| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
10. අරකසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Arakasuttavaṇṇanā
74. දසමෙ පරිත්‌තන්‌ති ඉත්‌තරං. තෙනාහ ‘‘අප්‌පං ථොක’’න්‌ති. පබන්‌ධානුපච්‌ඡෙදස්‌ස පච්‌චයභාවො ඉධ ජීවිතස්‌ස රසො කිච්‌චන්‌ති අධිප්‌පෙතන්‌ති ආහ ‘‘සරසපරිත්‌තතායපී’’ති. තදධීනවුත්‌තිතායපි හි ‘‘යො, භික්‌ඛවෙ, චිරං ජීවති, සො වස්‌සසතං අප්‌පං වා භිය්‍යො’’ති වචනතො පරිත්‌තං ඛණපරිත්‌තතායපි. පරමත්‌ථතො හි අතිපරිත්‌තො සත්‌තානං ජීවිතක්‌ඛණො එකචිත්‌තක්‌ඛණප්‌පවත්‌තිමත්‌තොයෙව. යථා නාම රථචක්‌කං පවත්‌තමානම්‌පි එකෙනෙව නෙමිප්‌පදෙසෙන පවත්‌තති, තිට්‌ඨමානම්‌පි එකෙනෙව තිට්‌ඨති, එවමෙවං එකචිත්‌තක්‌ඛණිකං සත්‌තානං ජීවිතං තස්‌මිං චිත්‌තෙ නිරුද්‌ධමත්‌තෙ සත්‌තො නිරුද්‌ධොති වුච්‌චති. යථාහ ‘‘අතීතෙ චිත්‌තක්‌ඛණෙ ජීවිත්‌ථ න ජීවති න ජීවිස්‌සති. අනාගතෙ චිත්‌තක්‌ඛණෙ න ජීවිත්‌ථ න ජීවති ජීවිස්‌සති. පච්‌චුප්‌පන්‌නෙ චිත්‌තක්‌ඛණෙ න ජීවිත්‌ථ ජීවති න ජීවිස්‌සති.
74. Dasame parittanti ittaraṃ. Tenāha ‘‘appaṃ thoka’’nti. Pabandhānupacchedassa paccayabhāvo idha jīvitassa raso kiccanti adhippetanti āha ‘‘sarasaparittatāyapī’’ti. Tadadhīnavuttitāyapi hi ‘‘yo, bhikkhave, ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti vacanato parittaṃ khaṇaparittatāyapi. Paramatthato hi atiparitto sattānaṃ jīvitakkhaṇo ekacittakkhaṇappavattimattoyeva. Yathā nāma rathacakkaṃ pavattamānampi ekeneva nemippadesena pavattati, tiṭṭhamānampi ekeneva tiṭṭhati, evamevaṃ ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitaṃ tasmiṃ citte niruddhamatte satto niruddhoti vuccati. Yathāha ‘‘atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe na jīvittha na jīvati jīvissati. Paccuppanne cittakkhaṇe na jīvittha jīvati na jīvissati.
‘‘ජීවිතං අත්‌තභාවො ච, සුඛදුක්‌ඛා ච කෙවලා;
‘‘Jīvitaṃ attabhāvo ca, sukhadukkhā ca kevalā;
එකචිත්‌තසමායුත්‌තා, ලහුසො වත්‌තතෙ ඛණො.
Ekacittasamāyuttā, lahuso vattate khaṇo.
‘‘යෙ නිරුද්‌ධා මරන්‌තස්‌ස, තිට්‌ඨමානස්‌ස වා ඉධ;
‘‘Ye niruddhā marantassa, tiṭṭhamānassa vā idha;
සබ්‌බෙපි සදිසා ඛන්‌ධා, ගතා අප්‌පටිසන්‌ධිකා.
Sabbepi sadisā khandhā, gatā appaṭisandhikā.
‘‘අනිබ්‌බත්‌තෙන න ජාතො, පච්‌චුප්‌පන්‌නෙන ජීවති;
‘‘Anibbattena na jāto, paccuppannena jīvati;
චිත්‌තභඞ්‌ගා මතො ලොකො, පඤ්‌ඤත්‌ති පරමත්‌ථියා’’ති. (මහානි. 10);
Cittabhaṅgā mato loko, paññatti paramatthiyā’’ti. (mahāni. 10);
ලහුසන්‌ති ලහුකං. තෙනාහ ‘‘ලහුං උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා නිරුජ්‌ඣනතො ලහුස’’න්‌ති. පරිත්‌තං ලහුසන්‌ති උභයං පනෙතං අප්‌පකස්‌ස වෙවචනං. යඤ්‌හි අප්‌පකං, තං පරිත්‌තඤ්‌චෙව ලහුකඤ්‌ච හොති. ඉධ පන ආයුනො අධිප්‌පෙතත්‌තා රස්‌සන්‌ති වුත්‌තං හොති. මන්‌තායන්‌ති කරණත්‌ථෙ එතං භුම්‌මවචනන්‌ති ආහ ‘‘මන්‌තාය බොද්‌ධබ්‌බං, පඤ්‌ඤාය ජානිතබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො’’ති. මන්‌තායන්‌ති වා මන්‌තෙය්‍යන්‌ති වුත්‌තං හොති, මන්‌තෙතබ්‌බං මන්‌තාය උපපරික්‌ඛිතබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො. පඤ්‌ඤාය ජානිතබ්‌බන්‌ති ජානිතබ්‌බං ජීවිතස්‌ස පරිත්‌තභාවො බහුදුක්‌ඛාදිභාවො. ජානිත්‌වා ච පන සබ්‌බපලිබොධෙ ඡින්‌දිත්‌වා කත්‌තබ්‌බං කුසලං, චරිතබ්‌බං බ්‍රහ්‌මචරියං. යස්‌මා ඉත්‌ථි ජාතස්‌ස අමරණං, අප්‌පං වා භිය්‍යො වස්‌සසතතො උපරි අප්‌පං අඤ්‌ඤං වස්‌සසතං අප්‌පත්‌වා වීසං වා තිංසං වා චත්‌තාලීසං වා පණ්‌ණාසං වා සට්‌ඨි වා වස්‌සානි ජීවති, එවංදීඝායුකො පන අතිදුල්‌ලභො. ‘‘අසුකො හි එවං චිරං ජීවතී’’ති තත්‌ථ තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා දට්‌ඨබ්‌බො හොති. තත්‌ථ විසාඛා උපාසිකා වීසසතං ජීවති, තථා පොක්‌ඛරසාතිබ්‍රාහ්‌මණො, බ්‍රහ්‌මායුබ්‍රාහ්‌මණො, බාවරියබ්‍රාහ්‌මණො, ආනන්‌දත්‌ථෙරො, මහාකස්‌සපත්‌ථෙරොති . අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරො පන වස්‌සසතඤ්‌චෙව පණ්‌ණාසඤ්‌ච වස්‌සානි. බාකුලත්‌ථෙරො වස්‌සසතඤ්‌චෙව සට්‌ඨි ච වස්‌සානි, අයං සබ්‌බදීඝායුකො, සොපි ද්‌වෙ වස්‌සසතානි න ජීවි.
Lahusanti lahukaṃ. Tenāha ‘‘lahuṃ uppajjitvā nirujjhanato lahusa’’nti. Parittaṃ lahusanti ubhayaṃ panetaṃ appakassa vevacanaṃ. Yañhi appakaṃ, taṃ parittañceva lahukañca hoti. Idha pana āyuno adhippetattā rassanti vuttaṃ hoti. Mantāyanti karaṇatthe etaṃ bhummavacananti āha ‘‘mantāya boddhabbaṃ, paññāya jānitabbanti attho’’ti. Mantāyanti vā manteyyanti vuttaṃ hoti, mantetabbaṃ mantāya upaparikkhitabbanti attho. Paññāya jānitabbanti jānitabbaṃ jīvitassa parittabhāvo bahudukkhādibhāvo. Jānitvā ca pana sabbapalibodhe chinditvā kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ. Yasmā itthi jātassa amaraṇaṃ, appaṃ vā bhiyyo vassasatato upari appaṃ aññaṃ vassasataṃ appatvā vīsaṃ vā tiṃsaṃ vā cattālīsaṃ vā paṇṇāsaṃ vā saṭṭhi vā vassāni jīvati, evaṃdīghāyuko pana atidullabho. ‘‘Asuko hi evaṃ ciraṃ jīvatī’’ti tattha tattha gantvā daṭṭhabbo hoti. Tattha visākhā upāsikā vīsasataṃ jīvati, tathā pokkharasātibrāhmaṇo, brahmāyubrāhmaṇo, bāvariyabrāhmaṇo, ānandatthero, mahākassapattheroti . Anuruddhatthero pana vassasatañceva paṇṇāsañca vassāni. Bākulatthero vassasatañceva saṭṭhi ca vassāni, ayaṃ sabbadīghāyuko, sopi dve vassasatāni na jīvi.
අරකසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Arakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
මහාවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Mahāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 10. අරකසුත්‌තං • 10. Arakasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 10. අරකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Arakasuttavaṇṇanā
