Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၁၀. အရကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
10. Arakasuttavaṇṇanā
၇၄. ဒသမေ ပရိတ္တန္တိ ဣတ္တရံ။ တေနာဟ ‘‘အပ္ပံ ထောက’’န္တိ။ ပဗန္ဓာနုပစ္ဆေဒသ္သ ပစ္စယဘာဝော ဣဓ ဇီဝိတသ္သ ရသော ကိစ္စန္တိ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘သရသပရိတ္တတာယပီ’’တိ။ တဒဓီနဝုတ္တိတာယပိ ဟိ ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, စိရံ ဇီဝတိ, သော ဝသ္သသတံ အပ္ပံ ဝာ ဘိယ္ယော’’တိ ဝစနတော ပရိတ္တံ ခဏပရိတ္တတာယပိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ အတိပရိတ္တော သတ္တာနံ ဇီဝိတက္ခဏော ဧကစိတ္တက္ခဏပ္ပဝတ္တိမတ္တောယေဝ။ ယထာ နာမ ရထစက္ကံ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ နေမိပ္ပဒေသေန ပဝတ္တတိ, တိဋ္ဌမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ တသ္မိံ စိတ္တေ နိရုဒ္ဓမတ္တေ သတ္တော နိရုဒ္ဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ ‘‘အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထ န ဇီဝတိ န ဇီဝိသ္သတိ။ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ န ဇီဝိတ္ထ န ဇီဝတိ ဇီဝိသ္သတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေ န ဇီဝိတ္ထ ဇီဝတိ န ဇီဝိသ္သတိ။
74. Dasame parittanti ittaraṃ. Tenāha ‘‘appaṃ thoka’’nti. Pabandhānupacchedassa paccayabhāvo idha jīvitassa raso kiccanti adhippetanti āha ‘‘sarasaparittatāyapī’’ti. Tadadhīnavuttitāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti vacanato parittaṃ khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittakkhaṇappavattimattoyeva. Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha ‘‘atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe na jīvittha na jīvati jīvissati. Paccuppanne cittakkhaṇe na jīvittha jīvati na jīvissati.
‘‘ဇီဝိတံ အတ္တဘာဝော စ၊ သုခဒုက္ခာ စ ကေဝလာ။
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာ၊ လဟုသော ဝတ္တတေ ခဏော။
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘ယေ နိရုဒ္ဓာ မရန္တသ္သ၊ တိဋ္ဌမာနသ္သ ဝာ ဣဓ။
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
သဗ္ဗေပိ သဒိသာ ခန္ဓာ၊ ဂတာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ။
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
‘‘အနိဗ္ဗတ္တေန န ဇာတော၊ ပစ္စုပ္ပန္နေန ဇီဝတိ။
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
စိတ္တဘင္ဂာ မတော လောကော၊ ပညတ္တိ ပရမတ္ထိယာ’’တိ။ (မဟာနိ. ၁၀)။
Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);
လဟုသန္တိ လဟုကံ။ တေနာဟ ‘‘လဟုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ နိရုဇ္ဈနတော လဟုသ’’န္တိ။ ပရိတ္တံ လဟုသန္တိ ဥဘယံ ပနေတံ အပ္ပကသ္သ ဝေဝစနံ။ ယဉ္ဟိ အပ္ပကံ, တံ ပရိတ္တဉ္စေဝ လဟုကဉ္စ ဟောတိ။ ဣဓ ပန အာယုနော အဓိပ္ပေတတ္တာ ရသ္သန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မန္တာယန္တိ ကရဏတ္ထေ ဧတံ ဘုမ္မဝစနန္တိ အာဟ ‘‘မန္တာယ ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ, ပညာယ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော’’တိ။ မန္တာယန္တိ ဝာ မန္တေယ္ယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, မန္တေတဗ္ဗံ မန္တာယ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပညာယ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ဇာနိတဗ္ဗံ ဇီဝိတသ္သ ပရိတ္တဘာဝော ဗဟုဒုက္ခာဒိဘာဝော။ ဇာနိတ္ဝာ စ ပန သဗ္ဗပလိဗောဓေ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ။ ယသ္မာ ဣတ္ထိ ဇာတသ္သ အမရဏံ, အပ္ပံ ဝာ ဘိယ္ယော ဝသ္သသတတော ဥပရိ အပ္ပံ အညံ ဝသ္သသတံ အပ္ပတ္ဝာ ဝီသံ ဝာ တိံသံ ဝာ စတ္တာလီသံ ဝာ ပဏ္ဏာသံ ဝာ သဋ္ဌိ ဝာ ဝသ္သာနိ ဇီဝတိ, ဧဝံဒီဃာယုကော ပန အတိဒုလ္လဘော။ ‘‘အသုကော ဟိ ဧဝံ စိရံ ဇီဝတီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော ဟောတိ။ တတ္ထ ဝိသာခာ ဥပာသိကာ ဝီသသတံ ဇီဝတိ, တထာ ပောက္ခရသာတိဗ္ရာဟ္မဏော, ဗ္ရဟ္မာယုဗ္ရာဟ္မဏော, ဗာဝရိယဗ္ရာဟ္မဏော, အာနန္ဒတ္ထေရော, မဟာကသ္သပတ္ထေရောတိ ။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော ပန ဝသ္သသတဉ္စေဝ ပဏ္ဏာသဉ္စ ဝသ္သာနိ။ ဗာကုလတ္ထေရော ဝသ္သသတဉ္စေဝ သဋ္ဌိ စ ဝသ္သာနိ, အယံ သဗ္ဗဒီဃာယုကော, သောပိ ဒ္ဝေ ဝသ္သသတာနိ န ဇီဝိ။
Lahusanti lahukaṃ. Tenāha ‘‘lahuṃ uppajjitvā nirujjhanato lahusa’’nti. Parittaṃ lahusanti ubhayaṃ panetaṃ appakassa vevacanaṃ. Yañhi appakaṃ, taṃ parittañceva lahukañca hoti. Idha pana āyuno adhippetattā rassanti vuttaṃ hoti. Mantāyanti karaṇatthe etaṃ bhummavacananti āha ‘‘mantāya boddhabbaṃ, paññāya jānitabbanti attho’’ti. Mantāyanti vā manteyyanti vuttaṃ hoti, mantetabbaṃ mantāya upaparikkhitabbanti attho. Paññāya jānitabbanti jānitabbaṃ jīvitassa parittabhāvo bahudukkhādibhāvo. Jānitvā ca pana sabbapalibodhe chinditvā kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ. Yasmā itthi jātassa amaraṇaṃ, appaṃ vā bhiyyo vassasatato upari appaṃ aññaṃ vassasataṃ appatvā vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā cattālīsaṃ vā paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati, evaṃdīghāyuko pana atidullabho. ‘‘Asuko hi evaṃ ciraṃ jīvatī’’ti tattha tattha gantvā daṭṭhabbo hoti. Tattha visākhā upāsikā vīsasataṃ jīvati, tathā pokkharasātibrāhmaṇo, brahmāyubrāhmaṇo, bāvariyabrāhmaṇo, ānandatthero, mahākassapattheroti . Anuruddhatthero pana vassasatañceva paṇṇāsañca vassāni. Bākulatthero vassasatañceva saṭṭhi ca vassāni, ayaṃ sabbadīghāyuko, sopi dve vassasatāni na jīvi.
အရကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Arakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၁၀. အရကသုတ္တံ • 10. Arakasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. အရကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Arakasuttavaṇṇanā