ciraṃ jīvatī’’ti tattha tattha gantvā daṭṭhabbo hoti. Tattha visākhā upāsikā vīsasataṃ jīvati, tathā pokkharasātibrāhmaṇo, brahmāyubrāhmaṇo, bāvariyabrāhmaṇo, ānandatthero, mahākassapattheroti . Anuruddhatthero pana vassasatañceva paṇṇāsañca vassāni. Bākulatthero vassasatañceva saṭṭhi ca vassāni, ayaṃ sabbadīghāyuko, sopi dve vassasatāni na jīvi.
อรกสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Arakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
มหาวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑๐. อรกสุตฺตํ • 10. Arakasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. อรกสุตฺตวณฺณนา • 10. Arakasuttavaṇṇanā
